BIBLIOTHECA INDICA;

COLLECTION OF ORIENTAL WORKS

ASIATIC SOCIETY OF BENGAL. New Sentes, No. 4

eee pe

कणाद्‌-मुनि-प्रणोतम्‌ वेशेषिकद्‌ श्नम्‌ ॥ शरङ्कर-मिखररत.वेोधिक-खचोपस्कार जयनारायण-तक्त- पञ्चानन-छत-कणादखच विटतिभ्यां सदितम्‌ | ओयुक्त जयनारायण-तक्घपञ्चानन SM नन्दकुमार-तकरलाग्यां = % परिशेधितम्‌॥

THE VAISESHIKA DARS’ANA WITH THE COMMENTARIES OF S’ANKARA MIS’RA AND JAYA- NARAYANA TARKA PANCHANANA. EDITED BY- Pawprra Jayanhrhyana Tarka PANcnANANA AND PaNDITA Nanpa Kuméra TarkaratTNa, Professors of the Sanskrit College of Bengal.

FASCICULUS 1. _ ~

ऋ

0 9 0 (ज

CALCUTTA :

|

PRINTED BY 0.2, LEWIS, AT THE BAPTIST MISSION PRESS.

A 1500. = ~

¢

JA ore §

(32) BIBLIOTHECA INDICA; । ् | COLLECTION OF ORIENTAL WORKS

PUBLISHED UNDER THE SUPERINTENDENCE OF THE ASIATIC SOCIETY OF BENGAL.

New SERIES.

THE

VAI'SESHIKA DARS’ANA,

WITH THE COMMENTARIES OF S’ANKARA MIS/RA AND JAYANARAYANA TARKA PANCHANANA.

EDITED BY

PANDITA JAYANARAYANA TARKA PANCHANANA.

CALCUTTA: PRINTED BY C. ए. LEWIS, BAPTIST MISSION PRESS, 1861.

(ॐ) |

Staatabibliothek Miancnen

कणाद-मुनि-प्रणोतम्‌ |

वेशेषिकद शनम्‌ |

ज्रडर-मिश्रल्लत-वैशेषिक-नापस्कार

जयमारायय-तक्रपश्चानम-छत.कणाद afar fai

सहितम्‌ ॥

ओरोयुक्त-जयनारायण-सक्षंपञ्चाननेन

परिश्राधितम्‌॥

कलिकातानगरे.

व्याति मिसम्‌ यन्न case ुदराहिताऽभूत्‌ । शकाब्दाः १७च्द Koo.

~

+”

~

4

वं गेषिकदशेनस्य

निर्घण्डट पत्रम्‌ भ्रयमाचयायः। प्रकरश्म्‌। ष्छाङ्काः | मङ्लाचरबधन्मेनिरू्पयप्रतिश्रादि.. .. 8 धम्मलदबम्‌ -. =. ,. „= .. | वेदप्रमाखकथयनम्‌ „. + =. र. < प्रयोजगाभिधेयसम्बन्ध प्रदश्नम्‌ पदा्यादेशख ,. १० अब्यविभागद्त्रम्‌ =. ० ०. ,. १९ गडविभागदकचम्‌ ०» = .- RL कम्मेविभागदन्रम्‌ ०, .. wwe 22 ग्रयादिषयसाघम्म्यकथयनम्‌ .. .. RO कम्माग्रथगुयवेधम्म्यकचयनगम्‌ .. .. RE FAQ गशकम्मवेधम्म्यकथयनम्‌ .. .. Re उव्यलसरखम्‌ ., == ,, र. BR गणलसखम्‌ 2. =. ° RR MTT .. .-. -* te .. १५ ज्यगर बकाम्मंसां कारवमुखेन साधम्म्येकयनम्‌.. ३९ uate कां बह्कनामारम्भकतवम्‌ .. Re प्रथमाध्यायस्य प्रचमाङ्िकसमािः। काणडेकारसभावग्यवद्यापमम्‌ =. .. ४७ सामान्धपरदा्थंस्य शच्छबादि कचनम्‌ we

परूज्ऋष्कः |

BAA AAA छ ॐ ७ छ AA AAA 9

A

aifancnay निर्ध॑रट प्रथम्‌

परकररम्‌।

सत्तासामान्ददथवस्ययापनादिक्म्‌ .. .. उवयत्वसामन्यद्यवश्याप्रनादि.. wk जत्वसामान्दद्यवख्यापनादि.. .-.- =.

कम्मत्व जातिव्यवस्धापनादि .. .* .. सत्ताया नानात्वनिराकरकम्‌ .. .. प्रयमाध्यायसमा्भिः।

एयिषा स्तवम्‌ .. .. MATIN =. (° -** "°= = तेजलक्तण्म्‌ .. = वायलद्धणादि . 4. ae 2 + बायुसाधनप्रकरयम्‌ ,. wk -* °. डरानुमानप्रकरयम्‌ ,. , चसाकाशनिरू्वयम्‌ .. -* .-. दितेयाध्याव-प्रथमाड्िकसमा ततिः) मन्धस्य खाभाविकतवोपाधिकलादिकचयनम्‌ उष्यस्प्ण्स्य सेजामाचनिखत्वकयनम्‌ .. शीतस्प्णस्य जलमाचदृन्तिताप्रतिपादनम्‌ कालनिरूपदम्‌., ° ० .,* दि्ालच्तयादिकम्‌ ,.* .. == we शब्द परीच्ता संद्र यब्युत्मादगम्‌ .. ~° ष्ब्दद्यवख््ापनाद्‌ .** 6. =. oe हितीवाश्यायसमात्तिः। ्ाक्मपरीक्तापकर्यम्‌.+ .. ..* =, व्धात्तिन्चानसख न्धायोापयाखिवादि.. .. प्रसङद्ताडत्वामासमिरूपडम्‌ .. ..

ष्ाङ्काः |

we ९९ र €R ९१४

र्ध <

oR

oy ७€ < é¢q

१०४ ९०९ od Res १९४

१२१..

wat

ee (ee ९५५.

पड श्धद्काः । ट्‌

A AD ५

AAR AA AA

A AHA = @ ०४ A

वैशेविकद नस्य fdas |

भ्रकरखम। ॥ = ्या्षसाधने क्षानहातारनाभासल्वकथनम्‌

पररात्मानमानप्रकारः ee ७ क ० @ `

टतोयाश्वाय-प्रचमाडङिकसमातिः, ममानिरूपबम्‌ .. lo. ae ee ्ात्मसाघकलिङ्ान्तरकयमाडि .. .. निव्यच्चानव्यात्मतानिराक्रबम्‌ .. .. च्यात्मनानात्वप्रकरणम्‌.* .. =. ..

द्रतोयाध्नावसमात्निः। परमायोमृलकारयतायवद्यापनादि .. परमाडारजित्तानिराकरणादि .. .. परमामारतीख्ियत्मापपादमादि.. lk. गबप्र्चताप्रकरदम्‌.. °. : .. परमाणरसादोनामप्र्च्तता.. .. .. गुत्वादेर प्र्च्वताप्रतिपादनम्‌ .. .. दीख्िययाद्यजवकयनम्‌ .. .. ..

wae तेषामपत्यच्तत्वप्रतिपादनम्‌

क

सन्लागुबत्वयोाः सव्वंन्दियग्माद्यताप्रतिपादनम्‌, .

चतुयाध्याय-प्रयमाडिकसमालिः। winaxafatm: 2. --. ,.

TUTE: | १९१ ६६९

९९१५ १७० {cs

Ree

RER eg १८७ Rk RoR २८०४ Ro’ Rog Red

Qo

श्र रोरस्य चातुभातिकत्वपाद्चभोतिकत्वये जिं राकरशम्‌ २९०

शरीरस्य भूतचयारन्बतानिसाकरबम्‌ .. शरोरविभागः .. ,, ., =, र, यानिजण्सीरविषाषात्पलतिप्रक्ारः ..

खअयेानिजशरोरविश्रेवसन्वे मानादिकयनम्‌ ..

चतुथाध्यावसमातिः।

९६१ RR २९ Rue

%

TROUT

A SA

AAA AA HAA BRB A A A AM

AA AA AR

` वेशेधिकदश्गनस्य निर्ध॑ष्टपचम्‌।

भकररूम्‌। WIE! पडकः

कम्मप रीच्तारम्भः प्रयतनिष्पाद्यक्षम्मंप्रतिषपादनम्‌ २२. क्‌ Tart € नकम्मप्रतिपादनम्‌ .. .. .. =. २२९ ५ चेशाव्य(तरकेख जायमानकम्मप्रतिपादगम्‌ .. २२१ | N ~ ~ कम्भेखि ayaa सद्ात्मततोहरलस्य कम्मयि कारदाभि- चाननम्‌. ee ee ee ee @ ॐ ee RRQ Q प्रतिबन्धक्षाभावस तस्य ग खत्वस्य पतनकारब- त्वाभिधामम्‌, e ee ee ee ee e¢ २४५. र्‌ जादादिकियाविग्ेषे शेतुविशेवकथनम्‌.. .. २२९ र्‌ खआाततायिबधजनककम्भेणि पुखपापाहेतुत्वकथनम्‌ २९८ R यत्नामधीनकम्मकथनम्‌ .. .. .-* .. २२८ ड अभिमन्वितकांस्यादं खस्कराभिरुखग- मनस्य इच्यादीनामयस्कान्ताभिमुख- ( ee @ @ RRE मममस्य earceaarafaas- ५ गमनस्य चादट्ङघीमत्वकयनम्‌ वाबश्ेपादिग्धले उपरम पयन्तं HAA नानात्वम्‌ २६१ R वेगजनकम्न्कयमम्‌ .. ow we .-. .. ९९ बेगमनाशानन्तरश्रादिपतने हेतुकथनम्‌ ,. .. RRR पञश्चमाध्याय-प्रयमाह्िकिसमार्िः। कद EN नादनारेः कम्मेदेतुताक्यनम्‌ = gw kk श९५्‌ R AN ed भकम्पादो शेतुविश्रेवकयनम्‌ .-. .-. -.- NRG ९ अवग्रवयकममप्रयोर्ता -.- -. -. -. == RR इ जलादीनां स्यन्दने हेतुविशेषकथनम्‌ ८ .-. ९९७ ९ भृख्यजणससोद्धंगमने देतुकथनगम्‌ .. °. .. २९७ 8

~ AN 8 ~ zayqe सिह्तजखस्य इश्ताभ्यन्तरेगाद्धंमममे इहतु. विद्ेषकयनगम्‌ .. .. =. =-= =. ORE २

वेपरेषिक्दद्नंगस्य fata ray | ५

प्रकरकम्‌। VOTE! Tew । हिमक्ररकारेडत्पत्तिप्रकारः.. 6. 6. .. २8४० २ वच्यनि चाषे देतुक्यनम.. .. .. .. .-. BR | दिमदारभष्डाटो रतु विग्रेषकयनम्‌ .. .. २४९ R ऊर्टधब्वलनादो रेतुविद्रेवक्चनम्‌.. .. .. ५४ श्‌ डश्ियसंयोगजनकमनःकम्मंणि हेतुविष्रेषक्षथनम्‌ २४४ ! मनःकम्मखि मानकयमम्‌ .. .. -.- -. २४९१५ R मनसः द्येग्य सम्पादने इतुविश्रेषकयनगम्‌ .. .. २४६ R मरबावद्यायां AAS SwaMAas देहान्तर- |

wan च हेतुवि्ेवक्यनम्‌ .. .. .. ९४९८ R तमसाऽभावखरूपत्वकदयनम.. -. .. .-. २५० z wrararatat निष्क्ियत्वकथनम्‌ .. .. -.- २५९ R गुादिसम्बन्धस्य समवायस्याजन्धत्वकथनम्‌ .. २५२ | गुादोनामसमवायिकार्बताक्यन्म्‌ .. -. RAR ९ + पद्चमाध्यायसमा्िः। | बेदप्रामख्ेपपादनम्‌,, -. .- -.- -. २५१ ९ धम्मादोनां खाधिकसर्ये खगादिजननम्‌ .. .. २५८ ड्‌ BUST दुदत्राक्मबभोजनायां फलाभावः .. २६९ श्‌ दुखब्राद्यख्लच्तगम्‌ .. .. -.- -* -.. REL ड्‌ दुख्संसमादपि देषोत्प्तिः .. ..- ~ .. ER z दु ट्त्राद्मण्डारा कम्मंसम्पाद्मे पुनस्तत्‌कम्भंजः

STSCI क्तदयताकयमम्‌ .. .-. .. रश उत्तमालामे शोनसमादुत्राद्मण्यदकम्‌ ., . -RER ह्‌ होनखमविग्नरेभ्यः प्रतियहे एलतार तम्यम्‌ .. २९४ R

प्राब्संग्रये WCeUTa न दोषः रवं aTUTE- = € € ~$ (~ प्रतिक्रुलस्य बधं न धम्म ङाजिनं वाऽधम्मात्पत्तिः ey 4

g वेप्ेषिकरश्रंनस्य निर्घग्टपचम्‌ |

भ्रकरखम्‌। VOTE! परत्र हमः |

aa हौनसमविशिणेषु.विष्रेवः ,, -. .. २९५ | षराधष्याव-प्रयमाहिकसमाक्षिः।

वेधकम्मेफलविवेचनम्‌,. .

न 9 we ce RES ष्‌ अटरुपलककतिपषयकम्मप्रदश्नम्‌.. .. ww REE ५९ अधम्मसाधनक्थनम्‌ .. . .. .. .. २७१ R wuafafaenqaa .. www. wk ,. ९७२ र्‌ संयमस्य कम्मेसहकारिताकयनम्‌ .. .. .. FOR 8 दावनिदानकचयनम्‌ .. .. .. .. .. २७५ र दोषाणां vetagite धम्मादिरेतुत्वम्‌ ,. .. aoc य धम्मादीनां प्रे्मभावनिद्‌ागत्वकचनगम्‌ .. .. २७८ | माच्तोषायकथनम्‌ .. + ,. . .. ७९ ५: षष्ाध्यायसमाभिः। निब्ानित्यस्पादिकथनम्‌.. ., .., .. श्र २ ` कोषाधित्‌ कारबगुखपूव्वंकलवं केषाञित्पाकजत्व्च २८५ =. पाथिवपरमाद्रूपादीनां पाकजल्वसाधनम्‌ .. २९३ z परिमाग्परीच्ता.. .. .. we oe ९८४ R परिमाणनिब्ल्वादि .. °= kkk इन्द र्‌ ाकाश्राटा परिमागविग्रेवकथनम्‌ .. .. ३.९ २ मनसे महत्वाभावः., .. .. ,. .. १.७ र feugiat परममदस्वकथयनम्‌ 4४-94-2० श सप्तमष्यायप्रथमाह्िकसमास्िः। । SRT ०* ०. wk we =. ., RRO R छयकात्वपरीक्ता Sh च Ge ek ee VERE र्‌ गुशदीनां निःसंखशत्वम्‌ wk .. ~. ३२४ र गृबादावेकातवादिनुद्धेभेमल्वम्‌., .-. .. .. २५ र्‌

Aufancray निर्ध॑शट पम्‌ |. 5

प्रकर श्म | STE: । TSR: | आवयवावयविनोारभेदनिराकर्यम्‌ .. .. ३९६ R संवागपसोश्लारस्म्मः.. .. week ३२४ र्‌ विभागे वदतिदेन्नः.. .. ,, =. = RD R अबयवावयविनेः संयोगविभागाभावः.. .. RRR % UUAWAL SPAT सम्न्न्धसाधन प्रक्रम्‌ ३९४ र परत्वापस्त्वपसीन्ता .. .. ww =. .. RRR २ समवायपरोच्ता.. .. .. =. .-*- .-. ६४८ 8 सप्तमाध्यायसमात्िः। बदधिपसच्तारम्भः .. ww .-. =-= .-. ५५ z प्रच्तेतुसद्रिकधेविष्ेवकथनम्‌ .. .-. .. ९६. श्‌ fafusuag शेतुविग्रघादिकथनम्‌ .. . age अङरमाष्याय-प्रयमाह्िकसमाकत्तिः। अथंपदपरिभाषा .. we .. .. .= ३६९ g इज्ियविषेषाडामु पादागबिश्रेषख ang विशेषस्य च कयनन्‌ °=. CC, ०० ०° ०. == ९७ । ्यङ्माध्यायसमातिः। अभावप्र्यच्तकदचयने भूमिका. .-. -. ..* शद , ध्व सप्रतच्साममीकयनम्‌ .. we = =. OS र्‌ प्रागभावे तदतिदे्ः.+ .. .. .-. .. RUE R च्न्यान्याभावप्रत्यन्छप्रक्षारः 2... ee we ८० R च्छ छन्तामावप्र्यच्छप्रकारः 2. °= =-= we RR R योमजसत्निकषेजन्यप्रब्च्चकयनम्‌.. ..- -- १८९ र

नवमाध्याय-प्रथमाह्िकसमाभिः। लेद्धिकच्चाननिरूपगम्‌.. -- wk -- -* ३९१ प्राम्दवाधस्यानुमितावन्तभावः .. .. ** RES ss

ट वेश पिकदश्रंनस्व निर्घयटप्म्‌ |

भकरकशम्‌।

उपमि्यादीनामममितावन्तभोावः, .

खतिनिरूपयम्‌. . खप्ररेतुनिरूपणम्‌ . . खप्रान्तिकश्चानहेतुकथयमम्‌ ., WANTS हेतुकयनम्‌ .. अविद्यालच्तणम्‌ .. .. i, विद्याल्णम्‌ .. .. .. ापन्नान।वश्रेवहेतुकथयनम्‌,. नवमाध्यावसमा्तिः।

खखदुःखयोभदप्रतिपादमम्‌ .. तयोक्लामानन्तभावकयनम्‌ . .

ष्रोरावयवाणां परस्परभेदसंखापनम्‌ द्शमाध्याय-प्रयथमाडिकसमाक्तिः |

fafaurat कास्खानां विष्टेषविवेचनम्‌

SIMA दाच्छसम्पादनम्‌ ..

दणश्माध्यायसमाप्षिः।

JRE |

४०३ 8०८ Bod ४६६ 8९१९२ BUR BR ete

९२९६ ४१८ BRR

8२४ 88३०

anfanqatat निध॑ग्टपक्रं समाप्तम्‌ ॥ ° ॥

पडन्धद्कः |

BA AAA AB ७ 9

A ७

wv THT TITS ~ व

निर्घष्टपजम्‌।

प्र्यनाचाचः।

प्रकरणम्‌ | + -- - .. CTR Tg: | मङ्लाचरशादि.. ° ० ०=* .. श ५ घम्मंथाख्यानपतिच्नावतर्यिका .. .. .. R मङ्गलविचारः 2. we .-.* ० we eB १४ शुतेरधामाखसाधिकानां बोडोक्तानां युक्तोनां कथनम्‌ ७ ११ तत्‌ खण्डनम्‌ = ** ०० ०० =° ०, ४ qs मक्विविच्ारः.* 6. 6k we ee ei शह खवकाराथंविचारः .. .. we we .-. १७ र्‌ कर््मविचारः ww wk .-. .. ee = RR १५ रुकतन्तुकपटनिराकर्यम्‌ .. .. ० .-* 8 8

प्रथमाध्याय-प्रथमाह्िकसमात्तिः। का्ेकारबभावसिडिप्रकारः ,. ,., .. .. 89 ई सौख्यानां aerate निराकरणप्रकारः .. ४८ < जातिविच्वारुः ,* .. „^ = °= ,.„ ५९ 2 गद्यत्वादिजातिचिदधिः.. 2. 6. ee we ५१ ११ खादित्यगव्धनुमान प्रकारः .. .. .. .. ५७ २०

प्रयमाध्यायसमाक्तिः। एथिवील्च्तडानि 6. ww „~ =. .. ६५ @ वतिरेकिदेतुखसे दोषाः .. -. =. we १०

Qo उपस्ारस्य निंगटपचम्‌।

भ्रकरष्टम्‌। घष्ठाङ्काः। पङून्यङ्काः | तत्पसीहारः ww == ,. == =-= =. GD UR जले शरुज्ञरूपमधररसश्रीतशस्यशव्यवखायनम्‌.. de १९. तेजस उद्धतरूपस्पशौदिभेदेन चातुनिविध्यकथनम्‌ 8 बाय॒लच्चशानि.* =° .-.* =° ° .-.* ७५ ५ SAT मुकनीलरूपभ्नान्तेा वीजकथयनम्‌.. .. ७९ gaaretat तेजष्वसिडिप्रकारः ०, .. .. ७5 वायोरमुमानप्रकारः .. ,. -* = .. १ श वायारतीद्ियत्वव्यवश्यापनम्‌.. .. ..* .. ER १७ परमागसिडिप्कारः.. 6. 6. we ,. च rt EUCTTATANME: 2. ,. .-. -* eR १२ चित्वादिगड्कचयनम्‌ .. .. °= ° -.* ९०४ ` | दितीयाध्याय-प्रथमाङिकसमािः।

महाकालस्िद्धिप्रकारः «wwe =. °= ९०७८ १४ ASMA .. ज. =. °= .. १११ द्‌ दिकसििप्रकारः .-. =-= “= =. =, ११४ € wee विप्रतिपत्तयः पष्ठ .. ज. .. -- ९११९९ १६ न्धायभाष्योक्तसंग्रयपद्चविधत्व वात्तिकाक्तवेविष्ययोः

खयडनम्‌ रकविधत्वव्यवश्यापनमश्च «ww ९२१ ह्‌ संग्यलष्लदकयनम्‌ 2. we च oe =. १९१ ye च्छोाटवादनिराकरवबम्‌.., ~ ... = cee ९२५ € WRG ,.. ,. .. -„ „^ र्दद १०

दितीयाष्यायसमाक्तिः।

प्रसङ्गाद्यातिनिरूपगम्‌ =... .= .- = १४९ € उपाधिविचारः... ... ... = .-. == १५२ ve

अनुकरूखतकाभावादेरसिखिमध्य HIM... ९५८ १८

sTetce निचैष्टपचम्‌।

भ्रकरर्म्‌। जटाः 1

रेताः केवलान्वयादिमेदेन चै विध्यकयनम्‌ ... रेलवाभासस्य चैविध्यकथवम्‌ ... ... ... चछलिकविन्चानातमवादस्य यआामाचायोह्कस्य निरा. करम्‌ ,.. ,.५ नन "न र द्रतोयाध्याय-प्रयमाडि कसमा्षिः | मनोऽबत्वविचारः ..+ ~ .. „+ „^ देहाल्मवादविचारः ,.. ... ,.+ „५ 4 दरतो वाध्यायसमाक्निः। qatar विप्रतिपत्तिनिराखः ... .. „^ परमाशरनिब्तायां Yaa: पराभिमवाः .. GARRITY प्र्च्छोपयेागिताखवस्यापनम्‌ उद्ध तत्वादिनिन्बेचनम्‌ ध a

सङ्करस्य शुगतजातिबाधकत्वाभाववादिमतम्‌...

अमिभवखरू्पक्थनम्‌ ... ,. = र

मतविगेषे गुरत्वस्य स्पाश बप्रबश्लकथयमम्‌ ... चतुचाध्याय-प्रथमाडिकसमा्िः।

श्रोरत्वखरूपनिव्व चनम्‌ + eee

इस्ियत्वनिव्वंचनम्‌ ...

विषयलनिव्वचनम्‌ ... + = „~~ „^

इख्ियाशं विग्रेवधम्भेकचयनम्‌ ..

ज्राबादीनां पाथिवत्वसाधनप्रकषारः

एथिदयादीनगां विवयाभिघानम्‌ .. ..

विषयरूपतेजसखातुविविध्यकयनम्‌... ,.. चतुथाष्यायसमाकिः।

चेटाखसर्पकयनम्‌ ,.+ ..+ ... ^ „^

१५९ ६९९

१९२

६९४ Lor

tes red es २०९ २०२ २०४ २०४

Roc Roc Ree Rts २१८ २९८ ९९९

RR

९९

UUM: |

ङ्‌ ९

RR

१०

१९ उपस्कार स्य निधंग्टपच्म |

षकरश्म्‌। षठा दक: |

पतनप्रतिबन्धककथनम्‌ ,,, „० „न = २२५ धाततायिक्यनङन्न्‌ ,., ... „= „~ = ARE कम्मनाशप्रकारः ,., .- „= = ,, RRR पञ्चमाध्याय-प्रथमाङिकसमात्तिः। ` हिमकरकादो ड वत्वाभावकथनम्‌., ,., „, २८४० ACACIA जऽनप्रवेषे प्रमायम्‌, ,... .. ४२ खपवरगेत्पत्तिप्रकारः 10. + „= ,.„ wee RBS पश्चमाध्यायसमािः। | वेदस्य MYATT nae ,.. २५७ Tamassia: प्िटखगादिजनकताधिचारः.. we Waiifearanecgqary सप्तमदिवसादी शू जदिघनापहारे दोषाभावः .. .. . RB ्ात्मरच्चणायें URMILA ततप्रतिकूलस्य THAT दोषाभावे TAMA ... =. . २६५ वद्ाध्याय-प्रथमाहिकसमा्िः। प्रत्तिषिष्ेष प्रतिपादनम्‌ ... 2. .., . ९७८ खात्मकम्मखलू्पकयनम्‌ =... ,., .. .. २७६

घषाध्यायसमारिः। गगक््दयानि .- "न २ ० == = र्‌ नीलादेरेकताखण्डनम्‌ ,. ..+ + = wee RAH मीलादेजं्मित्रलप्रतिपादनम्‌ ... .-~ . र्ष्ट्‌ विचरू्पकथयनम्‌ ... .. = ० =. ९८७ WAST मापुययश्यवश्धापरनम्‌ www .. २८७ पाकजप्रत्नियाभिधागम्‌ ... , nee ,„ RES

पायिवपरमागुरूपादोमां पाकजतवसिदिप्रकारः १९३

प ह दुः: | ४

श्‌

c

suerte निघय्टपचम्‌ |

भ्रकरश्म्‌। TOTEM: | परिमावचातुविविष्यादिकथनम्‌ |... २९१५ दीघंत्वादिपरिमागामकोकटटमतम्‌ ... ... २९५ जन्धपरिमाणनां देतुविश्ेषकचनगम्‌ =... ,.. २९१६ परिमाड्नाश्कादिक्यनम्‌ .;. ... - = दण्ड सत्तमाध्याय-प्रयमाह्िकखमा्तिः। रकत्वस खयायाः सामान्यत्वखद्डनम्‌. wae BRO भर्वन Sui Hes. ४ Haw cide १९९ एथकल्वस्यान्धान्याभावरूपताखद्छनम्‌ ... ... BL एथक्ल्स्य वे धम्म्यैरूपतादिखणनम्‌... ... ९२ हित्वादुत्पादविनाग्रक्रमाभिधानम्‌,,. ... ३१८ संयोगे परमाजामिधानम्‌ ,.. ... RVs संयोगजसंयागोात्पत्तो विेवाभिधानम्‌ .. ३२५ विभृदयसंयोगनिराकरणम्‌.. .., . ,. शण संयोागनाग्रकद्ेतुकथयनमम्‌ ,,. ,. ... RE गस्य Race निरसपेच्ठत्वं गशद्यारम्मे सापे- त्वम वाप्यटसितष् ... ... „= दय्‌ विभागजविभागविभागादि०. ... =.“ ... ३२७ विभागस्य संयोागाभावादिना$न्यथासिडत्खणछनम्‌ ३२८ विभागनाग्ककथनम्‌ .. .. .. „+. ३९८ विभागस्य कायेविगेवकथनम्‌ ... ,.. ,.. ३२९ विभागनाष्टे विष्ेषाभिघानम्‌ .. ~ -.- ६३१ सङ्तप्राकदहेतुगयाभिधानम्‌ ,.. ,.. ३६८ जातिन्रह्धिवादिभटमताभिधामम्‌ .. ... Be प्राभाकरमतामिधानम्‌ woke ..„ 8४० नेयायिक्षमताभिधानम्‌ ,.. ,.. ,. ,. ३४१

१६

पडकः |

९४ उपच्छारष्ट मिर्॑टपच्रम्‌ |

भ्रकरखम्‌। | षष्ठाङ्क: । TENA: |

परत्वापरत्वयोः सप्नतधाविनाणप्रकारः ,,, .. BB १४ कालिकपरत्वापरत्वनाश विशेषः... ... .“ २8६ १५ चअयुतसिदधेषंच्तयम्‌ ... .* ० „~ „= Ch XB सम वायस्येकत्वनित्यत्वव्यवसख्यापनम्‌., ww, ३४९ ४ समवायस्य मानातलमनित्यल्वश्धेविप्राभाक्षरमत. खण्डनम्‌ ०० ०० ० ०» == ०० दभर्‌ < समवायस्यातीग्रियतव्यवद्धापनम्‌.. .,, wee ३५९ १६ सप्तमाध्यायसमातिः। dread बुद्धादिनिरूपयम्‌ ... „~ - २५५ १९१ तश्मतखण्डनम्‌ ... =. cee ee „= RN १५ विद्यादिमेदेन wating, पल- ्ादिभेदेन विद्यायाखातुनिविध्यम्‌, > ... gue < संश्यादिभेदेनाविद्यायाखातुविविध्यघ सर्वव्॑लीयादिमेदेन प्र््तदेविध्यम्‌ ... ... २५७ १५ स विख्पयकनमि विविद्यकभेदेना सव्वं staqag- देविध्यम्‌ ०० ० ०» ०० ०० ०» दभर €. अङ्माव्याय-प्रथमाहिकसमापिः। MATA AL गन्धादि मे प्रमाणकथनम्‌ ... ... ३७१ ¢ अङ्माध्यायसमारिः। प्रागभावस्य प्रतियागिजनकलत्वादि.. ... ,.. ३७8 अन्यान्या भावप्रव्च्ते TAWA: ... ,.“ ... BSR 9 SAAN विशेषः ,.. ... ,. ... ER १६ नास्तिघटोगेडे इति प्रतीतिविवेचनम्‌ ... ... ace < यु क्तवियुक्षयोः खसरूपरकथयनम्‌ ww, USE ६

खसमाहितान्तःकरबस्य प्र्चप्कारः ,., ,., BSE 9

उपश्ारस्य fatarsa |

प्रकरणम्‌

०५ € ६.९

यामजधम्मस्य प्रभावदिश्षक्यनम्‌ ... नवमाध्याय-प्रयमाडिकसमाक्िः।

WEA चनम्‌ =... .. ..+ ,+ „^

ायमागकजिङ्स्यानमितिकरयतवच्वख्यापनम्‌ ...

अनेपाधिकतवनिखयपक्रारः... क सखा्थंपरा यमेदेन खन्‌ मानद विष्यादिकथनम्‌ ... न्यायतदवयवादिलक्तबाभिधानम्‌... ्ग्दजन्यनोधस्यले खानमानिकनेोधप्रकारः ATAU प्रमाबाम्सरत्वखणडनम्‌ ... ... .. करगतेदं विध्याभिधागम्‌ ... उपमानस्या AATAVHATTUME ... .-. ^ अथयापत्तेरमुमानान्तभावप्रक्षारः ... सम्मवस्यामुमानान्तभोवप्रकारः ... ... ... अभावस्य मानान्तरलखदहमम्‌ ... ... AUT: WTSI ... ... .. VAS प्रमागान्तरत्वख्डमम्‌ ... ... आार्वं्चानवि्रेषकयनम्‌ ... ... ... ^ खप्रश्चानस्य जैविष्यादिकथनम्‌ ... ... सिङदग्रंगस्य विशेवामिधानम्‌ ... ... नवमाध्यायसमाक्निः । सखस्य चातु्विवध्यकचयमम्‌ ... ... ,. खखदुःखयोरनभवभेदानुमानप्रकषारः ... ... दश्माध्याय-प्रयमाडिकसमाभ्िः। असमवायिक्षारताल्तयविभागेा ... ..* अवयवावयवसंयागस्यावयविकारबतामनतम्‌ ,,,

Beg 8२८

१९ उपस्कारस्य निषेगटपन्म्‌ |

प्रकररम्‌। TSE! परू्षद्कः। वेदानामापोक्तत्वसाधनप्रक्ारः ... ... ... BRR ५ यन्यकर्तुनौावापितानामानकीर्तनम्‌, UNA BTCA ... ,, ,. cee „= ,. BRR ५ ग्रस्थस्य समत्छरानादरुणो यत्वे$पि नगिजशिष्यपर- म्मररादरबोयत्वाभिघानम्‌... ... -.. . BRR 9 दश्माष्यायसमा्िः।

वैशेषिकखतापस्कारस्य नि्॑य्टपत्रं सम्पूकेम्‌ |

कणाद दखबविटते-

faq

धण्टपचम्‌ । परकरख्म्‌। : VTE । THE: | मङ्लाचरबादि ee ee ९ wR म्न्याववर्खिका .. न = „=, 1 ९ wre मङ्लाचरबप्रतिपादनम्‌ „.; .= 9 te घम्मस्य ज्रागापयाभिताकयनम्‌ wk २९ घम्मलचबाभिधानम्‌,. ... ... ... ... ॐ १९ TWAT AAMT ... ... ... ... ११ te GAT SHATTUA AA STAT, .., १४ १९ साधम्म्यवेधस्म्य॑चचानस्य निःखेयसापयोागिताप्रकारः १५ १५ पदाचविमाजककथयनम्‌ ... ... .. „= १५ १७ प्रयोजनाभिधेयसम्वन्धानां खरूपक्यनम्‌... ... १५ Re मतवि्रेवे मोच्विग्रेवकयनम्‌ ... .. ... ९१ १५ श्रह्धिसाटश्ववोरतिरिक्तपदाेताखश्छनम्‌ ... १७ RL अय्यावजातिसिदधिः eR Re अन्धकारस्य जब्यत्वखण्डनम्‌ ... ... ..~ ... १९ श्र गुकत्बनातिखिद्धिप्रक्नारः ... ... ... ... २२ te निष्कृमबत्व देच्नोतित्वखदनम्‌ ... ... ... ४ ड उपच्कारद्वबान्तरम्‌.., -.. ..“ ..„ ,.. ३२ १८

प्रथमाध्याव-प्रयमाशिकसमात्िः।

शट विदतेनिचैण्टपन्म्‌ |

भ्रकरक्म्‌ | VOTE | TERT:

प्रसक्ात्‌ सांखमत खण्डनम्‌ ,., ww wee wee ४८ १५

जातिबाघकामिधामम्‌ ,., ., ~ .. ५१ qc

प्राभाकरमते WAST BTA: ... .. ५५ ६९ प्रयमाध्यायसमातिः।

एथिवीलछणानि .- ,.+ . = - ६१ RR

उपस्कारदूषणान्तरन्‌,, nce ° ०० ० ६७ RR

जललच्वणानि ec Rg

जले खुङरूपादिव्यवश्यापनम्‌ =... .+. „+ ७ २९ दितीयाध्याय-प्रयमाहिकसमा्िः।

उपरस्कारदूषणान्तरम्‌ ,.. ,.* .. ... १०८ १७

कालसाधनप्रकारः ... ,.. ,.“ „~ . १०८ ९९

प्राच्यादिव्यवहारे उपाधिकयनम्‌ .. ..* ११५ १९

उदयगिरो प्रा्ोब्यवहारामु पपत्तिकथनम्‌ .. ११८ ९७

बीचोतरङ्न्यायकदम्बगेलकन्यायाभिधानम्‌ .. १९७ १९

दितीयाध्यायसमािः।

WE चेतन्यखीकारेदोषाः .. .. .. १७९ १८

यातेनिव्कृटलक्तणम्‌ ,* .. + =-= .. ६४६ Re

दोाषलच्तान्तराभिधानम्‌ ,.. .. .. .. ९५५ २०

दोाषविष्ेवायां खरूपाद्यभिधानम्‌ .. -.* ९५९ RB द्रतीयाध्याय-प्रयमाड्िकसमाषिः।

चाच्तुवादिकाले AMAIA वौजकथयनम्‌ .. १६७ १६

मनसःसङ्खाचादिमियाकस्यम्‌ .-. -. .* NE २९ द्रतीयाध्यावसमा्षिः।

न्यतापादानमतक्यनम्‌ .. .. .-* .. १९९ १8

परमाणसिद्धिप्रकारः.. .. == .. .. १६४ Re

fasafrdue पम्‌ |

प्रकरर्म्‌। परमाशरजगित्तायां Way... .. ee उद्ध तरूपस्य प्रब््च्ेतुतायां विद्रवः . - ग बत्वादीनां प्र्य्छुप्रतिबन्धकत्वादिकथमम्‌ चतुथाध्याव-पथमाड्कसमािः। शरीर ल्यम्‌ ., ,. च = ° इण्द्रियलद्चयम्‌ ,. ° == °= °

विषवयलच्बम्‌ ee ee es ee fee ठक्तादीनां WATCH मानम्‌ ° wee wraretat पथिंवल्वादिषाघधमपकारादि..

चतु चाध्यायसमात्िः। प्रयनस्य चेटाजनमकत्वे प्राचां. संवादः .. मखिगमनादो विग्रेवाभिधानम्‌ .. .. पञ्चमाध्याय-परथमाड्िकसमात्तिः। हिमकरकायुत्पत्तिप्रकारः .. .. =. मनः्कम्मणिदहेतुविरेवाभिघानम्‌ .. मनसः QAM oe .-. =. पश्चमाध्यायसमात्िः। बेदलश्चडम्‌ ८, „=. == =. कम्मखामटर्द्ेतुतार्या fam: .. .. खतताचिदखवे fata .. .. .. घष्टाभ्याय-प्रयमाह्िकसमाफ्िः। चामादीनां सफलत्ववब्यवद्ापनम्‌ ... घष्छाध्यायसमातप्तिः। अनित्यगजसङ्कलनम्‌ .. ... .. पीलपाकपिठस्पाकमतामिधानम्‌ ...

१८

एष्ाङ्काः । TRE: | ९८ । २८०९ RR ०४ ee Roc ९४ Roc a8 Ree RR RR श.

२९७ र्ट्‌ RRO RR RRE RR 8० ९९ =-= ९88 RR Ree ६६ २५६ RR RUE १८ RE RR २६८ २९ RR १९ २८७ श

९० विडतेनिचण्टपच्म्‌ | भ्रकरशम। मोखादयेकवादिमतनिराक्षरयम्‌ ... गु्वगुजिनेारभेदनिराकरयम्‌ चिचषर्ू्पाभिधानम्‌ ... तद गश्गेकटं मव्यमतम्‌ ... ... रसर्मन्धयाशकिजिला गङ्कार परिभागस्याजयभाग्नना श्चत्वे विप्रतिपत्तिनिखा. MUMA ... ,.. सप्तमाश्याष-परथमाङिकसमाप्तिः। एघकतवस्य AMMA ,. .. wa रूपमिव्यादिव्यवदारोापपादनम्‌ .* . दिबिधविभागोादादर्बम्‌ .. ०, सङेतविभागसश्गरपायादि परत्वापरववात्यत्तिप्रकारादि समबायसििप्रकारः* ° समवायस्यात्रीद्ियल्ादि सप्तमाध्यावसमारिः। बुडिविभागादि.. °. टमाध्याव-प्रथमाहिकसमापिः। इदमादिश्रब्दानां WT TTA. अरमाध्याच-समाप्निः। अभावं प्रति प्रतियागिनाविरोधिता उपखारमतदूषबम्‌ ..

मास्ति गेहे घट इतिप्रतोतिविषयविवेचनम्‌ ..

~ @ GWUATAUTHMAT wk .. ,.* नवमाश्याय-प्रयमाहिकसमात्निः।

toe eee te 2 ®

ˆ @e ee oe

9 ) ® @ ee ® @

TUTE: | ८९ Ree २९० REX RER

९०३

११६ RR RE RRO REE Ree RLR

aye ९९० ९०६ Ret

ace ६८६

TENET | RR RZ RR + € @

Re

१२४

विरतेनिंघगटपचम्‌ |

THCTH! अनुमितिलच्तबपरिच्कारः .. .. .. मतभेदे पक्तताभेदकयनम्‌ .. .. ,. श्राब्दस्यानुमिवावन्तमाबप्रकारः ,.. ,. उपरमिन्धादीनामम्‌मितावन्तभोवप्रकारः wwuta fave .. ० .. नवमाध्यादसमास्िः। शरोरावयवानां परस्पमरभेदककचनम्‌ .. दशमाष्यावे-प्रयमाडिकसमाक्िः। UCM TMOG .. ०. ,. °, समबायिकारबविवेचमम्‌ -... .. kk असमवायिकार्बविवेचनम्‌ -., ..

~~

® छे

SHIT णास््रार्चंसंयषः, तज पदाथ तद्दिभाज-

NTA ee ee ec 99 अथैतदिभावबक्षादि 2. =, ०, se

एथिवोनिसर्यबन्‌ = „=. ` .. -* र.

जशनिरूपदम्‌ , .. we wen. वेभानिरूपणम्‌ =, . .. ,, वायनिरूपगम्‌ “a ae 26 ce च्काग्रनिरूपयम्‌ a ee

कालनिरूपखम्‌ .. ., =. ee `

दिशेनिरूपगम्‌ .. च ` dara निरूपयम.. -. .. -.. इंखरनिरूपडम्‌ .. wk गुखसामान्यनिर्पयम =, .. .. स्पनिरूपखम्‌., ow .-, .,= ०.

VSS: | २८१ RER २९० ४०8 8०€

ध

88 ५३ 8२

BRR BRR BRR SRE ४२५. ०३९ BRE B38 ४३८ sac 88२ 288 888

९९ TEMG: | १९६ २९ १९ ९७ te

९ॐ

।९।

Re विते निधंग्टपच्रम्‌।

TSCA!

caffeuaa.. =. a. मन्धनिरूपवम्‌ ,. =. ..

स्यश्रनिरूपयम Eas. ae पाकजकथयनम्‌., Ow. संस्यानिसरू्पम्‌ .-. .. परिमाडनिरूपडम्‌ .. .. एथकत्वनिरूपवम्‌ .. .. „ ० संयोामनिरूपबम्‌ =, र. विभामनिरूपवम्‌ .. .. परत्वापरत्वनिरूपणम्‌ .. atafreqaa ne ee wararafaeuaa .. .. च्नुमानविभाबः =. =. खतिनिरूपबम्‌ ic we NS देविंभाम

प्रकारान्तरेड बुद्ेविंभाजः .. सखनिरूपयम्‌ ., .. .. दुःखिरूपवम्‌ == ,. ,. ewitweuaq .. र. इदेषनिरूपजम

1 4 ~ oa वव्रनिरूपलम्‌ .* .-. र, मडत्वनिरू्पबम्‌ .. .. डवत्वनिरू्पवम्‌ .. Wvuiseqaq oe ae संख्छारनिरूपवम्‌ -. .. घम्मनिरूपडम्‌ eae. Tas

शठाः | 8४ ४४ब्‌ 8 ९६ 8४द्‌ 88ॐ Bee ssc ssc 98९ 98€ 88€ 8४२ ७१द ४५8 ४४8 ४४५. 8४१ ४१५४ Say ९४४ ead eid sud sud 8४७

पडलवङ्काः ।

fazafadacrsa | 23

\

cece! VUE! THEN | wanifaeqaq ow ww =, .. .. ४५७ RQ अब्द्निरूपबम्‌ ww ww ww -= .-. ४४८ र्‌ कम्मनिरूपयम्‌ wg ww ww we .. ४५ १७ सामान्यनिरूपबम्‌ ,,. .. .-. .. .. ४५८ RR fawuftenwa = „. -. ww wk .. te é समवावनिरूपदम्‌ .. -. ww .. .-. ae , अमावनिरूपवम्‌ ww == ww ww .. ४६० र्‌ खादिसप्तपदार्थषु गावमेक्कानां प्रमानादिषेड- ्रपदाथानामन्तमभोवप्रकारः 6. = .. 9१. १८ तुतावभटूमवम्‌ =. = -* -. -. ४६९ १७ जुबमतम्‌ .. -. =. == =. .-. .. ४९१ =

श्िरोमङिद्वतखब्डनयग्यसंग ङः, दिककाजयाः- Seth ee ee # 9 ee ee ee ४६९. RQ QRS TH ee rf, td

मनसः Beta ०० ०० == =. =. भ्र R8 परमाजुद्यडकयोः खद्छनम्‌ .. . .- -. Bek RS श्रपरिमाबखद्छनम्‌ ww .. -. -. eR € ्नुङधतानां रूपरसमन्स्यद्ानां SSA .. 8६९ १९ एयकत्वस्य SSAA «www =, =. र. 8९४ 4 परत्वापरत्वयोः SSAA .. -. + = १६४ र्‌ विद्धेषपदाथखदनम्‌ .. .-. .. .. ४९५ ५ अथाप्यरतिरूपादिव्यवद्ापनम्‌ .. .. .. २६५ é चिषरूपखब्डनम्‌ www... १९५ १७ कम्मंगायाप्यडसतित्वखद्धनम्‌ .. , .. .. ४९५ २७

रकल्वसंस्याया असयवायिकारबजन्यत्वखब्छनम्‌ 9६९ १५

२४ विटतेनिंचगटपचम्‌ |

भ्रकरशम्‌। इषछठाङ्कः। अथ्यनाश्रस्य समवायिक्रारबनाशअन्धत्वखग्डनम्‌ 9६६ KAM CAAT उद्धतरूपस्य कारग्रताखग्छनम्‌ ७८६ घटल्वाद्यभावस्यप्र्द्लखणडनम्‌ .. = -* OKT

सन्तानातिखद्धनम्‌ .. .- -- -. =. ४६८ गुशत्वजातिखद्डमम्‌ ee ee e@ ae ae 8६८ च्यन्‌भवत्वजातिखण्डनम्‌ ww ˆ. ° .-. ४९९

घटाभावाभावस्य घटखरूपताखण्डनम्‌ ०, ४१९६ BTCA wk kkk ० .*. ४६६ ध्वं सप्रागभावस्य प्रतियोागिततप्रागभावात्ममकत्वखग्डनम्‌,

प्राजभावध्वंसस्य प्रतियोगि द्धंसातसमकत्वखयग्डनच्च ४९९

vara: संखार जन्यत्वव्यवद्यापनम्‌ .. ४१९६ संशयस्य शाब्दनाघात्करत्वकयनम्‌ = .. 2. 9७० खत्वस्यातिरि क्षपदायत्व्यवस््यापनम्‌ .. .. ४७० श्क्तेरतिरिक्तपदा्ैत्वश्यवद्याप्रनम्‌ .. .. ४७० दश्ररयपिश्ाचादिपदस्रसे केन रूपेव पदाथाप्श्धि- वादि... ., = .* we ,,„ =. ४७१ संख्यायाः पदायाम्तस्त्वश्यवख्यापनम्‌ .. .. ४७१ SAMI नानाव्वद्यवद्यापनन्‌ =° = -.- भर

व्पभा वसम्बन्धस्य पदाथोन्तरत्वव्यवस्यापनम्‌ .. ४७१ कारगत्वस्य WAVY च पदाथीन्तरत्द्यवश्यापनम्‌ ४७१ नज्‌पदानु ्तरवत्ति विभक्य्थनापि गजयाग्वयः .. ४७९

शिसिमखिलवपद्याजि ,., ,.. ,* ,.,. 8 8R साधर्म्वगिधरस्म्यकथनम =, -. ,, ,. BOR uyan: परिचायकामिप्द्यानि .. .. 898

TRATET | ९७

*॥ कणाददखबविदतेनिर्ध॑ग्टपबं समाप्तम्‌ ॥॥

विर

वेशोषिकद शनम्‌ |

प्रथमाध्याये प्रथमाहिकम्‌ | 2.०

वेशेषिकदनेपस्कारः। BNA नमः ॥

ऊङ्कबद्जटाजुट करा उक्रोखत्छुरापगम्‌। नमामि यामिनौकाग्तकाम्तभाखखलं दरम्‌ ॥ ९॥ याभ्यां वैश्रषिकं तन्ते सम्यग्‌ व्युत्पादितेाऽङ्यरम्‌ | कखादभवनायाग्वां aval मम AA: सदा॥२॥ खजमाचावलम्बेन बिरालम्बेऽपि aeEa: | खेखेखवग्ममाय्च सारसं fefgaafe ian

कष्ारद्धचविद्तिः। उत्पत्तिख्ितिसं द तीषितनुते विन्छस्य यः खेच्छया तद्िष्टभ्य परिसषरन्रपि न यः प्राद्चेतरेद्चायते। war विदुषां न संखटतिसरिप्पूरे yao सोऽयं बः स्िरभक्ियोगद्धकभो भूयाद्धवे भते ॥ ९॥ मेघाङ्योमपि सम्भृतांमु face re fae feat भक्वानां भवभेदिनोमपि water सदागन्दिनीं। मार्रं कुलकाभिनीमपि feat वासा वसानां wa- गेग्ीमप्यमजां शिवामपि शवासीनां भवानीं भने ॥२॥ vary अगुरूम्‌ VAT जयनारायण few |

कयादसूुचविदटतिं तभावोश्रर्तुश्ये।। B

R

Wo

वे ेषिकद नम्‌ |

तापचथपरा हता विवेकिनस्तापजयनि ठृ्तिनिद्‌ाममन्‌- सन्दधाना नानाभ्रुतिद्धतीतिदासपुराणेय्वात्तच्वसाक्ा- त्कारमेव तदुपायमाकलयाग्ब्धवः, तश्ा्धिेतुमपि पन्थानं जिज्ञासमानाः परमकारुणिकं aut मुनिमुपणेद्‌ रय कणादो मुनिसखच्चन्ञागवे रागेशयसम्पन्नः Tat पदाथानां साघमरवेवेध मार्यं तच्चशन्नानमेवात्मतत््वसाकात्कार प्राप्तये परमः पन्था इति aafea ae निटृन्तिलचणद्धग्ा-

विण

KW By जग्मनरामरकादिननितताप्रकश्ापं जिडासवः gal रवान्तेवासिगरङ्ाननिदानमामतश्चदश्ं ममाकयेयम्ति खति- ख्छतीतिहासपुराबादिषु। तथाहि शतिः,

Carat वा खरे बष्टव्यः Baar मन्तथ्या निदिष्यासितय-

ओेतावदरे खस्वम्टतत्वमिति” | “qeram विनानोयादङमस्मीति Fae | किमिच्छन्‌ कस्य कामाय संसारमनससरत्‌ ”” ॥ renee | airs, . “सा गमेनागु मानेन WAAAY च। faa waaay wut लभते यागमुलमम्‌'' ॥ इति | wu दंचिदटन्तेवासिनेा विधिवद्धीतबेदवेदाक्ा Grae: SHAT मममाथं भगवन्तं ककादमहधिं विधिवदुषसेदुः | ततः qantas स मुगिदशाध्यायीतन्वं तानुपदिरेश्। तच HURL समवेताग्रेषपदाथंकथनम्‌ | दितीयाध्याये ब्य निरूपबम्‌ । ठऊतोवाभ्वाये पात्मान्तःकरववसयम्‌ | चतुथोाध्याये ्रसीरतदुपवागिजिवे्मम्‌ । पञ्चमाध्याये कन्मंप्रतिपादनम्‌। aerate ओवधम्बंगिवेज्रनन्‌ | सप्तमाध्याये Awe:

q Tae १ खाञिकम्‌। ङ अथातो धम्मं व्याख्छास्यामः॥ १॥

Seo दतेवामनायाखेन Tas लचएतः Terry धर्बामेव परयममुपदिज्राम्यगम्तरं षडपि पदाथानदे्रखक्णपरो- चखामिरूपरेचयामीति इदि भिधाय तेषामवधागाय प्रति- लानीते।

अथेति अिव्याकाङ्खगगन्तय्यं माइ । wa दति। यतः अवणादिपटवाऽनदयकाद्चान्तेवारिनि उपसेदुरित्यर्थः। यदा WANT मङ्गलार्थः | ATwWA,

““श्ाङ्ारखाथन्नन्दञ्च WAT ब्रह्मणः TT

कण्ठं भित्वा fafrarat तेन argfaaraar’ cia

युक्ृश्चेतत्‌ कथमन्यथा सदाचारपरम्परापरि प्राप्रक्त- SUTRA मङ्गलस्य वेज्ेषिकश्रास्तं प्रणयता महामुनेर- मगाचरणं सम्भाव्यते) न च कतमङ्गलस्यापि फलादश्ना- दछतमङ्गखस्यापि फलदशनादमनुष्ठानं न डि निष्फले

fac प्रतिपादनम्‌ । Gera च्रानात्पत्तित्चिदानादिनिरूप यम्‌ | नवमाध्याये बुद्धिविश्चेवप्रतिपादनम्‌। दश्माध्याये आआत्मगणभेद- प्रतिपादनम्‌। उरशा ल्यं परी च्चा चेति जिविधाऽस्य शास्त्रस्य प्रततिः विभागस्तु विद्रेणादेन्न cafe नाधिक्छम्‌। aaa तन्न पदाय भिूपवसव प्राचुग्ये तापि पदा्चंतत्वद्चाननिदएगतया WHAT wate तत्धिरूपयमेव प्रथमं प्रतिजानीते ॥ अथयश्नब्दस्यानन्तम्बंमयंः ज्रिष्यजिश्चासानन्धर मित्वं यतः

अवबादिपटवोाऽनङूयकाशाकोबासिब उपसत्राः। WA: BTCA, 2 2

8 बेषेषिकदण्रंनम्‌।

So प्रेचचावाम्‌ प्रवन्तंत दति वाच्यम्‌, ्रकरणस्वखे - THT यस्य करश्खले Wer sara सफणललनिख- थात्‌, न fe शिष्टाचारान॒भितश्रतिबोधितकन्तव्यता- कस्यापाततः फलादश्गमाचेणाकारणत्वश्रद्ाऽपि न चै हिकमाजफलकल्वाख्न जन्मा नरीयान्‌मानं पृते टि वरैहिक- माचफलकलतवानुपपन्तेः । कारीयथीदौा तु तथा काममये- वागुष्टामारेडिकमाचफणकलम्‌। अच च समा्तिकामोाऽधि- कारोः खगंकाम Ta यागे तचापूरवे इारमिह तु विघ्न wa tfa fate: निष्विन्रमारभं समाप्यतामिति काम- गया प्रटृ्तेः। न च विन्रध्वंसमाचं फलं समाक्भिष्ठ ख- कारणादेवेति वाच्यम्‌, तस्य ख ताऽपरुषायलात्‌ समापेस्ठ सुखसाधनतया परुषायलात्‌ उपस्ितताख, किञ्च दुरि- त्वंसमाचं न फलं तस्य प्रायिन्तकोन्तमकम्मना णापार- गममादिसाध्यतया व्यभिचारात्‌ प्रारथपरिसमात्तिप्रति-

fae च्ाननिदानं wat व्याख्यास्याम निरूपयिव्याम caw! कोचित्त खचशब्दोा मङ्लायः, . QPS TMS दवेता HUTS: पुरा।

wag भित्त्वा विनियतो तेन माङ़जिकावु मे” ॥ इति Gear रतेन we प्रजयता aefaar farsrac- परम्परापरिप्राप्ताभिमतकम्मोारम्भसवमवयकन्तंव्यताकं AYATT- रकं कयं न wafaaratite face care: | we तु यागनधम्मड विन्नाभावनिखयात्‌ afer मङ्लाचरयं न छतं we वा किन्तु caer वन्न निबडमिताङः। नाश Arata

१ अध्याये ९ wifsana, 1

we बन्धकदुरितच्नंसलेनः wea warts फललेाचितलात्‌ aatfa च दिरण्दानप्रयागखानादिजन्यलेन afer रात्‌ तेषामपि मङ्गखललाभिधानं साहसम्‌ । fay aye सति सखमाप्रेरावश्यकत्वमित्येवं मङ्गखस्य कारणता awa “Sala VPA कर्णः फलावण्डस्भावनियमारितिः"। sava विकस्पितमपि कारणं कारणमेव फलानमयै- franeq वेदिककारण्त्वात्‌ विकल्पे त॒ वेजात्थकश्पनं वेजात्यमेव । यज्रान्वयव्यतिरेकगम्या कारणता तज फल- पुव्वभावनियमे प्राश्यो न तु वेदेऽपि तच व्यतिरेकभा- we गृरत्वेनानुपस्ितेः तथा च ay are warfa- रावश्कोति न व्यभिचारः wafas afar शन्ठिते समपुणंमिदं क्षेति प्रमा साच यन्यादो दरमवाक्य- सिखने यागादौ चरमाङ्ता पटाद्‌ावन्धतन्तसंयागे यामगमनादौ ामचरणचरमसंयागे एवं तच तचाइनो- यमिति भमङ्गलजन्यसमात्रै वेजल्यकच्पनेऽपि नेाभयया व्यभिचलारः। मङ्लञ्च वित्रध्वंसद्वारकसमाभ्िफलकं कमं aw देवतानमखकारादिरूपमेव खतःसिद्धविन्राभावस्-

fac भगवन्नामगयान्तःपातिपमाशश्रब्दाच्चारदवत्‌ अज शास्त्रे तथा- विधधम्मेशब्दोच्ारबरूपनेव agate: | wa धर्म्मस्य चा- बापयोगिता चित्तसुखिविविदिषादिडारिकव ^“विबिदिषन्ति वचनादि” अतेः,

«कषाये कम्मैभिः UR ततो चानं प्रजायते?

4 वैरे जिकर णनम्‌ qe यतेाऽभ्युद यनिःओयससिदिः स war ॥ २।

Seo asia garam wire विन्नध्वंसडारकवस्यानपायात्‌ गमस्कारादीरनां ताद्र्येेव विन्नध्व॑सदारकलप्रतिपन्ते गा- व्या्चिरिति fran ti

ay प्रतिज्चता्यमाद।

अभ्यद य खत्वन्ञानं निः ग्रेयसमात्यन्तिकोदुःखनिटक्षिः तदुभयं धतः ष wal: WUTATTA fa: aaafafa AVIAN समासः पञ्चमीतत्परषो वाख च war निटन्तिखच्षणा awa, दि तु निदिध्याखनादियाग- साध्या धम्माऽदृष्टमेव तदा विधिरूपः खत्तिङतस्त अभ्युदयः सुखं निः श्रेयसमेककालोगसखकलात्मविभेषगण- ध्वंसः प्रमाणञ्च wal देवदत्तग्ररोरादिकंमेाक्विशेषगण- मरितग्ड तपुव्वकं कार्य्यते उति तद्धागसाघनलात्तनिरित- खग्वबदित्याङः | तदेतद्राख्यानं प्रव्येकसमुदायाग्यां म व्यापकं दत्व चीनेरूपेकितं वस्तुतस्तु का ua: किं wouafa सामान्यतः श्िव्यजिन्ञाषार्यां यताऽग्यदय-

वि ब्म्ादि खृतेखति मन्तम्‌ ॥६॥ नन्‌ भरम्मेस्याकिचित्वरत्वेन तत्धिरूपवं quad ware परमपुखषायसएध नत्वं THAT वह्लच्तवमा इ | अभ्युदयः खगः fated मेहस्त्येाः fafaxafade: WC स धम्मेः तथा च खगापवगंरूपपरमपुङषाथंसाधन- तवा FHWA मुमु्तुब(सोपादेयल्वादम्मेस्य आस्थानं युक्तमेव

९ अथ्याये ९ entree | e

ख ° निःओयचसिद्धिरिष्युपतिते तचा च चताऽभाद्यदसिद्धि- aay निःगरयमसिद्धिखद्‌भयं धमः एवं परषार्थासाधा- रणकारणं wl इति awa परमपरषाथयोाः खखदुः- खाभावयेो विशेषतः परि चया्थमनभ्यद्‌ यभिःगेयषसिद्धिरि- ami खमा पवर्ग यारवान्वेच्छागधीने च्छा विषयवलेन परम- पुरुषाथेलात्‌ साधयिद्धते च दुःखाभावस्यापि पुरूवा- यतम्‌ ॥ २॥

नन निटत्तिलचणा astgengrrercr निः ओयस- रेठरित्यज शरुतिः प्रमाणं श्रुतेरेव save वयं विप्रति- पद्याम्े अनृतव्याघातपुनरक्रदेषेभ्यः प्ट हृतायामपि पुजानुल्यादादनु तत्वम्‌ ““उदिते जुति अनुदिते णुहाति समयाध्युषिते जहातीति विधेः प्राप्त एवेादितादिकाखे Var व्याहन्यते ““्ावाऽख्याङतिमभ्यवहरति य उदिते जहाति अवलोऽख्याङतिमन्यवहरति योाऽनुदिते शाति श्वावशवलावस्ाङतिमभ्यवदरतेा यः समयाध्युषिते aVifa” इत्यारिना। तथा “जिः प्रथमामन्वाह चिरुत्तमामन्वाद'

वि wt च धर्मस खगंसाधनता erates आपव्गंसाघगता तु

तर्वच्चागदारेवि finite: we उखननकवावच्छेदश्चवया सिडा

VRAIN वा WHY waaafidatata ष्येयम्‌ ॥ २॥

गन्‌ धन्त ससख तश्वश्चानादिखाधगत्वे चकि मानं te cq

जान्नमिवि चेत्र न ततप्रामा्छस्नापि खन्दिग्धत्वात्‌ त्रधा च

` वैररेविकदश्रंनम |

ख तदयनाटानायस्य प्रामाण्यम्‌ ॥ ३ ॥

उण ट्त्यनेन प्रथमोाक्मसामिषेन्याखिर्खारणाभिधानगात्‌ पागरक्रमेव | न चाकायप्रामाण्यप्रतिपादकं fafacte fama fanfare frofagtreaafa षन्दिग्धं चारूषे- wa त uanarefanfarfaacurarcareearara4r starmaata सन्दिग्धमेवेति a निःओेयषं गवा तज तच्यक्ञानं दारु न वा wa दति सबव्व॑मेतदाकुखमत “TE |

तदित्यगुपक्राकामपि प्रसिद्धिसिद्धतयेश्वरं पराग्टब्रति थथा ““तदप्रामाष्यमन्‌ तव्या STATE MATa” इति गेत- मीयद्धजे तच्छष्देनागुपक्रान्ताऽपि वेदः ACTS | तथा च तद्वनाण्तेनेश्चरख प्रण्यनादाशायस्य वेदस्य wary wet तदिति afafea walaa पराग्टश्ति तथाच धर्मस्य वचनात्‌ प्रतिपादनात्‌ Heras वेदस्य प्रामाण्यं यद्धि वाक्यं प्रामाणिकमथं प्रतिपादयति तप्ममाणमेव यत ra: | रैश्रस्तदाप्तवश्च साधयिव्यते यचाक्म- गृतव्याचातपमरक्ररोषेन्य इति तचानतवलवे जग््नान्तरौय-

fro चरगदधजं (.तदप्रामाण्ममन्टतयाघातपुमदकत्तदोषेभ्य'' तीना wyt निरस्यति ॥

लेमे-खरोख वचनात्‌ कथनात्‌ च्ान्नायस्य बेदस्य प्रामाख्यमवश्चं खीकाय्यमिति te) ईर स्याप्रक्रान्तत्वेऽपि प्रसिडार्थकेन aw- ब्देन पराम्रा भवत्येव वया RA GT सा कान्तिमती कलावत

६ खध्याये १ wise | 1

ख० Gene ककर घाधगवेगुष्पकल्यनं वा Fray सङ्गात्‌ कर्णः फलावश्छम्भावनिख्चयात्‌ नच कारौरोवदैहिक- माचफलकल्वं तच fe इ्रुव्यच्छस्यसश्ीवनकामस्याधिकारः wast पचमाचकामस्छेतिविशेषात्‌ नच व्याघाताऽपि उदितादिद्ामं विश्रेषतः प्रतिश्नाय तदन्यकाले fra नष्टाने ““शछावाऽस्वाङतिमभ्यवरहरति'" cate frearafa- पादमात्‌ नच प॒नर्क्रतादाषोाऽपि एकादभ्रसामिधेनोनां प्रतो पाठात्‌ “पञ्चदणावरेण वाम्बञ्चेणावबाधे तमिमं भ्राटव्यम्‌'' cay सामिधेनीनां पञ्चद शलस्य प्रथमे त्तम- सामिधेन्य स्तिरभिधान मन्तरेणानुपपत्त स्तयाभिधानात्‌ ॥ nen

भिव्याकाङ्कानुरोघेन खरूपता खलचणएतख we sT-

ख्यायाभिसेयसम्बन्धप्रतिपादनाय Way |

fac डति कुमारसम्भवे तच्छन्दस्यापकरान्तवाचित्वं यथा वा तदप्रा- areata Warns वेदस्य तच्छब्देन परामशः AR LALA AMAIA तत्पदम्‌, ०५ तत्सदिति free ब्रह्मयस्िविधः qa:” | ति awaa aut च निसन्बेच्चनिदंघपुरषप्रगोतत्वात्‌ Te प्रामाखम वश्यमे वाभ्युपेयमिव्येः 1 ९ ।

इदानीं प्रे्ाक्तां प्रशमे MSHS प्रयाज नाभिभेयसम्बन्धान्‌

प्रदश्ेयन्‌ पदाथान्‌दिण्ति। 9

te

वैशधिकदश्ंनम्‌ |

wo भम्मविशेषप्रहधताद्‌ * द्रव्यगुणकम्मसामान्यवि-

Wo

एतादृशं anya वेशषिकश्रास्ताघीनमिति तस्यापि निः श्ेवसरेतुत्वं दण्डापुपायितम्‌ । ad ज्ञायतेऽनेनेति करणव्यत्यत्या WAITS धमंविशेषप्रतादित्यनेनानन्व- AGH!) स्व्वपदार्थप्रधानो दन्दखाच समासः सव्वपदायं- तत्व्ञामस्यर निः ख्रेयसदतुलात्‌ तदच भरास्तनिःश्रेयसयोा- खंतुरेतुमद्धावः शास््रतच्व्ानयागापारव्यापारिभावः निःओ यसतच्वश्ञानयोाः काय्ंकारणभावः द्रव्यादिपदायं- maa: प्रतिपाद्यप्रतिपादकभावः सम्बस्धाऽवगम्यते एते- Wy सम्बन्धानां ज्ञानाननिः्रेयसा्थिनामिश शास्ते प्रठ- fa: माकमाणाख्च मनेग्टेहीताप्तभावा एव शास्ते प्रव- wal निःञ्रेयखमात्यन्तिको दुःखनिदटृत्तिः। दुःखनि- ठन्तेात्यन्तिकल्वंसमानाधिकरणदुःखप्रागभावासमाम- कालीनलं य॒गपदुत्पन्नसमागाधिकरणसव्वात्मविशरेषगण- ध्वंससमानकालीनतवं at) श्रशरेषविगरेषगृणध्वंसावध्कदुःख-

वि

धम्मं विशेषः रोडिकेा, sara वा खुक्तविश्रेषः वत्‌- yeaa तसव्नन्यादित्ययः। इदद् तश्वक्नामादिगयस्य fated अ] ~ LY A | ~ साधम्म्यं समने wa, ques विरद्धेा धम्मं इति मृक्तावली- कारः wala प्रकारे arate wey: wae तथाच guafaiaa उव्यादिपदायानां साधम्म्यकेधम्न्याभ्यां AWA जायते, तत ात्मममनं अनन्तरं निदिध्यासमेनात्म-

# धममविर्ेषद्धतादित्यपि पाठः |

१ अध्याये १ wifeaa | xy

we ओेषसमवायानां पदार्थानां साधम्म्यवेधम्म्याभ्यां तत्वत्नानात्रिःखयसम्‌ ॥ ४ ॥

Seo प्रागभावो वा APM: नचासाध्यवान्नायं परषार्थः कारण- विचटममुखेन प्रागभावस्यापि साध्यलात्‌ मघ तद्य प्राग- भावलच्चतिः प्रतिय गिजन काभावत्वेन aura जनक- त्वञ्च खषश्पयाग्यतामाचम्‌, नहि प्रागभावख्चरमसामयो यन तस्मिम्‌ सति काययंमवश्डम्भवेत्‌ तया सति कार्यस्वा- प्यनादितवप्रसङ्गात्‌ तथाच यथा सरकारिविरदारियन्तं कालं माजोजनत्‌ तयाग्रेऽपि afacera जनयिव्यति रेट च्छेदे पर्षव्यापारात्‌ इत्यस्यापि प्रागभावपरिपाखन एव ATA, अतएव गेतमीयद्धितोयद्ञे ““दुःखजन्मप्रट- त्तिराषमिथ्याज्ञानानामृत्षरोात्तरापाये तदनन्तरापाया- दपव्गः'ः इत्यत्र कारणाभावात्‌ कायाभावाभिधानं दुःखप्रागभावरूपामेव afm द्रढयति नहि दोषापाये प्रटत्यपायः, प्रटृत्यपाये जग्मापायः, WATS दुःखापाय

बि° साक्षात्कार जायते, तदनन्तरं मिाच्नानादिमाणकमेग Arar भवतीव्ययः। उपखारकारासतु खचस्यतत्वन्नानपदमात्मसाच्ता- ACYL करखब्यत्पश्ा ताट्शसात्तात्कारकरयश्रास्रषरं वा amg घम्म विष्ेवपदं निङतसिलच्छबधम्मेपरम awa इशरनि- यागप्रसादरूपधम्भवि्ेषपरं कणादो महसिंसीखरनियाग- प्रसादावधिगम्ब रतच्छास््नं प्रणोतवानिति किवदन्ती | ानम-

साच्तात्कारख शास््रान्मनन[नदिध्यासनादिपरुम्पमस्येति तु. ५५९

02 aifanedtaa |

Se दृत्यपायो we: किन््भत्यत्तिः खाच प्रागभाव एष #4 प्रतियोग्यप्रसिद्धिः साभान्येता दुःखलेनेव भ्रतिथोंगिप्र- fag: प्रायखित्तवत्‌ तचापि प्रत्यवायष्वंसदारा दुःखा- नत्पत्तेरवापेचितल्ात्‌ साकंऽप्यदिकण्टकादि निटन्तदुःखा- नत्यत्तिफलकलदर्ंनात्‌ दुःखसाधननिटत्ययमेव मचा वतां प्रटन्तिः। केचित्त दुःखात्यन्ताभाव एव afm: सश यद्यपि नात्मनिष्ठस्ूयापि लेष्टादिनिष्ट एवात्ममि साध्यते सिद्धिश्च तस्य द्‌:ःखप्रागभावारदवत्तिद्‌;खध्वंष एव तस्य तत्सम्बन्धेतयापगमात्‌ तस्मिन्‌ सति तच दुःखा-

त्यन्ताभावप्रतीतेः एवश्च रुति “gatas विमुक्च-

रति" दृत्यादिश्रुतिरणुपपादिता भवतीत्याङ्ः। तन्न द्‌ः- खात्य काभावस््ासाध्यलेनापुरूषार्यलात्‌ दुः खध्वंसस्य च न तज सम्बन्धलं परिभाषापन्तेः ““दुःखेनाव्यन्तं faawacta”’ fa श्ुतेदंःखप्रागभावस्येव कारणविघट नमुखेनाश्यन्ता- भावखमानद््पलतात्पय्कल्ात्‌ नन्वयं न पृरुषाथः निर-

वि° पञ्चम्याः प्रयोज्यत्वायंकत्वात्‌ “तमेव बविदित्वातिग्टद्यमेति?? “द weal वेदितव्ये", इव्यादि खत बेदनपदः साच्चाल्कारपरं तधैव सवासना चमन्मूलनश्ठमलादि या ङस चिन खचसश्तत्च- wang सवासमगमिथ्याश्नामविरोधिखात्मसाश्चाकारपर्त्वे maw पदा्यानामिति wey चा- AMAT: नद्यात्मसाच्तातकारे साधम्न्येवेधम्म्ये्रकारकलव

© fi ~ ४ कन, A षटपदाथ॑विष्ष्यकलवं afte देहादिभिद्नत्वेनात्मसाक्षात्कारस्येव रेदद्यभःदवासनायुन्भूलनदेमत्वेन AH तदभावात्‌ AT योगज-

१ अध्याये ९ आडिकम्‌। ३

° पाधीच्छाविषयलाभावात्‌ दुःखकाले सुखं ATTA UA दति सुखार्थिनामेव दुःखाभावाथे weaftfa ea चैपरोत्यखापि सुवचलात्‌ सुखेच्छापि दुःखाभवेापाधि- कत्येव किंन स्मात्‌ भाकाङ्लानां सुखविमखानामपि द्ःखाभावमाजमभिसन्धाय विषभक्षणोाद्न्धनारौ wef दभंमात्‌ मन परुवा्याऽप्यं ज्ञायमान एव AAW दुः व्वाभावस्य श्चायमानतेतर मास्ति अन्वया मृच्छाद्यवसा- मपि प्रवर्ततेति चेन्न श्रत्यनमानान्यां ज्ावमानस्यावे- ्लागपपन्तेः। श्रस्ति fe श्रतिः “दुःखेनाव्यन्तं विमुक्त अरति" “तमेव विदित्वाऽत्िष्टल्युमेति' श्त्यादिका। अरभुमानमप्यस्ि दुःखसन्ततिरत्यनतमुच्छिद्यते खन्ततिलात्‌ भदोपसन्नतिबरित्यादि चरमदुःखध्व॑सस्य दुःखसालात्का- रेश au विषयीकरणात्‌ प्रत्यक्तवेद्यताऽपि। योा्गिर्ना यागजधवंबलेमागामिनोा दुःखध्वंषस् प्रव्यक्त पगमाञ्।

विन धर्म्मगाव्ममोतरमेदसाच्चात्कास्दणायां ताटृश्सघ्िक्षेग सा- धम्म्य॑वै धम्म्बाभ्यां अष्यादिवट पदार्थक्नानमपि जायते तत्वामयी- सत्यादिति वाचं तादृशसाचात्कारस्य ताद शोादासीनसाधम्म्या- दिषिषयकत्वे$पि तस्य प्रृतानुपयोगितया मुनीनां तदभि- धानस्यान्भसप्रलपितत्वापत्तेः यत्तूपस्कारकारेरात्मसाच्तात्वारस्य माच्च हेतुतायां “तमेव fafewia” ofa: प्रमाखतयो पन्यसा तद्‌- wage ““बेदाहमतं पुरषं महान्तमादि त्वयं तमसः परस्तात्‌"' इत्यनेन परमात्मन रख्वापक्राग्तत्वेन तच्छब्दस्य तत्परतया<न्‌प- क्राम्त जीवात्मपरत्वासम्भवादिति ear wt षटपदाथंकीत्तेनं

१९ वेगरेषिकद प्रंमम्‌ |

we तथापि तुल्यायव्ययतया नायं परुषाया Bea सुख- स्यापि हानेः दयोारपि समानसामयोकत्वादिति चेत उत्छर्गता वीतरागाणां दुःखदुदिनभीरूणं सुखखया- तिकामान्र ऽलम्पव्ययवतां तच wat) मनु तथापि दुःखनिटृत्तिनं परुषाः, ्रनागतद्‌ःखनिटत्तेर क्यात्‌ ANAT SAMA THAAT खस्य पुरुषप्रयत्र मन्त- रशेव निदटत्तेरिति चेन्न CaS परुषव्यापारात्‌ प्राय चिन्तवत्‌ तथाहि शवासनं मिथ्याज्ञानं संसाररेतुसतद्‌- च्छेद्‌स्ाततत्वक्ञानात्‌ तत्वज्ानञ्च योागविधिसाध्यनिति ATG प्दत्युपपन्तेः। ननु निल्यसुखाभिव्यक्तिरोव मुक्तिर्नतु दुःखाभाव दति चेन्न नित्यसुखे प्रमाणाभावात्‌ भावेवा- faa तदभियक््मुक्संसारिशारविशेषापातात्‌ ्रभिव्यक्रर- त्पाद्यलेन afaeat पुनः संखारापन्तेख। ब्रह्मात्मनि जोवात्मलयो मुक्रिरिति चेन्न war यद्येकोभावस्तदाबा-

वि° भावाभिप्रायेग वस्तताऽभावाऽपि पदायेोन्तसरतया मुनेरभि- प्रेतः। wa wa factories "कास्बाभावात्‌ काग्योभाव?डइति दूतस्य मवमाध्याये “(कयागुणव्यपरे णाभावात्‌" इत्यादि TaT- ary नासङ्तिः, खत ण्व न्यायलीलावत्यां “अभाव वक्तव्या निभेवसापये गिल्वात्‌ भावप्रपश्चवत कार्याभावेन कायाभावस्य स्न्म॑सिडलवादुपयेागित्वसिद्धःः xufafed न्यायाचर्थैरुपि डव्यकिर्शाव्यां “र्ते च पदाथाः प्रधामतयोर्दि्टाः अभावस्त खरूपवानपि नारि प्रतियागगिनिरूपरणधीमनिरूपयत्वात्‌ नतु FAA”? इत्यन्ते भावस्य सप्तमपदाय॑त्वमङ्ोरृतं तथाच स

१ खध्याये १ ाडिकम्‌। ११५

उ° धात्‌ नहि इयमेकं भवति खिङ्गश्रीरापगमेा wat faysatcifgafe तेषां शरोरस्य च fanart wa इति चेन्न एतावता दुःखसामयौविररस्याक्वात्‌ तथाच द्ःखाभाव एव मुक्किरिति प्धवसानात्‌। एतेनाविद्या- fact केवलात्मश्थितिमुक्रिरात्मा च विश्नानसुखात्मक दत्येकदण्डिमितमपासं Wal Waa सुखले च प्रमा- शाभावात्‌। नच “faa विज्ञानमानन्दं ब्रह्मेति afa- मागं तस्या ानवक््वामन्द्‌ वत््प्रतिपादकलात्‌ भवति fe श्रं जाने श्रं सुखोतिप्रतीतिः aad ज्ञानम्‌ श्रं सुखमिति fag ब्रह्मण दृदानौमपि सत्वात्‌ मुक्रष॑सारिणारविशे- षापन्तिः ्रविद्यानिटत्तेखापुरुषायलात्‌ ब्रह्मण fa- व्यलेनासाध्यलात्‌ AGTH तद्‌ात्मकलवेनासाध्य- त्वात्‌ एवमानन्दस्यापि तदात्मकलवेनाखाध्यलमेवेति तद्ये

वि प्तानामेव पदाथानां साधम्म्यवेधर्म्म्बन्लार्नं {मिःखेयसेपयोभि वदुपयोगिता चात्मनीतरभेदसाधने लिकच्ामादिविधयेति म- MAA, पदाधंविभाजकाख ABTA: सप्तधम्माः तच डव्यत- गुडत्वकम्मेत्वानि जातयः नित्यत्वे सत्धनेकसम वे तत्वं सा मान्धत्व जातिमद्धित्रत्वे सत्येकमाच्रसमवेतलत्वं विशेषत्वं नित्यसम्बन्धत्वं समवायत्वं उव्यादिषटकभिन्नत्वमभावत्वमिति त्र प्रयाजनं निःखयसं अभिधेयाः पदाथाः सम्बन्ध शास््ननिभखेयसयाः पदाथ तत्वच्ञान-निःखेयसयोाचख प्रयोज्यप्रयाजकभावः शासत्र-पदा- यं तत्चश्नामयेः काग्यकारबभावः पदार्यतकत्वच्चानयाविवयविष- यिभावः पदाय wade प्रतिपाद्यप्रतिपादकषभावच् fsa

१९ वेगेषिकद नम्‌

ख० प्रृत्यर्पपत्तिरेव । निर्‌ पञ्जवा चिन्त सभ्तिमुक्किरिति चेन्न cefere उपञ्जवस्य विगम यदि निरपञ्जवल्व तदा तश््ाचस्येव पुरुषा य॑लेन चिन्न सन्ततेरनटत्तौ प्रमा- शाभावः तदनुटृक्तेरपि भरोरादिसाध्वलेन संखारानु- ठन्तेरावश्छकलादिति fag दुःखनिटन्तिरेवाषरूषा निः- ओ यसमिति । awe ज्ञानमिति asife वष्टो साधम्य वेधग्धयोग्यामिति प्रकारे दरतीया। तच साग्छैमनुगतोा धनः, ewig grew we यद्यपि कचित्‌ साधम्य मपि कुतखिदैधम्म्ये कुतखिद्ैधम्म्यमपि केषाञ्चित्‌ aura तथापि ताद्य wit विवकितम्‌। wa च द्ष्यादिषदाथामामुदे्र एव विभागः पय्यवसन्नः खच AAU STAT TAR SHAH षडेव पदाया शति frau: पर्वति स चानपपन्तः व्यवच्छे स्व पदाचान्तरस्त

fac न्धायवेश्ेविकसाद्धमतेषु च्छावणग्तिकदुःखनिङत्तिरूपं खसमा- नाधिकरबदुःखासमानकाशी दुःखध्वंस पर्यवसितम्‌ | भवति fe VLA: SMG: खसमानाधिकरकदुःखासमानक्ालीनः तदानीं सक्कान्मनि कस्यापि दुःखस्यागुत्पत्तेः | ऋायेकादेशिमते wa- श्तिकदुरिवनिरत्तिरेव माकरस्स्येव साक्तादानमसान्तात्कार- साश्वत्वात्‌ “saa we waite तस्मिन्‌ cS पराबरः इवि ma: | रकदख्डिषेदान्सिमते अविद्यानिटढस्िमत्तः। when च षदाथान्तरः जिदद्छिमते परमात्मनि Stared wat ara: स च जोवोपाधिलिङ्सोरनिरत्तिपम्धवसिवः लिङ्श्री- रच्च “"पद्पायमनेनु डदशेखियसखमण्वितम्‌। अपच्चीह्धतभूतात्थं

१ ware १ च्ाङिकम्‌। ९५

छण प्रतिपच भिथमानु पयन्तिः श्रप्रतोता व्थवच्छेरानप- परिः । भनु मायमन्ययो मव्यवच्छेदः कि ग्वयोागव्यच्छेदः पदार्थेषु वडलच्णायागे व्यवच्छिद्यत षति Sq पदां परेन प्रशङ्िपदा्थमाजापसक्गहे सिद्धशाध्नात्‌ wae ाप्रतीतेरेव, किञ्च wourat मिलितागामयागेाव्यव- Sy: प्रत्येकं वा आद्ये fafemara: waafa व्यव- च्छदटागपपन्तिः, अग्येऽपि प्रत्येकायोगः परस्परं खव्व- अति व्यवच्छेदागपपश्िरेवेति wa अरक्रिसह्लासादृभ्ारिषु पदार्थेषु परभिमतेषु षडलख्शायामः परेरुते ay- च्छटा निबमा्थैः तथाच षडेव पदाथा tae प्रतो- यमामेषु wat अखणागां मध्ये जअन्यतमखखणयोागाऽस्येव waar इत्यर्थं; । तज विशरग्यसङ्गतस्यान्ययेषगव्यवच्छदो विश्रषणसङतस्यायामव्यवष्छेदः क्रियासङ्तस् चाद्यन्ता- योागव्यवच्छेदस्तावत्‌ प्रतोयते तज अरक्रिचयमेवकारय्ये

fo garg भागसाधनमिति"" प्रतिपादिवम्‌। were जिग्द्धख- ayaa ary: जिवदचचखखच अतिसिडं सव्वं जीवमरतमपि संसारदशायामच्य क्लं च्पात्मतत्वसातात्कारानन्सरमेव साश्चात्‌- छृतं भवतीति प्राः, र्षु aay सम्मवबन्ताऽपि दोषा यन्ध- ओरवभयानराद्धानिताः किन्तु wag मतेषु मक्तादन्नाधामा- कन्तिकदुःखनिढल्तिनिंराबाधैवेति दिक्‌। ननु श्क्िसादश्या- दवोऽपतिरिक्काः सन्ति पदाथाः कथमन्यथा मखादिसर्िधाने दच्नेन दादा A जन्ते जन्यते च तदसतिधावतामण्यादि- दहने Ia हिं माग्रय[त उसेजकं मण्याद्पसर्बच

D

gc बेदेविकदर्धंनम्‌।

खण US व्यवच्छेदमाचे ्रक्रिरयोागान्ययागारयमस्तु वच्छद्याः खमभिव्याद्ारखनग्या इत्यपरे । धम्मविशेषप्रतादिति aw miatfeqe fated तज udfatar faafaewar wi: यरि त॒ त्वं ज्ञायतेऽनेनेति तत्वज्ञानं wrera- wa तदा सममंविशेष शेश्वरमियागप्रसादस्या ana: श्रूयते रीश्वरनियोगग्रसादावधिगन्ब कणादो मरि Wie प्रणोतवामिति तत्वक्नञानमात्मतत्वसाशात्कार दद faafeawea सवासनमिथ्याज्ञानेश्मूलनक्षमलात्‌ “तमेव विदिलाऽतिष्डल्युमेति मान्यः war faga sara” cara“ WAN seas’ Cas चवेदगपदस्स षाक्षात्कारपरलात्‌ ““पश्त्य चुः" इत्यत्रापि तया खच शास्त्ामगनिरिध्या- सनादिपरम्परयेति रेतुपञ्चम्या तथेवाभिधानात्‌ ॥ ४॥

fao पुनरत्ादयतीव्यवश्छं कल्यनीयम्‌। wd साटृश्छमपि पदाधान्तरं तडि ace wag नान्तमवति सामान्धेऽपि सश्वात्‌ यथा wid frat तथाश्रत्वमपोति सादृश्यप्रतीतेः mente भावत्वेन परतीयमा नत्वादिति Ye मणछाद्यसमवशितवद्यादः eras मख्यभावादेवौा दाहादिकं प्रति हेतुताकल्यननेव सामन्नस्ये- ऽनन्तश्र ्किवत्मामभावतद्धंसकषख्य मागाचि्ात्‌ । म चोत्तेजक- समर्वाङ्तमशिसन्तवेऽपि कयं दाद इति ary उन्तेजक्षासमव- हितमसामान्धाभावस्येव तथात्वकल्यनात्‌ रवं सादटश्वमपि न पदान्तरं किम afgua सति तद्रतभूयेधम्मवश्वं यथा चण्द्रभिन्रत्वे सति चश्गताङादकत्वादिमन्वं as चद्धसादृश्ल- मिति daa ४।

१ ्ष्याये ९ खडिकम्‌। tz

ख एचिव्यापस्तेजा वायुराकाशं काशा दिगात्मा मन इति द्रवष्याखि॥५॥

छ टददागोमपवगंभागितया सष्वपदायाश्रयतया चख प्रय मादिष्टख्च द्र वयपदार्थद्य विभागं fatarewe gare i इतिकारोाऽवध्ारणशार्थः तेन गवेव द्रव्याणि भाधि-

कानि म न्यनानि वेत्य्ः। भनु विभागवलादेव न्युना- धिक्सद्याव्यवच्छदसिद्धा किमितिकारेषेति चेत्‌ उद्र माचपरतयाऽपि खजस्म्मवे विभागतात्पयस्फारणा्थम- वेतिकाराभिध्ानात्‌ सुवणादीनामीखरस्व चाजेवान्तभीा- वात्‌ WARTS चाधिकलवेनाज्रद्भयमागसाभाववय्यत्पा-

वि xatfa fats |

इतिश्रब्दाऽवधारजपर्तेनाक्वानि aaa xenfa माधिकामि न वा ब्धुगानोलर्ः। Wanascay सर्ववैवामितरमेर पेच्छेड का्यविष्ोात्पादकताप्रदश्रंनायं खसमवेतक्षाग्यजनने सर्व्वेषां तुख्खताच्चापनायथे वा मच विभागवलादेव न्दुनाधिकसद्याव्यव- च्छेदसम्भवात्‌ अवधारजायकेतिश्ब्दा ae इति are यता विभामखजे अवधा रबवा चश्जपदासस्वे तद्‌ ध्याहारेजेव ग्यूना- विकसह्काखवनच्छेदो बोध्यते अच त्वध्याहारः विनेव तादश स्यव- चहेदगोाधाथंमेव मुनिना इतिश्ष्दाऽभिहित इति प्येवं xe- त्वणातिख काग्यसामान्यस्य dame विभागस्य वा समवायि. कारयतावष्डेदकतया सिद्धति नम्‌ कन्दलोकारेः ade

च्न्धकारस्य KAN Glee युक्त्ेतत्‌ कथमन्धया नीलं तम- dD 2

० बेदेधिकदद्नंनम्‌ |

ख. दनारेतदध्यवखेयम्‌ । WHATTHT UA सर्व्वषां प्राधाग्ध-

भ्रदशंनाय सचफमेतेषान्त्‌ WEA सचरशटदेव TH-

. faafar गमु सुवे न तावत्‌ रयिवो निर्गन्धलात्‌ न

जलं सेदसांसिद्धिकद्रवलशून्यलात्‌ न तेजा गृरुत्ववत्वात्‌

अतएव न वाय॒ wat कालादि तता aaa भिद्यत श्ति

चेन्न श्राद्यदितीययेारनाभासलवे ठतोयस्य खरूपाबिद्धलं

aa: परं रिद्ध साधनं tar: खरूपासिद्धिञ्च। साधयते ख सुवणंस्य तेजसत्मिति॥५॥ |

गणलेम रूपेण गणनां खम्बद्रव्या्रितलं द्रयाजिवय-

- अलं द्रव्याभि्यद्धकलद्धेति द्रव्यागन्तरं गुणागामुदभर

विभागञ्चाद्।

fac खलतीति गबक्रियाप्रत्ययस्तच लाकार्ना। a fe a एथ्िवो नि. AAU ATHY जलादावन्तभोवः नीलसूपवक्नात्‌ तथा चा- चिकसहयाशवच्छेदः कथं सम्भवतीति चेच ख्ावश्सकतेओ।विे- घाभावजेवापयपन्तो गब्यान्तरकख्यनाया GIs नौोलरूप- प्रतीतिषू॒ गमनः xa am भ्नान्तिर्प्रा चलनप्रतीतिख्पिष्मला- कापसरङेपाधिको व्यन्तिरेव यथा माकादिषलनेापाधिको वीर ख्यरच्ादे चखनप्रतीपिर्नाख्यानां | वमे Rane sa. म्त॒तद्‌्वयवप्ागमावच्वंखकरख्प गा पक्षे, कन्दलोकारमते तु तमसः एयिख्मन्तभाव इति म तन्ते व्यत्रच्ेदासङ्कतिरिति श्रेयम्‌। अत्र नवसु अव्यविभाजकेषु अरनत्वकाकवदिक्ला नामेकेकमाच- . इत्तिल्वान्न जातित्वं tart पुनज तित्वभेवेति ay मुखान fant | |

qe

We

ture ९ च्वाडिकम्‌। RL रूपरसगन्धस्पशाः स्याः परिमाणानि ve-

चकारेण गरुलद्र वलच्े दसंसकार धशा ध्बन्दान्‌ सम-

fears a fe प्रसिद्धगशभावा एवेति wear नाक्राः।

जशत्द्चामीषां चथाश्यानं BUT: weg व च्छति ङूपरसगन्धस्य्भानां समानकाखोगरूपरसमन्धस्पश्रंषामा- माधिकरण्पं नासीति Geary समासः सङ्खापरिमाण- यास्तु खमागकाखोगसङ्खापरिमाणसामानगाधिकरस्यदङकल-

भायाब्मासे बङवचगनिरेभ्ख यद्यप्येकलवलंमानाधिकरणं

नेकलान्लरं न वा मडश्वदीचवसमाभायिकरणं मत्व दीर्धव्रान्तरं तथापि दिलादीनामन्याऽन्वं शामानाजिक- Te मरत्वदीर्धलवादोनाश्च विजातौीयप frarwat: षा- मानाधिकरण्छमख्येव । waaay यद्यपि दिषयकलादि- समानाधिकरणं तेन सड्यावदङलेनेव निडेटुमरंति तथाष्ववधिव्यञ्ुत्खचशं wa ae खचयितुमेक- वचगनिरहेश्ः। संयागविभागयादंयारणप्येककर्मजन्यलस च-

माय दिवचनं परल्ापरलबारन्याम्याञ्जयनिरूणतया

भिर

जाजुक्तसम्चायकचकारेग गदत्वमवत्वखेरसंखरार धम्म URNA, WaT ae ^“ चज्नम्दसमुजिताख मुदलगवत्वखे हरसंख्काराटर शब्दाः THAaT Uyfeinfayar”

इवि पञ्चखरोवाचार्ओरमिदहितम्‌। अज जुखविभाजखानि रूप-

mite adres sare: दक्तिकार च्छ वेगद्धितिद्यापकरभाव-

RR चेरेविकद रनम्‌

ae कत्वं संयागविभागो परत्वापरत्वे Fee: सुख- दुःखे CMT WIAA FAT: ws ॥

° दिक्काललिङ्गत्वाविशेषद्धचनाय च दिवचनं बुद्धीनां fau- दिभेदेन सङ्ाभिमतेकमा चबुद्धिनिराकरणदखचनाय बङ- वसम सुखट्‌ःखयोदयारपि भोागवतवाव्छद्ेकका्यजगकलं अविशेषेण चादृटोन्नायकले सुखस्यापि दुःखलेन भावगश्च wiofag feawt दच्छादरेषये्ंयारपि waft प्रति कारणत्वद्धवनाय दिवचनं प्रयत्नानां विहितनिषिद्धगा- चराणां दश्रविधानां gavage दश्विधानाञ्च पापहेतु- त्वमभिमन्धाय बङवचनमिल्यन्नेयम्‌।

यदा Sytem भैतिकदििवव्यवश्वारे तुल- ज्ञापनाय पाकञगप्रक्रियाग्यवखापनाथं वा ते wera: सष्यायां दिलबङलादरोा विप्रतिपन्तिरिति तज्िराकरण- खचनाथं बहवेनाभिधानं vars त॒ सद्याबङविभैवा- ष्यापि ayafafa खषगायावधिश्चानव्यश्चनोयलं सञ्खाता वेधम्म्यमिति gears च एयगभिधानं परिमाणे त॒

fac mq quart cerca म जातिः प्रमाशभावादिव्बाद। अथ गबलजते किम्मागमिति चेत्‌ xx बदयकम्मेभिन्रसाम- ग्धवति या कारवता सा किञिडम्भावच्डित्रा facefen. कारदताणा असम्भवात्‌ नहि रूपत्वादिकं सत्ता वा aq. we frat ग्धनातिरिक्तरेश्रडलतित्वात्‌ अत्तु पभिश्लमुगवं are

१ अध्याये १ खाडिकम्‌ | RR

He उत्छेपखमवश्पणमाकुष्डनं प्रसारशं गमन- fafa कम्भाखि vot

we दोर्खलद्रसखरलादिविप्रतिपन्तिगिरासाय awaet ंयाग- विभागयेारन्यान्यविरोाधन्नापनाय दिवचनं परल्ापरल- यारदेजिककाखिकमेरेग भिखजातोलम्भवेन चत॒षापन्तो गणविभागा am era दति तत्रापि दिवचनमिद्या- WAI | एतेषाञ्च लक्तणमगरे वच्यते ॥ ९ ॥ कणां द्रव्यजन्यतया गणजन्यतया च रूपवद्रष्य- waaay प्रत्यक्ततेति दरवयगृणाभिधानागन्तरं कञ्च- Sufaararary | SUG अवचेपणएं wags प्रसारणं गमनमिति काफि इतिरवधारणायैः भमणदेरपि गमनान्तगंत- ` त्वात्‌ WA च उत्धेपणत्ावचेपणतवाङुञ्चनलप्रसारणतलगमम- त्वानि SATE: पञ्च जातयः । मन्वेतदनुपपन्नं

fae तदेव गुखत्वमिति सुक्षावलःकारः। न्यास गण्त्वजातिः प्र्स्- feat इद्धियसंयुक्घसमवेतसमवायतसूव्मद्त्तसम्भवात्‌ नच त- द्य्नक विरात्र aveafafa वां स्वव य्यञ्नकस्य जातिप्रब- प्रये जकत्वे प्रमायाभावात्‌ न्यथा रूपत्वादेरप्यप्रबच्तताप- सेरिति Te: bet कम्मासि विभजते। इतिः पुम्वदबधारबपरः। कम्म॑तजातिः प्रश्कसिडा रखव- सुल्दोपग्लवादिक्षमपौति सक्षाबलीकारः| जमनव्वश्च जातिविशेष

RB

चे धिकदगम्‌।

° ग मनस कर्डापव्यायलात्‌ Vay गच्छतीति बद्धेदुःटलाद्‌-

त्सेपणत्वादीनां waeut जतो्नां परस्यरात्यग्ताभाव- समानाधिकरणानां सामानाधिकरण्यानभुभवात्‌ we एव करडमवव्याप्या जातय दति चेत्‌ सत्यं क््मंपय्यय एव गमनं एयगभिधानम्त॒ भरमणरं चनस्वन्दनोद्ं ज्वलन नम- नान्लमनादौोनां भिन्नभिन्नवृद्धियपरे्रभाजामेकन शब्देन THEY यदा गमनमपि ककरवव्या्ा पञ्चमी जाति- रेव तेन भमणरे चनादिव्वेव गमनप्रयेगे we: उत्सेप- ावक्तेपणादिषु यदि ममनप्रयोगसदा भाक्रः खा- अयसंयोगविभागाखमवायिकारणलमेव गेणमुख्यमाधा-

रणा ध्मः गमनलजातेस्लनियतदिग्देश्संयागविभागा-

समवायिकारणत्वमेव व्यञ्जकं aw भ्रमणादिषु सर्व चेति गमनयहणेमेव तेषां यहणमिति ) निक्रमणलप्रवे- शनत्वादिकातु म जातिः एकस्मिन्नेव कश्मणि wee ग्टहान्तरं गच्छति पुरुषे कस्यचित्‌ द्रष्टुः प्रविश्नतोति प्रत्ययः कस्यचित्तु निक्रामतीति तत्र जातिसङ्करः खात्‌ तथा भमणाररेकस्या जखप्रणाख्या निक्रम्यापरां प्रवि- भ्रति निक्रामति प्रविन्रतोति प्रल्ययदयदश्रनादुपाभिषा-

fao मगमकरेचनस्यन्द्‌ नाद्धंञ्वलमनमनेोन्नमगादिव्पि बरत्ततेऽता ना-

धिकं तद्यान्नश्षष्चे नियतदिग्देश्संयागविभागकारण्लवं उत्त्ेष- बादिषु ममनगच्यवदहारोा wie: खा्रवसंयोगविभागासमवावि- कारवत्वमेव मेाकमुखसाधास्डो wal: निव्कृमण्लप्रवेश्नन-

१ Seats ९ अाङिकम्‌। TT

उ° मान्यमेवैतर ष्यवसेयम्‌। vast तु मुषणमुल्छिषा-

मीती च्छाजनितेन vst प्रयल्नवदात्मसंयेगादरसमवा- यिकारशाद्भस्ते तावदुत्छेपणं तत उत्क्षेपणविशिष्टदसनो- दरमादसमवायिकारणात्‌ मृषलेऽणुत्धेपणास्यं कन्म ॒य॒ग- पदा तत ऊञ्मृल्किप्नयो दखमषलयारवचेपणे च्छाजनित- प्रयन्नवद्‌ा त्मसंये गाद्धस्तनादना्च युगपदेव WY मुषले चावचेयणं उखुखखपातानुकरूलं संजायते तता इृढ- तरद्र व्यसंयोगार्‌ यदकस्म्माश्ुषलस्योद्धंगमनं भवति तच गेच्छाभ वा yaa: कारणां किन्त संस्कारमाचादेव मषलस्यात्पतनं तख AAMAS ATH भाक्रस्तचो- SWAIN: एवमनुखामप्रतिलो मवायुदयसहृट्रवशा- द्राय्वोसतत्रेरितदण्ठलकादोा चोत्सेपणव्यवष्टारो ATM: | एवं खोतादयसहटव्राव्नलेद्धं गमनेऽपि | एवमृत्छेपणाव- चेपणव्यवहारः शअररौरतदवयवतत्संयुक्रमुषलतामरादिष्वेव मख्य; भवति हि इस्तमुत्शिपति मृषलमुल्षिपति तामरम्‌- ल्िपतीति एवमवक्तिपतीत्यपि । अाकुञ्चनन्तु सत्खेवावयवा- नामारम्भकसंयेागेष परस्प्रमवयवानामनार मकसंयागेा-

त्वादिकातु न जातिः र्कस्लित्नेव कम्मसि रकस्नादावरकादाव- carat च्छति पुषे प्रविश्रत्यमिति कस्यचिदूद्रद्ः परयः कस्यचि च निन्कामतोब्ते जातिसङ्कर प्रसङकात्‌ । जगदोग्रतज्ा-

शङ्कारलत ऊद्धंसंयोगफलक्गक्रिया व च्छिबर्यापारत्वमेगोत्केपय- ॐ

aq वेशेषिकदश्ं मम्‌।

ख० त्पारकं वस्वाद्यवयविकोारिश्यात्यादकं ककं यते भवति खकुचति पद्मं खङुचति वस्तं सङ्कुचति चर्भोतिप्र्ययः दवमवयवानां पूव्वत्पन्नानारसकसंयेागविनाश्कं कष प्रसारणं यता भवति प्रसरति aa प्रसरति qa प्रविक- afa पद्ममित्यादि प्रत्ययः, एतचतुषटयभिचं यत्‌ क्म जतं Awa गमन विशेषः । तच wad प्रयल्वरात्म- संयागाद्धस्ते कर््मवता इस्तेन नादनाख्यसंयानाद्‌वचटनाख् water तिय्येकसंयोगागकूलं ad एवं terrae व्या- स्थेयं स्फटोकरि व्यति wa तदेतेषां adet fafea- VASA धम्ागुकूलप्रयन्नवदाक्मसंयो गजन्यलं निषिद्धदेशगमनगिंसाकलश्चभक्तणादिषु चाधष्यानुकूल- , प्रयल्ल वदात्मसंया गजन्यलमध्यवसेयमिति ॥ ७ ॥

द्रव्यादोनामुदेश्रानन्तर जयाष्णां साधम््यप्रकरर्मा- रभते) तज द्रगयादीगां waret wurde तत्वक्लाना- गकूलतया प्रथमं शिवयाका्धितलात्‌ सामान्बादिपदाथः WIS GERTA प्रागेव जयाणां साधम्म्यमाड।

fac त्वं तदेबोार्किप्तीत्य्र धात्वयंतावन्छदकं मतूत्च्तेपदत्वं जातिः प्वेश्रगत्वादिना सङ्करात्‌ लेादमुल्त्तिपतोव्ाद Fee: कम्मै- त्वान्‌ पपत्तशचेति प्रकाण्िकायां प्राङ्‌ । गमनलत्वश् न जातिः किन्तु संगागावर्डि ्रकियात्वमेवेति तु Fat 1 ऽ॥ ददानो गखमुबकम्मयां साधर्म्यमाइ |

१ ध्याये ९ आाडिकम्‌। Re

eo सनित्यं द्रब्थबत्कार्य कारणं सामान्धविशेष-

वदिति द्रव्यगुणकम्म्ंणामविशैषः ॥ ८ ॥

we

faxa सत्यपि qaafasunee: साधमयेपरः।) सदिति सदाकारप्रत्ययव्यपदेन्नविषयलं जयाणामेव शकायागि- त्वात्‌ अनित्यमिति व्वंसप्रतियेोगिलं यच्चपि ग परमा- चखादिषाधाश्णं तथापि व्वंलप्रतियोागिदन्तिपदा्थबिभा- जकापाधिमश्वं विवङितम्‌ । इव्यवदिति xa समवायि- कारणतयाऽख्यास्तोति द्रव्यवत्‌ एतदपि परमाणठादा नास्तोति द्रव्यसमवायिकारखकटज्िपदार्थविभाजकोापा- fuaw विवकितम्‌। कार्यमिति प्रागभावप्रतिये गिटत्ति- पदार्थविभाजकापाधिमलवे विवचितम्‌। कारणमिति ज्ञा- भेतरका स्वेनिय तपुत्ववत्ति जातीयदत्ति परायविभाजकापा- fuaw तेन खसालात्कारे विषयतयाकारणे गालारा गातिप्रबङ्किर्गवापारिमाष्डसखादावजनकेऽव्या्भिः सामा- न्यविन्रेषवदिति सामान्यंसद्धिगेषाऽन्यान्यवयावन्तंकतया x- व्यलगुणत्वक्मलादि तदच्वमित्ययैः। ननु “at cara”

fae

Karas vag इन्ध्याहाेम्‌, araral afewar व्य- त्वादि awa सदिबादिप्र्षयोा यथा xe तथा गृडकम्मयारपि aaa कथित्‌ fara: | तचार anand ध्वंसप्रतियोागित्वं xa- समवायिकार्बकत्व प्राममाबपतियेगिल्वं कारणत्वं सन्तायाप्य- जातिमन्वस्च जव्यरुडकम्मयां साधम्म्य॑मिवि मावः। वच्प्यनिय-

स्वादिजिकं fara अव्ये गये ward कारबतवच् पारिमाखल्यारो ॐ 2

Rc Qifaaadaz |

He द्रव्यगुणयोः सजातीयारम्भकत्वं साधर्म्यम्‌ ॥९॥

खर “गोः पदान खष्टव्या इति ज्तेधंग्माधम्भंजनकत्वं जआतेर- पीति कारणत्मतिव्यापोति Gq श्रवच्छदकतामाचेण जा- तेर्विंजियागात्‌। उपलचण्चेतत्‌ खस मवायार्थरव्दाभिधे- aaafa warut साधम द्रष्टव्यम्‌, यदि तु कार््यलानित्य- @ कारणवतामेव “कारणवलश्चान्यच पारिमाण्डख्यादिभ्यः' दति प्रसरे वाचाव्यवखितं award तदा पदाथ विभाजकेपाधिमन्तया न fata खचोक्ररीद्या चयार्णा गृणजगकलं गुणजन्यतलच्चान्यज नित्यद्रव्येभ्य cia i ८॥ इदानीं द्रष्यगण्यारेव AVA | waza खच्रान्तरेण सषटयति॥<॥

fae तथापि धवंसप्रतियागिभावढत्तिपदाथंविभाजकोापाधिमन्त्वं ्- नित्यत्वं ब्द्यसमवायिकार्दकङरत्तिपदायविभाजकोापाधिमत्वं डव वनत््वं प्रागभावप्रतियाजिभावदृत्तिपदायविभाजकापाधिमन्ं MAIS समवाग्यसमवायन्यतरकार्णदत्तिपदायविभाजकापा- चिम कारणत्वं उव्यादीनां साधम्म्पमित्यच aaa प्रमं चरमश यचाश्युतमेवेति wean) इदमु पल्ष समवायान्‌- योगित्वम्‌ अर्थ गरब्दाभिधेयत्वश्च तेषां साधम्भ्ये बोध्यम्‌ ॥ < ॥ KINA साधघम्म्यमाद | प्ाथिवाः परमाबवः पाथिंवं qa ToATaatTeT- पादिक द्यगुकादिगतं नीलसरू्पादिकमारभते डवि उय्यगुखयोः सजातीया रम्भकल्वं यद्यपि गगनादावक्यावयविनि aga चा-

१ waa ९ खाहिकम्‌। RE

wo द्रव्याखि द्रव्यान्तरमारभग्ते FATS गुखान्त- रम्‌ ॥ १० ॥ कम्मं कम्मंसाध्यं न विद्यते ॥ ११॥

ख० शअरन्यावयविविभुद्रव्याणि तथानग्धावयविगुणान्‌ दिल- दिष्यक्कपरलापरलादीन्‌ nuty विहाय सजातीया- Tass साधर्म्ये zee बजातोयारमकटन्तिपदा्थ॑- विभाजकोापाधिमत्ं वा faafed तेनाजनकद्रवयव्यक्रोना- मण्पग्रहः ५९० ॥ ननु BUY कुता ग AM MCAT THA ATE | विदिरयं rarer नतु सन्ताभिधायी। सजातीया- रथद्रव्यगणयेरिव aera कश्मणि प्रमाणं area: | द्द मचाकूतम्‌। BH यदि wa जनयेत्‌ खोत्पत्यनम्तर मेव जनयेत्‌ शब्दवत्‌ । तथाच पुन्वक्मरेव यावत्‌ संयागि- xara विभागे जनिते fara aa कन ae विभागं

वि" वथाक्षिस्रयापि सजातीयारम्मकटत्तिपदा्यविभाजकापाधिम-

श्वस्य GIFTS AMAA ॥ < ॥

पुन्बाक्चमेव स्पष्टयति |

गमम्‌ ॥ १०॥

नेतादटृश्ं कर्ममा |

कम्मेसाध्यं कम्मे न विद्यते तथाच प्रमाडाभावात्र Awe: कम्मारम्मकत्वमभिति ara: | खयमभिसन्धिः शिया चेत्‌ जिया- नोरः नयेत्‌ तदा खोत्य्तिदितोयच्चब cq जनयेत्‌ शब्दवत्‌

Re Tit feewe az |

qe न दरष्यं are wees Ut 1 02 उ° जनयेत्‌ विभागस्य संयो गपृव्ब॑कलात्‌ सेथागान्तरस् च तजाधिकरणेऽनुत्पञ्लात्‌ विभागाजभने तु aah gue’: नच चखणान्तर क्श्मान्तरं जनयिग्यतीति वाच्यं समर्थ्य च्ेपायागात्‌ अपेत्तणीयान्तराभावात्‌ पुव्वखंये गना शक्षणे- ऽपि जनने विभा गजनकलवानुपपन्तिरेव उन्तरसंयागोत्प-

= gee

fantasia जनने तयेव । उन्तरसंयागात्वत्यनन्तरका- UH HUTA एव तथाच GEM Ba कर्कलाध्यं न वि- wa दति।॥९९॥

TUR द्रव्यस्य AFA |

Za न wara vfs a ar खकारणं रन्ति का- व्ंकारणभावापन्लयेद्रव्यया्वष्य्ातकभावे नास्तीत्यर्थः | श्ञ्रयनाच्रारम्कस्यागनाश्राग्यामेवद्रव्यनाश्नादितिभावः। बधतोति साता fata: uv ye i

A -___- _ -~~~_~__

fae सर्वधा fe सामग्यां फलविलम्बस्याटृरटचरलात्‌ तथाच प्रथम- aaiag विभागे जमित दितीयं कम्मं कतमं विभागं जनयिष्यति विभामाजनने च तस्य कम्मेत्वानुपपत्तिः संयागविभागयोारन- Tuna कर्म्मेति तन्लच्चणादिति। १९॥

दानीं गखकाम्मभ्यां गयस्य वेधम्म्यमाच |

Ke खस्य कायं acs a a wate: | बधतोति Sra: VIM: | BT भावः wayne fe ाञखयनाशादारम्मकसंयाग-

नाद्वा न्ति aq Ree ica कायं at तद्वाण़रवतोति ॥ ॥२२॥

९ अध्यासे र च्ाडिकम। RR

० उभयथा मुखाः} १३ ॥ काययैविराधि कम्मं ॥ १४१

उ TUS काय्यकारणबध्यतलमाइ | कार्यवध्याः कारणषध्यासत्य्थंः, शआआद्यश्रब्दादोनां काय्यंबध्यतं चरमस्य तु कारणबध्यलम्‌ उपाश्येन शब्देन अन्धस्य नाघ्रात्‌ ॥ ९३ ॥ गणानां काय्यकारणोाभयविरोधिलमुक्का RIT: का- यं विरोाधित्रमाड | कायें विरोधि यस्येति बङव्रीहिः खजन्यातरसयेाग- माश्ठलात्‌ कर्मणः द्रव्याणां कायैकारणाविरोाधिलं fa- तमेव गुणकर्बाणेखनियमः आआच्रयनान्नासमवायिका- रक्माश्ननिमिन्तनाश्रविरोधिगुणार्नां aware वच्छ- माणलात्‌ ॥ ९४॥ | शिवयाकाङ्घानरोधेन चयार्णां साधम्म्यमभिधायेदार्नों चजयाणां लस्तणमारभमाण् FTE | पि मेताद््ना युवा Kane | कञिद्मुयः खकार्यब arma यचादिमः wear दितीयेन

wag afaq Vaca नाश्यते GUT aI: I ॥ १९ ॥ waaay wal नाभकमित्ाहइ। व. Yan संसागरूपय क NON facut ~ “et काग्बेशा त्तर शता या विराघो arweray कम्म we: | अथवा काम्ये विराधि ance यस्येति बङत्रोडिः।॥ yee FAQ कददोबमाच |

RR

वेद्रेधिकदर््नम्‌।

ae कियागुखवत्‌ समवायिकारखमिति zae-

Wo

छम्‌ ॥ १५ ।

क्रियाख awry विद्यन्तेऽस्मिस्िति क्रिवागणवत्‌ wa ल्तशन्रष्टखिङवचनः समागासमानजातोयव्यवच्छेद्‌क- व्यतिरकिलिङ्गविश्रेषव चन ख॒ खच्छतेऽमेनेतिव्यत्यन्तिबलात्‌ तज क्रियया कमणा zafacfafa wea गणठ- वत्वेन ख समागासमागजातीयभ्या Bsn Ta waa तच सखमानजातोया भावतेन WITS: पञ्च असमान जातीयस्बभावः तेन द्रव्यं Natio भिन्नं vege यन्न गृष्ठादिभ्या भिद्यते we गवत्‌ यथा गशादोति। mead यद्यप्याद्चचवण्ठऽवयविनि मास्ति तथापि aera- न्ताभा वविरोधिमत्वं॑विवक्ितं गखप्रागभावप्रध्वंस्यारपि गृरात्यन्ताभावविरोधितवात्‌ एवं समवायिकारश्वमपि

fae

क्ियाख ware सन्त्यस्मित्रिति क्ियागुखवत्‌ खचर fear कम्मेव दृत्तिपदाचविभाजकापाधिमत््वं नातो ममनादावब्यातिः aes fara खजन्धसंयामवश्चसम्बन्धेन खजन्धविभागवत्व- सम्बन्धेन वा बोध्यम्‌| उपस्कारकारास्तु वचिडङुत्वरूपखश्यबत्वं कियायाः गुबवत्वसमवायिकारकत्वयेाख समानासमानजातीय- खवच्डेद कत्वरूपखद्‌ कत्वं सणच्छतेऽनेगेविखुत्पत्तेदिं बिधत बना - ufcarwafema, इतरभदानुमापकत्वातिरि क्षस्य चिडङत्वस्य दुव्येचत्वात्‌ नच उव्यत्वसामानाधिकरश्मेनेतरभेदान्‌मापकत्वं अश्चविङलवं तद बष्डेदेनेतरमेदानुमापकतवख श्य बच्छेदकत्वं ATAT-

९ Gare ९ आाङिकम्‌ | RR

qe द्रग्धाश्चव्छगुखवाम्‌ संयागविभागेचकारखम- ate इति गुखलक्खम्‌ ॥ १६ ॥

उ घटरपडदार्थभेदकमेव द्रव्यपदार्थस्य wee नच साध्ाप्र- ख्द्धिगेखादिभेदस्र घटादावेव प्रत्यच्सिद्धलात्‌ चाज सिद्धसाधनं चरलत्ावच्छदनेतरभेदम्ब fagasfa xza- तला वच्छेदेन साध्यलात्‌ पच्चतावच्छेदकभेदे न सिद्धसाधमं यचा faa agaa इत्य टति किक पचतावच्छ- दकावख्डिन्ने कचिदपि साध्यसिद्धो पचताखतेखथाष्ा- वश्कल्वात्‌ दतिशब्दख दत्धादिपरस्तेग श्ड्यावक््रपरि- माणवत््वषटथकत्ववत्वसं यो गवत्व विभा गवच्वान्यपि इवयखक- way FWA ९५ ॥

द्रव्यागन्तरं गष्ठानामुदेत्रात्‌ तज्ञखुशमाइ | द्रव्यमाश्रयितुं शोखमख्ेति carat एतच zaisfa गतमत we अरगुणवाजिति तथापि कर्ब्तिव्या्भिरि-

fae nonfatsfcfa arg गन्धवच््वादेरपि व्यविङत्वापत्ते न॑ चेष्टा- पत्तिबदेश्रलच्तक्परो्ताप्काश्रकशास््ेधु कनापि मुनिना faq. ania वाचिडरूपलदरकस्यानभिधारदित्लमनव्यजख्यने न | अत्रेति शब्दा मगदचकः तेन सहादीनां werat sexe खच्च बत्वं सूचितमिति दिष्‌॥१५॥ AMARA | AVE व आश्रयः सोऽस्यास्तीति xaarafaq wie ख-

afs वा nerd यद्यपि गजाितेत्वं गखकम्मादावतिलातं Y

१४

बेणेषिकदष्रंमम्‌।

ख व्यत आद संयागविभागेष्वकारणं तथापि संयाग-

विभागधम्मीधरं खरज्ञानादगेनामशङ्गदःरूाद तड क्रमनपेख- tfa wade दत्यनन्तर गृण दति पुरणोयं संयाग- विभागेष्वनपेक्चः सन्‌ area Gra भवतिस गुण्दत्य्ः। संयोगविभागादीनां संयोागविभागे प्रति सापेचचलात्‌। नित्य टत्तिनित्यटन्तिसन्ताव्या्यजातिमक्वं wa संया ग- विभागे मिलिते प्रति समवायिकारणत्वासमवायिका- रण्त्वरहिते सामान्यवति यत्‌ कारणत्वं aguarfira- qa संयागविभागयोाः प्रत्येकमेव संयोागविभागकारणकलं a fafaaar: धम्माधम्मश्रश्चानादोनां दयेानिंमिन्- कारणत्मातै न समवायिकारणत्वं माप्यसमवायिकारण- त्वमिति तेषां शद्रः, यदा संयोागविभागसमवायिवा- समवायिकारणवश्रएून्यलं सामान्षमानाधिकरणं गणत्व- व्यश्चक waa सति arya च सत्य गएवक्वमेव वागणलक्षणम्‌॥ Ve i

fao तयापि सकलब्रयगताश्चयता निरूपक तावच्छेदकसत्तान्यजाति-

AMA TOMS GMa AIG wale न ASW गगनादौ अकम्नणाराख्यत्वाभावात्‌ सामान्यत्वश्च न जातिः सत्ताया- श्ताटशत्वेऽपि म सन्तान्धत्वमिति ्गुणवानत्यादि अनपच्लदव्- MAG WAG, अगपेत्त इत्नन्तरः गुब इति लच्छपद्‌ पुर- गोयं संयोगविभागेषु facta: खेत्षरभावागपेक्तः सम्‌ aca at नभवति कम्मभिन्नडति फलिताः सामान्यवाजिति Goat तद्याच गुबवद्धित्रः WAT यः सामान्धवान्‌ स गुड LAU: |

qe

Wwe

१ Gare १ Utena | ९५

रकद्रव्यमगुशं *संयागविभागेघनपेश्षकारण- मिति कम्मलक्णम्‌ ॥ १७॥

गष्ठानन्तरमदिष्टस्य AVOUT TITATE |

एकमेव दव्यम्‌ आश्रया यस्य acazga म विद्यते गणाऽसि्ित्य गुणं संयोागविभागेव्वनपेखकार णमिति खोा- त्यस्चनमरोत्यश्तिकभावग्डतानपेखमित्यथंः | तेन समवा- यिकारणशपेचायां USGA ATA TST ATS aifaga खोत्यत्यन करो त्यत्तिकाभपेखलं वा विवक्षितं पूष्बसंयाग- weary खो त्यत्यनन्त रानुत्यन्तिकलवात्‌ अभावत्ेम त- स्याद्यलषणसम्बन्धाभावात्‌ नित्याटत्तिखत्तावाक्ाद्याणजा- fans ade चलतोतिप्रव्ययासाधारणकारणतावष्छ- रकजातिमच्वं वा गृणान्यनिगेणमा चटत्तिजातिमच्वं वा

fac मब्यकम्न॑डयुदासाय विद्रेषबदयं सामान्यादिबुदासा्े farw-

व्यदलमिति ॥ ९६

कम्मलच्बमा इ |

रकं KIAMA यस्य तदेकद्रबं यचावयविद्र्यं संयागादि- अवाखानेकािताः तथा किमपि कम्मं मनेकाञितं वथा- चानेकाथिताढत्तिसच्तासाकाद्याप्यजातिमन्वं wast wey. frau: अगुबमिति ग॒ण्वद्धिन्रमियथंः तथाच गुखवद्धिब्रडत्ति- मुबाडत्तिजातिमस्नं पय्यवसितं wae संयागविभागेषु खान- म्तरोत्पन्रभावनेरपेच्येड कार बतं तीयं wae कम्मं य उतर -

* सुंयजविभ(ग्येरित्यपि कचित्‌ ae: | F 2

३९ वेशरेविकदशंम्‌।

wo द्रव्यगुणकर्मणां द्रव्यं कारणं सामान्यम्‌ ॥१८॥ Ss खेत्पश्यव्यवडितातत्तरच्ण ठट न्तिविभागकारणतावच्छद कजा- faaw वा श्च चायं चखतीतिप्रल्ययसाल्तिकः पदार्थ नाविरखदेओात्पारनादिगापपाद्यः खणभङ्कस्याये भिरा- करिव्यमाणलात्‌ । SITY दृतरभेदसाधकताप्रकारः पूर्व्वा क्र एव ॥ ९७॥ ददानो कारणम्‌खेन जयाणएामेव साधम्म्यप्रकरणमुप- क्रमते | समानमेव सामान्य -एकमित्यथैः अनयोः समाना मातेतिवत्‌। एकस्मिन्लेव द्रव्ये समवायिकारणे द्र्यगुण- Be ana tae: द्रवयलमवायिकारणकटत्तिजा- faa जयाणां साधम्म्येम्‌॥१८॥ गकासमवायिकारणकलं Barat quran |

fao संयोगजनगमे समवायिग्र्यकालादृषटेश्वरादिभावापेचबात्‌ पुव

संयोगनाश्रापे्चडाच्च खागन्तरोातपब्रभावेल्क्षमधिकमन्यवान्‌- सन्धेयम्‌ । Ot संयोागविभागयोरिति west मक्तावली- कारादिसम्मतः॥ Ve

RICAN UTA Taal Aware |

समानमेव सामान्धं खार्थिकप्रययात्‌ cafaeg: अनयोः छषमानमधिकरडमितिवत्‌ उव्यगणकम्मेयां चयाबामेव समवा- यिक्ारजमेकं xa तथाच गच्यसमवायिकारबकद्त्तिपदार्च- विभाजकापाधिमश्वं warat ares fared: ॥ १८ ॥

साधम्म्याग्तरमाइ |

qe

we

वि

१ अध्याये १ खाडिकम्‌। Re तचागुखः ॥ re i

गणासमवायिकारणकटन्तिजातिमन्तं चितयसाधम्ग्यं द्रव्याणां संयोागोाऽसमवायिकारणं कार्यगणानां रूपरष- गन्धस्पश्रं ष्लापरिमाणष्यकत्वादीनां सजातोयकारण- गुणासमवायिकारणकत्वं बद्यादोनामात्मगुणानां मनः- संयागासमवायिकारणकलं पा्थिवपरमःणगृणणनामभ्म- संयागाश्मवायिकारणकलं aaura वड्जादिनादना- भिषा तगृङ्तवद्र वलसंस्कारादृ वदा त्मसयागप्रयलवदाक्म- संयेगाद्यखमवायिकारणकलवं यथाययं खय मृहनोवम्‌। कचिदेकस््यापि awe जयाणां द्वयगुणकषणामारम- कलं तद्यथा वेगवन्तलपिष्डसंया गसदलपिण्डान्तरे कड करोति दिदलकश्च द्रव्यमारभते तत्परिमाणञ्च। कचि- देका गणा TUATHA यथा दलपिष्डसंयाग एव वेमागपेक्ठप्रचयास्योा f<awa द्रवयं तत्परिमाणश्चार- भते uve

जव्यगुखकम्मेां चयायां यथा रकं गव्यं समवायिक्षारयं तथा रका गुखाऽसमवायिक्षार्णं तथाच गुगासमवायिकार- बकवारत्तिपदायविभानकापाधिमक्वं saat साधम्म्यमि्यंः भवति fe श्यम्‌ खवयवसंयेगासमवायिक्रार्ककम्‌ खवयविगता रूपरसादिगुश खवयवगतसमानजातीयगुगासमवायिकारब- काः wattle नोदनाद्यसमवायिकारजकःनीति गुबासमवायि- कारबकठत्तितवं अख्धत्वादिपदाथंविभाजकोापाधितिके इति yes

Rc

वेेषिकदश्रं नम्‌।

go संयागविभागवेगानां कम्मं समानम्‌ ॥ २० ॥

Wo

न द्रव्याणां कम्मं ॥ 2e I

कशिदेकस्य कर्डणाऽनककाय्यकारित्रमाडइ)

कारणभित्यगषङ्गः। यच द्रव्ये Rata तेम समं यावद्रवयं संयक्रमासीत्‌ तावत्स्काम्‌ विभागान्‌ जन- यिला तावतः संयोगानयपि पुनरन्यत्र जनयति वेगं पन- रकमेव खाश्रये करोति वेगपदं खितिखापकमण्युपलक- यति॥२०॥

ननु क्रियावता द्रवयेणारम्भकसंयोगे जनिते तेग च द्रव्यमारयं यत्तदपि कथंजन्यमेव कर्थांणस्त्पव्ववन्तिला- दत HIE |

कमं द्रव्याणां न कारणमिव्य्थैः॥२९॥

Qa एव मत ATE

fare

KAUAI LCA कम्मयेऽप्यनेकक्ाय्येकषारित्वमाह |

समानमित्यनन्तरः कषारगमिति walt Faure का- र्बमिव्स्यानुषङ्ा वा ग्ररादा यत्‌ कम्मं जायते तडधनुवः शरस्य विभागम्‌ उन्तररदेद्येनम संयोगं शरे वेगश्च जनयतीति भावः॥ ॥ २० ॥

KAY WAM: कारखत्वं ATTA |

ercafrare पुर्ववत्‌ पूरवमगुषङ्गा वा। कम्मेपदाचा Karat कारडं म भवतोत्यथंः॥ २९।

नन्वबयवसंयोगजनकं कम्मे कृते न ग्र्यकारबमित्रत खाइ |

१ अध्याये ९ Shea | RE

wo व्यतिरेकात्‌ ॥ Re I

Wwe

वि°

द्रव्याणां दरव्यं काय्यं सामान्यम्‌ ॥ VSI

व्यतिरेकादिति निदटक्तेरित्यथः। उक्रसंयागेन कर्मणि मिटन्ते द्रव्यमत्पद्चते ति न कर्षणा द्रव्यकारणल वि- नश्सद वस्यश्च कमं न दरव्यकारणम। fay कषमं द्रवयस्मा- समवायिकारणं वा wafafawarced वा म तावदाद्यः द्रव्यद्यासमवायिकारणशनाशनाश्यतलेन RATATAT द्रव्यनाश्चापन्तेः न दितीयः मदहापटनाग्रेऽवख्यितसंयागेभ्य- एव खष्डपटोात्यन्ता निष्कर्बणामेवावयवानां दरवयारम- दश्रनाद्मसिचारात्‌॥ RR

बह्ृनामेकस्यार म्म कलमुक्वा दइ्दानोमेकस्मिम्‌ कायें THATATARAATE |

द्रव्ये च द्रव्याणि चेति cafe तेषां इव्याणां। aa

afacar उगयात्पन्ति समये कम्मयाऽभावात्‌ यत्‌ कम्मीवय- armada जनयति संयोगस्य तन्नाश्कत्वेन संयागोत्तरं KAMA तस्य नागात्‌ नच कम्मंयः काय्यकाजेऽसत््वेऽपि तत्परव्त्तबङत्तित्वात्‌ aca निराबाधमिति वायं महापट- AMAA BRUT Taqushy तदवयवेषु कम्मण ऽभाव्रात्‌ वस्ततः कम्मंजनितारम्मकसंयोागाधौ मगब्ेऽपि न कम्मे कारकं संयोगेनान्ययासिदधत्वादिति ध्येयम्‌ ॥ Re I

इदा मीमेकस्यामेककारककत्वमाइ |

बद्कनामवयवरूपद्रवयाामवयविरूपरमेकं व्यं welfare:

ge बेद्रेषिकदश्रं नम्‌ |

ख़ गुणवेधम्म्यानर कर्म्मणां कम्प ॥ २४ |

उण erat तन्तुभ्यां frame: पटो बहभिरपि तन्त॒भिरेकः पट WTA! नन्वेकतन्तुकोऽपि पटा दृश्यते यत्रैकेनैव तन्त॒ना तानप्रतितन्ल्ो भवत दति Yq तत्रैकस्य संयेा- गाभावेनासमवायिकारणाभावात्‌ परटानुत्पत्तेः। गर्चा- ष्ररकतन्तु मया गाऽखमवायिकारणम्‌ श्रवयवावयविनोारयु- afagaa संयागाभावात्‌ च्रारभ्यारम्मकमावानन्यपग- मात्‌ Hat समानरेश्ताविरोधात्‌। Tea तावदेव- fafa चेन्न तत्र वेमाद्यभिघातेन महावयविनस्तन्ताना- शात्‌ खण्ड़ावयत्रिनानातन्तृत्यत्तो तेषा मन्यान्यसंयेगात्‌ पटोत्पन्तेः वस्तुगत्या तच array तन्तुषु एकल्राभि- मानात्‌॥श्र॥ ननु यया द्रव्याणां द्रवयं काय्यं गणानाश्च गणस्तथा fa कश्मणामपि aq का्ंमिल्यत ae कायंमिति शेषः TATA, सजातोयारम्कत्वं खा- धम्म्यमक्तं तच कश्यं कर्वासाध्यं म विद्यते «fa aw

er oper ge मक

fro सामान्यशब्दस्य VAMC खकवाधकत्वात्‌ | इदमुपल्तयं इयास्पि डययोरेकं व्यं काय्येमिग्यपि बष्टवयम्‌ खसमवायिका- रगरसंयागाभाबादेकस्छाबयवम्य AAAS Tana fafa ॥ २३ । रखकस्मिन्‌ TAWA TAA जन्धत्वं नास्ती याइ | कम्मति कार्य्यमिति शेषः मनु गुयक्रम्मेणो्॑यसमवेतत्वावि- WHS, गुबागां गुणजन्यतवत्‌ कथं न AME कम्मजन्धतमि-

१ श्वध्याये १ खाञज्िकम्‌। ४९

we दित्वप्रठतयः संस्थाः एथक्त्वसंयोगविभागाख। ॥ २५ ॥

खर कर्णां avdeaad प्रतिषिद्धमेव तदि्ानुद्ते इति

भावः॥ २४॥

ददागों व्यासच्यदन्तीमां गणानां अनेकद्र व्यारभ्यतं दशयन्ना | |

श्रनेकद्रव्यारभ्या इति wa: दिल्ादिसमभिव्याइतं sunauzafy दिष्रयकत्वादिपरम्‌, एवश्च दिलादिकाः पराद्धंपय्यन्ताः सद्या दिष्यक्त्वादीनि च dara विभा- गाख दाभ्यं asfaga द्वेरारभ्यन्ते इत्यमेकटन्तिवम- मोरषां ay समवाखन्योन्याभावमामानाधिकरण्छम्‌॥ २५॥

गन्ववयविद्रव्याणां गुणानाञ्चाक्रानां यया व्यासज्य- दन्तिलं तथा कर्मणामपि किंन स्यादत STE |

fae wa उक्तं गुबवेधम्म्यीदिति। यथा उअद्यसमवेतलरूपं गसा-

avg कम्मणि तथा कम्म॑त्वादिरूपं गुखवेधम्म्तमपोति सजा- तीयानारम्भकल्मपि वेधम्ब्यौन्तरः कम्मंणोति भावः Tae Yat कमपि स्यदटाचमुक्कम्‌ ॥ २४ ॥

कोषाञ्ित्‌ गुणानामप्यनेक ग्या रन्पत्वमिद्याइ |

ea एथकत्वपदः द्दिएटयकत्वादिपरं तथाच fearfeucre- पर्यन्ताः सद्या दिटयकत्वादीनि संयोगा fare खनेकगरया- Tat KOU EW

काम्मंश्नेकारमलवं ATTA | G

BR

a

वैरेविकदरनम्‌।

` श्रसमवायात्‌ सामान्यकाय्य कम्मं न विद्यते - ॥ २६ ॥

So श्रसमवायादित्यच्र दरव्ययेद्रंयेख्िति ara तथाच

विर

न द्रव्ययोरेकं कर्मं समवेति नवा aaa way समवेति तेन सामान्यस्य सम्‌द्‌ायस्य काये am म विद्यते श्रचापि विदिश्चानार्या a सत्तावचनः यदि aa व्यासञ्यटत्ति aq एकसिन्‌ द्रव्ये चलति इये ययोबड्षु च Tay चलतोति-प्र्ययः स्यात्‌ नचेतत्‌ ABTA AH व्यासज्यट- TG | ननु ्ररीरतदवयवानां कम्म शरोर तद वयवे- defatroaa एव कथमन्यथा शरीरे चलति कर- चरणादावपि चखलतोति-प्रत्ययः एवमन्यच्राप्यवयविनो- तिचेन्न अ्रवयविकर्बासामग्या अवयवकश्ब॑षामयोव्याप्नलात्‌ तये पशसः नतु Aa नद्यवयवे चलति स््ववावय- विनि चलतोति-प्रत्ययः Waa कारणाकारणसंयागात कायाकार्यसंयोगेाऽपि ABTA कारणकम्मणेव कार्यस्यापि संयागापपन्तेः ॥ २६॥ पनबंह्नामेकं RAAT |

असमवायात्‌ CATER च समवायेन कम्म॑याऽभावात्‌ सा- मान्यक्षाय्येम्‌ खनेकारन्यं कम्मं न विद्यते मासी्थैः तथाच ufaxal fad fat कम्मं खनुभवसिडम्‌ ree । पुमरमेकारययं AAT |

१ खध्याये १ खाडिकम्‌ | 9

ख संयोगानां द्रव्यम्‌ + २७॥ रूपाणां रूपम्‌ ॥ २८ ॥

उ बहनां संयागारनां द्वयमेकं काव्यमिव्यथैः निःखभ्रानां द्रव्याणाम्‌ अन्धावयविनां विजातीयद्रव्याणच्चये संया- गास्तान्‌ विहायेति द्रष्टव्यम्‌ ॥ ९७॥

इदानीं बहनां गृणानामेकं गृणकाय्य मार ॥

रूपमेकं काग्यमित्यन्वयः रूपपद मुभयमपि लाच्णिकम्‌ अजरत्खाथाचेयं PII कारणेकार्यसमवायप्रत्यासत्या जन्यजनकभावाश्रयवश्च WAIVING SI- रसगन्धस्पशलेदसांसिद्कद््‌ बलेकविकष्टयक्त्वानि संग्रद्यन्ते एते fe कारणे वत्तमानाः कार्येषु समानजातीय- मेकमेव गृणमारभन्ते दिधाद्यसमवायिकारणानाङ्गतिः कचित्‌ कारणेकार्थंप्रत्यासत्या जनयन्ति, कारणमिह समवायिकारणं तख जन्यस्य रूपारि खक्षणस्य कार्ंद्य तेन रूपादि लक्णकाय्स्य यत्‌ शमवायिकारणं घटादि तेनु सह FTE वत्तंमानं रूपं कारणेकार्थसमवायेन . घट-

वि बहनां तमग्बादिसंयोागानां पटादिरूपमेकं xy काग्यमि- वर्यः ॥ २७॥ LAY गखस्यानेकगुब जन्यत्वमाहइ ॥ equ? रसगन्वस्पं जेस सिदिकडवतवेकलेकएटथकूवपरि-

AMANAAMIATAM MAGIA बथाच समायि- 92 |

88 वेशेषिकद्रंनम्‌। ० गुरुत्वप्रयबसंयोगानामुल्षछषे पणम्‌ ॥ २९ ॥

उ° खूपमारभते एवे रसादयपि afer कार्ये कार्थप्र्या सत्तया -

ऽसमवायिकारणलवं यथा कारणमपि शब्दा नभसि काय्य- मपि शब्दान्तरमारभते नभस्येव ङूपाद्यपि पार्थिंवपर- माणाव्चिसंयागेम कार्यकार्यसमवायप्रत्यासत््या जन्यते ॥ heat

एकस्य RAC SARAAAATE ॥

उत्सेपणमेकं काव्यंममोषामित्यथेः | wa WaT waarsrfeafaat निमित्तकारणत्वं प्रयत्रवदात्मसंया- गस्यासमवायिकारणत्वं ₹स्तनिष्टठात्ेपशस्य, लाषटनिष्टाते- पणस्य तु दसनादनमसमवायिकारणम्‌, श्रचाणत्षेपण- पदमवक्तेपणादावपि लाक्षणिकम्‌ ॥ २८ ॥

ननु मृत्तगुणा्नां कायाणां कारणगृणपृव्वेकलं खा- श्रय गुणपृष्वैकतवञ्चोक्तं द्रव्यकश्मणाख ग wa कारणमि- दथः pace

इदानीमेकस्य TRA बकारगकत्वमा ड |

wai कार्यमिति we: | उल्दोपशपदमवच्तेपणदेरप्यपल- QUA SAINT YAMA GOR: प्रयन्नः Bewuwaarcag रते जय रवेह्स्षेपशद्ेतवः, अतः कम्मथप्यमेकका रणकत्वं frcratafafa भावः॥ २९ ॥

गनु यथा धूमादिरूपकग्यय ब्यादिकारयागामनुमानं

१ खध्याये १ erfeaa | ७५

wo संयोागविभागाख कर्म्मणाम्‌ ॥ ३० ॥

seam तथाच awe: किमपि म का्यमिल्यायातं तथा-

चातद्धियाणां खय्यादि गतीनाम्‌ अ्रनुमानमपि दुखंभं लिङ्गाभावात्‌ wa: संयोगविभागवेगा्ां कर्ति ङना- WAI समारयन्नाह ॥

जन्या दति wa: व्यह्यनिप्रायेण बङ्वचनमं संसकारो- $्युपखच्णोयः ॥ २० ॥

ननु द्रव्यकश्मणो न क्काथं दति पृव्वमक्रम्‌, संयोाग- विभागा तु संयागविभागकायावेव तथाशेदानों कर्मणः कारणत्वाभिधानं विद्ध मित्यत are |

fao तचाऽतीखियाजां चश्दरदय्यादिगतीनां केन लिङ्धेनान्‌ मानं कम्म

a: कायौभावादिव्यतः पून्वाक्तानि कम्नकाय्यायि arcate |

चकारो वेगख्धितिख्ापकयोाः समु्वायकः तथाच wa श्व weet गायन्ते इति कम्मण न काय्यैदारिदयूमिति भावः। ॥ ९० ॥

नन्‌ संयोगो यदि कम्मजन्यस्तदाऽवयवसंयागदाराऽवयवकम्मै- डोऽवयविग्रस्यं पति व्िनादनदाया वङिकम्मेबः परमाणवादि- frat प्रति चकारबतवं दुरपङवं यथा खजन्यसंयोगदारया चाद्ु- वादिकं प्रति Tyce: aca तथाच कम्मेणो TEAR. कार लत्वमक्तं तत्‌ किं जव्यं प्रति feat प्रति च ada नासमवा- यिकारबत्वमित्धेतत्परमित्यत खाइ |

४९

वेशेषिकषदगंनम्‌ |

° कारणसामान्ये द्रव्यकर्म्मषां कष्माकारणसु-

AFA ॥ २१ ॥

Te

कारणसामान्यपदेम तप्प्रकर णएमृपल च्यते तेन कारण- सामान्याभिधानप्रकरणे cana प्रति क्कणिाऽकारण- त्मुक्तं नतु सव्वयाप्यकारणमेव कर्ति विवक्षितं येन संयागविभागाख adufafa at व्याहन्येतेति ara: ॥ द९॥ ।

tfa wet वैभेषिकदनापस्कारे प्रथमाध्यायस्य

प्रयमाङ्किकम्‌ ॥>॥

fae

अव्यकम्मवाम्‌ VACA wa इति यत्‌ Taga तत्‌ कारज- सामान्ये कारयसामान्वपरमिलखचैः तथाच Wes जयकम्मेकारव- सामान्धभिन्रत्वमेव कम्मेय॒क्तम्‌, मतु तदसमवायिकारबान्यत्वम्‌ अवयवकम्मया वहिकम्मंशखख वयवसंयोागेम वङ्िनादनेन चा- न्धथासिडतवात्‌ TCE चाश्युषादिकरं प्रति संयोगेन नान्य- Ufesa व्यापारे व्यापारिशऽनन्ययासिडधत्वादिवि भावः॥ ॥ १९ ॥

इति ीगयनारायय-तकंपश्चानम-जछ्तायां कमाददजविडतो प्रथमाध्यायस्य प्रथमाडिकम्‌ ॥ we |

१ अध्याये 2 खाड्िकम्‌। ge

So कारखाभावात्काय्याभावः॥ 2 1

Wo

fare

नन्वमेन warat द्रव्यादीनां wet पराथानां कार्येकलघटितं काररीकलधरितञ्च साधर्म्येमक्षं तथा- मुपपन्नं काकार णफभावस्मेवा सिद्धेरित्यत आइ ।

gua fe गट्क्रसलिखकुलालदखचादा समवदहितेऽपि दष्डाभावाद्‌ घराभावः स्खिलादरौ समवदितेऽपि बोजाभावादङ्कुराभावः स च दण्डवरयोर्वीजाङ्रुरयेवा कार्यकारणभावमन्तरणामुपपन्नः । अन्यया वेमाद्यभावे- $पि घटाभावः भ्रिलाश्रकलाद्यभावेऽपयङ्कुराभावः खात्‌ fay घटपटादीनां काद्‌ाचित्कत्रमनुग्डयने तदपि हेतु- फलमा वमन्तरेणानु पपन्नं नहि किञचित्कालासत््रे खति किञ्चित्काखसत्वरूपं कादाचित्कलं भावानां कारणापे- चछामन्तरेण सम्भवति तदा हिस्यादेवनस्यादेववा नतु कदाचित्‌ ara afe भावो न भवत्येव नाणडहेताभंवति

मनु पुन्वौडहिके काग्येत्वघटितं कारणत्घटितच्च aru. qa तत्कथं ayed कावयैकारणभावस्यासिडत्वेन शणवि- बाबसमानत्वादित्यतः काययेकारणभावमेव वयवस्यापयति।

द्डाभावाद्‌ घटाभाव रव्यादि-प्रतीते हि दद्डाभावे घटा- भावप्रयोजकल्वं भासते तच्च दणडचटयोः कार्यकारगभावं विना नापपद्यते अन्यया दण्डाभावात पटाभाव xafa प्रतीत्यापत्ेः wa घटादिकाग्थाणां किित्वालासन्वे सति किश्ित्कालसत्व-

४९ वेशेधिकदग्रनम्‌।

we नाप्यकस्मादेव भवति नग वा निरूपाख्यादेव शरन्नविषाणा- देभंवति किन्त दणष्डवेमादेः सेपास्यस्यावे्रटपटादा कार्थ दश्नादवधिस्ठ कारणमेव एवं काययंकारणभावा- भावे प्रटन्तिनिदत्ती न स्यातां तथाच निरीं जगशख्ना- चयेत नरोष्टसाधमताज्ञानमन्तरेण प्रत्तिरनिष्टसाधनता- waaay fafa: ॥ ९ ॥ नम्‌ खदेवेत्यद्यते नासत्‌ “सदेव TATA WIA” द्त्यादिञ्ुतिप्रामाण्यात्‌ श्रन्ययाऽखत्वाविश्रषे तम्तुभ्य एव

वि रूपं कादाचित्कत्वमनुभूयते तदपि घटादेः कारयापेकच्तामन्त- ta न सम्भवति अन्यथा घटादिः सर्वदेव खात्‌ किं वा सर्व्व देव गस्यात्‌ नतु कदाचित्‌ स्यात्‌ पिच काैकारणभावा- भावे yefafichre लकानां न स्यात्‌ तथाच निसो जग- दाप्येत ate प्रश्त्तिरन्तरणेरसाघनताच्ञानं नवा विनाऽजि- छसाघनताबुदिं frefe: | age weer पुरा तिरोभूतः सन्‌ कलसादिराविर्भवति पुमभंद्ररप्रहारादिना waa तिये- भूतच्तिती्याविभएवतिराभावावेवेत्यादविनाशे गतु वास्तवो तथा सति कथं म तन्ततः कलसेत्पादः। न चोत्पत्तः Yor का- ग्याशां कारये सक््वमपामाजिकमिति वाच्यम्‌ “सदेव सोम्येदमग्र चासीत व्यादि ुतेरेव प्रमागत्वादिदयाङस्तिन्यम्‌ ्वाविभोव- स्याविभवखीकारोऽनवश्याप्रसङ्कात्‌ खाविभोवस्य पुव्वमसत्वे- ऽसदुत्प्तिखोकारस्यावण्यकल्वेग घटादीनां पुव्येसक्त्वाङ्ोकारस्य जिर्बुक्िकलादिति कार खलश्चानन्यथासिडनि यतपबव्वेवत्तिं जा- Rut सहकारिवैकल्य प्रयु क्षकाय्या भावकं खरूपसम्बन्ध विशे. पाऽतिरिक्पदार्या वेति ॥ १।

९ Tas ९ ्ाङिकम्‌। ee

we पटो भ Karena इति भियमा न स्मादिति चेत्‌ परि- खामवादिभिरपि खीरतकारणकेरयं नियमेाऽभ्युषग- न्तव्य एव अन्यथा चघटाभिव्यक्षिः कपालेव्वेव म तन्तुखि- ति कथंष्टात्‌ fay यद्यभिव्यक्रिरपि पृव्वमासीरेव तदा तस्या अपि fama आ्राविभौावतिरोभावावेवेात्पादनिना- utfafa frat वचः satfadrafatrarar कारणापेा तदा घरपटादीमामपि कारणापेशेवासता मणुत्प्िरि- ara यक्त कारणं प्रति नियमानुपपन्तिरिव्युकं aq दभा वनियमेनेवान्तरं खच खभावनियमेऽन्वयव्यतिरेका- amet भवति, भवति fe दणष्डमन्तरेण म घटो दण्डे खति घट दति सव्वंसाक्तिकाऽनुभवः एवश्चानन्यथासिद्धनि- चतपव्व॑वन्तिंजातीयलं खहकारिवेकच्छप्रयुक्रकाय्ये भा ववस्य वा कारणशवत्म्‌। यद्यपि “यवेयजेत wifefarar”’ carer नि यतयुव्वेवन्ति लव भासति नहि यवकर्णकयागनिष्याघे फले ब्रौहिकरणकयागस्य waa तथापि faaferd विहितकारणं कारणमेव फलेकजाव्येऽपि इयोः कारण- लो पपत्तेः तथाच सहकारिवैक्प्रयुक्रकार्यौ भाववन्ं लाकवेदसाधारणी कारणता fi नयतपुव्वेवन्तिलमत अनवयव्य- तिरेकगम्बा कारणता लौकिको, नहि ““खगंकामेा यजेत” carer व्यतिरेकभागाऽपि विषयः प्रटत्तेरन्बयमाचन्ना- मारेवापपन्तेः, अतएव ““विकस्पे उभयमन्नास्ायः' इत्यपि

A ॐ

अटते तष्ञातीयस्य BAT एकमबेापपकेरपरानष्टान-

ye

वैश्रेधिकदर्रनम्‌ |

ख मतु काय्याभावात्‌ कारखाभावः॥ २॥

So quel | अतएव “Arava साङ्गात्‌ ae: waraw-

fare

wrafraa” taut ““श्रागममृलला चास्यायख् व्य- भिचारा म रोषाय" दव्याचाव्यािधानन्टष्वर्थतात्पय्यं क- मेव दणारणिमण्िख्छले तु काय्यवेजात्यमावश्चकं तत्रा- ग्वयव्यतिरेकगम्बलात्‌ कारणताया व्यतिरे काद्मतिरेकखया- वश्छकलात्‌ विकश्पखले तु aes राजदय- वाजपेयादावपि वैकल्िको कारणता स्यादिति कायंका- रणभावनियममेवापपाद यना |

दि काव्॑कारणभावनियमेा न भवति तदा काया- भावादपि कारणाभावः VTA काययाभावः कारणभावं WAM कारणाभावस्त काव्याभावं प्रति तन्तं तेन दुः- स्वाभावार्थे HANA, WATATATY प्रटस्यभावे, तदर्थश्च दाषाभावे, तदथं मिथयान्नाननिटकरये, acagrararar- त्काराच Faget प्रतिः प्रयोजनमेपाद्‌ घातिकखा- we दिद्धचकप्रकरणस्य।॥ २॥

काणुकारबभावनियममेवोपपादयति।

का्यैकारबभावनियमाभाषवे कायाभावः ऋारबाभावाप्रया- भकः WMT wena इति नियमामपपत्ते- रिति भावः।॥२।

१ Gare ₹ arisen, ५ 8

qe सामाग्धं विशेव इति garter ॥ ३ ॥

We

fae

पराथेजयारेलश्वयानन्नरमिरानोमुदिषटख साभान्ब- पदार्थस्य खचकमा द |

सामान्ये दिविधं परमपरश्च तच परं अन्ता अपर खन्लाव्याणं gaat तच सामान्यस्य तदटिक्रेवख्छ य ued बुद्धिरेव । wrawafg: wrarae arewafgfitre । दतिगा इयमवच्छिद्च पराष्टश्यते तेन बुद्धपेखमिति चपुं- खकनिदंबः। ठल्तिकारस्ठ विज्ञेवाग्वयमाडइ परक “ord- सक ममु सकनेकवखास्तान्यतरस्छाम्‌ › दत्यनेनेकवद्धावा गपुंखकता tare बड्धिरपेखा fey wee वा यस ages तच गित्यमगेकव्यक्किटन्ति खा मान्यं frat खति खाअ्जयान्योन्वाभावषमानाभिकरध्यं वा परमपि सामान्ब- मपरमपि तथा परन्त सामान्यं विज्नेवसंश्चामपि लभते चथा xafae द्रव्यमिदमित्यनुदटन्तप्रत्ययं wala नायं wer मेदं कर्थोति विन्ेषप्र्ययः तथाच दइग्यलादीर्नां सामान्यानामेव fares ii a il

सामान्ययदार्च॑स्य AYAATY |

खामान्बं परं faite: अपरं सामान्धम्‌ इति इवं Cai बदर पेता woe यस्म तत्‌ तथाच सामान्धं दिविधं qa. <q at पररसामान्धं सत्ता अखखलत्वादिषन्त्वपरसामान्बं तज

वखामाग्बविन्ेबमे, परापरयाषंचयं वडिरेव arenas: H2

YR वेरेध्विकदशं नम्‌।

ख मशु विधिरूपं सामान्यं मायैव अनमतमतेरताटस्ये- वाषपन्तेः भवति fe नोरयमिति-प्रतोतेरगेाव्यादन्ताऽय- fafa विषयः जातिवादिनाऽपि गालादिवषिशिष्टप्रल्ययसख् तद्धिषयलाग्युपगमात्‌ गडि वैशिष्यमतङ्गा ट कने रन्यत्‌, गवा- दिपदप्ररत्तिनिमिन्तमष्यगाव्याद्त्यादिरेव) किञ्च गाल कुच ada न तावर्‌गवि गातटन्तेः wt तस्याभावात्‌ भाष्यगवि विशाधात्‌ aa afew उत्पद्यते तच कुत श्रागत्य गालवं ada न ताबन्तजेवासीत्‌ देशस्यापि तस्व गोलापन्तेः मापि areata तदामीमेवेात्पन्नं नित्यलाग्युपगमात्‌ ना- uaa अगतं निक्ियलाश्वपगमात्‌ नच एकशेष नित्यस नागाव्यक्षिटल्िलं कार्ततकदे ब्र विकल्पानु पप्तः 1 महि शत्छमेकतेव ad अन्यच तद्धिभिष्टम्रत्ययानु द यप्रसङ्गात्‌। भाप्येकदे गेन, जातेरकदे्रस्ाभावात्‌। ATM “न याति मच aes Teta जहाति Ts नाधारमरा- व्यसनसन्ततिः इति । सामान्यमस्ि तख संखानगमा बव्यञ्ं गात्वघरल्ारिवत्‌ मतु गणकर्मगतमपोति Vrs: |

वि० सामान्यस्य, चथाढन्तत्वबु डि विषस्य ल्यम्‌, अन्‌ ठ लावम्‌ खथि- चादेग्रङ्न्तित्वं वयाङत्तत्वमल्पदेज्ररतन्तित्वं तथाच सत्तायाः स्म॑ सामान्यापेचयाऽधिकदे्डत्तित्वात्‌ परत्वमेब अव्यत्वादि जाते सशापे्चया न्धुनदेश्त्षित्वादपरत्वं एथिवीत्वाद्यपेच्वयाऽधिक- रेशत्तित्वात्‌ परत्वमपोति परत्वरूपं सामान्धत्वम्‌ अपरत्व wc विद्धेबत्वश्च न नियतं किन्तु बु द्यपेच्चमिति । जातिबाघका

९ अध्याये २ जाह्िकम्‌। UR

० ऋअन्राच्यते सामान्यं fra ग्यापकञ्च व्यापकतवमपि खर पतः सर्वे ्सम्बद्धलं न Sarat गाव्यवहारापन्तिः सम- aay तद्ावददारस्याभ्युपगमात्‌ are रूपाटि मस्ेऽपि काला रूपवानित्यप्रतोतिव्यवहारवत्‌ नख कालो area पश्चखन्धसंन्ञाभेद मा जमित्यन्धवगमादिति are कालस्य साघयिष्यमाणलात्‌, तथाख aa पिण्ड खत्यद्यते तचस्थ- मेव मालं तेन सम्बध्यते जातः TAGs: का दत्यभ्यप- गमात्‌ रतेन WEAR ad CAI यत्र प्रतीयते Ca करम्‌, FI प्रतीयते दत्य च यच awa La a, गात्- ow: प्व स firs: कीदृगासोरित्य गासोदिव्येवो्षरम्‌, एवश्च “न चाति नच तजरासोत्‌'दत्यादिकं परिदेवनमातचम्‌, रतज्ञा ठभ्िरेव trafaere गेारयमिति विधिमृखः प्रत्यय एव बाधकः मद्यगभवेाऽपि व्याख्यायते तदुक्रं “fafa: प्र्ययाऽन्याऽयं व्यतिरेकासमर्थक'” इति महि जरयमिति प्रत्ययेऽगाव्याठज्तिर (पि भाषते कार््छकरे्रविकर्पस्तदा- भवेत्‌ THSC खामान्वस्य ATG HITHT RT वा हत्छ्ता

fro उक्ला न्यायाचार्भः, “र क्ैरभेदख्ल्यत्वं सङ्करोाऽथानवश्ितिः। रूपदानिरसम्नन्धोा जातिनाघकसंयशच्च"' इति | तचैकव्यदङ्धिकात्वा- STRAW न जातिः खन्धूमामतिरिकछ्षयक्तिकत्वाद्‌ घटत्वं कलस- ay न जाविदबं पर समराबन्ताभावसमानाधिकषरययोारेकव्यछ्ि- समावेशेन Uta भूतत्वं मुत्ता न नातिः अनवस्धामयात्‌ Sara न wife: विद्धेषस्य वाडन्तखमभावस्य सू्पडानिबिरेव-

as वेशेषिकदश्ंनम्‌ | `

° गेकाभरेषता सा चेकस्िन्लापपन्ला गारयमित्धाचचनभव एवासददिषयोा न वस्ुव्यवखापनसम दत्यचान्तर वच्यते | प्राभाकरास्त संस्यानमाचव्यञ्जं खामान्यमाचच्ते avay- भुगतप्रतोतिखाकिकं तदा किमपराद्धं गृणकर्जगतेः सा- मान्येः, भवति हि रूपरसादावम्‌गतधीः सा च जातियव- शापिकेव बाधकाभावात्‌ रूपत्वादि जातिषु न तावद्यश्व- भेदा बाधकः ्राकाशलादिवत्‌, रूपरसादिव्यक्रोनामने- कलात्‌ नापि बुद्धिलन्नानलादिवत्‌ घटत्वकलसत्ादिवदा cee बाधकं त्ान्युनानतिरिक्रवयक्रिकल्वं गृणलापेखया न्युगव्यक्किकलात्‌ नौलल्वा पेचयाचाधिकव्यक्रिकलात्‌ अ्रत- एव न सङ्करः तलमृन्तलवत्‌, परस्यराव्यन्ताभाव- सामागाधिकरण्े सति लाव्यमरख सामानाधिकरण्ा- भावात्‌ नगाप्यमवसछा रूपलादि गतसामान्या लरानश्यपग- मात्‌ नापि रूपहामिविशेषलवत्‌ यदि fate: xar- भितले खति जातिमन्तः ख्यः गुणाः क्लि a | fayefea खति चदि लातिमन्ः aie: स्युरिति

fae त्वजातिबाधिश्ा, यदि farted जातिः स्यात्‌ तदा णातिमवः BAT थथा रत्तत्वासम्मवेन खताय्ाढ्त्तत्वरूपस्य TSA CATA व्याघातः स्यादतो वि्ेषत्वं न जातिः, ua रूपदानिः खरू्प- wif: तथाच विद्रेषा af मृततडततित्वे सति जातिमन्तः wT We War काम्मोजिवा स्यः विभुङत्तित्वे सति जातिमन्तः wart zat स्य॒रिति fates खरूपङानिविषेषत्वनातिबा-

१ अध्याये २ afeag| ५१४ ख° भावोऽनुरत्तेरेव हेतुत्वात्‌ सामान्यमेव ॥ ४ ॥

० यथा विग्रेषपदार्थखरूपहानिस्तया प्रटतेऽभावात्‌ मापि समवायत्ववद सम्बन्धः समवाये खमवायाभ्यपगमेऽनवसख्था- मया्षथाख्ह, रहते तु समवायस्यैव सम्बन्ध स्याभ्वपगमात्‌। यथपि समवायलजातिबाधकोव्यह्मभेदएव तथापि waa खत्पादविनाज्ज्रीखाः Wa: waaay इष्टव्यम्‌, अभावलादिजात्यभ्वुपगमे वा बाधकमेतत्‌, विवादपदम- मुगतबुद्धिः श्रनुगतमिमिन्तखाध्या अ्रबाधितानुगतमतिलात्‌ दामकुसमनुद्धिवत्‌ दरति जाता मानमिति टत्तिकारा- स्थिग्यम्‌॥ 2 ॥।

खामान्यं fate दति दैविध्यं यदुक्तं agree aay | भावःसन्ता श्रमदन्तेरोव tq: नतु व्याटत्तेरपि शतुः तथाच विश्रेषसंज्ञां न waa ig i

fae पिका समवायसम्बन्धाभावात्‌ समवायत्वं म भातिः समवाये समवायान्तर खो कारोऽनवश्या प्रसङ्गात्‌ उत्पादविनाग्रश्ालिना ब- इव समवाया तिमतेनेतत्‌ अन्धयेकन्धक्तिकल्वादपि समवायलवं न जातिः स्यात्‌ र्वमभावत्वस्य जातित्वे समवायसम्बन्धाभाव ण्व बाधक इत्यादिकमुहनोयम्‌ | प्राभाकरास्त॒ संखयानव्यश्चेव गातिः साच गुखकम्मनास्ती्ाङः ॥ ३ ॥ सत्तायाः परत्वमेव नाप्ररत्वमित्याइ | भावः सन्ता खनुङत्तेरधिकदे्रडत्तित्वब्‌ डेद्ेतुलवात्‌ रवका- र बाख्यरद्रडत्तिलबुदिद्यवन्डेदः त््नजिसु सत्ता गवलवाद्य-

४९ वेरेविक्रदश्रंगम्‌ |.

ao xa गुखत्वं water सामान्यानि fax- पाश्च ॥५। |

भभ a fA

we कषां सामान्यानां विशेषसंकञेत्यपेलायामाइ।

सकारः एथिवीलवारीनि gatas: रूपलादोनि गुणगतजातीः उत्छेपणत्वादैनि aaah: समुचि- माति, इवयल्मिल्यादावसमासः परस्परः व्याप्यथ्यापक- भावाभावद्धवनायः घामान्यानि वि्ेषायेव्यचासमासः सा- मान्यते waa fated यथा ज्ञायेत तदर्थम्‌, अन्यथा सामान्यविधेवा दति asada: ख्यात्‌ तयां सा- मान्यते खति विगरेवलं न प्रतीयते। नन्‌ द्रव्याकारानुग- तमतिसालिकं न दवयलम्‌, एथिव्यारेा कयञ्चित तक्छच्य- ऽपि areqrarergr तदसमवात्‌ मच मृणल्यावच्छिल्लका- ग्यंसमवायिकारणतावच्छंदकतया afefy: निव्यानिव्य- ठल्ितया गणलस्य काय्येतागवच्छेद कलात्‌ गुणला्थ॑मपि प्यनुयोगख तादवख्ात्‌, मेवं संयागला वच्छिलकाय्यंषम-

feo येश्चयाऽधिकदेश्डस्िरित्याकारिका वस्या प्र्श्षालिक्ाया- Waa amat विवयसदया aura सन्तायां कािदपि नाति- मपे श्यास््यदेणडत्तित्वब देरमभाबात्र fener किन्तु परत्वमा्- मेवेति ies ननु के विशेषा इवाकाङ्कावामाइ | चकारो थि वीलादीनां ज्धगतनां सूपल्वादौनां wa- मबा माम्‌ उत्देपबलत्वादोनां waaay नावोनां समु्वय-

१ खध्याये २ खाङिक्षम्‌ | ye

उ° वायिकारषतावच्छेदकतया xsaafeg: साहि न एयि- वीलाद्यवच्छरद्या न्युगटत्तिलात्‌ नापि खत्तावच्छेदया ऽधिक- टसिलात्‌ श्रवश्ं वच्छेदकम भवितव्यम्‌, अन्यथाक- समिकतापन्तेः तच परमाणुषु दणकासमवायिकारण्व- war yyy अणुकासमवायिकारणव्षया विभुषतु- यस्य सम्बैमृत्तं संयागितयेव fag: मनसि दद्वियमनः- संयागाधारतया वायो दृण्ादिनादमा्रयतया प्रत्यश- द्रव्येषु प्रव्यक्षतयैव संयोागाभ्यपगमस्यावष्छकलात्‌ WAY Sarat area येन संयोागव्वस्यापि काय्ाकार्यटत्तितया काय्यतावच्छेदकता न स्यात्‌ एवं विभागषमवायिकारण- तावच्छंदकतयाऽपि द्रव्यलसिद्धेः सप्रतिपदलवात्‌ | TTA संयागविभागषमवायिकारणएत्वासमवायिक्रा र vara सा- मान्यवति यत्कारणलं तद वच्छद कतयेव सिद्धमिन्युक्रवात्‌ कर्यात्मपि प्रत्यचद्रष्छेषु चलतोति-प्रल्ययसाच्िकम्‌, wary त संथागविभागाममेयं संया गविभागेाभचाखमवायिका- र णतावच्छदक तयाऽपि कष्म॑लसिद्धेरावश्वकलात्‌ अ्रतएवा- दित्यस्य रेधाकरप्राष्या गलत्यनुमानं aT च देब्रान्तर- स्याकाशादेरतीद्धियलेऽपि तत्किरिणसंयागविभागयेास्त- MEAT प्रत्यक्त्वात्‌ तत एव गत्यनुमानं, देशाकरप्रा- faarr आदित्यः श्रविनाशिले द्रव्यले च सति परा्ुखो-

fae तथाच उअथ्यत्वादीनां ween सामान्यत्वम्‌ खपरत्वरूपं विे-

वदध ॥ ५ | I

ac

वेएेषिकदश्रःमम्‌ |

ख० Berar fart: y ६।

Se WAIN WHAT तेनेवापलभ्यतया प्रत्यभिज्ञाय मान-

विग

alfefa देभान्तरप्राष्या श्रनुमितया श्रादित्यगल्यनमान- भिव्युद्यातकराचाय्थाः॥ ५॥ | मन्‌ य एव विरेषपदाथं sfes: «ua fH शामा- न्यविशेषलवेनाभिधौयते दति श्ि्याकाङ्कामपनयन्लाइ | अन्त्या fara नित्यद्रयदत्तयोा येऽभिरहिताः तान्‌ वर्जयित्वा सामान्यविशेषाभिधानममित्यर्थः। अन्तेऽवसाने NAMA यता न व्यावन्तकान्तरमस्तोव्याचायीाः उत्पा- द विनाशयेरन्तेऽवसाने भवन्तीत्यगधा भित्यद्रव्याणि तेषु uaa fara इति afaaa: 1 ते fe विगरेषा एव arefaafgeaa नतु खामान्यरूपा श्रपीति॥ ¢ i

सन्तासामान्यमित्यच्र agat विप्रतिप्तिरतस्तत्र प्र ATUATE |

जयोक

ममु सामान्यस्य विश्ेषत्वाभ्युपगमे भावानां aden व्याहन्येतेति तटसख्याशङूगं निरस्यति |

न्या नित्यद्रव्यदटश्तये ये विशेषा अभिहिताशलान्‌ वव्नयित्वा सामान्धविग्रेवाभिधानमियर्चः। खन्तेऽवसाने तिदन्ति यदपे- च्या विषेषे मास्ति रकमाचटन्तय इति फलितार्थः, तथाच qaas वि्ेषपदं भेकमाचशत्तिविेवपदा्॑परः किन्त याप्य- सामान्यपरमिति न षटलत्वसंख्याव्याघात इति भावः॥ es

सन्नासामान्ये प्रम(बमाड |

९ अध्याये २ Utena | we

ae सदिति यते द्रव्यगुशकम्भ॑सु सा ATT ho द्रव्यगुखकम्मग्याऽथान्तरं सत्ता ॥ ८॥

उ दतिकारेण प्रल्ययव्यवद्ारयोाः प्रकारमपदिश्ति। तयाखद्रष्यादिषु fay सत्छदिति-प्रकारका थतः प्रत्ययः सदिटरं सदिदमिव्याकारकः अब्दप्रयोगेावा यदधोनः खा VAT ll ON

नमु KUNTH: एथग्‌भावेम सन्ता नानुग्डयते- ऽता दरव्याद्यन्यवममेव war यता fe az fad भवति तत्ता भेदेनानुग्डयते यथा घटः पटात्‌ मच सत्ता सेभ्या भेदेनानुश्धयते दति तदा स्मिकेवेत्यत श्रा ॥

द्रव्यादयोाऽननुगताः सन्ताचानुगता। तथाच श्रन्‌- गतलवाऽननु गतत्लक्तणविरद्धब्माध्यासेन तेभ्यो भेदस्य सिद्धात्‌ wa तेभ्याऽन्यत्र नोपलभ्यते तदयुतदिद्धिवलात्‌ चटपययोाम्ठु य॒तसिद्धिः नच व्यक्रिखरूपमेव सन्ता, व्यक्तो-

fio शतिशब्देन प्र्यच्यवदार्याः SAE: | यता यसाः सत्ताया रदेताथयगुख्कम्मस खयं सत्रि्याकास्कः प्रयः खवदहारख मवति सा सत्ता KIM! तचा च सत्ञायामनमतः प्रयया वयव- रख मानममितिभावः।॥ 5 ॥ नन खरूपसम्बन्धरूपैव सत्ता सा च जयादिखरूपानविरिक्त- व्ाशङ्खा निर्स्यति।

रथान्तर भित्रा तथाच अव्यादिषु fag सदिच्ब्गतप्र्यस्य 12 ।

१. वेशे िकषद दनम्‌ |

So गुखकम्मसु च भावान्न कम्पं न गुणः ॥ ९ ॥

wo नाममनुगमात्‌ WET यद्यनुगतं तदा सेव सन्ता अन- मुगतेरपि खरूपेरन्‌गनव्यवदहारखेन्तदा गेलादिभिरपि गतम्‌ | BAVA यज सन्ता समवेति तादृगरैराधारैरेव तडावहारोापपन्नी किं सत्तयेत्यपास्तम्‌। अ्रतएवार्थक्रिया- कारिलं प्रामाणिकलं वा खत्वमित्ययुक्रं तद ननुखन्धानेऽपि सम्‌ इति प्रत्ययात्‌॥प८॥

भेद काम्तरमाद।

म गणा न aafa ama व्यत्ययेमाभिधानं मन द्रव्य- मित्यपि खचयति नहि aa कर्म॑सु वन्तेतेम वा गुणे गुणेषु AT TS गुणे RAT वा, सत्तातु गणे कश्यपि च वन्तंते तेन द्रव्यगुणएकबमवेधमयीन्तेभ्या भिन्नेव सन्ता॥ < ॥

भेदकाम्तरमाद।

वि० सब्ब सिडधत्वेनाऽमुगता am Stata सत्ताया खननुगतद्रवया- दिखरूपत्वे ताद श्रामुगतप्रद्ययापरलापप्रसङ्ादितिभावः॥ ८। इतोऽपि सत्ता न उवययादिखरूपेदयाङ | न कम्मं न रुख इति व्यत्ययेनाभिधानात्‌ न अ्यमित्पि मुमेरभिप्रेतं तथाच सनाया गुयकम्मडत्तितात्‌ इव्यादीनाख् तदभावात्‌ सत्ता य्यादिभ्यो भिद्यते LTT ॥ < । भेदकान्तरमाह |

९ ध्यायं र खाडहटिकम्‌। qt

qo सामान्धविशेषाभावेन च ॥ 2° ॥ अनेकद्रव्यवस्षेन द्रव्यत्वसुक्तम्‌ ॥ ११॥

° यदि खत्ता द्रव्यं गणः HH a स्यात्‌ तदा सामान्य विश्रेषवती wa मच warat सामान्यविष्रेषा द्रव्यला- दय उपखभ्यन्ते नहि भवति सन्ता द्रवयं गुणः कश्यं वेति कषाश्चिदमुभवः॥ ९० ॥

एवं खन्या उव्यगणकर्यभ्याऽथाम्तरलमभिधाय दव्य AS तेभ्योाऽथान्तरलमा₹।

अनेकं द्रव्यं समवायितया यस्यास्ति तदनेकद्रव्यवत्‌ अनेकपद मिह सव्व॑परं तेन एथिवोलादिभ्ये भेदः, नित्य- Be सामान्यखचणमप्राप्तमेव तेनावयविभ्या भेदः, Wra- द्र व्यवत््वञ्च॒ अनेकद्र व्यमाचसमवेततवं तेन॒ सत्ताया भेदः। तेन नित्यमगेकद्रवययमाचसमवेतं दइव्यलम्‌, अतः संयोगा नेव्यत tam xuaq खाधितमेव। द्रव्यलमुक्रमिति द्व्यवमपि सन्तावदेव व्याख्यातमिद्यथः ॥ ९९॥

वि सामान्यविशेषाः Tatra: जब्यत्वादयः तथाच गर्यलवाद्यभावात्‌ सत्ता न अय्ाद्याल्िकेत्यथंः ॥ १० ॥ अव्यत्वमपि न उव्याद्यात्मकमिग्याड | qian समबेतत्वसम्बन्धेन, नित्त्वन्त॒ सामान्यत्वादेव प्राप्तं तथाच गद्यत्वममेकडयसमवे तत्वेन नित्यत्वेन च गवादि. fanaa सन्ावदेव व्ाखयातमिव्थंः॥ ११ ॥

€z वेशेषिकद प्रं नम्‌।

we सामान्धविश्षाभावेन च ॥ १२॥ तथा गुणेषु भावाडुणत्वमुक्तम्‌ ॥ १३॥ सामान्यविश्षाभवेन च ॥ १४॥।

se ननु द्रव्यवमपि जातिः खाञ्रयादभिन्नमेव खात्‌ AT STI TAA ATE | यदि द्रव्यत्वं stfazenefaaa स्यात्‌ तदा aat एथिवोलजलततेजस्लाद यः सामान्यविघ्रेषाः स्रित्य्थैः। नहि भवति द्रव्यं एयिवी जलं तेज वेति केषाञ्चित्‌ प्रत्यय TAU WAR ti गुणत्वमा इ । गवेव भावात्‌ खमवायात्‌ WS TANTRA भिन्नं सन्तावदेवेाक्रमित्यर्थः ॥ ९३ ॥ भेद कान्तरमाई। यदि द्व्यगणकर्काभ्यो गृणत्वमतिरिक्रं म॒ भवेत्तदा वि भअय्ादिगतधम्मौभावादपि Rae न जय्ाद्याककमि त्वाह । ` जब्यतवगुखत्वकम्मलएथिवीत्वज लत्वतेजच्चाद्यभावात्‌ AAT न अय्या द्ात्मकमिव्ययंः ॥ १२॥ गु णत्वमपि न गब्याद्यातममकभित्याइ | भावात्‌ समवायेन स्वात्‌ तथाच गृणसमवेतत्वाद्‌ Tad ख्यादिभिन्नं तथा सत्तावदेव areata: ॥ १३॥ इतोऽपि गुखत्वं न गव्याद्यात्कमित्धाह। KAMA AT FAS न व्याद्यात्लकमिव्ययैः॥ vs ॥

१ अध्याये 2 खाड्िकम्‌। qk

Bo WUT भावात्‌ AAMT सामान्यविशेषाभावेन च ॥ LS |

° द व्यतलगणत्वकश्मलतदवान्तरजातिमत्तया उपलभ्येतेव्ययंः ॥

॥ ९४ ॥

द व्यगुणक््डभ्या भेदकं BATA |

SUG भावात्‌ समवायात्‌ क्मवमपि saat xara भिनक्लमृक्ं सन्तावदित्यथः॥ ९५ ॥

भेदकान्तरमादइ।

aaa यदि दव्याद्यात्मकं भवेन्तदा द्रव्यलादिषा- मान्यवि्ेषस्तच समवेयादित्य्यः। सेयमेकाकारा चतुः an सन्ताद्रव्यलगुणल्कब्मलामां wet जातीां द्रव्यगुणकब्ममेदप्रतिपादनाय एकप्रकरणेनोक्रेत्यवभेयम्‌ ॥ ॥ ९६ ॥

ममु सन्ता द्रव्यगुणकर्मसु वन्तमाना द्रव्यलाद्यवच्छेद- aza fada ad a स्यादत श्राइ।

foo कम्मेत्वमप्यतिरिक्तमिबयादह। RAE भावात्क््वात्‌ wae खत्तावदतिरिक्तमुक्तमित्ययथंः॥ ॥ ९५ । अव्यादिमतघम्माभावादपि कम्मैत्वं न गग्थाद्यात्मकमि धाद | अखत्वाद्भावात्‌ कम्मैत्वमपि न HATTA: ॥ ९६ ॥ नन्‌ जव्यादियु वर्त॑माना सत्ता गथ्यलाद्यवच्डेद कमेदेन भित्रा कथं म स्यादित ATy |

१४

A ati e aqulanewag |

ao सदितिलिङ्गगविशेषाद्‌ fatafernmrareat

Wo

विर

भावः॥ १७॥

सरित्धाकारकं wre शब्दप्रयागा वा सन्लाया fay तच्च TVA, समानमविणिष्टं तेन भावः सन्ता एकव तेषु ada अन्यथा द्रव्यलादिभिस्हल्यव्यक्रिकतया सन्तावा न स्यात्‌ तानिवा न स्यः विशेषखिङ्गाभावाखेति fare भेद स्तत यकछिङ्गमनमानं azarae म मेद इत्यथः, भवति हि ख एवायं दीपद्त्यनुगमस्तत्र यथा विगेषलिङ्ग दौधेद्खलत्वादिपरिमाणएभेदस्तथाच विध्रषलिङ्घं नासीति भावः ॥९७॥ |

दति ओरओीमगवत्कणादद्त्रापस्कारे शद्रे प्रथमा- ध्यायस्य दितीयमाङ्िकम्‌ ॥ x ॥

सदित्याकारकप्रययव्यवहास्योः सत्ताजिङ्कयाविंशेषाभावात्‌ मेदकलिङ्ान्तराभावाश् भावः TM Ta रव नतु नाना nae दुख्यङसिकत्वात्‌ awa अवल्वादेवोाऽथेन्तरत्वं न स्यादिति भावः, स Tard दीप इव्यनुगतयोः पत्ययव्यवदार्योः awsty ama परिमाबादिमेद रव भेदकः ame तथा कच्िदस्तीति भावः ॥ १७ ॥ इति खीजयनारायब-तकंपच्चानम-प्रयीतायां कगददषवि- इते प्रथमाध्यायस्य दितोयमाडिकम्‌ ॥ * ॥ DARGIS प्रथमाध्यावयः॥ °।

२ wee ९ wien | qv

wo रूपरसगन्धस्यशवती थिवी ॥ १॥

So दितीयाध्यायस्य प्रथमाङ्किकस्य मवानां द्रव्याणां खल- मयः, तज एथिव्य्नेजसां शचणप्रकरणम्‌ ईअरसिद्धि- प्रकरणम्‌ आकाज्चामुमानप्रकरणम्‌, तज प्रयमाङिष्टाधाः पथिव्या खचणमा₹ |

ea मोलपोताद्यमेकप्रकार प्रथिव्या एव। तथाच गोलरूपसमानाधिकरणद्र्‌ व्यलव्या्यजातिमक्वं Wa एवं रसः कटुकषायाद्यनेकप्रकारकः एथिव्यामेव तथा कटु- रससमामाधिकरणद्र्‌ व्लव्याप्यजातिमत््वं खच्षणम्‌ एवं कषायादिपदप्रषेपेण खचणान्युनोयानि । गन्धा दिविधः सुरभिरसुरभिख तथाच गन्धसमाधिकरणद्रयतव्याणय- जातिमत्वं wag तया गन्धसमानाधिकरण-गन्धासषमाना- धिकरणगुणाखमानाधिकरण-जात्यधिकरणद्र व्यं द्रष्टवयम्‌। मच पाषाणादौ गन्धरसयोारननभवात्‌ तचाव्यापकमिद- मभयमर्पौति वश्यं तज्रापातता गन्धरखयारनन्‌भवेऽपि तदौयभस्मसु तदुपलम्भात्‌ य एवावयवाः पाषाणार- मकास्त एव agarcaar श्रपोति नाव्यात्तिः कथं

fac जनयन्तं पालयन्तं नाणयन्तं AAAS | अगजाङुजमानन्दाद्‌ गजाननम हं भजे । दितीयाध्यायस्य प्रथमाहिके गव्यलच्तबान्यभिधास्यति, तचा- दौ एथिष्या ल्म | नोलाटिरूपसमानाधिकर्वग्रयत्वव्ाप्यजातिमनतत्वकषायादि-

९९

yo

विर

बैद्रेषिकदद्रंनम्‌ |

afe खंँरभिः समीरशः तिक्रकारवेहनलमिति-प्रतीति- रिति चेन्न पाथिवोपाधिकलात्‌ तयोार्मन्धरसयाः, wift- ऽ्यनुष्याश्नौतः पाकजः एथिव्यामेव तथाच पाकजत्यश्च- समानाधिकरणद्रव्यलव्यायजातिमत्वं WYWH, पाकज- त्वञ्च fararatayg एथिवीस्पभं एव, विश्नेषान्तरश्च जिरोषलवक्गोङसुमारो wufawe स्फटतरम्‌, wad जलादि स्यं । यद्यष्यवयविनि पाकादग्भिखंयागात्‌ स्पघ्री- दयो न जायम्ते तथापि तत्परम्यराप्रभवतया तचरापि

वैजात्यविेषोऽमुसरणीयः। भनु wuufat व्यतिरेकि-

खिङ्गमितरभदसाघकं व्यवहारसाधकं वा तच एयिवीत- Tar भिद्यते गन्धवच्वात्‌ यन्नेतरभिन्नं तन्न गन्धवत्‌ यथा जलादि इतरभेदाभावव्यापकाभावप्रतियागिगन्धवतौ खेयं त्मादितरभिन्ला तजेतरभेदस्य साध्यस्य प्रसिद्धा तता- शेताव्यंतिरेकं सपच्विपकव्याट्नलतयाऽसाधारण्यम्‌ अव्य fata चाकयिलम्‌ श्रप्रसिद्धा च अ्रप्रसिद्धविशरेषणः पष्ठः तथाच तच न सन्देहा a वा faqrufaat w at तदविशिषटज्ञागरूपागुमितिः faq व्यतिरेकयोावाश्चिस्त- थाच न व्याप्तस्य पचध्वं wae म व्याप्तत्मिति

धैषम्यम्‌, अरत एवेपनयवेथथ्यंमपि व्याख्यायते नलग्टही-

तव्याश्चिकमपि तदुक्रम्‌,

रससमानाधिक्षरगदरव्यतग्याप्यजातिमन्वअन्धवभ्नपाक्जस्पशस- भमागासिशरवबगव्यतव्वाप्यजातिमस्सादोनि एरिया क्तवान्च्‌-

we

२ ्यध्याये ९ Misa | qe

"साच्याप्रसिद्धिरववम्ये adararee च।

अन्वयेनेव सिद्धिख व्यतिरेकिणि दूषणम्‌” ॥ इति । एवं व्यवडहारसाध्यकःऽपि, तच यद्यपि व्यवहारः ए्थिवो- पदवाच्यतं तच्च पिवलजाताव्स्ि ave viata Sanger तथापि vweaitevefafafa- wavfadzaraa साध्यमिति नासाधारश्यं यदा एथिवोलं क्ाचित्कपदप्रदश्तिनिर्मिन्छं लातिलात्‌ wea- वदिति सामान्धतः सिद्धा एथिवीपदं एचिवोलप्रहन्ति- गिभमिन्तकम्‌ इतरा प्रठन्तिकिमिन्तकले कति अप्रढजिनि- मिकलकलात्‌ uta तस्नैवमिति साध्यम तथाचाबापिसा- ध्याप्रसिद्धिरेवेति चेत्‌ मेवम्‌, catat बलारोनाम्‌ भेदस्य चट wa प्रसिङ्धः। वाखारेरतीद्धियस्वापि age warar- भवस्व घटाद Wawa एव विद्धलान्‌ अन्बाग्याभावयरे अधिकरण्योम्बतामाजख् तम्तलात्‌ स्तम्भः fear ब भवतीत्थादरो तथा दर्णनात्‌, wee चट एव तदिंदृष्टा- mise fa efatfaer

“auatig fage कोहि ame वाभयेत्‌ tf बाश्चम्‌ wafatfafeg चेदनयभासं, तदाऽजमपि माजा वक्ररूचिं प्रत्यप्रतिरत एव साध्याप्रसिद्धभिरासे तमुलकदेाषाषां निरद्ललात्‌। afateveute न्व SAAT ग्रहात्‌ व्यतिरेकव्याघ्याऽगखयव्याभ्रेरनुमानादान

fao हयानि। aw शङकरमिशथा्णां aaa प(रगयन्य agarafi-

x2

¢<

वेद्ेषिकदश्ं नम्‌।

° वैषम्यम्‌ | नचेापमथवेयथ॑म्‌, VASAT रेताः परे

उपसंहारात्‌ ATMA,

““नियम्यलनियन्तले भावयेायादृज्ञो मते।

त एव विपरौते तु विज्ये acuraar:” u इति। QUE गन्धवतो ए्थिवो्युपदेशरादेव यया कम्बुयो- वादिमान्‌ घटपदरवाच्य टृति। तथा gufeca घतादौ म्टदारेा ख गन्धवनच्वेनापल खष्णेन प्रथिवीते पथिवीपद- प्रडत्तिभिमिन्नलवं येनापरे्राद्‌ ग्टदीतम्‌, गन्धवत्‌ wa viuataa प्रठत्तिमिमित्तेन श्थिवीपदवाख्यं गन्धवल्वात aad तन्नैवमिति व्यतिरेको तसख्या्वतरद्येव । ममु मेदलाघकव्यतिरेकिणि भरो aw खरूपभेदरा वा अन्योन्याभावा वा न तावदाद्योा Naa एव तदवगमात्‌ ब aaa: श्रभावभेदस्यापि साध्येन तदन्यान्याभावख्य तच्राभावात्‌ तेन शह Wes साध्ये साध्याननुग- मादितिचेल्ल अभावप्रतियागिकान्यान्याभावख्यापि सा- च्लात ख यद्यतिरिक्रस्तदाऽख्छेव न चेत्‌ खरूपमाराय तत्पर्यंवसामात्‌ aaa awe तरन्योन्या- भावव्या्यलात्‌, गचानवख्या चावल्येवानुभवसतावल्येवाऽवि- आमात्‌ wat त्वगनुभवेनेव विश्रामात्‌ यन्त॒ जयादन्रा- न्यान्याभावासच्रयादश्रसु प्रसिद्धाः fafea: थिव्यं

वि करबदव्यत्व्ाप्यजातिमक्वपग्यंन्तानुधावनगस्य प्रमानं a श्व

जानन्ति॥१॥

go

२ अध्याये ९ आडिकम्‌। ९९

रूपर सस्यशंवत्य आपो Tat: लिग्धाः+ २१४

we

fae

साध्यन्ते इति are प्रत्येकं प्रसिद्ध रतन््ात्‌ मिलित- प्रसिद्धेरभावात्‌ किमत निगेन्धलवावच्छिन्लप्रतियागिताका- न्यान्याभावः साध्येत प्रतियोागितावन्छेदकभेरेनाभावभमेर- स्यावश्छकलत्वात्‌ स च घटादावेव प्रत्यच्सिद्ध दृट्टक्रलात्‌ | sataret का गतिरिति चेत्‌ आकाश्मितरभिन्ं अब्टा्रयलात्‌ wad तच्चेवमिव्यारौ Waser यद्यपि म are प्रसिद्धं तथापि यत्‌ चदरेधमर्थवत्‌ तत्‌ तस्मतियोभि- कान्धान्याभाववदिति सामान्यप्रटन्तवयाञ्निवखेन wegt- अयलाद्यम्ताभाववत्‌प्रतियागिकान्योन्याभावस्य पूव्वमेव सिद्धा केवलं पल्निष्ठतया इदानीं बोध्यते afefca usafasaal दत्यन्याऽसखस्सिद्धाम्तः तदेधम्म्यैस्य तद- न्योन्याभावव्याणलात्‌ | अन्दा्चयलात्यन्ताभाववत्वमेव वि- uy न गररौोतमिति चेत aft शब्दाश्रयत्वस्य ग aqua नवा लिङ्कुत्वं विपच्गामिलश्दूागरस्ततादिति॥९॥ एथिवयनन्तर मुदि ्टानामपां waar | पफक्मधुरश्रोताएव रूपरस्स्यशाः द्र वतल्ञ्च सांसिद्धिकं SUG GSI: | ननु Wada रूपमपामित्ययक्रं का-

कमानु रोधात्‌ एयियनन्त र जलबच्चबमा ड ।

जले रूपं सद्धं रसे Wut: स्पशः Wie: xq सांसिद्धिकं तथाच ATT पानां गडानामुपादानात्‌ पञेव Taya मुमेरभिप्रेवानि । तथाच नीलासमानाधिकरबभाखरयजा-

we

वैदेविकदश्रंनम्‌ |

शिन्दोजलारो नैख्च्छापखम्भात्‌ । मधुरणव रष द्त्यप्यय॒कगं जम्नोरकरवोररसारा आअण्छयुतेकषारेरुपखम्ात्‌ शोत एव we द त्यप्यनु पपन्ञं मध्यन्दिने श्रष्ण्यस्ेवापलम्नात्‌ at- fafgay द्र वत्वमव्यापकं हिमकरकादाबभावात्‌ Evy खरूपासिद्धाऽतिव्यापकख westward gate पार्थि वेऽनुभवाख नच जलं Miata भललकचशं व्यवखापका- भावेन तदनुपपत्तेः मच चखेदसमवायिकारश्तावच्छदक- लेन afefe: quae काय्याकाययेटन्तितया कार्यतानव- च्छेदकत्वात्‌ तसरद्धेदकाभावाद्‌ जलं न भिद्यत इति चेद्धेवम्‌ भाखर श्रुक्ञमाचरूयसव तद्धेदकलात्‌ काखि- Sere ने खस्साञ्रये पाधिकलवात्‌ वियद्विकोएंकालि- RAG धावल्यस््ा पलम्भात्‌ तेनाभाखर श्टुक्वेतररूपास- मानाधिकरणरूपवहुत्तिद्र वयलसालाद्माणजातिमत््म्‌ अपां खम्‌ | TST मधुर एव अम्बोरकरवीररसा ख्य॒तेक्षारेः

पा्िविपाधिकलात्‌। जले माध्यं ae एवेति चेक

वि

समानाधिकार्यरूपवदुसिद्रव्यलसाच्ताद्याप्यजातिमत्वं तिक्ता- तिम घुर डत्तिदरव्यतवसाक्षाद्याप्यजातिमश्डं शीतस्पं वश्व॑सा- सिडिकगवत्ववक्च खेहवश्चमियेतानि «ants जस्येति भावः हिमकरकारौा यदि न सांसिडिकग्रवत्वं तदा सांसि- डिकडवत्व वदुतिगब्यत्वग्धाप्यनाति मशनं विवक्षडोयम्‌ | लवगोद्‌- काणिन्दीगलार या मीलोपणन्िः सा अआआख्योपाधिकी भान्ति रेव नियवि feu तस्येव धवलिमापखन्धेः यद्यपि जले काऽपि सखा बागुभूयसे बश्ापि दरोतच्छादिकवावगमचब्यननारं

२ ys १ afsaq | ७

खर कषायद्रव्यभखणानन्तरं तदभिव्यक्रः नच waa इव aaa जलाभिव्यश्ं AW कवायरसदङवापल्ात्‌ इरोतक्धाञ्चामखक्यामिव कषाय एव रखः तखेवानुभवात्‌ मख गशविरेेग तच रसाऽनारम्भः अबद्यवानाभपि तच कषाय रसवत्वात्‌ वदुसयप्रवादस्छ तशद्रसषकाय्यंकारितव- गिनन्पमः feacag प्रमाशाभावादेव निरस्तः fered तु पटोपखम्भ एव प्रमाणं सुरभ्यसुरन्यवयवारम्भस्ह्‌ गण- विरोधनिरस्त एव चिचगन्धे प्रमाणाभावात्‌ तस्राद्री- तकोभक्शानन्तरं यन्मा धुय्य॑मृपखभ्यते तत्‌ Tea डख्व- war a द्रव्यविर्षखन्निधानाधोना ओरीखष्डसन्नियागा- eS Katara ककटोभक्षणानम्तरन्त तिक्ता याऽन्‌- शयते सा AHA एव तदवयवे ललपानमन्तरेणापि fa- क्रतेापलम्भात्‌ रखना ग्रव्तिपिन्तद्र यतिक्रताया वा तत्रा- TAMA तथाच मधरेतररसाखमानाधिकरणरससमाना- धिकरण्ट्रव्यलसाच्ताद्ा्यजातिमत्तमर्पां लचणम्‌ | एवं

fae अलमाधुग्यंमनृभुयत श्व तस्य AHA, नच जलसंयोगात्‌ woreda माभुयोत्प्तिरिति वाच्यं पाचखहइरीतक्यादा- वपि जलसंयामेन मघुरिमेात्पश्यापत्तेः कवायनाश्रसान्तरोा- त्पादततप्रागभा वादिकसख्यनायां ओरवाश्च ककटीभक्षयानन्तरः wag या विक्ततापसन्धिः सा aaa खव जलमन्तरेगापि aaa नम्बीररसादावद्ञोपलन्िः कारवेक्षरसादौ तिक्त त्वोापशषच्िख रतन व्याख्याता | सखरकरादिसंयामाष्णसे weap. खयः प्रतीबते साऽपि खरकसादेरेव, यद्यपि शिमकषरकारौ

SR बैश्रेषिकद मम्‌ |

BS शगेतस्पशंसमानाधिकरणद्र वयत्वव्या्यजातिमन्वमपां wad मध्यन्दिने तु atte ane एव तदन्वयव्यतिरेकान्‌- विधानात्‌ एवं vifefgazad aera एव wad सासिद्धिकद्र वलवहुन्तिद्रव्यवव्या्यजातिमच्वं वा Vass | avg गविषो गतु दुग्धलदधित्ववत्‌ सामान्यविश्रेषः ल्िग्धस्िग्धतरस्िग्धतमेति तारतमग्यप्रतीतेः नच जाता तारतम्यं सम्भवति। मनु भवतु GI गृणः स तु जख ava cara किं प्रमाणमिति Gq सक्तसिकतादौ जलेन GIy तदनमानात्‌ wae fe चेद्रवलकारितः संयोग- विशेषः a fe न द्रवत्वमाचाधीनः काचकाञ्चनद्रवत्वेन संग्रहानुपपन्तेः नापि सेहमाचकारितः सख्यानेचृताद्भिः संग्र हानुपपत्तेः तस््मादन्वयव्यतिरेकार््यां लेदर वलकारितः सच जलेनापि सक्तसिकतारोा Gaara: शं जलेद्रढ- यति cag प्रत्यत्तापष्टम्भिकंव युक्तिः खेदस्य waa

fac naw नानभूयते इति कथं तस्य जलेऽन्तभावः सम्भवति तथापि sya विजोने ax जलत्वं प्र्च्तसिडमेव दिच्यतेलः- संयागान्तु त्र गवत्वप्रतिरोघधः काठिन्धप्रतीतिस्त तच भान्ति देवेति सुक्तावशोकारः। केचित्त दिव्यतेजःसंयेगात्‌ जलपर- माभ्यां ger aq च्रसरोरवादिकं maa माद जायते तादृण्द्ययकादिकश्च अवत्वरडितं कठिनमेवेति feater का- रिन्यप्रतीतिनं wifafcars:| awe जल खव ताद्ावपि सदुपदम्मकजलसयेव BY: तत्पकषा्च ware इना नकूलत्वं सक्छुसिकतादा fahren संग्र नामकः संयोगविद्येषो

२ ध्याये र arfena | em

we तेजा Sra ॥ ₹ ॥

डन चतारो तु GY ख्पषटकाकजखनिष्टः cyanea ALATA भागात्‌ एवं तेखरसादिव्वपि | उपषटम्मक्द्चाति- sfaveuaa जलम, खेदाधिक्यारेव तस्य जलस्य गाऽनल- विरोधित्बम्‌। यदि एथिवीवि्ेवगणः Ge: खात्‌ खव्व- पाथिवट्ज्तिः खात्‌ गन्धवत्‌ । जखल च्च द्रब्थलसासाद्राण- जातिः खेरवन्याचजटन्तिसंयागसमवायिकारणतावच्छदि- काया जातेः परमाशखाधारण्छेन सिद्धलात्‌॥ ९॥ उदेश्रक्रमाभुरोधेग तेजेखकचण्ठमाइ । रूपं भाखर UGTA टत्यथः। नमु भाद्रलवं परप्रकाश्चकलं तादश रूपं नेाम्रणिन at weave waa wis वा तेभसि । एकश्च रूपमुक्रेषु ज कापि, Say Hr AT वा MAL तत्कयमेत-

feo अबत्वसददिवखेहकारित खव अवत्वमाचकरारिवत्वे काचकाञ्चन- जवत्वादिताऽपि वदुत्यच्वापत्तेः माधि खे माजकारितः घनोभूते- ह तादिभिरुपि वदुत्पत्तिपरसष्दिवलमधिकोग ॥ २। कमप्रात्तं वेनाषश्थमाइ ॥ भाखरयङरूपवश्वम्‌ BINT तेजव्तवबमि व्यथः | नच उबडाद्मभव्ननकपा लादि खतेजःपग्डतिषु परप्रकाच्रकत्वरूप- भाखरत्वविगिरटसुङ्धरूपाभावादव्याप्षिरिति वाचं तेष्वपि तेज-

~ (~ quai Wr तदणुमानात्‌ सवमस्य तेगण्छच्च gee तेजसम्‌ waa. L

8 वैरेषिकदशंनम्‌ |

उ दिति चेन्न उश्नारौ तेजस्तेन भाखररूपागुमानात्‌। तेज- खमेव तज सखरूपासिद्ध मिति चेन्न sudan तदन- मानात्‌, चामीकर कथमिति चेत्‌ a भाखररूपाभावेऽपि MATT संया गेना म च्छिद्यमाम जन्यद्र वलाधिकरणलेन व्यतिरेकिणा तेजस्लानमानादिति वच्छमाणलात्‌ भण्लंन- कपालादि निरे चाष्णस्पर्भवत्वेन तेजस्वान्‌ मानात्‌) चतु- विधं fe तेजः किञ्िद्द्धतरूपस्पथरे यथा शेरादि, किचि द््धतरूपमन् तरे यथा wy, किञ्चिदनुद्ूतरूपस्पम्न यथा गायनम्‌, किञिदनद्धतशूपमङ्ूतस्यभरं aur भेदाचं वारिभव्छनकपालादिगतश्च तेजः! गायनमगे साधयि- wa ॥ 2 i

fro नलसंयोगेऽप्यनच्छिदयमानणन्धगवत्वात्‌ यत्रैवं sae यथा एचि- बोति-व्तिरेक्धनु मागात्‌ विडम्‌, Smet वु STI उष्थ- aria चान््करचामीकरादा जलोयपाथिवस्पशे नाभिभवाच्र गद्यते इति न तज दिती यलच्तबाब्यापिः तेजच्लेन तच तदन्‌- मानात्‌ | चतुविंधं fe तनः किषिदुद्धवरूपस्पण यथा सा- रादि, किखिदनद्धतरूपस्यश्ं यथा wate, किषिदुद्धतसरूप- मृद्धं स्पदे यथा AAMT किचिदनुद्धव रूपम्‌द्ध तस्य यथा भव्लमकपालादिश्यव्यदि | तेजस्लस जन्योव्यस्पद्रसमवबायिका- रबतावब्टेदकतया feat जातिविशेषः frre खरूपयाग्यस्य- व्वादिनिवमाभ्यपगमे तु जन्योष्यस्श्रंसमवायिकारणतावन्डेदक- an fax जन्यतेनस्वं तदवच्छिन्रसमवायिक्षारयतावच्छदक- तबा सेजष्वनातिसिखिरिति मुक्षावकलीकारः॥ kt

२ अध्यायं २ arisen | on.

Be स्पशवान्‌ वायुः ॥ ४१

we

fae

त राका न fret ayo

MANTA वायुल्ण्माइ।

खूपासमानाधिकरणस्यन्नंसमानाधिकरणजातिमल्ं र- सासमानाधिकरणानुष्याज्नोतस्यर्भसमानाधिकरणजातिम- श्वं गन्धासमानाधिकरणान्‌व्णाश्नोतस्पश्चसमानाधिकरण- जातिमल्लं स्पशे तर विशेषगणा समानाधिकरण विशेवगुणष- मानाधिकरणजातिमत्वं वा वायुखसष्म्‌ ॥ ४ ॥

गन्वाकाश्काखलदिगाद्मनामपि रूपाटि मत्वं कथं म खखणमत GWT

अन विदिद्पलस्िवष्वमः नोपलभ्यन्ते यताऽता नते

ard श्यति |

थ ACSA STAAL UTE: तेन वाववोयो षि- जातीयस्य सभ्यते तथाच तादश्रविजातीयस्य्ं वत्चमेब वायु- wae वेगायन्त्‌ aya प्रय्सिडधमिति । 8 ।

ननग्वाकाश्रादावपि मीलादिरूपापलब्धेखस्य कयमतोखियत्वमत

STE | यडा रूपादिचतुष्कं frau नास्तोति वसतुगतिमनु- CUTE | |

ते रूपरसगन्धस्यण्याः GAT न सम्ीोबर्यः। दधिधववमा-

ऋआद्नमिति प्रतीति दरकरधबणिमापाधिको नान्तिरेव नीलं 1 2

6¢

बेरेविकदशंनम्‌।

उण खूपादया नियोगतः रमृता विकर्ता वा anew

गभःण्छतिषु दर्‌ वयेखित्यर्थः। नम्‌ दविधवखमाकाञ्जमितिकयं प्रतीतिरिति wa fafecavat विश्दङूपाणासुपलम्भा- तथाभिमागात्‌ कथं afe wre wa दति प्रतोतिरिति चेन्न सुमेराद॑ल्िणदि माक्रम्य स्थितच्छेष्रनोखमयश्िखरस्य प्रभामालाकयतां तथाभिमानात्‌ wa खदूरं गच्छसु; WANA ख चच्तुःकनोगिकामाकलयत्तयाभिमानं जन- यतीति मतं तदयुक्तं पिक्लसारनयनमानामपि तया- भिमानात्‌। दृरेदानीं रूपादिकमिति-प्रत्ययात्‌ fea कालयोारपि रूपादिचतुष्कमिति Sa समवायेन एथि- Mat ACIVAMATA नतु सम्बन्धान्तर णापि Te- दानीं रूपाल्यन््ाभाव इत्यपि प्रतीतेः सब्वाधारतैव दिक्कालयोाः॥५॥

मन्रपां द्र वलं agua तदयुक्ं एयिव्यामपि द्र वला- पलम्भादिल्यत STE |

fao aa इति प्रतीतिरपि छमेरोदंशिबदिगवस्थितस्येश्रनीलमय-

शिखरस्य नोलिमविधयिगी भ्ान्िरेव, केचित्तु घदूरगतस्य पराकन्तमानस्य AIS खगालकश्यकमीनिकापतनात्‌ तद्‌ मत- नीलरूपविवयिगी वादश्प्रतीतिरित्वाङण्तनब्र पिङ्लसारनय- नानामपि वयेपलम्भादिति संच्ेपः॥ ५। wa एथिव्यादावपि वत्वसत्वात्‌ TTA TATA जव- त्वकचयगमसङ्तमत खाइ ॥

₹ ध्याये र enter | ee

we Uftsigquyfeurnafirdarire rate: सामाग्धम्‌ ॥ &॥ अपुसीसलाषरजतसुवणानामभ्निसंयेगाद्‌व- MATE: सामान्यम्‌ WON

० सर्पिरादोनां eganafe acfaearnfafama we सासिद्धिकं तादृश्रञ्चापां wed द्रवतमाचन्तु ए- faar श्रद्धः सामान्य मतु सांसिद्धिकं द्रवल्मपोति नातिव्यात्भिरित्य्थः॥ ६॥

wa तथापि चपसोसलाहादो तेजसि गतलेन तदव- स्येवातिव्यात्भिरिव्यत Aryl

उपल्षणद्चेतत्‌ कांश्यताबारकूटपारदादीनामयुप- संग्रहः । जक्यलच्छसाधारणश्च अत्यन्ता्मिसंयागागच्छिय- मानजन्यद्र वत्वाधिकरणत्मेव तथाच खुवणादौीनामपि

वि सपिटंतम, मधूच्छिष्ः सिक्यकम्‌, टतादीनां wena खभि- संयेगातरिमिन्ताद्धवति वदद्भिः जलेः सामान्यं समां खार्थिक- तचितप्ययात्‌ खच ATTN AIA जद्णा तथाच इतादीनां यन्नेमित्तिकं अवत्वं तच्ललमतसांसिडिक- अवलत्वतुख्यं अवत्वत्वजातेडभयच स्वात्‌ सांसिडिकगवत्वन्तु wat- fea नाचि गणदभोक्छग्रवपदं सांसिजिकडवत्वविधिटपरमिति नासंकतिरिति भावः ॥ ¶।

र्वं रङ्सोसकाद ड वत्वमपि भेमिल्तिकमेषेत्या इ |

<c

बेपरेधिकदश्ंनम्‌ |

उ० द्रवलं भैमित्तिकमेव निमिन्तस्याभिसंयोगस्याग्वयव्यति-

fae

रेकसिद्धलात्‌, wee पुव्वेखतरेऽग्रिपदमेष््डप्रकषवन्तेजः- परम्‌, इह तु वद्िपरमिति विशरेषः। गमु सुवणादीनगा- मपि पायिवलमेव xerace वा पीतिमगरल्ारेः पा- यिंवलव्यवस्ापकलवा द्र वतल्वामच्छेद सख एयिवीवेधग् खाण- away द्रव्यान्तरतव्यवख्छापकलादिति चेख Baw तेजसम्‌ अत्यम्ताग्निसंयागेऽप्यन्‌ च्छिद्यमानद्रवलाधिकरण- त्वात्‌ aad aad यथा एयिवीति व्यतिरेकिणा तैजस- त्सिद्धेः। नच जल्लपरमाणा विरद्धता द्वलस्यानिव्य- त्वेन विश्ेषण्ोयलात्‌ नच प्रदीपादेः खपचाद्धतावीटन्ते- रसाधारख्यं सुवे ग पार्थिवमिति बाध्यार्यलात्‌ नचा गुङत्वाधारसर पशवे बाधः तद तिरि क्रख्य we चाञ्रचा- सिद्धिः, द्रवत्वाधिकरणत्वेन Geeta, नचात्यन्तिकलव दुव्व्॑त, प्हरपय्यनमम्निसंयेगेऽ्न्‌च्छिद्यमामानित्यद्रवलाधिकर- त्वादिति विव्ितलात्‌ ae तरतमादिम्रव्ययादाञ्रव- नाश्राख द्रवलनाशेाऽप्यवश्यं वाच्य इति वाच्यं war- नाधिकरणद्र वत्सामग्यसमवहदिताग्मिसंये गजन्यध्वंसप्रतियेा ग्यदज्िद्ध वला मान्यवद्र वलवस्वादित्यस्य हेवथलात्‌ यडा पौतिमगरूत्वाञ्रयः पीतरूपभिन्नरूपप्रतिबन्धकद्र वद्र वयसं- am: प्रइरपय्येन्तमनलसंये गेऽपि पौतरूपभिनरूपाऽनाअ-

उखवथामामिति बडवचमेन कांष्य-तान-पित्तल.पारदादीनाम- WUE: | YSMAAGTS जस्य WAAL बोध्यम्‌ ॥ 9 ॥

2 ya १ खाङिकम्‌। ed.

qo विषाखो wyrerey प्रान्ेवाखधिः साल्लावाम्‌

We

fae

इति area te fara ॥ ८ ॥

यत्वात्‌ अमलसंयुक्रजलमध्यखितपोतपटवत्‌। मम्‌ चान्धकार

सुवणंङ्ूपयहापन्तिखदानों तद्भुपस्याभिभवाभावात्‌ बल- वक्छजातीययदणकतस्याऽरणस्याऽभिभवपदाथैवात्‌ इति खेत तच AVIAN बलवत्जातीयसम्बन्धमाचस्याभिभव- पदाथलात्‌ ASMA,

"अ संसर्गवन्नाचान्यङरूपं नेव WATER” | इतिदिक्‌॥ ७ ॥

एवं स्यशंवद्रव्यचतुष्कलकच्षणप्रकरणं wary वायाखं- ण माञ्रया सिद्धमिति तत्परिजिहीषंया वा श्रादावमुमामं भ्रमाणमुपन्यस्ाऽनुमागस्येव प्रथमं दृष्टानुसारेण प्रामा- ष्यमपपाद्य वायुसाधनप्रकरणमारभते।

यथया ara प्रति विषाणारीनि लिङ्गानि श्टीतव्या- faarfa तयाऽतोगियवायादिद्र वयपञ्चकलिङ्कान्यपि ar- मान्यता इष्टानि प्रमाणभावमासादयन्तोति भावः। अजरं

ननु equa वायुरिलनेन वायोशैचयमु्लं तच्च कश्या विद्याऽसिङं afe बायी प्रं ware सम्भवति TRAN त- रूपाभावादिखतस्लश्रानुमानं प्रदश्येवितुमादाषन्‌मानप्रामाण्यं

Rate | wu ira faafeerifa feyrfa arareat cata wafers warts war अतीदिये बाथ airettia

se बेशेधिकद्रनम्‌।

छ" auf faufemary म गोते fey मददिषरार वयभि- IW! मच साङ्जाडि मत्वं विशेषणं fates व्यता ae: तथापि गेाविषाणे महिषमेषादिविषाणापेचया वेल्तण्यमा कलयतां धूम इवते ते विग्रेषा खिङ्गभावमा- सादयनग्धेव विषाणेष्वपि ऋजलवक्रलकटिनलत्वसुकुमारल- इसखत्वदीर्घलादयः। तेच विष्चेषाः निपुण तरवे्याः waa तथाच व्यवहदितविग्रशृष्टगेा पिण्डे अयं गेोविषाणविशेषव- स्वात्‌ पुव्वीगद्धतगापिष्डवदित्यगुमानमम्र्युहमेव । एवं कक्ुदन्सापि fag wea, म्राकेबालधिमत्वमपि खतन्लमेव fay ara, प्रान्ते बाला ओआआधोयन्तेऽखिज्िति प्रान्तेवा- खधिः पच्छविशेषः श्रणुक्समासात्‌ गोपुच्छ एवा कोवा- खधिश्नब्देनाशच्यते महि यथा गोपुच्छेषु प्रान्तेवाखधिलं तथाऽ शमेषादिपुच्छेषु, तेषां wae बाखमयलवात्‌ महि- वादि पच्छ aga प्रलम्बता गास्तीति वेलचण्यात्‌ अन्ते-

fac fayrafa प्रमाशनीति खजदयनिगूणायेः। तच raat विषागति प्र्सायामस्य्ध॑प्र्ययः तेम च महहिषादिवयार्त्ता faarafawar waa स च गातवे खिकुम्‌ रवं age | ण्ा- न्तेवएलधिरिति खन्ते बाला खाधोवन्तेऽस्मित्निति gare पु्छ- सूपाङ्कवि्येव sea प्रणो ऽन्तेबालधिवस्य स पाश्छेवालधि- पिण्डः, Fakes तु सामसेन बालमयलान्नान्तेबाजधितवं afearkae पलम्बत्वादि रूपप्रकवएभावात्‌ पुष्छविभ्रेषा are fara, सखा मल कम्बलं तदन्ता गोते विदम्‌, भिवाबी लादि खव-

२ wants १ wifey mR

we UNS वायोः॥९।

उ° बाखधिमस्यमपि wa fey मतुवखापात्‌ गापिष्ड wea तथाचायं गोः प्रानेमाखधिमल्लात्‌ पुष्वामग्रतमेापिष्डवत्‌, साखावन्ता तु प्रङिद्धिव गले fayan ८॥ एवं खकलखाकथाजावाहिनेऽमुमागख दृ टागवा- रेष प्रानण्मभिधाय बायसाधनप्रकरणमारिखमान STE I feyfafa ta: चकारात्‌ अ्रब्द्टतिकन्वाः wate । गन्‌ यखभ्यमानस्पदनः एचिव्या एवाऽनुद्ूतरूपायाः खादिति चेल eqns ए्थिवीख्यश्रख्ाद्धूतरूपनाभरीयक्लात्‌। तथाच ये।ऽवं स्जाऽनुग्धयते स कचिद्‌ाज्रितः awe vfwerfeadafcfa खामान्वतादृष्टेन खश्राञ्जयसिद्ध aan न एथिव्छादि जयात्मकः नोरूपलात्‌ गाका- wifergraa: स्यश्रवस्नादितीतरबाधसदषतनाषद्रवया- तिरिकट्रव्यषिद्धिः, एवं श्ब्दविन्नषाऽपि वाथो faya,

fao शारुविषवतावग्ेदकम्‌ इति wea Utd तायं प्रथमः we गविंवायविश्ेषवत््वात्‌ कडु दत्वात्‌ पुष्छविगेषवत्वात्‌ सा- खावश्वादा पूव्नानुभूतगोपिद्धवदिति ॥ ८ र्वं लाकयाचाजनिन्गाहकस्यानृमानस्य प्रामाण्मक्षाऽनुमानेन “are साधयति। जिद्धमिबनृषन्धते चकारः ज्रन्शहटतिकन्पान्‌ aafearia

<R

aafanctaa | `

ws तथाहि असति रूपवद्रव्याभिचाते योऽयं पणादिग्रब्द्‌ः

सन्तानः ख स्पर्शंवद्धेगवद्रव्याभिचातनिमिन्तकः अविभय्य- मागावथवद्र यसम्बन्धिशब्दन्तागत्वात्‌ दष्डाभिधातजभे- रोज्रष्ड सन्तानवत रूपवद्रयाभिधातव्यतिरोकमस्ह येाग्या- नपलयिगम्बः ae श्यशंवदेगवद्रव्यमष्टदर यातिरिक्रमेवं

परिदेषात। wa धतिविशिषोाऽपि arerfay तथाहि

दणठलस्तनयिल्लविमानानां नभसि तिः स्यश्चवदगव्रव्य- संयागणा सेतनानधिषठितद्रव्य्टतिलात्‌ ware Swars- जकादिष्टतिवत्‌ अभिध्यागरूतविषादिषटता च अ्रसदा- ufystnaa wa पकिकाण्डादि्टतावपि, भवेश्वराधि- हितलेन रतु विरेवणासिद्धिः चेतनपदेग तदितरसख्च विव- कितलात्‌ ।. एवं कन्याऽपि areas fay तथाहि दृद रूपवद्रव्याभिघातमन्रेण द णाद aay स्वद्धेगवद् व्या- faarat गर्लप्रयन्नवदा त्मसंयोा गाजन्यकर्मलात्‌ नदौ- पूरातवेतखवगकग्ंवदिति गुरलपदेनादृषटवदाक्मखंयेग- द्र वलस॑स्काराणामुपग्रहः तेन तद जन्वक्मेलं VO: 1 गन प्रत्य एव वायः किम लिङ्गगवेषणयेति चेन्न वायन अत्यः नोष्टयवद्िद्र व्यतयात्‌ गगमवदित्यगुमागाद तोण्डिव- wea fag: | ममु वायुः प्रत्यक: स्पजाञ्रयलाद्‌ घटवदिति परत्य्लानुमानमिति चेन्न उद्भूतरूपवत्वस्याचापाधिल्ात्‌, मख

क i aoe वि. तथाच विजातोयस्यर्धेन पयोदिश्रब्देन नभसि दबतूलादीगां

ता Pea ASAT बायुरनमोयते इतिभावः, च्यनुमान-

श ध्याये आङ़िकम्‌। षड्‌

उ. खूपादावात्मनि च साध्याव्यापकमेतत्‌ पशधममंवदिद्रयना-

SS EEE

वच्नस्य साघनध्मावच्छिन्नस्य वा साध्यख च्यापकलात्‌, म Wea aw तचेव तदन्वयव्यतिरेकागुवि- धानात्‌ स्याग्र॑मम्रत्यचले त॒ याग्यश््ंवन्तामाचख्छ तन्त तेति वाच्यं रूपान्वयव्यतिरेकयोारभयजापि तन्ललात्‌ मद्यभयविद्धसन्ं गेव WGA VTS TEMAS Far किञ्च यदि वायुः nae: ख्यात्‌ सज्ञादिसामान्यगष्छप- wast तन्लं स्यात्‌ aaa पात्कारादो VATA: uftarve च wafarere: उभवपाश्चवन्तिंनेावीयोाः VUAAAY च परलापरलयाञ्च प्रयता वायजातोयसख व्यक्रिपरतया तु म तवापि नियमः एष्टखग्रवस्त्नारो तर मुपल- anfefata व्यक्गिपरतयेव नियमात एष्टग्रवस्तारौ चा- व्ववावस्ाने TNT TAT यणात्‌ अना चछवावस्छामदा- are तदहः उद्श्धतरूपस्र्थे मिलितावेव afexa- प्रत्यच्ले was प्रभाया नयनगतपौतद्रयस् चक्धमरसख wirmgaquaed निदाघोभ्रणेाविंभक्रावयवाणद्रया- णाञ्च रूपामद्भवादप्रत्य्षवमितिन्यायवात्तिकतात्प्वंटीका- ङतः, स्पशम्‌ द्धवेऽपि म्रभादी्नां प्रत्यच्तेव अतएव चा- xiaia नभसि पलिकाष्डादिसंयागविभागयोाः yare- तेवेति सम्प्रदायविदः, नचोद्भूतस्यश वत्वं सामान्यतावद्िद्र- व्यप्रव्यक्ताप्रयेजकमितिवाच्म्‌, इब्द्नोलप्रभाया अप्रत्य-

fae प्रकारस्छन्यजागसन्धेयः विखरभयात्‌ परिबह्ा.साभिः॥ ९€।

u 2

we

awfaecviaz |

So मच दष्टानां स्यश्च दरत्यहष्टखिङ्रावायुः ॥ १०॥

So सतापन्तेः, नचोद्धूतविन्ने वगचयत्वमेव तन्तम आआकाज्रख्ापि

प्रल्यख्तापन्तेः, ग च जन्दमरत्वसमानाधिकरणखाद्भूतविन्रेष- गखवत्वं तथा रखनागरवस्तिं-पिकद्र यस्त नैक्मो द्धवेऽणप्र- MVM तस्मादुद्धुतरूपवष्वमेवात्ेतरद्र AAT AW वाया ARAVA: < ॥

मग प्रत्य्ता इृटमिड fay मास्ति महि वङ्किधुमयेा- fray sate afaay:) किञ्च एयियाद्न्यतमसखे- व सख्यं fanaa ae

we wat a: पलः क्रियते = cast wfaaiaat न भवति रूपाखडचरतयात्‌ तचाचाचं we: wfect- fan दत्यनुमेथमित्यद्टशिङ्गः शामान््तोद टलिद्धाऽपि are: प्चध्मंताबलादायातद्त्यथः, way दृष्टमेव wir- दिषतष्कं लिङ्गमिति तथापि arent खहाण्हीतव्या-

feo मनु विजातीवस्पञ्चेन तदधिकं वायु नं सिष्वति एयिखा-

द्यन्वतमेन सिडसाधगादिन्त Gre ।॥

येन aT बायुरधिकरबतवाऽनुमीयते स ae a Tat एचिव्पेज साम्‌, xfrwat: argceefoy: नासि टरमधिक- taal यस्य arent fay वस्यसः टटाड्सिस्पशं लिककावाय्‌- रिति फलितार्थः तथाच एथिद्यादिना बन सिडसाधनं नबाया- न्तरं एथिव्यादिस्यद्नंस्य रूपसहइ चरि तत्वजियमादितिभावः।

₹ अध्याये १ afyaa स्र

So अट्रव्यवत्वेन द्रव्यम्‌ ॥ १९ ॥

we िकलाददृटशिङ्गतलमक्रं awe धर्मी वाय॒रिति प्रतिज्ञाय

वायुः साधयितुं शक्यते तथाच घामान्यतादृ्टादवेतर- बाधसदरतादाय॒सिद्धिरितिभावः॥ ९० ॥

उपखभ्यमानगस्पश्राञ्जयमवयविनं साधयिला परमाण wad वायु साधयितुमाह ॥

द्र ्माश्रयभूतमस्यासोति THI न द्रव्यवत्‌ अद्रय वत्‌ दइ्व्यामाितमित्धर्थः तथाचाकाश्रवत्‌ परमाणएलशषोा वायुद्र व्यम्‌ अन्येषां पदाथीर्मां द्रव्याितलात्‌ श्राभित- लद्चान्यच नित्यद्रयेभ्य इत्यभिधानात्‌ परमाणव इाण- कारम्भात्‌ द्णकादिप्रकरमेणावयविनो ACA ्रारम्नस्याप- पादनौोयत्ादिति॥ ९९॥

वि खथवायते वायुर्टृर्लिङ्ः wee रूपसङइचरितल्वेनाऽनु पल-

waa fay यस्य सः इतिरेतावाव्बनुमापकविनातोयस्पर्ा न दृ्टानां एथिव्ादीनामिति समुदितसूचा्ः iret

रवमवयविनि वायो fem त्िग्बाइकतया ततूपरमाखरप्य- Aa खोक्ाग्यसच गब्त्वमप्यावश्छकमिन्याद |

अव्यम्‌ ufaacaaa विद्यते यस्य तद्व्यवत Kaela: म गष्वदग्रद्वत्‌ तस्यभावोऽग्रयवक्वं विशेषे तीया Tas अ्दत्तिमिन्रल्वेन विशेषितं वायुरूपं गव्यं सूल वायुनिब्वेाडइ- कतयाऽबां खीकाग्यैमिनचेः ॥ xt 4

“<

aafawcwaz |

wo क्ियावक्वाट्‌ qaqere ॥ १२॥

Wwe

fae

वायुपरमाणोद्र व्यत्वसाधकं CALS TaOTTATE ।

वायुपर ares यमिति we: यद्चपि द्रव्यते fag ङ्िवा- aw गणवत्वश्च सिध्यति aafegr च द्र यलबिद्धिरित्य- AMA: तथाणृपलभ्यमानस्यन्नाञ्र यच्छावयविनामृल- YAS परमाणारखमवाविकारणषंयो गान्यथानु पपत्वा क्रि- यावत्वम्‌, अवयविस्एररूपारेः कार कगणपुव्वेकलनिवमाद्‌ wang fag anary द्रव्यलमित्यदोाषः। तच किवा- व्ल सपच्ेकरे्रटन्ति wang सपक्षव्यापकम्‌ । चका- रात्‌ समवायिकारणलं इ व्यलसाधकं vafwatia! नम्‌ परमाणावेव ब प्रमाथं कख द्रव्यत्वं aaa इतिच ख्युख- कास्य क्रियाविभागादिन्धायेन भखव्यमामस्ताखतरतमा- दिभावात्‌ यतोनास्यीयः ख एव परमाणुः श्रवखवावयवि- प्रसक्गस्यानवधितवे अन नकावयवलाविश्रषे सुमेङखषंपादोीनां परिमाखाविग्रेषापन्तिः कारणसंख्या विद्ेषमन्तरेख परि- माणप्रचययारपि परिमाणभेदं परत्यतश््रलात्‌, नच विना-

बायपरमाशेोगरेखत्व साधकं हेतु CAAT |

बायवोयपरमाङ् Rafafa we: | दयश्कारम्मकसंयामादि- सूपमुजवत्वं वदम्‌ कूशक्रिवावत्वश्च पटमाजाववष्वमङ्गोकाग्ये- मिति न सन्दिग्धासिडो हेतुः, परमाडसिरिप्रकारसत्‌ Tata: सावयवा वगरखत्वाट्‌ घटवत्‌ चसरडरववबाः साववबा-

२ ware र ाश्िकम्‌। we ae अद्रव्यत्येन नित्यत्वमुक्तम्‌ ॥१३॥ `

उण ज्रावधिरेवाऽयम्‌ अवयवावयविप्रसङ्गः we गिरवयवब्नेन विनाश्ञानु पपक्तेः सावयवले च निरवधिलवापन्तसतज्र च राष- स्याक्रलात्‌। नम्‌ जटिरेवावपि दृम्रमानलवाददृष्लमान- कच्यनायां मानाभावादिति चेन्न तस्य चाखषद्रव्यतया मड- स्वानेकद्रव्यतवयोारावश्वकलात्‌ तस्मात्‌ असरोएठवयवावयव एव परमाण यथा एथियारो तथा वायावपोति fagr- बायपरमाणुः ॥९९॥ wa क्रियावच्वार्‌ गृण वत्वा घटादिवत्‌ परमाशार- मित्यत्वमन्‌ मयमत Are ॥ पर माणल वायारितिश्रेषः cai हि समवायिकार- णासमवायिकारणान्यतरमाश्रान्नष्ठति परमाणाष् निर- वयवतया मेतदुभयमस्ति तथाच faarwararara विन-

fac मद वयवत्वात्‌ कपाणवदि्ादिः, रवश्च एयिश्यादे यथा पर- मास्या Wawa sy निराबाध र्व अवयवाबयविपरम्परा- याखव्यल्वादिति ॥ tz I ननु परमाद्धरमित्वः ज्ियावश्चात्‌ Wawel घटवत्‌ डत्धमुमानेन परमाबावनित्यत्वं सेत्सखतोव्त खाद | वायुपरमाडारितिद्ेवः,मास्ति xe समवायिकारबतया वस्य aay अव्यसमवायिकारयकमित्रं aware: समवायिकार- SHANDY अच्यसमवायिकारबकत्वय्याप्यतया परमागवयापका- भाववश्नेन व्ाप्याभाववश्वान्नानिव्त्वं तथाहि समवायिकारना-

ce वेश्ेविकदश्ं नम्‌ |

° वायेावीायुसंमृच्छेनं नानात्वसिङ्गम्‌ ॥ १४ ॥

ख० श्ठति क्रियावक्वे गणवक्वे च Yar सावथवत्वमुपाधिः सच पल्धम्बंद्रव्यतावख्छिलसाध्यव्यापकः कवखसाध्यव्ापकमस्ु प्रागभावप्रतियोागिलमपाधिः ॥ ९२॥ दणएकादिप्रकमेणारम्मसिद्धै सिद्धमपि areata प्रकारान्तरेणापि साधयितुमाह ॥ वायुसंमृच्छंमभिति वाव्वोवायूननां वा संमूच्छंनं संया ग- fata खच समागवेगयोाविङङ्धदिक्क्रिययोाः सन्नि- पातः। सच दरणदूलकारेरूडधंगमनेनानमीचते वायेरूडं- ware सन्निपातस्य चातोद्ियलात्‌ caret प्रत्य WUT THATS ETAT: क्रियायाः प्रल्यशायाः स्पशं वदेगवद्रव्याभिचातमोादनान्यतरअन्यवमन्‌मीयते तथाहि

वि भावेऽसमवायिशारबस्याप्यभावात्‌ परमाडानं विनाश्रसम्भवः KAMAL प्रति तदग्धतरनाशस्य हेतुत्वात्‌ परमाये बंखल्वन्तु पुन्ये मेव साधितम्‌ केचित्त aKa at fa चस्य पाठ ATH URI मन्वाकाशादिवत्‌ वायोरपि न नानात्वं किन्वेकत्वमेव, दस्िज- वातेच्तरबातादिशवहार्श उषाथिभेदादेवोपपादनोव डति acaragt निरस्यति | बिरखडदिम्‌गामिनेवंगवतावाणेोः परस्यरपतोघातरूपं यत्‌ संमूच्छेनं ठढतूजादीनामूद्धेगमनानुकूलं तत्‌सम्मादकवयाऽनुमी- अमानं तदेव वायुनानात्वे शिङ्म्‌, Gare वायारेकलत्वे संमृच्छगा- AUT उवारेक्द्धंममनानु पपत्तेः वाच WaT संमृष्डेनेन

२ ध्याये ९ arena | ce

ख° वायुसन्निकपं प्त्यश्चाभावादष्टं लिङ्ग न विद्यते ॥ १५॥

° तिर्यग्गमनसखभावस्य aaresaad परस्यरप्रतोचात- मन्तरणानुपपद्यमानं परस्पर प्रतोचातं साधयति नदो- पयःपृरयोस्तथादश्रनात्‌ तदूद्धंगमनञ्च दणायुङ्धगमना- Tad नहि टदकादीनामद्धंगमनं सख्पश्रवदरेगवद्रव्याभि- चातमोादनान्यतरद्‌विनेति॥ ९४ ॥

wag एलिङ्कावायुरिल्य॒क्रं तथाच कथयमेतदिव्यतश्राद।

दृष्टं fe fey ay vase व्या्षियरस्तद्च्यते यथा BAST : agefaad च वायुना सुहाविनाभावे ward नास्ति नहि भवति यो यः स्पश्॑कम्पादिमान स वायु- रिति कस्यचित्‌ wad वायोरेवाम्रव्यच्षलवादतएव तादृशं प्रत्यच्ग्टहोतव्यात्तिकं fay arta: vo ९५॥

fao तयोरूद्धंगमनं भवति तेन च SUIT RTA, संमुच्छंने-

नोद्धंगमनन्त्‌ facatenfaardaadrrafeaarefeasre- mecfafa ns s

नन्वटङ्लिङावायुरिति यत्‌ yaaa तत्‌ कथं सङ्च्छते दृष्टस्य UMC वायुजिङ्कल्वादतस्ाइ |

ee fey fe यच व्यामः vad भवति यथा वङ्कषुंमः, waa तु वायु सच्धिकषेऽपि वायुयापिप्रयच्छं न सम्भवति ait. तीखिव चात्‌ तथाच प्रन्तग्रषोतव्थाभिकं fax वाया areta- eefagr वायुरिति उुष्मेवेवयः ॥ ९५॥

x

te केशे षिकद्र॑नम्‌ | ज्ञ सामान्यते इष्टाच्चाविशेषः ॥ १६ ॥

० तरिं वायोारनमानमेव कथमित्यत उक्तमेव दरढयितु- मार) अनुमानं fe विविधं पर्ववत्‌ शषवत्‌ सागान्यतादृ- ठञ्च । तथाचाचमनुभुयमानस्यंः क्चिद्‌ात्रिनः स्परशंवात्‌ NYAS fa सामान्यतादुष्टादेवेतरबाधसरक्तात्‌ श्रष्टद्र- व्यातिरिक्रद्र याञ्ितलवं भिष्यतोत्यर्थः। गते afe केवख- व्धतिरेकिणेतिच्रेन्न इतरकाधामन्तरं यच साभान्यता- Ee प्रवत्तते तज्राऽषटद्रधानाितलं पच्विशेषणं सिद्ध- मादाख अरष्टद्रव्याऽमाञ्जिताऽयं ai: क्चिदाभित इति प्रतिज्नार्याऽषटद्रव्यातिरिक्रद्रवया्चितलमनादाय न पर्य वस्यती ति-प्रतीत्य थी पर्यवसन्नतयाऽग्वयिन एव तस्सिद्धिः। यत्र तु पुर्न्वेमेव बाधावतारात्‌ सामात्यतेादृष्टं AA प्रतो- त्ययेपय्यैवसानात्‌ केवलव्यतिरोक)त्यश्यपगमात्‌ । प्रका-

बि मन्‌ ATT aR CNM तदनुमानं कथं सम्भवतीव्यतः पृन्ना- रमेव स्मारयति afanat favactea: विषटवाविश्नेषित इति यावत्‌ विै- घ उव्यत्व्याप्यजातिविग्रेषे वायुत्वं तयाचान्‌भूयमानः स्यः चिदाशितः दखयशंत्वादिन्धनुसानेन इतरनबाधसष्छटतेम UT wuxaiafcanafaaafast अद्द्ययातिरिक्तदग्यत्वेन वा- सुरपि साध्या वच्छेदककेदे सिध्यतीतिभावः समान्यतादा- दिति कायैक,र्खमिब्रङ्ङ्त्‌ खन्वयखतिरेकिलिङ्ादेव्यथः।

२ अध्वाये १ aifena | ९६

ख तस्माद्‌ागमिकम्‌ ॥ १७॥

eg SST RD

Sue केवखव्यतिरेकोति तु तुच्छमेव। उक्रम्यले प्रका- रस्याग्वयिनएवापम्यितेः व्यापकता वच्छेदकप्रकारिकवागुः सितिरि ति-जियमस्प्रामाणिकः समगोविग्नेषसाचिष्यात्‌ प्रकारान्तग्भानस्यापि Bayar” ॥ ९६॥

नमु चावि्ेष दूति वाय॒रयमित्याकाराऽमुमितिनं भवति किन्वष्टदरव्यातिरिक्रद्रव्याञ्चितलेनेव प्रकारेणेति faafed यदि, तदा ae द्रव्यस्य वायुसंन्ना्यां कि मान- मत ATE |

यस्नादिषाकारेण नाऽनुमिति: तस्नादायुरिति नाम आगमिकम्‌, waar वेदः ततः fagfaerd: “area चेपिष्टा देवता” “वायव्यं खतं हागखमो लभेत “वाय सर्व्वरेाऽयं सर्वगन्धवहः श्रुः" द्व्यादि-विधिरेषी- भुता्यवाद्‌ादेक वायसंन्नाधिगतिः। चथा

वि° न्धायखधचे yataq शेलवत्‌ सामान्यते cefate चिविधमनुमान- क्तं तच पुव्यैवत्‌ कारकलिङुःकं केवलान्वयि वा श्ववत्‌ काय्यै faga केवलव्यतिरेकि वा सामान्यतादटृष्टं काथ्यकारखमभिनच्न- fayana अन्वयव्यतिरेकि वा eau: | eet aq वायत्वेन यदि ataata तदा तख वायुसंज्ञायां किंमान- मत ATS | यस्ादायुत्वखरूपजातिप्रकारेण वायेनान्‌मितिः तस्नादायु-

रिति नाम qafaa वदप्रसिडध qinarTe cara afasr N2

€R वेेषिकदर्श गम्‌।

So “ay Tay Ufa नच ग्रस्तमनमम्तरम्‌"'।

दत्या्चथवादात्‌ खर्गसंज्ञायाः | “qua Carat जायते पत्रभ्रातनम्‌ | मादमानाख fasfar यवा; afennifea:” 11

दत्य्ैवादात्‌ यवसंज्ञायाः, “wast वेतसः” दत्यर्थवा- दात्‌ वेतखसंक्नायाः । “वराहं गावेाऽनुघावन्ति"" इत्यर्थवा- दात्‌ वरारसंज्ञायाः, BUI “खग॑कामे asia” इत्याद विजिषटसुखानु पलित यागादिषु खगौर्थिनां weft स्यात्‌ म स्या “यवमयद्चरर्भवति'' “Aad कटे प्राजापल्यं भिनति” “वाराही चापानत्‌" इत्यादे न्लेच्छप्रखिद्धिम- AC प्रटृत्यनध्यवसखायः, Sear हि यववरादवेतसशनब्दान्‌ कङ्ुःवायसजम्बृषु प्रयु्छते तथाचाथवादमम्तरेण Bae: स्यादिव्यागमादेव तन्तदथंप्रतोतिरिति भावः नाममाच- मागमिकं zufafeag सामान्यतोदृष्टाटेव॥९७॥

fae देवता” “ara शेतं दागलमालमेत' “Gree सन्ववाऽयं सव्व॑गन्धव्डः सुचिः" स्याद्या, तेभ्यो वायुसंच्चाऽधिगता, यथा ‘aq दुःखेन" इवादिना खगंसंक्वावगतिः, यथा वा “वसन्ते wana” इत्याद्यथेवादात्‌ यवसंच्चावगतिः, यथा वा “qaal वेतस” इत्यवादात्‌ वेतससं्ञावगमः, यथावा Cam चापानत्‌” “वरां गावोऽनुधावन्ति" raat माइराहसंश्ञावगमः, Ser fe यववराहवेतसण्ब्दान्‌ was कङ्-काक-जम्बघु VARA तथाचार्थवादमन्तरेण सन्देहः स्यात इत्थागमादेव तक्दथप्रतोतिरित्धाश्रयः॥९७। ।

२ खध्याये ९ Alera | शह

ख° संत्ना-कम्म त्वक्मदिश््टानां सिङ्गम्‌॥ १८॥ प्रत्यक्प्रदत्तत्वात्‌ AMAA ॥ १९ ॥

० एवं वायप्रकरणं समाप्य तत्‌ किमृख्मादिजल्ित-डित्य- डवित्यसंश्नावत्‌ वायुसं्ञापौत्यागमस्य सरव्व्ञप्रणीतल- मृपपादयम्‌ भ्रापेाहातिकमश्रप्रकरण ATTA ATE I

aux: स्पशादिलिङ्गव्यवच्छेदा्थः संज्ञा aa aa ara fearfe, तदुभय मस्मदिशिष्टागाम्‌ ई्र-मरर्वीरणा सत्त्वेऽपि लिङ्गम्‌ ॥ ९८ ॥

कथयमेतदिव्यत AY |

अचापि dare ag सेति समारारदन्दारेकवद्भावः Imag: । तथाहि यख्य

वि मन्ागमस्य कथं प्रामाखमिव्यत are |

qu: प्रकरयविन्छदायः इदानीमीखरप्रकरयमार व्यमिति wea: | SAT नाम वायुवरादयववेतसादि, wel काय्यं लिय ह्रादि, रवदुभयमस्दिशिदागाम्‌ wart विशिानां तत्त त्कवार्यसम्चानां Baan Lacawitat लिङ मनुमापकं तुकारो लिङान्तरवयवच्छेदाथा वा त्ाचेखरमद्िं- सिद्ध ब्मोतत्वेन बेदखुत्यादेः प्रामण्रमवश्छमङ्गोका्येमिति wae gana तथापि दाच्याचमोश्चराद्यनुमानकथनाचंशच पुनवचनम्‌ ॥ १८ |

नन्‌ aaa GaAs: कुतः सिद्धमित्यत ere

STAG KOI Yaad समाहारदन्दः Tas war, प्र््छसाध्यत्वात्‌ a dura: संनिप्रत्य्तसाध्यत्वम्‌, wry

€9

वैश्रेषिकदर्णनम्‌ |

S खगोपृन्वादयः प्रत्यक्षाः स एव तच खगापृत्कादिषं्चाः

कन्तुमीष्टे wea चैचमेजादिपिण्डे पिचादेखेत्रमेवादि- मंज्ञानिवेशनवत्‌ एवश्च घटपटादिसंज्ञानिवेभ्रनमपि दशर सद्धताधोनमेव यः wet यचेश्यरेण atfaa: स aa साधुः यथा या काचिदेाषधिनंकुलदंायस्यष्टा खा war ऽपि सप॑विषं शन्तीत्येतादृश्ो dur श्रस्मदादिविशिष्टानां लिङ्गमनमापकं याऽपि मैचादिसंज्ञा पित्रा पुत्रे क्रियते सा- ऽपि “areasefa पिता ara gaia” दत्यादि-विधिना नृनमोशरप्रयुक्रव तथाच fag संज्नाया दैश्ररलिङ्गवम्‌। एवं क्षमोऽपि का्मपोश्वरे fay auf सित्यादिकं aan काय्येवात्‌ घटवदिति wa यद्यप्रि शरीराजन्ं अन्यं वा जन्यप्रयल्नाजन्यं अन्ये वा सकटंकत्वाखकदंकत्वेन विवादाध्यासितं वा सन्दिद्यमानकटकलतवं वा faarfe- त्वेन मं faafaaa श्रदृष्टदारा चित्यादरपि जन्यप्रयन्न- जन्यलात्‌ विवादसन्देखयोाखातिप्रसक्रतरेन पच्ततानवच्छ- दक्लात्‌ किञ्च सकरटकतलमपि यदि कृतिमब्नन्यतं तद्‌ाऽ-

वि तूपरादामप्रदयच्तसाध्यतवं पवादिना fe प॒चादिश्रीरं tea ततर

चैचमेचादिसं्ा निवेश्यन्ते रवं कुलालादयोाऽपि कपालादिकं ट्दरैव ष्टादिकं gata wat निखिलसधुसंन्नाकनस्ताटश- संचि प्रदस्य त्तियादिकाय्यकनतस्तदुपादानप्रच्तम्य चावश्यक- त्वात्‌ सव्वन्नत्वम चं वश्र सम्यन्नमेव अत्व न्यायदचटत्ता तदद्यणु- कादिकं odin सकट कत्वस्यागमाने खधिकरण्सिडान्तन्धाय- awa सन्य्नत्वसिजिरिन्युक्तम्‌ खय शित रादिप्तकस कटं क-

R ध्याये र खडिकम्‌। ey

छ" uetfem fagauag श्रसदादिषटतेरप्यदृष्टद्रारा fa- त्याडिजनकवत्वात्‌ उपादागगेाचररतिमवष्मन्यतवेऽपि aur, अखमदादिहृतेरपि किञ्चिदुफादानगाचरतात्‌, का्णंत- मपि यदि प्रागभावप्रतियागित्वं तदा ध्वंसे व्यभिचारदषति तथापि fafa: wader काय्यलात्‌ ्रच च सकटेकलम- दषटाददारकङतिमशस्मन्यत्वं Bway प्रागभावावच््छिन्न- सत्ताप्रतियोगिलं aarguer सन्दिग्धानेकान्तिकलतव साध्याभावनिखये रेतुसदसत्वषन्देरे सन्दिग्धानेकान्तिक- SQ देषत्वात्‌ अनन्यया सकलानुमानाच्छेदप्रसङ्गात्‌, न च॒ पथ्ठातिरिक्र देाषोाऽयमिति वाच्थं राजान्ञापन्तेः मदि दाषस्छायं महिमा यत्‌ we नाक्रामति तस्रादङुर- स्णुरणदश्रायां निखितव्याक्षिकन हेतुना तच माध्यसिद्धेर- OAT क सन्दिग्धानेकाज्तिकता तद्स्फुरणदश्रायान्तु सुतरामिति Faq: neve ti

LL cre epee enna,

fae ल्वान्‌माने पच्छवावच्छेदकं (Ha, न तावत्‌ च्ठितित्वं परमारात्मकष. च्ितावंश्ता नाघखरूपासिद्याः प्रसङ्गात्‌ तत्‌सामानाधिकर- स्येन पच्छत्वमितिचेच्र घटाद सिडसाधनात्‌ sae वि्धेष- कत्वे पच्चतावच्छेदकघट कस्य हेतुत्वेन उप्रनयासम्भवात्‌ उदेश्यता- च्छेद कविधे ययारेक्यादि तिचेन्न खरूपसम्बन्धरूपं पदायीान्तर- रूपं वा कांतं प्ततावष्डेदकं प्रागभावप्रतियागित्वरूपं कार्य. MER: सकट कत्वे खापाद्‌ानमो चरापरोत्तल्लानचिकीषा- कतिमश्नन्यत्षं ध्वंस बाधघादिवार्याय कार्ख॑त्वदये सामानाधिक- रण्सम्बन्धेन Gara firey गिके्रनीयमिति संच्तेपः॥ १९ ॥

e¢

बेधेधिकदश्रं नम्‌ |

ao निष्कमणं प्रवेश्नमित्याका शस्य लिङ्गम्‌ ॥ २०॥

Wo

fire

तदलिङ्गमेकद्रव्यत्वात्‌ कर्म्मणः ॥ २१॥

एवं सखचानग्यामोश्वरप्रकरणं षमाप्याकाश्प्रकरणमा- रिष्छमान ATT

इतिशब्दः प्रकाराः उतक्ेपणादीन्यपि कम्मण संग्टद्धाति स्पश्रवटद्रव्यस्श्चारो निक्रमणं प्रवेश्नञ्च तद्‌- कास्याकाश्स्य लिङ्गमिति arg: i ee I

तदेतद्‌ दूषयितुमाह)

निक्रमणएप्रवेश्ननादिकश्मं न तावत्‌ समवायिकारण- तया श्राकाश्नमनुमापयति BWW एकद्रव्यतात्‌ एकमाच- मृन्तसमवायिकारणकल्वात्‌ न RV व्यासब्यटसोद्युकं म वाऽमृक्त टम्लोति॥ २९॥

चाकाश निरूपयितुमाह |

च्छच परक्ाराधकेतिश्ब्देनावत्तेपणादेरपि awa स्यश्ंवतां eR नष्कुमयं प्रवेशन TNT विनाऽमु पपद्यमान- माकाशनामकं उव्याम्तरमन्‌मापरयतीति सखमतम्‌ | Reo ॥

agama निरस्यति,

तत्‌ निष्कमशादिकम्‌ अलिङ्च्ाकाश्स्य fey न भवति कम्मेशः क्रियाया रकं AW ब्यमाख्रयायस्य त्वात्‌ तथाच मूर माचरसमवेतं कम्मे न समवायितयाक्षाग्रामुमानसमथं समबेत- are fe समवायिकषार्यमाच्तिपति न चाकाश्रकम्मयोाः सम- वायिसमबेतमाव Kare: 1 २९ ॥

२ अध्याये ¢ याडिक्षम्‌। ९७

ख° कारणन्तरामुक्ुतिवेधम्म्या च ॥ २२।

° ननु चासमवाचिकारणतयेवाकाश्मन॒मापयिय्यति नि- AHATIAWATS IAA ATE | अ्नुक्रप्निलंचणम्‌ श्रमुकरप्यते स्नाष्यतेऽनेनेति व्यत्यत्या, कारणान्तरस्य असमवायिकारणस्य याऽनुक्रत्िलंकषणं तद्‌- वेधमयादित्यर्यः। द्रव्यन्तावदसमवायिकारणं म भवत्येव असमवायिकारणता ख कारेकार्थप्रत्यासत्या कार्ेकार्थ- प्रत्यासत्या च, प्रयमा तन्तुष्पाणां wer प्रति, द्य- चासमवायिकारणता महतोति tut लभते aqafa- ufwaaia, दितोया च यथा श्रद्ममनःसंयागस्य न्ना- नादिकं प्रति, द्यञ्चासमवायिकारणता watfa सज्ञां खभते खधप्रतिपत्तिकलात्‌, श्राकाश्स्य तु निक्रमणएप्रवे- नारा कमणि भ समवायिकारणता ना्यसमवायिका- रणता तथाच नच कञाकाश्रमत्वे लिङ्रमिति॥ ९२॥

fe असमवायिकारबविधया$पि न गगनस्य ममकं WHAT खनुलृधिरिति utefear भाव इति न्यायात्‌ waa वारि- प्रतिवाद्ुभयसम्मतं यत्‌ कारबन्तरम्‌ असमवायिकारकं गुणः कम्मं च तदेधम्म्बात्‌ उवयतवरूपतदेधरम्यस्याका्चे सत्त्वात्‌ नास- मवायिकारदतयाकाग्नमनुमापयितुं नि्ृमशादिज्गं शक्तातौ-

MU: RR | Q

ec वैग्रधिकदश्रंनम्‌ |

ख संयोागादभावः HAT: ॥ VS कारणगुणपूरव्वकः काय्येगुणा दष्टः ॥ २४ ॥

० नमु निमिन्तकारणमस्हु aurea, Fad द्या कारे पकिकाण्डादरोनां सञ्चरणमत ITE} मृ्तरंयोगेन क्कारणस्व वेगगुरुवादेः प्रतिबन्धात्‌ कश्तोऽभावेाऽनुन्धादेा न लाकाञ्चाभावात्‌ AT व्यापक- लात्‌, तस्मादाकाशान्याऽन्यथासिद्ध एव नाकाण्निनमि- कर्तां साधयतीत्यर्थः॥ २२॥ एवं साद्चमते दूषिते शब्टमाकाश लिङ्गमुपपादयि- wa परिभेषानुमानाय पोठटमारचयन्नाद्‌। एयिव्यादि लचफे कार्यं ये विद्नेषगणा रूपादयसते कारणगणपूर्व्वका दृष्टाः अब्दोऽपि विगरेषगुणः जाति- aw सति वाद्धोकंद्धियमाचयाद्यत्वात्‌ रूपादिवत्‌ तथाच

वि निमित्तकारबतयाऽपि माक्राग्रानुमापकं कम्मंत्याच। यतः संयमात्‌ संयोामानन्तरः RAIN अनुत्पादः खत- काणं न क््मयि निमित्तकारणमिव्यथः। यं भावः फल- पचादीनां भूम्यादि संयोगागन्तरं कम्मानुत्यत्तिदश्रमात्‌ संयोम- विष्येषाभावादिकमेव wate निमित्तकारमं न लाका तद्यति- रेके कम्मव्धतिरेकस्यासिडेखषस्य व्यापकत्वादितिभावः। २६९॥ शब्द खवाकाणानुमापक इत्यमिधातु भूनिकामारस्चयति | aay या. पिष्धेषगुणः स कार्ण्गुयपुव्येक रव tT यथा घटरूपा;दः कपालरूपादिपुन्बेकः, तथाच शब्दरूपो

२ अध्याये १ पाङिकम्‌। ee

ख° काय्यान्तराप्रादुभावाञ्च शब्दः स्यशैवतामगुखः Re Sarge He नोपलभ्यते यच arcoqaqea: शब्दः wifzmea: ९४॥ जनु NAAVSTF VFI WT कायं अन्द उपलभ्यते तथाच तत्कारणगुणपव्वेकः स्यादत ATE भवेरेवं यथा तन्त्कपालादिषु रूपरसाद्यनग्धयते सक्छजातोयञ्च रूपरसाद्यन्तरं WITH तथा वीणावेणण्डदङ्गाद्चवयवेषु यः शब्द उपलभस्तत्‌सजातो- यद्येत वीणावेणग्डद कग चवयविन्यपखभ्यते गचेवम्‌, प्रत्युत निः ्ब्देरेवावयवेर्वोादारम्बद गनात्‌ Ete तम्तृकपा-

rr eS SS ST

fae at fatuqe: खान्रैखियेापलभ्यते तस्य कारणज्‌कपूर्व्वकत्वा- भावात्‌ न कार्यगुडत्वं किन्तु निलडव्यस्येव wesw इ विभ ब्द्ाघारतया faaxafefafcad: 1 २४ ॥ नम्‌ भेरीगदङ्ादावेव कार्यं शब्द उपलभ्यते aww तस्व कारणमुखपूव्वकत्मप्यवा यक्याऽकोकाग्येमिति सन्व॑मेतदाकुलमि- wa खा | WA न मेग्यादौगां काग्यागं स्पमशंबतां गयः Fa: काग्यान्तरस्य खावयवकाग्यसनातीयस्य शब्दरूपकाग्यान्तरस्य खप्रादुभावात्‌ ्गमुभवात्‌ अथात्‌ HAST, खयं भावः यचा Haar रूपादयो failure: ख वबवरूपादिसजातोया खनुभूयन्ते तथा खावय- वश्टब्दसजातोयः शब्दा HM नोपकभ्यते निःशब्देरपि Far.

द्यवयवे HAM CATT तथच श्रब्दस्याकारयगुडपुत्वदधतमव ०२

१० ` वैरेषिकदण्॑नम |

Go पर समवायात्‌ प्रत्यक्षत्वाच्च नात्मगुणा न मनोागुणः ॥ VE ॥

se लादिभिः परटघराश्चारम्मखयादशंनात्‌ fay यदि शब्दः स्पशवतां विश्नेषग्णः स्यात्‌ तदा तच तार-तारतर-मन्द- मन्दतरादिभावा नामन्यत नद्यकावयव्या्भिता रूपा- दया वेचिश्येणानुभ्रयन्ते तस्मान्न स्पशंवद्धिगरेषगुणः शब्दः ॥ ॥ २५ ॥ | AAMT मनोागुणा वा अब्दे भविव्यतीत्यत Are | शब्दा यद्यात्मगणः UTA Ase सुखो यते जाने इ च्छामीत्यादिवत्‌ अर पे SE वाद्ये We weear- नित्यादि धौः ख्यात्‌ नलेवमस्ति, किन्तु wy: पय॑ते, वोणा वाद्यते इति प्रतियन्ति लोकिकाः। किञ्च शब्दा नात्म गणः वाद्धद्ियमग्राद्यवात्‌ रूपादिवत्‌, wfa 4 weet

fac श्यमक्ोकाययंम्‌ रवश्च शब्दा नस्यणश्रंवदिष्रेषगणः रूपकजलत्वे सति ष्यकारगगुणपर््मवप्र्यक्तत्वादिग्नु मानेन शब्दस्य स्प शं वहिगरेष- गशत्वाभावः सिध्यति पाकञजरूपादे खभिचास्वारणाय सन्तं कपाशादिरूपादिभन्ये घटादिरूपादै अभिचारवारकायाऽका- र्यगुखपृव्वेकेति जलादिपरमादरूपादा वभिचारबारशाय प्रद्देति आअवयविपाकामक्ोकारेतु aa न दयम्‌ ॥ २५॥ Kua शब्द स्यात्मगु यत्वं मनोगत्वश्च निराकरोाति। परत्र GHAR समवायात्‌ शब्दा नात्मगुबः शब्दा यद्यात्मगुबः स्यात्‌ तदाऽ खखीबादि वद्धं णब्दवानिति शे किकमागसपरत्षकतं

२ wes ९ च्याङ्िकम्‌। १०१

ख० परिश्षालिक्रमाकाशस्य ॥ २७ ॥

ख यद्यात्मयोग्यविक्तेषगणः स्छादधिरणाण्युपलभ्येत दुःखारि- वत्‌ तसमात्‌ BEM परव समवायादिति, अमनेगृणलवे हेतमाह प्रत्य्त्वादिति नात्ममनमेगुण इति समासे कर्तव्ये यदसमासकरणं तेम तुल्यन्यायतया प्रत्यर्तवादि- व्यनेनेव रतुना दिक्कालयारपि गणत्वं शब्दस्य प्रति- षिद्ध मिति चितम्‌ ee tt

यद थमयं परिशेष स्तदा इ |

शब्द दति भ्ेषः। अचापि wee: कचिदा्चिता गुण- त्वात्‌ रूपादिवदिति सामान्यतेदृष्टादष्टद्रवयातिरिक्द्रवयय- सिद्धिः। गणश्चायं वाद्ीकंद्धियययाद्मजातोयलात्‌ रूपादि- वत्‌ अनित्यते सति विभेखमवेतत्वात्‌ ज्नागादिवत्‌ श्रनि-

fae स्यात्‌ मतु ब्दस्य ्रावयप्रयच्तम्‌, अस्ति Ways: Taal, we प्रजामीति, aug दिक्कालयेोरप्यपल्छकं तथाच Wet 7 दिककालमनसां गुखः प्र्यच्ततात्‌ रूपादिवदिति तिरेक कालपरिमाजादिवदिग्यनुमानप्रकारः॥ २६॥ इदानीमुपसंहरति। । we: afwafaa गुणत्वात्‌ रूपादिबदिति सामान्यामु- मानेन विश्रषनाधसदषछतनाऽषटग्रव्यातिरि क दरव्यासितत्वं शब्दस्य सिध्यतीति भावः, गृकत्वश्च तस्य प्रद्यच्सिद्धं नच बाय्ववयवेषु GUURHAN कारमगुखपून्येक खव वायो शब्दः खीकायं डति are ब्दा न वायुविष्रेवगुणः यावद्‌. बव्यभावित्वात्‌ Tar

१०१ बेरेषिकदश्रंनम्‌।

° दष्यत्वनित्यत्वे वायुना ष्याख्याते ॥ LEN तच्वम्भावेम ॥ २९ ॥

ख. तालश्च साघयिष्यते। परिगरेषसिद्धस्य द्रव्यस्यावयवकन्-

मायां प्रमाणाभावान्नित्यतवं सव्वं शब्दे पखभेरविंभत्म्‌ ॥ २७॥

शब्दखिङ्स्य द्रव्यस्य xuafaqa अतिरेशेन साघ- यक्लार्‌।

शद्‌ व्यवक््वा्यया वायेनिं्यतवं तथाकाश्स्यापि, गणव- WIT यथा वायोद्र॑व्यतवं तयाकाशस्यापोल्यंः॥ Rs i

तत fa बहकन्याकाश्चानि एकमेव वेत्यत श्रा ।

व्याख्या तमिति विपरिशतेनाववयः। भावः सन्ना सा यथेका तथाकाशमप्येकमेवेत्यर्थंः ॥ ee ॥

fae दिवत्‌ afata वायवीयस्पश्रंवदित्यनुमानेन वायुविष्रेषगुब-

भिन्रत्व सिधेः खयावद्‌ रव्यभावित्वश्च खाञ्चयनाग्जन्धनाश्प्रति- योगि यद्यत्‌ तद्‌न्यत्वमिति संच्तेपः। RS ॥ |

श्ष्दाख यस्य नित्यत्वं व्यत्वश्चातिदश्रेन साघयति।

यथा वायपरुनाणेारदव्य वक्येन नित्यत्वं गुगवत्वेन च अन्यत्वं BURMA, Aa: ॥ २८ |

गगनस्य मानात्वं निराकरोति

an तद्या कित्वम्‌ रकव्य क्ित्वमिति यावत्‌, भावेन सत्या वया- ख्यात मिति विषररियतेनान्वयः सत्या यथेकत्वं तयाकाशस्छा- WT: PRE

qe

we

विर

ग खध्याये wise, Log

शब्दलिङ्गाविशषादिशेषलिङ्गाभावाच ॥ 8° ॥

मन्नु गतप्रव्यय-मदिखा सत्ताया एकतवं शिद्धम्‌ ्रा- AT कथयमेकलं ATS सेत्यतोत्यत ATs |

तत््वमाकाश्नस्य सिद्धमित्यर्थः वैभवे सति सर्वेषां चब्दा- नां तरेकाञ्जयतयेवापपन्तावाश्रयान्तरकल्यनायां कल्यना- गेारवप्रसङ्ः अन्यदपि यदाकाशं कल्पनोयं aarfq we एव fag aefafad we विरेषमाधकं भेदसाधकं fayiatafa, saat यद्यपि श्ञानाटिकमविग्रिष्टमेव fay तयापि व्यवस्थाता लिङ्ाम्तरादात्मनानालसिद्धि- रिति वच्छते॥३०॥

मन्वाकाश्स्छ एकल्ं तावदस्तु, वैभवात्‌ परममरत्व- ayy, शब्दासमवायिकारणत्वात्‌ संयोागविभागावपि खा- ताम्‌ एकष्टयकत्वं कथमत BE

नन्‌ सदित्यमृगतप्रतीतिबलादस्तु सत्ताया रखकत्वम्‌ खाकाश्रस्य तु तत्‌ कथयमिगयत ay

arama तत्त्वमिति पूर्व यान्वयः यथा कुचचिदानि कदा- चित्‌ खखरूपमेव wea जायते तदेवान्यस्मिब्रा्मनि दुःख- रूपमेव कायै जायते इत्यात्मकार्यंयोः सुखदुःखयेो र्वलच्रा- दात्मनानाल्वं TUM एब्दरूपलिङ्स्य न afafewar येना- काशनानात्वं सिद्धयति न वाकाएननात्वसाघकं लिङ्ान्तरमस्ति तथाच प्रमाबाभावात्‌ Aaa MAY a नानात्वं किन्ेक- यक्तिल्मिन्थः। Ro ॥

VACUA AMS Aaa aay |

६९०४.

qe

w

fie

वेदेषिकदश्ंनम्‌। -

तदमुविधानादेकष्यकत्वच्चेति ॥ ३१ ॥

नियमेनेकण्यकत्वमेकलमम विधत्ते इत्येक एथक्‌त्वसिद्धिः, इति आद्धिकपरिखमान्नो मानसप्रत्यलाविषयविश्चेषगुण- वद्रयलच्णमाङ्िका्येः। तेन परथिव्य्ेजेवाखाका- wat waya tatiaay wavafaafea तेन चतुदरज्रगणवती एथिवी ते च गुणा रूपरलगन्धस्यज- सष्यापरिमाणष्धक्त्ख्यागविभागपरलापरत् गरुत्वद्र वल- SAT: | तावन्त एव गन्धमपास्य GIA सदहाऽपाम्‌ । एत एव रखगन्धखेरगरत्वान्यपास्छ तेजसः | गन्धरसरूप- गर्ते वत्वान्यपाख WAT | शब्देन सह सञ्यादिपञ्च- गण्वत्वमाकाज्रस्य | सद्धादिपञ्चकमाचं दक्कालयोाः। परत्व परत्वेगसदहितं सद्यादि पञ्चकं मनसः। सञ्ादि- पञ्चकं शानेष्छाप्रयतासेश्वरस्य॥२९॥

दति ओओजादूरे वैग्रेषिकद्धनापस्कारे दितीयाध्याय- स्याद्यमाद्धिकम्‌॥ * ॥

च्ाकाशस्ये्ादि यत्र यत्र Caw तजेवेकएथक्त्वमिति य्ापते- राकाश्रसेकत्वेनेव रकएथकत्वसिद्धरिति, as रतोनाडिक- समािच्नापनाचेम्‌ । भावनावदढक्तिविग्रेषगरकवद्य खक्तयमेत- दाहिका, तादृश्रच Ke भृतपष्ठकम्‌ FACT ia ars इति Sl जयनारायडनतकंपद्चानन-छतयां कडादद्धजबिटता डितीवयाष्यायस्याद्यमाड़िकम्‌ ॥ #।

२ VMs २ शराड्िकम्‌। १०५

द° पुष्यवस्भयोः सति सन्निकर्षं गुणान्तराप्राद्भ- वोा वस्त्रे गन्धाभावलिङ्गम्‌ ॥ १॥

उ* इदानीं wart लच्णानि गन्धादीनि परोचिचिषु गन्धादीनां खाभाविकलमैपाधिकलञ्च वयवम्यापयन्नार | रूपरसगन्धस्पश्रा यत्र कारणगृणग्रक्रमेणोत्पद्यन्ते तच सखाभाविकाः सन्ता खक्तणतामुपयन्ति नान्यथा नदि सषमो- रे उपलभ्यमानं Se fame उपलभ्यमानं Ta जले उपलभ्यमानमैष्ष्यं वा लक्षणं भवति azaare पष्य वस्लयारिति नहि कनककंतकोकुसुमसन्निकृषटे वाससि कनककतकोशेरभमुपलभ्यमानं वासषः। नहि area: कारणगुणप्रक्रमेण तद्‌ त्पन्नम्‌, किन्ति कनकके तकी स्नि- धानादोपाधिकं afe वस्ते गन्धाभावे केतकोगन्धाभावेा faya fa लिङ्गमत sa गणान्तराप्रादुर्भाव दति

वि* नन्‌ एयथिव्यादीनां गन्ववक््वादिकं waa aga तत्‌ कथं eyed स्ुरभिभागसंयुक्तवायवादोरपि गन्धापलमेसतच्ाति- व्याप्तेरता वाय्वादौ गन्धादिप्रतोतेरोपाधिकत्वं य वस्था पयति। मुखान्तरात्‌ तदवयवगुबात्‌ ्प्रादुभाषाऽनुत्पत्तिः गन्धा- भावस्य कुञ्मीयविजातीयगन्धाभावस्य fay Sa: aura wa उपलभ्यमाना विजातीयोविवादाध्यासिता गन्धा न वस्र समवेतः वस्त्नावयवगन्धाजन्यगन्धत्वादसचत्रि्चटकुस॒मादिगन्धव- दि्नुमानादच््रे तादृश्गन्धाभावसिद्िसेवं वायादावपि रवद

Pp । 1

od वेशे.षकदर््रनम्‌। ख ° व्यवस्थितः पृथिव्यां गन्धः ॥ ₹२॥

उ०गणान्तरात्‌ कारणगुणात्‌ श्रप्राद्‌भावेोऽनत्पत्तिः यदि

fe वस्ते या गन्ध उपलभ्यते सतस्य खाभाविकः स्यात्तदा तदवयवेषु तन्तुषु केतकोसन्निकषात्‌ wed तज वस्ते चोप- खभ्येत न Safaau: तथाच विवादाध्यासिता गनो म वस्छसमवेतः तद वयव गृणाजन्यविशेषगुणल्ात्‌ शीतोष्ण- स्यश्रादिवत्‌॥९॥

खाभाविकं गन्धं एथिव्या खच्तणमाह |

एथिव्यां व्यवस्िताऽयोागान्ययागागश्यां परिच्छिन्नः स- मामासमानजातोयव्यावन्तंकतया गन्धखच्णमित्यथंः भ- वति fe थिवी गन्धवत्येव, ufaaa गन्धवतीति, aca समानजातीयेभ्यो MITTS A sear तोयेभ्यो गुणादि- पञ्चभ्या arate: खाभाविकः एथिव्यां गन्ध इति व्यव- सितम्‌ ik i

वि सरुभिवायुरित्वादिप्रतीतिः समवायेन 9 Sronfcuarcar कुखमाद्योपाधिकी मान्तिरेवेति न एयियादिणच्छबस्य वाय्वा दावतिद्या्िरितिभावः॥१॥ नन्वेवं रभि कुममिव्यादिप्रतीतेर्प्योपाधिकलवं स्यादिव्यत SIT | wafer: बाधकाभावाद्वधारितिः aura बाधाभावाच्र छरभि कुषममि्यादिप्रतीतेथपाधिकत्वमितिभावः॥ २।

R ध्याये २ wifey | १०७

ख र्तेनेाष्यता व्याख्याता ॥ ३ ॥ तेजस उष्णता ॥ ४ ॥ BT शोतता ॥ ५॥ ° गन्धस्य खाभाविकलव्यवस्ापनप्रकारमृष्णतायां तेजेा- खलत्तणेऽप्यतिदिशन्नार | श्रवादि लक्षणे भैत्यादावप्ययमतिदेणे FET Wat तेजे खच्चणं WN | सखाभाविक्युष्णता तेजालचणमित्ययः रूपमपि श्एक्त- भाखरम्‌पल च्यते ॥ ४ ॥ अपां way परोचते। खाभाविको शीतता sat लक्षणमित्यर्थः तथाच शिलातलश्रोखण्डादो atfaafafcfaata | शोततया रूपरसावणक्रलच्णा कदं सांसिद्धिकद्रव्यलश्चोपलक्- यति। ननु उद्अललणक्रमभङ्गः कुत दतिचेन्न तेजः-

—

वि टथिवीलच्तयस्येव उष्णस्यशं वक्नरूपतजालच्तेणस्यापि 4 ज-

aretafaantafcare |

LAT गन्धस्ली य प्रकारे उव्छतेति शेत्यादेरप्य पलच्तकम्‌॥ ९॥

संच्तेपतस्ेजा लच्तमं जललच्षणद् खचदयेन UTA |

तेजस रव उष्णता मान्येधामिति तेजालच्यस्य मातिय्याक्ि- रितिभावः॥ 9।

ay शीतता waste म जललच्तगस्य शिलातलादावति- व्याति श्े्यप्रतीतेरोापाधिकलादिति भावः। वायुलक्तगं

विजातीयस्यश्नवत्वमप्युक्तदिशेव परीच्तवीयमिति खचयितुमुदे- P2

{ec IR fancy |

ao श्रपरस्मिन्नपरं युगपत्‌ fat धिप्रमिति are- लिङ्गानि॥ € ॥ उण स्पशस्य षथिवीजलस्यशंयारमिभावकत्द्धचनाय, तयोा- मध्ये तेजःपरीक्ताया उक्रलात्‌ वायपरोक्षाद्धचनाये वा क्रमलङ्गनं तया चापाकजानष्णाग्रोतस्पेण वायाः खाभा- fan: सन्‌ ल्तणएमित्युन्नेयमिति तात्पयधम्‌॥ ५॥ तदेवं कारणएगणपव्वकाः Quaat विग्रेषगृणणः गन्धा- दयः एथिव्यादीरनां लचणानीन्युक्रम्‌ इदानीं क्रमप्राप्तं काललत्तणप्रकरणशमारभमाम ATE | दतिकारो ज्ञानप्रकारपरः प्रत्येकमभिसम्बध्यते तया- चापरमितिप्रत्यये यगपदितिम्रत्ययः विरमितिप्रत्ययः चिप्रमितिप्रव्ययः काललखिङ्गानोत्य्थः। श्रपरस्िन्नपर- मित्यनेन परञ्िन्‌ परमित्यपि द्रष्टव्यं तेनायमयेः वडतर- तपनपरि स्यन्द न्तरि तजन्मनि wfat युवानमवधिं कृवा पर लमत्पद्यते तच परलमसमवायिकारणसापेचम्‌, न च feo wma: परि्यक्तः। यत्तुपस्कारकारेक्ेजःस्प्रस्य एथिवीजल- स्यश्ाभिभावकत्वखधचनाय क्रमलद्कनमिव्यक्तं तन्न मनारमं सव्य चन्द्रकिरणादरौ च एथिवीजलस्पशयोस्तेजःस्पश्राभिभावकल्वस्य सव्वं सिद्धत्वात्‌ ॥ ५॥ काललच्तणमभिधघातुमाश। इतीत्यनन्तरः Waifs पुरणीयं त्याच खविरमपेच्य युवा- ऽपरः, यु गपदुत्यद्यन्ते, fat जीवति व्यासः, fad गच्छति वायु- स्ति श्रानानि कालसाधकानि स्यविरोत्यत्यधिकर्यदरपरि-

९ अध्याये २ खछाडिकम्‌ | १६०९

रूपाद्यसमवाविकारणं व्यभिरारात्‌ waret गन्धारोनां वायो परलानुत्यादकलात्‌ स्पर्थंस्याणष्णादिभेदेन भिन्नस्य wae व्यभिचारात्‌ न चावच्छननिपरिमाणं तथा aw विजातीयानारम्धकत्वात्‌ तपनपरिस्यन्दानाश्च व्यधिकर- णतवात्‌ तदवच्छिन्नद्रव्यसंयाम -एवासमवायिकारणं परि- शिव्यते तच्च द्रवं पिष्डमान्तण्डाभयसंयुक्रं विभ स्यात्‌ ्राकाशस्य तत्‌खाभाव्यकल्यने कचिदपि भे्यंभिचघातात्‌ सव्वभरौषु शब्दात्यत्तिप्रसन्घ; तथाच कालस्येव मान्त॑ण्ड- संयक्रस्य पिण्डेन dat: परलासमवायिकारणं काल एव मान्तेण्डक्रियापनायकः Wary द्रयान्तरधर्मेषु ` द यान्तरा वच्छेदाय खप्रत्यासत्यतिरिक्रसन्निकषोपेचलात्‌ अन्यथा वाराणसीस्येन मदारजनारुणिन्ना पारटलिपुत्रेऽपि स्फटिकमणेरारष्यप्रसङ्गात्‌। कालस्य तु तत्‌खभावतयेव कल्यनादयमदोाषः। कालेनापि रागसंक्रमः कथं नेतिचेत्‌

वि स्पन्दामन्तरजातत्वन्नानात्‌ यूनि अपरत्वं जायते ततस्रज्‌च्ानं जायते तचापरत्वकाययं किमसमवायिकारयंन तावद्रूपरखगन्धा- नामन्यतमं तद्धवितुमद्ति वायो तदनत्पत्तिप्रसङात्‌ नापि स्पशः पाकजस्य्रोात्पन्िदश्रायामपस्त्वानुत्म्तिप्रसङ्गात्‌ स्पवेजाये- नापरत्वादिवेजात्यप्रसङ्ाच। नाप्यपशद्धपरिमागं परिमाणस्य विजातीयगुणानारम्भकत्वात्‌ नापि तपनपरस्प्न्दा व्यधि. करणत्वात किन्तु पिणडमात्तण्डाभयसंय॒क्तकि्िदिभुद्रवयसंयाग रखवापरत्वादिक्षायं समवायिकारणम्‌, तादृशखभावत्वं म गगनादेः, कस्िंखिन्मदङ्गादावभिघातात्‌ यावन्मदकषु Wea

११० वेग्रेपिकदण्रंनम्‌ |

ख° द्रव्यत्वनित्यत्वे वायुना व्याख्याते ॥ ७ ॥

उ° नियतक्रियोपनायकत्वेनेव afeg: ua स्थविरमवधिं छवा यूनि ्रपरलोत्पत्तिनिंरूपणोया । युगपदिति युगपव्नायन्ते यगपन्तिष्टन्ति una gute दृत्यादि-प्रत्यया नाञ्च एक- स्मिन्‌ काले एकस्यां ganar एकस्मिन्‌ ख््यंगत्यवच्छिन- काले TAC, A WAT एव खग्यगतये विण्ेषणएतामनभ- afa AY GRIN एव ताः, तस्मारेतादृ ufafag- प्रत्ययान्यथानुपपत््या विगेषणप्रापकं VT TS FATT: lel मनु सिध्यतु कालः.सतु fat xa वेति न प्रमाएमत ITE | | यथा वायुपरमाणे WAM FAA अद्‌ वयद्‌ व्यतला च fama तया कालस््ापीत्यथंः ॥ ७ ॥

वि° पत्तिपरसङकः किन्तु ताटृश्खभावतया सिद्धंकालनामकं अ्व्यमेवेत्ध- पर्त्वबद्डिः कालसाधिका। स्दमुपलक्तणं परमिति afacty तेति मन्तव्यं युगपदिति ण्कस्यां खर क्रियायां घटादावेकल्वेक- एयकत्वादय उत्पद्यन्ते LIT खुरक्रियाया घटेकत्वाद्याधारत्वं प्रतीयते तच्च न सात्तात्‌-सम्बन्धेन बाधितत्वात्‌ किन्त खाश्रय- संय॒क्तकालसंयोगितपनास्थितत्वसम्बन्धेनेति तत्सम्बन्धघटकतया कालसिद्धिः उत्पर्तिरूपधात्वयस्याधास्त्वभानेऽपि ered खाश्चयाश्चयेति वक्षव्यम्‌ णवं fad स्तिप्रमित्यादावप्युन्वेयम्‌। ६ । कालस्य नित्यत्वं रव्यत्वच्च साधयितुमाद। वायुपरमाणोरिव कालस्यापि गुणञ्रयत्वाद्‌ त्वं निरवय. वत्वात्ित्यत्वमित्ययंः॥ © ॥

२ खथ्यायं २ orienta | १९१

ख तच्वम्भावेन I

So तथापि सन्तु बहवः AST Tala FTE ।

व्याख्यातमिति विपरिणतेनान्वयः। विरादिप्रत्य- यानां काललिङ्गानां स्व्वजाविशेषादनेकवेऽप्ात्मनामिव विश्चषलिङ्गाभावात्‌ सत्तावदेकलं कालस्येत्यथैः । नन्वेवं चणलवमङ्क त्तया मदि वसादारापच्चमासत्वैयनसम्बतसरा - दिभेदोन wate: कालास्तत्‌ कथमेक दतिचन्न भेदमा- मस्य उपाधिनिबन्धनलात्‌ यथा एक एव स्फरिकमणि- व्लंवातापिच्नादुपाध्येपरागेण भिन्न टव भासते ada एव कालः खयस्यन्द्‌ द्यवच्छेद भेदेन तत्नत्काग्योवच्छेदभेदेन ख भिन्न ट्व भासते दृत्यभ्युपगमात्‌ तथाच कालापाध्य- व्यापकः कालोपाधिः, सखाघेयकादावितकाभावप्रति- GANTT: काला वा क्षणः प्रतिच्णं Talay: कस्यचिद्धिना्रादेतदध्यवसेयम्‌। चणदयश्च wa दत्याद्या- गमप्रसिद्धिम्‌। ननु तथाप्यतीतानागतवन्तमानमेदेन का- VATA शरूयते fe “Sareamada” “Sare- fafe:” इत्या दोतिचेन्न aganiararaandaawes

वि कालस्य नानात्वं निराकरोति। भावेन सत्तया वत्त्वं wefan रख कत्वमितिवावत्‌ व्याख्यातमिति वचचनविपरिखामादन्वयः कालस्येति Ha: तथाच खनु गतबद्या- दिता लाघवाश्च वया सत्ताया Tae तथा कालखयापीति समुदि-

१९१९ वे शेधिकद र॑नम्‌।

ह° नित्ये्भावादनित्येषु भावात्‌ कारणे काश्ा- स्येति ॥ € ॥

wo चैका च्यव्यवद्ारात्‌ येन fe agar यः कालोऽवच्छिद्यते श्च ae वत्त॑मानः यतप्रागभावेन यः कालेाऽवच्छछिद्यते ख॒ तद्य भविष्यत्कालः यत्मष्वंसेन यः कालाऽवच्छिद्यते ख तस्यातीतकालः तथयावचावच्छदकचिल्ाधीनः कालबि- लव्यवद्ारः॥ ८॥ इदानीं सव्वात्य्तिमतां कालः कारणभित्यादइ। दतिशब्दो Far दइतिरेतेाः कारणे सव्व त्पत्तिमत्‌- कारणे काल इत्याख्या eaare निल्येव्वभावात्‌ श्रनि- व्येषु भावादिति नित्येषु श्राकाश्रादिषु यगपव्नातः fat जातः fad जातः carat जातः feat sa: राजी जात इत्यादिप्रच्ययस्याभावात्‌ अनित्येषु घरपटादिषु

वि» तार्थः। च्बलवमु द्त्तंयामादिवयवष्ारस्य त्दुपाधिभेदेनेकेन कालेनेव सम्भवात कालस्य न नानात्वमितिभावः॥<। इदानीं कालस्य जन्यमाच्रजनकत्वमाड | frag परमागवादिष अभावात्‌ तदानीं नातः इदानीं जात इत्यादि प्रद्ययानामभावात्‌ खनिव्येष द्यगकादिषु तादृश्प्ययानां सत्वात्‌ कारये अथयंाद्नित्यमाचस्य कारये कालाख्या काल- dw, तथाच Naat प्रति कालः कास्णम्‌ इदानीं घटो जात rate प्रद्ययानाम्‌ TAT काल प्रयाज्यात्पत्तिमत््वस्य घटादावव- areata afe कारणत्वं विना काय्यात्पत्तिप्रयाजकल्वं सम्भ- वतीतिभावः श्दमापाततः इदानीं घटोजात Karte पयु

२ ध्याये २ अाड्िकिम्‌। १९१

we योगपद्यादिप्रद्यया्मां भावात्‌ waaafatanat का-

वि

रणं काल Tad: न कवलं यागपद्यादिप्रत्ययबलात्‌ कालस सी त्पन्तिमन्निमिन्तकारणत्वम्‌ रपि त॒ पष्यफला- दोनां हेमभ्तिकवासन्तिकप्राटषेष्ादि संज्ञा बलादेतदथ्य- वसेयम्‌ ॥ ९ ॥

waa कालडश्युत्यत्तिमस्वमेव घटादौ भासते गतु Taq काल- प्रयाज्योत्पत्तिमत्वं येम घटायुत्यत्तिप्रयोजकतया कालस्य घटा- दिकार्बत्वं स्यात्‌ नच्च कालिकसम्बन्धेन काययेलावच्छिप्ं प्रति ताराग्यसम्बन्धेम कालस्य रेतुत्वानष्गीकारे काणां कालिक- सम्बन्धे काल न्तित्वं न सम्भवति, खसमन्मतेतु कारणतावच्छेदक- सम्बन्धेन कारगाधिकर्यनिरूपितकाय्येतावच्छेदकसम्बन्धाव- fensfearat कायैगतायां तादटृश्काखकारखभाव खव नि. aan xfaarea, तथा सति कायथंगतानां साच्तात्परम्प- रारूपनामा सम्बन्धा वचि त्रनानादे णङत्तित्वानां विलयप्रसङ्ात्‌ afe ara येन येन सम्बन्धेन तिरति तेन तेनेव काग्यकार- अभावेऽङ्नकरणोयः तथा सति तद्‌ ाद्यनन्तसर्जातचेशादिष- टितखाश्नयचेचादाश्रयत्वादि सम्बन्धेन तद्ण्डादेभूतलादिद्न्ति- त्वभङ्धप्रसङ्कात्‌ तद्व्डात्यन्िदश्ायां चेचस्यामुत्पत्नत्वेन aren: परम्पासम्बन्धेन कार्ययंकार्यभावस्य कलर्पयितुमशक्यलात्‌ रवं संयोगसम्बन्धेन चटादेभूतलादित्तित्वम.प विलोयेत safes. शायां KAI गखाभावेम संयागन कुचाप्यसत्वात्‌ संयागसम्बन्धे काय्यं ता वच्छेदकसम्बन्धत्वस्य «SMe संच्तेपः। वरू वस्त॒ काशस्य काग्यमाचकारयतायां ““ काल।दुत्मद्यते Tay”

Emaar रव मानमिति विभावनोवम्‌ ॥€। @

११४ _ an षिकदर्रनम्‌।

eo इत इदमिति यतस्तदिश्यं लिङ्गम्‌ ॥ १० ॥

ee काललिङ्प्रकरणं समाप दद्‌ानों दिगलिङ्गप्रकरण- मारभमाण BIE

fan ददं fam दिगनुमापकम्‌ दताऽल्पतरसंय॒क्र- संया गाञ्रयादिदं वहतरसंय॒क्रसंयागाधिकरणं परम्‌ CAS मेयक्रसंयागश्यस्वाधिकरणादिदं खयुक्रसंयो गाल्योयस्ा- धिकरणमपरमिति जियतदिग्देशयाः समानकालयाः fawar dar द्रव्याडूवतिसा दिगिव्यथैः। afe तादशं द्रव्यमन्तरेण wast संयुक्रसंयोागानामशर्पोयसां वा पि- ण्डयोरुपनायकमन्यदरस्ति न ख तदुपनयमन्तरेण तत्तदि- शिष्टबद्धिः न च तामन्तरेण परलापरत्वयेरत्पत्तिः न च तद्‌ त्पत्तिं विना तदविणिष्टिप्रत्ययव्यवद्ारो | न च STS Ua खंयागेापमायकोारऽस्ु fa xaratufa aa कालस्य नियतक्रियेपनायकलेनेव सिद्धेः, श्रनिधयतपरघश्मापना- यकलकल्यनायान्त॒ काश्मीरकुङ्कुमपड्रागं काणारका- मिगोक्रुचकलसं प्रत्युपनयेत्‌ आकाश्रात्मनारपि तथा पर- Waianae स एव प्रसङ्कः, feng मियतपरधग्मा-

किम «carat ऋमप्राप्तदिगलिङ्कप्रकरबमारभते। xancfafa परमपरं वेतिशेवः anaes दूरम्‌ ख- सादिदमन्तिकमिति देशिकषर्त्वापरर्त्वक्डि व॑तस्तदिष्यं दिग- fay तथा च काकदत्‌ रेननिकपरत्दापरत्वाख्मवाविकारब-

९ Wwe र ष्याम्‌ । ११९४

eo पसंक्रामकतयेव fagarnfarey: एवश्च क्रिये पनाय- कात्कालात्‌ संयागेपनायिका दिक्‌ एयगेव। fargrara qifacy श्रसनादकिणमिदम्‌ श्रसमात्पचिममिदम्‌ war- दुम्तरमिदम्‌ अ्रस्माहचिणएपुव्वेमिदम्‌ श्रस्मादचिणपि- ममिदम श्रस्मात्प्िमेत्तरमिदम्‌ शरसा दु त्तरपुम्बमि- दम्‌ श्रस्मादधस्तादिदम्‌ ्रस्राद्परिष्टादिदम्‌ इत्येते भरव्यथा इतददमितीत्यमेन swat: एतेषां प्रव्ययानां निमिन्ताग्तरासम्भवात्‌, किञ्च नियतेापध्युश्नायकः काखः अनिवतेापाध्यश्ञाचिका दिक्‌, भवति fe यदपेच्याया adam: ख तदपे्या वत्तमान एव, दिगपाधा त॒ मेवं faaa: यं प्रति at wR a waa कदाचिन्नस्याः प्रतोचीलात्‌ एवमदीच्यादिष्वपि वाच्यम्‌, यदपेच्या खया- दयाचलसन्िहिता या fea at तदपे्या प्राची यद्‌- पच्चया ग्या स्ता चखसन्िहिता या दिक्‌ सा तदपचया प्रतीचो, सक्िधानन्ते संयक्रसंयागास्पोयस्लं ते च य्य संयागा WAATet wats at दिगपनेयाः। एवंप्रा्- fae संमागाश्यतया दिक्‌ सिद्यवि, सा च cafe उपाधिभेदात्‌ प्रा्यादिव्यवदारः सम्पादयति उपाधि तदीयादबगिरिसतरि- feat at दिक्‌ सा तदीयप्राची, तदीयोदयगिरिब्यवदिता तु तदोयप्रतीचो, तदोयसमेरसभ्िशिता या दिक्‌ सा तदीयोादीचषी, रवं सुमेख्व्यवह्िता अवाची, उदयगिरिसञ्चिहिता उमे. gafeat wan, सुमेश्य वश्िताद यगिरि वदिता च नेतो, Q2

११९ Sw fanaa |

ख° द्रव्यत्वनित्यत्वे वायुना व्याख्याते WL? ॥ AMATI ॥ १२ ॥ we भिमुखपरुषवामग्रदेशावच्छिन्ला दिगृदीची, तादृशपरुष- दक्तिणभागावख्छिन्ना दिक्‌ दल्िणा, aaacfaua तु शरीरावयव न्तिजातिविक्नेषा । गरत्वासमवायिकारण- कक्रियाजन्यसंयागाश्रयोादिक्‌ We: | अ्रदृष्टवदात्मसंयेाग- जन्याद्चिक्रियाजन्यसंयोगाञ्रयादिगृङ्खा एवश्चेद्राभ्रियम- जिकतवरुणवा यखामेश्राननागब्रह्माधिष्टानोापलक्िता दत्र दिश्रष्ति व्यपदेशान्तर प्राच्यादिव्यपदशात्‌ li qe i दिशे द्रव्यं faery वायुपरमाणवदित्यार। गुणवचना वयत्वम्‌ श्रनात्रितला च नित्यलमिल्ययैः ॥१९१॥ एकत्वमतिदिश्ज्ाद। दि ग्लिङ्गाविशेषादिश्रेषलिद्गगभावाख सत्वावदेकत्वं त- दगमुविधामादेकषटयक्त्वम्‌॥ ९९॥

fae gatafafea उदयगिरस्व्यिवह्िता च वायवो, gavefa.

fear seafafcafafeat च tur, खटृरटवदामसंयोाग- गन्धाभिक्रियाजन्यसंयागाख्नयः Bey, पतनजन्यसंयोगाअ्यः अधः। Taam वधायां मेररन्तरतः faa” इत्यादिवचनात्‌, LIRA मुक्तावलोकारः।॥९०।

दिशि इब्यत्वं नित्वत्श् कथययति।

रतत्सुजं पुम्येवद्या स्थेयम्‌ ॥ १९ ॥

पुव्यैवन्रामालवं निराकरोति |

Taw fy पुव्बवदेव UAT ॥ १२ ॥

२ ध्याये २ arisen {Le

wo काविरशेषेश नानात्वम्‌॥ १३ ॥ श्रादित्यसंयोगाद्भुतपुव्वाद्वविष्यते भूता प्रा- चो॥१४॥

so भन्‌ यद्येकव दिक कथं aft cm fen दृति प्रतोति-

व्यवद्ारावित्यत ATE |

कायंविश्रेषः काय्यैभेदस्तेन नानालोपशार Care: it ॥ ९द॥

तमेव काय्यभदं TUTTE |

प्राक्‌ wat ख्विता श्रञ्चतीति प्राची तथाच यस्यां fefa मेरूप्रदल्िणक्रमेण भ्रमत श्रादिद्यखय प्रथमं संया- गे ware भविष्यन्‌ at भवन्‌ वासा दिक्‌ पभ्राचौ अचर परुषा भिसन्धिभेदमात्रित्य कालत्रयोपवणंनम्‌, भवति fe waaay: प्रातरस्यां fafa श्रादित्यस॑योागः प्रथमं

वि faa रकत्वेऽपि प्राच्यादिव्यवहारमुपपादयति।

कायेविशरेषेय जन्यमुत्तं रूपपाधिमा नानात्वं प्रा्ादिनाना- श्यव दारः, स्तत THe दिगियथेः॥ १९ ॥

काय्येविग्रषं दण्रयति।

ादिव्यसंयागादिति प्राथभिकादियादि, भृवपुव्बौत्‌ खअतो- तात्‌, भूतादिति खादिकम्मयि frome वत्तमामादित्य्ः | प्रयममस्यामादिव्याऽषतीति प्राची तथाच प्रायमिकादित्यसंया- गाधार we प्राचीयवहारनियामकोापाधिः वादृणएसंयेगन्लानं च पु्वेयुरज् प्रथममादित्संयागे भात इव्याक्षारकमतोतसं-

wr< बेगेषिकदर्णंनम्‌। । ख तथा दश्िणा प्रतीषी उदीची च+ ॥ १५॥

Sea इतीयं प्राचोति प्राचोव्यवहारः कखचिदपरेचु- tat श्रादित्यसंयागः प्रथमं भावीव्यमिसन्धाय प्राचो- व्यवद्ारः कस्चचिदिदानों sat च्रादिद्यसयेागा भव- स्स्तीव्यभिसन्धाय प्राचीव्यवद्ारः श्तादिति आदिकर्मणि waa: तेनाभिष्न्धेरगियमात्‌ यदाष्यादित्यस्यागेा नास्ति रात्री मध्यह्कादौा वा ततापि प्राचीव्यवदहारान्‌- गमः सिद्यातीतिभावः॥९४॥ |

दिगन्तरव्यवदहारेऽपौममेव प्रकारमतिदिशन्नाह। तददेव दचिणदिम्बत्तिनगादिना सहादिल्यसंयागा-

fae यओगविषयकं कस्यविद्यवषत्तं भेवति, कस्यचि इदाभीमचा- दित्संयोगः प्रथमं भवतीति बन्तेमानविषयकरम्‌ wafer: sifzadam खः परथमं भविष्यतीति भजिव्यददिषयकं भव- तीति ्ापनाय पश्ठम्यन्तचयम्‌, तादृश्संयोगाधारतया WIA उदयगिरिस्तत्स चरिदितत्वच्चानाश्माचीव्यवदहारु इति दयम्‌, डदन्ववधातव्यम्‌ उदयगिरावुदयगिरिसत्रिडितात्वभावात्‌ कथं प्राचीय्यवद्टारः न च व्यवघानसयहदित्यमे सद्विहितत्वं तच तचा- बाधितमिति are तचा सति उदयगिरेः खापेखया प्राचील्वा- पत्तेरिति ॥ १४। प्रतोच्यादिग्यबडारेऽपीयमेव Ofafcare | efaatfeaaeteista तथा कशिदुपाधिमादाय fear rau: sufue इतदृदमिव्ादिदधषयाश्यायां CTs aw

* उदटोष्ोनि चेत्यपि पाढः। चि

२ ध्याये ९ आाङिकम्‌। ११९

सख दतेन दिगन्तरालानि व्थाख्यातानि ॥ १६ ॥

ड तपृव्वाद्धविव्यता गतादा दचिणाव्यवहारः एवं प्रतो- । च्यदीच्यारपि व्यवहार Bea: 1 araacfaua जिर्क्र एव ॥ ९४ ॥ दिगन्तरालव्यवहारोऽपफीममेव varcafafeware | उ प्राचीदलिणयादिशालंचणसाङकर्येण दचिणपूव्व दि- गिति व्यवहारः एवं दल्िणएपञ्िमा पञिमान्तरा उन्तर- qiqua एते चादिव्यसंयोगा येन विभुना Zaid पनीयन्ते खा दिगिति कणादर्इय्ये व्यत्पादितं विस्तरतः ॥ ९६॥ चतुणां wart रूपादौजि शल्तणानि कारणएगण- पव्वंकतया ताल्िकानि ्रन्ययालापाधिकानोति यवखितं पव्वमेव, विश षगणश्रएुन्यविभलिङ्गद्चाक्रम्‌ इदानोमाकाश्रस्य fag wee: परोक्षणोयः afar चाच ताश्िकाणां विप्रति- पन्तयः, क चिच्छम्दं द्रव्यमा चक्षते, कचिद्ुणम्‌, Wa सत्य- a नित्यमाड्ः wot लनिश्यम्‌, wa तु शब्देऽपि स्फाटास्यं WTMCTATS: | तदच परोक्तामारभमाणः परोकाप्रय- साङ्ग संश्रयमेव तावह्लत्तणतः कारणएतस्च व्यवसा पयन्नार्‌ | अनयेव रोत्या खायग्यादिष्यवद्हार उपपादनोय Kale |: foo दिमन्तयालानीबुपलच्छयम्‌ ऊद्धंमधखापि चेयम्‌ es

Karat we परोचिच्िषः परीखशाङ्खंहयस्य कार्यं fafe- वि।

१२० बैशेचिकदंनम्‌।

a सामान्यप्रत्यक्षादिशेषाप्रत्यश्षादिशेषस्मृतेख सं-

Wo

Wa WON

सामान्यप्रत्यक्ञादिति सामान्यवताध््बिणः प्रत्यक्षात्‌ गणात्‌ Aga, विशेषाप्रत्यक्लादिति विशेषस्य पर- स्यरव्यावन्तंकस्य waa वक्रकाटरादेः गिरःपाण्याद- खा प्र्यक्लादय्दणात्‌ farewd: विशेषस्य कारिदयस्य ख्ाणत्वपरषत्वलकच्षणएस्य सरणात्‌ स्मरणमपि GRIT कचिदनग्डयमानध््मयारपि कारितात्‌ चकारादद्- Ble: संशयकारणस्य संग्रहः, श्रसाघधारणाधम्नाऽनष्यवसा- यात्मकश्चानजनक दूति नाक्रः, यदा श्रसाधारणस्यापि व्याटृत्तिदारा कारणत्वं षपच्चविपक्तव्याटन्तिः साधारण wal एवेति नाक्रः, विप्रतिपत्तिरपि विरुद्ध प्रतिप्तिदयअन्यं वाक्यद्वयं शब्दे नित्य इत्येकं शब्दा ऽनित्य इत्यपरं तदुभयं तदुभयजन्यश्चे ज्ञामडइय मयुगपद्धा विलात्‌ way न संज्ा- यक मतस्तचश्ब्दत्वादिरसाधारणः, सत्वप्रमेयल्वादिः साघा- रणा वा wa: सं्रायकदति vasa समानतन्े गा- तमोयेऽनध्यवसायन्नानस्यानन्यपगमात्‌ RAVI TATA:

वि.

सामान्यस्य साघारण्धम्मेस्य vara wars, विगशरेवस्य खककाटिश्याप्यस्य qa aura fara काटि इयस्य wads, Gus भवतीतिशरेवः। तथाच संश्रयं प्रति साधा- waaay, रककाटिख्ाप्यनिख्याभावः काटिडयनच्चानख

२ अध्याये २ afsaa RRR

उ° dwaatquaam: विग्रतिपक्े रविरद्धवाक्यदयस्याव- यव्यतिरेकशालितया संग्रयकारणएलमक्रम्‌, AIA च उपलभ्यमानलं यत्‌ संश्रयकारणमूक्रं सदण्युपलभ्यते ्रषद्‌- wed दति उपलग्यमानमिदं सदसदेति यखानुप- खभ्यमानलं सदपि नेपलभ्यते मृलककोखकादि, अरषदपि मापलनग्यते गगमारबिन्दादि, तथाच पञ्चविधः daa ofa तदेतत्छामान्यमेवेति सा मान्यप्रत्यल्लादिल्यमेनेव गताम्‌ । न्यायवान्तिंकंऽपि यत्‌ कारणभेरेन सं्ये चितम तदपि म सम्भवति व्यभिचारेण समानधादीनां याणं कारणलस्मैवासम्भवात्‌ महि दणारशिमिणिअन्यवङ्छा amwacaty Ane कल्पनीयं संशयतावच्छिन्लकायें प्रति समामधघम्भलेनेव कारणतायाः कल्पनात्‌, GE प्रधाम- विधिकोाटिलप्रधागनिषेधकोारिलादि वेजात्यमृक्रं तदमन्‌- गतलान्नावच्छदकं तथाच संश्या न जिविघान वा पञ्च विधः किन्तेकविध एव, प्रकारान्रेण तु Sf खजरूदव स्यष्टयति । मनु जिन्ञाखाजनकश्चानं संशय tia a we- WH अनध्यवसायेऽपि गतलात्‌, खंसकाराजनकञ्चानं संशय cata निव्विकच्यकसाधारणं विशिष्टज्ञानलेन संशयस्यापि संसकारजमकत्वात्‌ संश्यत्श्चजातिरपि न लच्णं धमथ

वि° wafcerd:, चकारात्‌ न्यायखोक्तयाः असाधारयचधम्मश्चाम-

विप्रतिपत्तिवाकाच्चानयोाः संग्रहः, साधारवादिघम्मद्ानानां का ध 7

RZ वेश्ेविकदञ्जंनम्‌ |

ख० TE हृष्टवत्‌ ॥ १८ ॥

उण संञ्नयल्ाभावेन ATH तव्नात्यभावात्‌ जातेखाव्याख- ठत्तिलानभ्यपगमात्‌ इति चेत्‌ wafer ध्िंखि विरो- धिमानाप्रकारकं ज्ञानं संशय दति तद्लचणात्‌॥ ९७ ॥ fafau: dwar वहिव्विषयकोाऽन्तव्विषयकखु afe<- विविषयकोाऽपि qwarmufsasgaaaufiag तच दश्मागधर्धिकेा यथा ऊद्ध विशिष्टस्य ध्िंणो oar अयं UTE: परुषो वेति, रदृ श्मानध्बिका यथा ATE द्याटाद्चन्तरिते गागवयादिपिष्डे विषाणमाचद्र्भनात्‌ अयं गागैवया वेति agate fasreufsia एव wel विषाणमिद गेासम्बन्थि गवयसम्बन्यि वेति, विवचा- माचा दैविष्याभिधानम्‌। यत्‌ घामान्यं सं्रयरेतुस्तद्‌- नेकज दृष्ट सं्ञायकम्‌ एकच धर्णि वा ye मं्रयदेतु- रित्य प्रथमां faurare | Teas त्वं dwata: इटवदिति वतिप्रत्यवः aa

fae ग्थ॑तावच्छेदककोाटेो कारबाव्वदहितात्तरत्वस्य faaura यभि- चारः, कारबस्य Afra संश यस्त्िविध इतिभावः॥ १७॥ काटदयसङचरिता war साधारवधम्मंः स च कचिड- भ्मिदये nye: dures: कचिचेकनेव धम्मिबोति, तथाद्य माड | यच्च पुरवत्तिनि वस्तनि दृष्टे खयं are: पुषे वेति सं्ञव- खद्‌ CE वस्तु, तच्च पुने खाङपुडपयेदंटं यद्रद्धलवादिकं तदत्‌

२ च्यष्वाये २ wise | १२९

Ge यथाहृष्टमयथादष्टत्वा्च ॥ १८ ॥

उर दृष्टाभ्ां म्वाणपरुवाभ्वां qe ada परोवन्तिंनि यदू-

Sa age संश्रयरेत॒रित्ययैः॥ ९८॥

wauftifarad aed तदुरा्रति।

संश्रयरे तुरि तिश्चेषः चकारः Tae ea ey: शयथा- दष्टलाद्धेताययाङषटमपि संज्रायकं चया चैवा यथादृष्टः Swat, कालान्तर आअयथादृष्टः कंशविनारतोदृष्ट द्व्यर्थः | MAW तत्रैव चेतरे वस्ताटतमस्तकं Te सति भवति dwagarsd waar निष्का वेति, तच डि चेलं खमा- नाधर्णाः daa: सचेकचेव ce दव्यभिख एव ufafe इष्टः AWTS T: WUE ॥

fae aera: ware धभ्भिंदये काटिदवसहचरितत्वेन wyatt यदूद्धत्वादिकं e ~“e @ यदूरदधलादिकं sores Gare: संश्रय इतिभावः ॥ १८॥ was काटिदयसहचरितं घम्ममाड। भवति fe प्राङृतश्िरसि aa खयं aware निष्को वेव्या- (cdma: तत्कारबच्च केश्रतदभावसडइचरितचेत्वच्चानं तदुभव- e ॐ. (> e cw Ba AN ACWIATY चवरूप कचम्म्यन्तभावख्व AAT Aaal- ~ A are यथादृद्धमिति केश्सदचरितत्वेन दृष्टमेव चचत्वम्‌ अव- Weta कंञ्चाभावसहचरितत्वेन कदाचिद्दलात्‌ संरय- प्रयाजकमितिश्चेषः कशचनखादीनां शरो रावयवत्वाभावात्‌ तद्‌- ~ it e द्ादिभेदं कि EN Saree waa न पुव्वेन्नरीोरनाश्रः, यद्यपि बाख्वादिभंदन चेच्रश्ररोरं नाना वाप्यश्च चे्रादिश्ररीरगतं तत्तद्यक्छित्वमेव साधारडा धम्मं

डति न किथिदनषपन्नम्‌॥१<॥ 2

१९२९

द°

Wo

Tao

aufanetaa

विद्याऽविद्यातश्च संशयः ॥ २० ॥

उपखभ्यमानलतवं समानमेव WA संश्रयकारणएमार |

अन्तरसंश्यादि fagisfaarat भवति यथा मैह- faa: सम्यगादिग्रति चद्धापरागादि, अ्रसम्बगपि, तच ख- चलाने Wasa जायते सम्यगादिष्टमसम्यम्बेति, यदा ज्ञानं fe कचिद्िद्या भवति afeerfagr saat भवति तथाच ज्ञायमानत्वात्‌ सदिदमसदति संशया जायते, पनः संश- यग्रदणमिदापि सामान्यप्रव्यचादेव संश्रयो मतु निमि- न्तान्तरादिति Weary तथाच ““समानानेकधर्ौ पपन्त- विप्रतिपत्तेरुपलब्धयमपलब्धयव्यवस्थातख् विभ्रेषापे्ा विमर्भः dua” दूति गेतमोये लचणे उपलब्धयनुपलग्ध्यव्यक्खेत्यख प्र्यगेव संश्रयकारणत्वं arash तिरस्तम्‌ li Re I

प्रामाण्यादिसंश्रयस्यापि साधारगधरम्म॑च्चानसहढतसयेव वि- घयर्खशायकत्वमिग्ाड |

त्र पद्यास्तसिः विद्याऽविद्ययोः प्रमाभ्नमया व॑ः प्रमात्वम्नम- त्वयोः संश्रयः, चकारात्‌ विषयसंभ्रयचख सामान्यपत्क्लादेव भवतीतिशेषः तथाच gaat वहिमान्‌ दोावहिमानि्यादि- प्रमाममये येः प्रमात्वभ्नमत्वसं शयः स च्रानत्वरूपसाधारस्वधम्म. wiagata ud ताटशसंगयोत्तरं gaat वह्धिमात्रवा कदाव- जिमाव्रवेव्यादिसं्याऽपि च्रायमागत्वरूपसाधार्बधम्मेक्लानादेव भवति, प्रमावादिसंगशयचाऽग्टहोतप्रामाख्यकविपरीतजिख्चयस्य संष़एयविरोधितया तदिघटमे उपयुज्यते नतु तभ्माज्रादिषयसंश्रय इति भावः॥२०॥

२ अध्याये २ अाडिकम्‌। १२५

So ओचग्रहणा योऽथः स शब्दः ॥ २१ ॥

Wo

वि.

एवं लच्षणतः Wey परोक्ताप्रथमाङ्ग dag q- त्पाद्य इदानीं परीचाविषयं wee धर्मिणं दशंयन्नार।

ओजं WEG गरकरणं यस्य स Hrqayy:, wy cf धर्मात्ययंः तयाच weft ओचयाद्येषु शब्दतवता- रलादिगुणल्वसत्वादिषु नातिव्या्निः अ्र्थपदेन ufsinty जातिधम्धिलम्‌ अभिप्रेतम्‌ अतः स्फाटनामा शब्दसमवेतः Wey नास्तीति Blea । नन्वेकं पदम्‌ एकं वाक्यमिति प्रतीतिबलादवभ्यं स्फाटोऽङ्गोकन्तव्यः नहि बहवणात्मके पदे बङ्वणात्मके वा वाक्ये भवत्येकलप्रत्ययः, wie दति चार्यस्फटीकरणाधीना | संज्ञा, वणौ्नां waa तावद्थै- प्रत्ययाजनकलमेव, मिलनन््ेकवक्र काणामाग्ररुतरविना- शिनामसम्भवीोति स्फारादेवार्थप्रत्ययः तन्न्नानमन्तर- णायस्फुटीभावाभावात्‌, स चस्फटो यद्यपि पदभावे- नावच्ितेषु सन्व॑ष्वेव वशेषु तथापि चरमवणं स्फुटीभवति । मेवं सद्धेतवदणत्वं पदत्वं तथाच सद्धतबलादव पदादर्थ-

इदानीं शब्दः uaa waaay खवख्धापयति |

क = क = A saat aS €

TAS एएद्यतेऽसा यजन्यलोा किक प्रत्य विष्य ray] श्ब्दत्वादेरपि तादटृशत्वादथं इति जातिमामदति तदचंस्तयाच

वणेन > s य जन्धलेाकिकपत्यत्तविषयटस्तिगु खत्वव्याप्यजातिमतत्वमेव प्ब्दलच्ठबं पय्येवसितम्‌, तेनारुतशन्दे नाद्यािनेवा सक्वगु ख-

१२९ वेरेषिकद म्‌ |

ह° तुख्यजातीयेषथोन्तरभूतेषु विशेषस्य उभयथा हष्टत्वात्‌ ॥ २२॥

उण प्रतोत fe स्फोरेन वणानाम्बह्कनामप्येकाथप्रतिपाद- कत्वमेकं waafanra एकं पदमिति भाक्रा वयवहारः एवं वादेऽपि, यदि वणातिरि क्रः पदात्मा कञ्चित्‌ प्रत्यच- तागरद्धेत खोक्रियेतापिस्फाटः साऽयं सखफाटवादस्तुच्छत्ा- Safad: खचक्ता॥ २९॥ तदेवं शब्दे धर्डि्पखिते गृ णले सत्येव तस्याकाथलि- कगलम्‌ अ्रतागणएवव्यवस्थापनाय चरिकाटिकं संश्यमुपपादय- Ae | | | ue संशय दूतिगेषः। शब्दे wea sre चापलभ्यते, ae ठ स्यजातीयेषु चयवते गुणेषु अथा- म्तरणग्डतेषु Tay aig च विशेषस्य व्याटत्तेः उभयथा उभयत्र दशंनात्‌ शब्दः किं गणद्रव्यं wa वेति संशयं जनयति सामान्ख्विशरेषसमवायकारिकत्वन्तु सत्वकारणव- त्वादिषैधमयैदश्ननान्न भवति, ननु चासाघारणधम्मस्याऽम-

वि त्वादिकमादाय गशान्तरेष्वतिव्याधिरि व्यञ्च प्र्च्तसिञडः शब्दा धर्म्म न एक्याऽपलपितुमितिभावः।॥ २९॥ केचित्तु aa: शब्दः, AWE इत्यादिव्यवहाराहुव्यमेव WE श्व्याङक्तन्मतं निराकर्शुमारभते। we wy शब्द त्वादे विशेषस्य तुल्यजातीयेषु रूपा- दिषु चयेाविंशते way, अधैन्तरेवु aay कम्म च उभयया

Rms ९ aleaq १९७

ख रखकद्रव्यलान् द्रव्यम्‌ | V3

So ध्यवसायजनकलात्‌ weaned प्रतिषिद्धं weet ओ च- ्ाद्यलच्चासाघारण एव wa: कथं संश्रयं जनयिष्यतीति चेत्यं व्याटृत्तिरस्य सजातोयासजातीयसाधारणोति Bea: साधारण्येव Ue संश्रयजनकल्वेनाक्रलात्‌ अब्दत्प्रतियागिको व्याटत्तिः षमाना wat उभयगतव्या- ठत्तिप्रतियोागितश्च श्रब्दलमसाधारणेा wa: तदुक्तं वि- ग्ेषस्याभयथया दश्मादिति aa fe विच्नेषस arawe- waa सजातोये विजातीये च tive संशयदहतुलेनोा- पादानात्‌ स च समान WA VA ThA Re I

तदेवं संश्रयं द्भयिलाद्रव्यलकोाटियदाखायाद),

एकं द्रवयं खमवायि यख तदेकद्रयं द्यश्च किम- पकड व्समवायिकारणकं न भवतोति द्रव्यवेधगवाल्लायं weet उ्व्यमित्यर्ः ॥ ९३॥

fac उभयत्र गरब्यत्वादिम्तया fafadg तदभाववत्तया निखितेषु च SETA खदद्यंनात्‌ शब्दो xe नवेति dua इति Grate तथाच निखिताभवयकाटिमद्यारृत्तत्वरूपासाघार णस्य ्ब्ट्त्वा- दे सक्वात्‌ TAMIA तादृश्संश्टयं जनयतीति भावः ॥ २२॥

इदा्मीं शब्दस्य aa निरस्यति | शब्दा म गव्यम्‌ रकद्रवयत्वात्‌ एकमाज्ाशखिततात्‌ नद्येक- माच्राजितं किमपि उद्यं प्रसिखम्‌ ॥ २६३।

१९८ वेरेषिकदर्॑नम्‌।

Go नापिकम्माऽचाश्ुषत्वात्‌ ॥ २४ ॥ गुणस्य TAT: कम्मभिः ATIF ॥२५॥

So नन्‌ HMA TAT तथाच wee: wel स्यादित्यत श्रार।

प्रत्ययस्य शब्द विषयकस्याचाच्चषत्वात्‌ चच्तृभिन्नवहि- रिद्धियजन्यलादित्यर्थः तथाच शब्दत्वं न कर्मटत्ति चा- चषप्रत्य्षाटत्तिजातिलात्‌ रसत्वादि वदितिभावः॥ २४ ॥

ननु शब्दः aa ्राश्नतरविनाभरिलात्‌ उत्छेपणादिव- दितिचेदचाद।

wat wate: षच गुणत्वेऽपि featfeaera- भाविनाश्कसन्निपाताधीन दति कर्मभिः साधमयैमाच- मख नतु कब्मलमेव त्वदुक्रेते रा प्रतर विनाभरिलस्य fea- श्ानसुखदुःखादिभिरनेकान्तिकलमितिभावः॥ २५ ॥

वि० शब्दत्वरूपासाधारणधरम्मच्ानात्‌ we सन्दिग्धं कम्मंत्वमपि

निराकरोति |

WT म कम्मं अचाल्तुपत्वात्‌ चाचुषप्र्यच्तारसियोग्यजाति- ania, गन्धादिवदिति पूरणीयं मनःक्रियागतकेजाव्यादि- वास्याय योग्येति afar सत्वादिमत्वाब्र सामान्धादिकभिति डवचितम्‌॥ २४ ।

ननु शब्द्स्याखुविनाशित्वेग कम्मेतवं साधनोयमव अष |

सत उभयवाद्यश्नकृतस्य गस्य खपीतिरेषः qua e- afew: कम्मेभिः साधम्ग्यं नतु स काम्मेत्वच्याप्यः दित्वादावु- भववादिसिडगुके भिचा रादित्थः ॥ २४।

२ अध्याये 2 चङिकषम्‌ | Cre

we सता सिङ्राभावात्‌ ॥ २९ ॥ नित्यवेधम्म्यात्‌ ॥ २७ ॥

उ गमु सिद्यतु wer meme गाषावाकाश्खिङ्गम्‌ आकाशं हि तद्‌ाऽममापयेत्‌ यरि तख काः wry किन्त॒ freq एवायं कदाचिदनुपलम्भस्त्‌ वयश्चकाभावप्रयुक् इत्याद्याह |

यरि दि उचारणात्‌ aay शब्दः खन्‌ स्यात्‌ तदा सतेाऽस्य fag प्रमाणान्तरं स्यात्‌ म चात्रवणद्रार्यां ष्ब्द- we प्रमाणमस्ि तस्मात्‌ काय्यं एवायं न व्यद इति ॥ २९॥

Tag न aygisafaare |

नित्येन सहास्य wee वैधम्येमुपलभ्यते यतद्चेचा वक्रोत्यजाटताऽपि चेचमेजारि व॑चनेगानुमोयते न च व्य- अकःप्रदीपादिवय्चेन घटादिना कचिदनमोयते तस्रा- SS एवायं न व्यञ्ज दतिभावः॥ २७ ॥

वि शब्दो न जन्यते fan frac सः, कदाचिदप्रत्धच्चन्तु तस्य गन्नकवेधग्यादिति मोमांसकमतं निस्खयति। सता निवस्य शब्दस्य लिङ्ाभावात्‌ शब्द्‌ निव्यतासाघक- प्रमाबाभावादिति wierard: 1 eee साधक्राभावमुक्का बाघकमप्याड। निन्वेधम्न्योत्‌ विनागिल्वात्‌ ब्दा न faerie wary- सिदडधत्वादितिभवः 120 8

६६४

(9

To.

वे रे विषः शनम्‌ ।

नित्यश्चायं कारणतः ॥ रट! नचासिद्धं विकार ॥ ₹€ 1

ee --

व्यङ्ले Wat सम्य्रत्यनित्यले दतुमाद। कारणत उत्यत्तेदष्टलादितिशरेषः। उपलभ्यते fe भेरोरण्डसंयागादिग्यः प्राद्भ॑वन्‌ शब्दः, तथा चेत्यत्तिम- त्वा द॑नित्यो ऽयमिति vet कारणत इति कारणवन्नरेत्‌- मुपलच्यति ॥ ९८॥ भनु च कारणवत्वं शब्दस्य खष्ह्पासिद्धमतश्रार।

wee कारणवत्वमसिद्धसिति न वाच्यं तीत्रमन्दा- दिभावेन विकारस्य दनात्‌ भेरीदण्डाभिघातस्य तीत्र- तया MAG मन्दतयौ ATs शब्दस्य पलम्भात्‌ awfa- व्यच्छकतो त्रा धीनेऽभिञ्तीव्रवादिः तथाच कारणता विकारादनभोयते अन्याऽचं vafaayy <fa ee ॥

विण

री

शब्दस्या निद्यत्वे ₹ेत्वन्तरमाह |

शब्दा ऽनिनः कारतः कारणात्‌ क्ारगवत्वादिति यावत्‌ ate निदे! {नि कार गर्वेन्ति भर्वन्ति rare 1२८]

wa खरूपासिदिं facrnafa |

way mcwaw नासिद्धं fearcra वीत्रनन्दादिभावात्‌ afe भेसीदेण्डाद्यभिघातवस्य वीत्रमन्दादित्वाभाषे wee a7a- न्दादिभावः केगचिदुपलभ्यते नाप्यभिव्यञ्मकस्य तोत्रमन्दादिभा- वेन शब्दे तोत्रमन्दादिभागे wlaquwyfa war भेखादगण्डाद्य- भिधातारिरूपकारशजग्धत्वं शष्द्स्याकाम्मापि arefafa ना- सिद्धिस्तिभावः ॥ rey

R Hwee wrisar | १३६

ख» अभिव्यक्त दाषात्‌॥३०॥ `

मम्‌ व्यञ्जकसैवायै महिमा यत्तौव्रमन्दादिभावेना- भिव्यनक्रि भरोदण्डाद्यभिदते वायुरेव तीग्रोमन्दख तया WIAA WA ATE |

शब्दस्यामिव्यक्रा समानदेशानां समानेद्धियग्राद्याणं प्रतिनियतव्यश्च कव्यद्जयुचं दाषः स्यात्‌ नच areurat प्रति- नियतव्यश्चक्व्यङ्भातवं afarea च यदि तयाम खो- क्रियेत तदा ककाराभियक्रे सर्व्ववणौाभिगयक्तिप्रसङ्गः। गन समानदेश्चानामपि सच्वनरल्ब्राह्मणएल्वानां खरूपमेद- संस्थान-येनिव्यङ्ानां प्रतिनियतव्यश्चरु्वयज्यालं Teale चेन्न तेषां खमानरद्ताभावात्‌ नहि यावान्‌ देशः सव्य तावानेव नरत्वस्य ब्राह्मणएणलस्य वा tl eo

nn a > य-म जा I ET AE TL ee डः

fq

भिवयक्तिखीकारोऽपि ब सम्भबतीव्याह |

ख भव्यक्तिखोक्रारे दोषात्‌ ककाराभिव्यक्तिदश्रामां याव- इयभिव्य छरूपदेाषप्रसङ्ात्‌ न च वदानां नेकं ee किन्त प्रतिवशं भिन्रभित्रमेव खोक्रायथेम्‌, समानेद्िययाद्याणं समनि- यतानाम्कयन्नकयद्त्वनि यमात्‌ न्यथा च्यालकसंयागदश्ायां घटादिगतसंख्यापरिमागचमिष्यक्ति नं स्यात्‌ त्रापि ब्घ्नक- भेदप्रसङ्गात्‌ रूपरसगन्धस्यश्ानां समानेद्िययाद्यल्वाभावात्‌ चटोयपटीयसरूपादीनां सश्वमनुव्यतनत्राह्यण्त्वादोनाश्च समनेय-

व्ामाबादेव ग्यन्नक्रभेदखीज्नारादिति TIT i ६१ । # 2

RE Bit frenecsiae |

ae संयोागादिभागाच were शब्दनिष्यत्तिः॥ ३१॥ खिज्जगच्ानित्यः शब्दः ॥ ३२॥

Se tay नाभिव्यञ्जुतेव्याह।

dara भेरीदण्डादिषंयागात्‌ विभागात्‌ वे पा- चखमाने तचरं संयागस्तावन्नाद्यस्य शब्दस्य कारणं तदभा- वात्‌ तस्मात्‌ वंश्दखदयविभागेा निमित्तकारणं दला- काशविभागखासमवायिकारणम्‌। यच्च दूरे वोणादा- aR: शब्दः तज सन्तानक्रमेण उत्पद्यमानः अब्दः कणंशरष्कुखवच्छिल्लमाकाशदेग्रमासादयन्‌ VHA तेन श- ब्दादपि शब्दनिष्यन्तिरिति॥ ३९॥

अनित्यते tant समुखिनेति।

वशादत्मकः श्रब्दाऽनित्यः जातिमत््वे सति जओचयाद्- ata वीणादिष्वनिवदित्यथः॥ ae tt

वि खभिचातस्य aqaia न सम्भवतीत्य्‌

संयागात्‌ भेसीदणडाद्यभिघातात्‌ विभागात्‌ पाच्यमानवं- श्दकदर्या+भागात्‌ तदुभयजन्यश्नब्दसन्तानाश् शब्द्निष्यत्तिः weiafafcad: शअभिघातमाच्रस्य श्यक्नकत्वसखोक्षारे वं दलदय{वभागखयले दूरदोशस्धितमेयीदरणडाद्यभिघातादिख्यल्ते च शब्दस्येपकब्िने स्यात्‌ इतिभावः ॥ Ars

वये निव्यतासाधकं हेत्वन्तर माइ |

we इति वर्णात्मक इत्यादि ware aan: शब्दानि aw oti अवखेन्दरियम्रदमत्वात्‌ गटदकादिष्वमिवदि्यचः॥ ३२॥

२ अध्याये २ ्याड्िकम्‌। १६९

ख° WATS प्रटत्यारमावात्‌ ॥ ३३ ।

Wo

warmly fra सिद्धान्तिनिक्राम्‌ tan दूषयि- TATE |

त शब्दः पृत्वी क्व्यवच्छेद कः Warfare: | दया- राचाय्यान्तेवासिनोरध्यापनेऽष्ययने च wes दृश्यते तस्या अभावात्‌ श्रभावप्रसङ्गात्‌ श्रध्यापनं fe सम्प्रदानं सम्पदौोयते गृरुणा faara वेदः स यदि सिरो भवति तदा तस्य सम्प्रदानं सम्भवति। नन्‌ मम्प्रदीयमानं गवा- दि दादरप्रतिद्रदौजरारन्तराल उपलभ्यते न च वेदादि गर- श्खयारन्राले उपलभ्यत दति नाध्यापनं सम्पदान- मितिचेत्‌ अ्रन्तरालेऽपि तचरस्छपरुषश्रोचेण तदुपलम्भात्‌ किञ्चाभ्यासादपि ब्द स नित्यता, यथा wyquar रूपं पश्य- तोति fare रूपस्याभ्यासे दुष्टः तया दश्छलेाऽधोता- ऽन॒वाकः विंश्रतिक्ृलेऽधोत tara: ae शब्दस्य भमाणम्‌, सिद्धे च eat विनाश्रकानुपलभेः “तावत्कालं

fae

मीमांसकः verafaes | = £ ~ ~ bas

इयोागुरश्िव्ययोाः प्रश्च्याः गरोरध्यापने vefe: शिष्यस्य तु ध्ययने तयारभावात्‌ खभवप्रसङ्गात्‌ गुरः frre वेदमध्या- पयति शिष्येभ्यो वेदं ददाति शत्यादिवाक्यानामेकाथंकलत्वान्‌- मवेन खध्यापमं दामेव तथाच शब्दस्याविनाग्ितवे तस्य दान- प्रतियशयोरसम्भवात्‌ च्यध्यापने ध्ययने च प्रत्तिने स्यात अतः wee Be Cla नाश्कागपलब्धेख तन्नाशे

९१8. ` बेरेपिकदर्गम्‌।

ख० प्रथमाश्ब्दात्‌ ॥ ३४ ॥ । सम्पतिपत्तिभावाच्च ॥ ३५ ॥

facaa कः पञ्चान्नाश्यिवयति"' इति नित्यतेव पय्य॑वसन्नेति भावः॥ ३९६॥ aut शब्दस्य नित्यत्वे ATE | ख० “भिः प्रथमामन्वाह faqwara” tf प्रथमान्त मयोः खामिधेन्यास्िरुारणं Ga विनाऽमुपपन्नभिव्य्थः ॥ २४॥ शष्द नित्य ले देलन्तर माद | उर सम्प्रतिपल्तिः प्रत्यभिज्ञा तद्धावात्‌ तत्छद्ावादि- त्यर्थः प्रतिप्तिशब्दारेव तदिशषस्य प्रत्यभिश्ाया ला- भात्‌ VY सत्यत्वमादइ तथाच येव गाया मेत्रेणोधा-

fac प्रमाणाभावात्‌ “तावत्‌ कालं faced कः पखाद्नाश्यिव्यति"”

इतिन्यायेन नित्धतेव फलितेति भावः । १३ ॥

शब्द्नित्यतायां हेतन्तरम्‌ पन्यस्यति |

शब्दस्या वश्यं नित्यत्वमुपेयम्‌ “चिःपरथमामन्वाह चिदत्तमाम- mary”? xfagat प्रयमेोत्तमयेः सामिधेन्यो; freee बिषडितत्वात्‌ afe Baanta चिरज्ार कं सम्भवतोति Tat क्लन्धायेन निद्यवायाः fas feared: 1 ee ॥

rag श्रन्दनित्यत्त्याह |

TRIN Bs aafers: प्र्भिच्नाया भावात्‌ ea यः Gaaaa ufsawag aa: प्रठति, स cara ware.

२ ध्याये २ ाडिकम्‌। १९५ we सन्दिग्धाः सति बहुत्वे ॥ ३६ ॥

we रिता तामेवायमृरति समेव ara पमः पनः पठति उक्रमेव aa पनः पनरभिधत्छ यदेव वाक्यं परारि पर्क त्वयाक्रं तरेवेदानोमपि ma ख एवायं गकार द्त्यादि- प्रव्यभिन्ञाबलात्‌ Ba wees ॥ ey i सव्नानिमान्‌ Tat दूषयन्नार्‌। सन्दिग्धा श्रनेकान्तिका इत्यथः age “विर दा षिद्ध- सन्दिग्धमशिङ्गं कश्छपेाऽत्रवोत्‌” दति तथाच Twa नानात्सेऽपि श्रध्ययमममभ्यसमं प्रत्यनिन्नानञ्च Tefaq- aafmed tant तथाहि न॒त्यमधौोते मुत्यमभ्बसति दिरमत्थत्‌ यदेव aa परुदकार्षौः रषमोाऽपि तदेव करोषि अदेव मत्यमेकन चारणेन ad तद्‌वायमपि करोतोति न्ये TATA वस च कश्मेविशेषस्य लयाऽपि - सेवया गभ्यपगमात्‌॥ २९ ॥

fac xanfe vai wey द्िरतामन्तरेयानुपपत्रतिभावः 1 ९५ ॥ मीमांसकमत दूषयति। | ्यादीनामङ्क्रियाविरेषाणां बडत्येऽपि नानात्वेऽपि खक. वपीति यावत्‌, सति खध्यापनाभ्यासप्र्निन्नानां दश्रनात्‌ अध्यापनाद्याः सयं साध्ये सन्दिग्धा अमेकान्तिकाः cara जिर्टेन्यति यदव खलं Wa छतं मेचसतदोव करोतोत्यनु भवस्य -सेग्येखिडत्वादि्ययंः ॥ १६१ ।

LR¢ बेरे षिकदण्टनम्‌ |

ख ASMA: सामान्यतः ॥ 5७1

Wo

fae

मन्‌ पञ्चाण्दणा श्रष्टाचरो AM: क्रो मन्तः चष्टा- चराऽनष्टवित्यादि सद्या कथं वणानामनित्यते उश्वारण- भेदनानन्यसम्भवादित्यत ATE |

सह्यायाः पञ्चाश्द्ादिष्द्याया भावः सद्धावः सा- सान्यतः कत्वगत्वादिजातित tee: ककारादीनामाम- न्तयेऽपि कत्वगलाद्यवच््छिन्नानां पञ्चाशतं faangd वा द्रव्यगणादीनामान्तर्गणिकभेदेनानग्येपि नववचतुविंबति- त्वादिवदिति भावः। ननु स एवायं गकार दति प्रत्यभि- Ha सखेयसाभिका नैषा Aa गकारो मन्दा गकार cha aman faqgua areca बाध्यते तीब्रलारेस्तत- पाधिकलात्‌ मदापाधिभेदादपि भेदे माण्त्‌ afe जवा- तापिश्चादिसंयेगान्नोलपोतादिभावेन प्रथमानः स्फरिक- afucfa नानाङपाणएमणिदपणेषु दोधोदिभावेन भाष- मानं Haag at नामान भासेत मनु कस्यायं तीत्रला- दिधची गकारोपाधिकं इति चेन्न वायधर्ा नादध्चा-

मन्‌ वयानामनित्बतया मानात्वे UUM Ta TA कयं TESA खत Vw!

सामान्यतः सामान्येषु कत्वखलत्वादिषु जातिषु संख्याया, पषा- श्र्वादिसंस्थायाः भावः सद्भावः तथाच पच्चाशदया ठबादो आतिगतैव संस्था विवच्छिता पशचमूततौ इ त्यादायिवेतिभावः खून- पुनजतकेश्रादो ATA केशरा इत्यादिवत्‌ स Cad मकार

we

fao

र च्यध्याय र खाड्िकम्‌। १९७

wafauat वा ufaafa fa aa fatefemar त्वयापि तारलारेः कत्वगलादिना परापरभाव्रामुपपत्या खाभा- विकलाश्छपगमादिति चेदेवं उत्पन्नो गकारः, नष्ट गकारः, श्रुतपूव्वोागकारोनास्ि, fren: कोलाहल इत्यादि विरोधिप्रतोता सत्यामपि चेत्‌ दयं प्रत्यभिज्ञान जिवन्तंते तदाख्या जातिविषयताकल्यनात्‌ अन्यथा afm स्थेयं मा लम्बमानायाम्‌ wat wart उक्रविरोधिप्रत्यया एव AMI नचायं aaqus-agarat श्रोजाविषयलात्‌ नापि नाद्धन्मः, मादा यदि वायुरेव तदा दोषस्योक्रलात्‌ अन्यस्य निन्व॑क्रमश कलात्‌ मापि ष्वनिधर््ः, भरल दिष्व- नावनुपलन्यमामेऽपि गकारे तारलादिप्रतीतेः। खाभा- विकले तुन जातिषाङ्ग्यं गलादिवयाणस्य तस्य नाना- लाभ्युपगमात्‌ किञ्च प्ुकसारिकामनुव्यप्रभवेषु गकारा- दिषु स्पुटतरा खूपभेदप्रयाऽस्ति, एवं स्तीपुंसप्रभवेषु स्वो- पंसभेद्‌ प्रभवेषु च, यतः काष्डपराद्याटता श्रपि श्टुका-

सत्यादि प्र्भिच्लापि साजाव्चविषयिख्येव न सेयं साधिकेति | पिच शब्दोऽनित्यः कतकल्वाद्‌घटादिवदिव्याद्यनुमानतः शब्द्‌ स्यानित्तवं सिद्यतीति । तच श्ब्दत्यतसि वीचोतस्कन्धायेनेति केचित्‌ तेषां मते भेरोदण्डाद्यभिघातात्‌ weasels खाद्य- श्ब्दस्यात्पत्तिः arnt तदहि दं शरदिगवच्छदन प्रयमणश्नब्दात्त- द्यापका द्दितीयः ब्दः, ततसछददिद्श्रदिगवच्छित्रस्ततीयः शब्दो

दितीयश्नब्दाद्धवतोद्धवंकमेग चतु यादिशब्दानामप्युत्म्तिव्वाध्या T

ac वे्रेषिकदष्रंमम्‌ |

उ° दयोनुमीयन्ते ज्रोपाधिकलन््स्य नानुग्डयमाने पाधिनि- वन्धनं कुङुमारुणा तरणोतिवत्‌ माण्योपपन्तिकमेपाधिक- त्वम्‌ उपपत्तस्तादृ शप्रमाणस्याभावादिति TIT: to i

दति वेशेषिकश्चोापस्कारे are? दितोयाऽध्यायस्य दितीयमाह्किकम्‌ ॥ # ॥

Noll समाप्नञ्चायं दितीयाध्यायः ॥०॥

fae केचित्त कदम्बगेलकन्यायात्‌ शब्द व्यात्पत्तिरिग्याङः wee दितीयादिग््दोनेको गवा दश्दिगवष््डित्रः किन्तु दश्स॒दिचु डितीयाद्याः शब्दा ea उत्पद्यन्ते डति fata: ॥ २७ |

इति ्रीजयनारायण-तकंपञ्ानन-छतायां कडाद खवविशतो डदितीयाष्णयस्य दितो यमाह्िकम्‌ ॥ #।

fey समाप्तशखायं डितीयाध्यायः tes

(71

2 ध्याये १ हिकम्‌ १३९

ख० प्रसिद्धा इन्द्रियाथाः॥ १॥

So तदेवं दितीयाध्याये वदिद्र॑व्यपरीलामुपपा्य उदे

fae

अक्रमादिदानोमात्मपरोकाये पोठमारचयितुमार। द्ड्ियाणामथा गन्धरसरूपस्पथरंश्नब्दा वाद्ोकेकदग्िय- द्याः तज ओचय्दणा योऽयं; ख we इति शब्द्‌ प्रसिद्धा दर्भिंतायामथीद्गन्धादरो wiv प्रसिद्धि- द॑जितेत्ययः तथयादि wraqwar asd: स गन्धः, रषन- ग्रा योऽथः स रसः, चक्माजग्रणा योऽर्थः AZT, त्वमिद्धि यमाचग्रदणो योऽथः स ww:, सर्व्वच चाऽर्थ- NAA धर्मो भावश्डत उच्यते तेन गन्धलाड गन्धाद्यभावे ख नातिव्यात्निः तदेवं घचाणएग्रदणट््तिगणलावान्तरजा- faa गन्धलम एवं रसाद्‌ावपि वाच्यं तेम नातीन्दरि- यगन्ाद्यनुपय्दः ॥ ९॥ ।

वदौोयकङ्खां विना वहति जाखजालं जन- स्यान्तर तमेाऽबेवं तरति यत छ्पालेशतः। MATTING मम निमच्जतः साऽधुना | निदन्तु विपदान्ततिं विवृधवासि वाग्ङ्वता।९॥ उदशक्रमप्राप्तामातमपरोक्लामिदानीमारभते। xfearh: रूपर सगन्धस्पश्णब्दाः, प्रसिडाः प्र्च्तनिखय- विषया इव्यथः तथाच रूपादिविषयकः arama: aa-

fax डतिभावः।९। %2

tee

qe

Jo

{qe

वे रे षिका ण्नम्‌।

इन्द्रियाथप्रसिडिरिद्दियार्थभ्या ऽथान्तरस्व हेतुः ॥ २॥

दद्ियार्थप्रसिद्धेरात्मपरीक्षायाम्‌पयेगमाद।

रेतुखिंक्मयान्तरस्य waa: द्द्धियार्थेज्य इति इन्दियेग्याऽयैभ्यख सूपादिग्यस्तदद्भ्यख यदयान्तरं्रात्मा aa fayfaad: | यद्यपि ज्ञानमेव fagfax विव- fad तथापीदियाथप्रसिद्धं रूपादिसालात्कारस्य प्रसिद्ध- तरतया ताद्र्येेव fayaan तथाहि प्रसिद्धिः कचि- दाश्रिता काय्येलात्‌ घटवत्‌ गणएलाद्वा क्रियालादा खाच ufefg: करणजन्या फ्रियालात्‌ दिदिक्रियावत्‌ ae प्रसि- द्धः करणं afefed तख कटरंप्रयाच्यं करणलात्‌ वाखया- दिवत्‌ तथा यत्रेयं प्रसिद्धिराञिता, यः चाणादोनां कर- शानां WAHT BATT He II

रतावतात्सनः किमायातमित्यत ary |

xfeariufefe: रूपःदिसाकचात्वारः इद्धियार्येभ्यः xfx- येभ्यः अर्यभ्यख Guay भिन्नस्या्नामकग्रव्यस्य हेतुः सा- fut: तथाच रूपादि साक्षात्कारो डव्याचितोा गुयत्वाड पव- दित्यनुमानेन इतर बाधसहरृतेन आत्मनः fafafcfa ara: | यद्यपि प्रसिद्धः पत्ततया ₹हतुलकथममसङ्तं तयापि शेतुपद- मच्ानुमितिजनकपरामणविग्रव्यपरमिति न किञिदनुपपन्रम्‌। nei

३ ध्याये १ अाडिकम्‌। १४१

qe सोाऽनपद्‌शः॥ ३। कारणात्नानात्‌ ॥ ४।

eo नम्‌ शरोरमिद्ियाणि वा प्रसिद्धेराश्रयाऽस्त प्रि- fe प्रति तदुभयाज्नयव्यतिरेक्योाः स्फुटतरत्वात्‌ किं तद्‌- aR तथाहि चेतन्यं ्ररोर गणः तत्काय्ंलात्‌ तद्रुपादिवत्‌ एवमिद्धियगुणलेऽपि वाच्यमिव्याशद्धाद। WISI हेतुः तदाभासाऽनपदेश्नः तथाच तत्काय्यं लं प्रदपजन्यज्नानाद्‌ावनेकान्तिकत्वादनपरे, TA: tl ३॥ मनु amas चेतन्यलावच्छिन्लस्यैव aaa विवक्षितं प्रदीपादीनाञ्च समस्तमेव चेतन्यं न कायंमिति म afa- वार COTM RTE | श्रोरकारणानां करचरणादौनां तदवयवानां वां अश्चानात्‌ ज्ञानश्एन्यलादित्यथंः एयिव्यादिविभ्ेषगणानां

वि नमु रूपादिप्रसिद्ध देहाभिता तत्कार्यत्वात्‌ तदीयरूपा-

दिबदिल्म्‌ मानेन देटढत्तित्वे fas नाऽतिरिक्घात्मसिदिरिव्यव । ।) |

सः ददर्त्तित्व साधका रेतुः, Wausau: हेत्वाभासः, Swar- त्वस्य घटपटादा awa an देडहाखितत्वाभावात्‌ swe- ताय्यंमिचारिल्वाच्र प्रसि दें ₹टित्वसिदिरि खयः ॥ ३॥

ननु wafas यरेहकाय्धैत्वं तदेव हेतुभं विष्यति अतिरेकेण घटादे ान्तत्व सम्भवादिव्यत आह | |

RIL GAGE अवयवेषु GMA च्नानाभावात्‌

१४२ वेगेषिकदणंनम्‌ | So AAT न्नानात्‌॥५।

° fe कारणगृणपुव्वेकता दृष्टा तथाच शरौरकारणेषु यदि शानं स्यान्तदा शरीरेऽपि सम्भाव्येत नचैवम्‌, wag भरोरकारणेव्वपि चैतन्यमिति चेन्न एेकमल्धाभावप्रसङ्गात्‌ महि बह्नाञ्चेतनानामेकमद्यं दृष्टम्‌, करावच्छदेनानु- क्तस्य करच्छेदेऽखरणप्रसङ्गात्‌ यता “नान्यदृष्टं सर- aa” दति किञ्च शरोरमाशे तक्छतदिंसादिफलानपभ- गभ्रसङ्गात्‌ नहि Via छतस्य पापस्य फलं मतरा wR ततख रतहाभिरकृताभ्यागमख सयात्‌ ॥ ४॥

मनु शरीरकारणेषु क्षमाया HAA शरोर त॒ स्फुटमतेा नाऽकारणगृणपृव्वकता नचेकमल्यानुपपल्तिरि- WITTE |

यदि fe श्रोरमूलकारणेषु परमाणुषु faa ura तदा तद्‌ाररुषु कार्येषु घटादिष्वपि स्यात्‌ किञ्च पाथिव-

वि तथाच wrt मशरीरविशेषगुणः worse सति कारय गुगपुव्वकत्वात्‌ शब्दवदिव्यनुमानेन च्रानसामान्यस्य <wefe- ल्वाभावसिदधिः प्रागक्तणसीरकामग्येतरेतारप्योजकत्वमेवेति भावः net मनु श्ररोरावयवेषु GAMAUA शरीरे स्फुटतरं चानं कारगग्‌ बपुव्बकमेव खीकाग्यमतः प्रागुक्तरेतोः खरूपासिडलवा्र टेहाङत्तिलवसाधकत्वमत Ay | यदि शरीरे Waal कारयगुखपूव्वेकं खीक्रियते तदा सत्प-

8 ध्याये ९ च्याङ्िकम्‌। Tae

Go AATATS WS ॥

we विञ्चेषगणार्ां सरव्वपार्थिवदृन्तिताया यापः काथव्वपि qet- दिषु चेतन्यं स्यान्न च तजर चेतन्यम॒पलभ्यते इत्यथैः ॥ ५॥ wae चटादावपि खश्छमाजया चेतन्यमस्टेवेत्या- WHITE | सर्वैः प्रमारीरज्नानात्‌ ganar म चैतन्यमित्यर्थः सव्वप्रमाणागे चरस्या्भ्येपगमे शश्रविषाणादेरणभ्युपगम-

वि० रमाङम्बप्यवश्यं wet dia तथाच wont तत्पर- माखारम्पेषु काय्यौन्तरेव्वपि च्रानात्‌ च्रानप्रसङ्कात्‌ गन्धादिव- fered: aa मनु त्चत्कार्यषु aruiiNer Sinwiaarameafatc- व्यत UTE | Saray केनापि प्रमाखेन तक्त्काय्यैगतन्लामस्य aa जननात्‌ तथाच निषव्यृमाणकतवात्र ques wrafsard: चकारो acd समुच्चिनोति तथाच नानावयवेषु नानाचैतन्य- कल्पनापे्ठया चेतन्याधारतया र्कं व्यान्तरमेव कल्ययितुमु- चितमितिभावः। xcqureya दरे चेतन्यखीकारे नाल्येऽन्‌- भूतस्य यवनादौ सरडानुपपत्तिसतदानीमगुभवितुरभावात्‌ परिमाणनाश्रम बाल्यणसीरनाशाभ्युपगमस्यावश्यकत्वात्‌ र्वं अदयजातबालकस्य स्तमपाने safes aia प्रन्िजनकस्य इट. साधनत्वानुभवस्य तदानीमसम्भवात्‌ वं गभनिःसर्णदश्ायां बामरशिश्रूनां शएखावलम्बने प्रङत्तिरपि नापप्द्यते तदानीमि- रसाधनत्वानुभावकाभावात्‌ खतिरिक्तचेतनवादिमते च जग्भा-

१४० बेष्टेषिकद शनम्‌ |

wo श्रन्यदेवहेतुरित्यनपदशः ॥ ७ ॥

उण प्रसङ्गः afe घटाद चेतन्यं केनापि प्रमाणेन ज्ञायत द्ति॥ ६॥ मनु अओरजादिभिः करशेरधिष्टाताऽनुमोयते cari acam महि श्रोजादिभिरात्मनस्तादात्यं तदुत्यत्तिव्वा नच ताग्यामन्तरेणाऽविनाभावसिद्धिः नचाविनाभावमन्त- रेणाऽनमितिरित्यत We । Va: साध्यादन्य एव भवति नतु साध्यात्मा साध्याविगेष- VARTA तस्मान्तादाव्यघरितो देतुरदेत॒रनपरेण इत्य- यः ॥ ७॥ |

fao ्तरीयेर्साधनत्वानुभवजनितसंस्कार वशात्‌ सरबसम्भवेनस्तन-

पाने श्खावजम्बने च पुन्नाक्ताप्रडसि नऽनुपपन्ना मच जन्मा. मरानुभूवानामन्येषामपि Wee कथं न भवतीति वाच्यं उदा- धक्षाभावात्‌ GT AMA जी वनाद मवे दा धकं कथ्यते खन्य- Ul खुव्ककगठतया उश्चपतमेम च बालस्य मरयप्रसङ्गादिन्धादिकं अट्च्यमिति Gaga a gh

Wir गुणत्वदेतुना द्रव्याशितत्वं कथं सिद्धति अतदात्म- AGAMA वा तदसाधकत्वादिति सांस्थैकदेशिनामाशङ्खं निसर्स्यति।

अन्यदेव खाध्यादन्यदेव Te रतु भवति इति Fat यतः ला- ध्याभिन्रोऽनपदेश्ः रत्वा भासः, साध्यस्यासिडत्वेन तदभिच्रस्या- प्यसिद्धत्वादितिभावः॥ on

१ ward ¢ aise १७४

ख० अर्थान्तरं अथान्सरस्याऽनपदेशः ॥ ८ ॥

Wo

fie

मन॒ स्रजादिभिरिद्धियैराक्मनेो यथा म तादाद्ं तथा तदुत्यन्तिरपि नास्ति गहि wee इव wre: ओआजादिकरणमत्पद्यते इत्यत We हि यतः काये धूमादि यथा रासभारेरथागतरं तथा कारणादश्यारेरष्यथान्तरमेव तथा चाथान्तरलाविशेषात्‌ wat राखभं ग गमयति किमु बद्धिमेव गमयतोत्यज ख- भावविश्रेष एव नियामकः, स च aural यदि काथारन्य- wtfa भवति तदा asus at भवत्येव तथाच कार्यमवि- वकितख्धभावभेदम्‌ अनपदे्ः, तथाच तादाग्यतदुत्पन्ली एवाऽविनाभावः तयोरोवाऽविनाभावपग्धवसानं ताग्वां समानोापाया वा तद्‌भयमाचग्रदाधोनय्ा वेति afwa- व्यामाहमाय परिभाषामाजसमितिभावः॥स८॥ सम्प्रत्यऽविमाभा वद्ध तदुभयव्यभिचारमेव स्पुटयितुमाइ।

नन्‌ GMINA गुखत्वस्य कथमन मापकत्वम्‌, तथा सति धूमादिना aggre fee रासभादेरप्यनुमानापत्तेरिग्धत श्या |

fe रते यताऽचैन्तरः वस्वन्तरम्‌ अर्थान्तरस्य वस्वन्तरस्य अनपदे्रः SW! रारूभादेयाभिग्रन्यो fe धूमादिः creer साध्ये हेत्वाभासः नतु ARIST, तद्याप्यत्वस्य वज्र सज्वात्‌ wad ात्िसन्वान्रागमकत्वमितिभावः॥ = ॥

मनु गुबलवदधेतो खाप्यलमपि gee व्ाप्यलवस्य तादात्म्यतदु-

त्िमियबत्वादिवखत खाद | U

१०९ वश्नेषिकदररं मम्‌ |

ae संयोगिसमवाय्येकार्थसमवायिविरोपि च॥€॥

Bo शरीरं त्वग॒वत्‌ शरीरत्वादित्ययं हेतुः darn, afg- चयवद्रव्यसहजावरणं डि afaqud तच ग wire काथं कारणं वा किन्तु मदात्पन्तिकमातं नियतसंयोग- वत्‌ । एवं समवायि यथाकारं परिमाणवद्‌ द्रवद्यलात्‌ घटा- feafefa wa परिमाणं ara द्रव्यवेनाकाश्समवायिना धर्मेण साध्यते यदा परिमाणतारतमभ्यं afefearafa- त्यनेनाऽणत्वे परिमाणविशेषः fag: तेन तदाश्रयः परमा- णरमुमोयते, अरब्दादिना लाकाश्रस्यः ज्ञानादिना त्राद्मना- ऽनुमानं कांणेव कारणानुमानमिति arene i < ॥

एका्थंसमवायिनं छचृद्‌ दा दरति |

वि स्यामि संयोगमुयोगि लिङ्गमिति aaa: | तथाच सं योगान॒योागि संयोागप्रतियोागिनोा fey व्याप्यं कथमन्यथा खयं

em: सारथिमाम्‌ विलक्षयगतिमद्रथादिव्यादावनुमितिः सा- ध्य तावन्डेदकसम्बन्खाच खसंयुक्त संयोगः रवं समवाव्यपि सम- वेतस्य लिक कथमन्यथा पश्चाद्यवयवमाश्रदश्ेनदशायां वि- शिष्धावयवेनाऽवयविनः warecafafa: गचावयवचसःसंयाग- दण्यामवयविन्यपि संयोगसक्वात्‌ तस्यापि vere दुव्ीरमिति- वाच्यं तापि सिघाधयिषया तादृश्ानमानसम्भवात्‌ तथाच सारथ्यादिभिन्रस्य सार्थाद्यका्यंस्य च CUTS! सारथ्यारेव्धा- प्यत्वात्‌ खाप्यत्वं न तादाढ्यतदुत्पत्तिजियतमिति भावः॥ € ॥ रुकायंसमवायिनाजिङ्स्यादाशर्णं खयमेव दशंयति।

३ ध्याये ९ खाड़िकम्‌। १४७

ख काथं काय्थान्सरस्य ॥ १० ॥ विराध्यभूतं भूतस्य ॥ ११ I

उ काये SO काग्यान्तरस्य aie लिङ्गम्‌ उपलच्वण- श्येतत्‌ ्रकायंमप्याकाभ्रेकत्वम्‌ आकशेकण्यक्ते लिङ्गम्‌ एवं परममदत्वे ॥९०॥

fatifufagacretia |

wad वषे, शतस्य वाखन्संयोगखय लिङ्गम्‌ एवं स्फा- टादेविरोधौ BAITS: तथाचाऽ्धतमनुत्पन्नं स्फाटादि wae मन््रपाटस्य लिङ्गम्‌ ॥९९॥

विरोधिलिङ्गस्यादादरणान्तरमार।

वि कायं ufwam: कायं गन्धादिकं erence रसादे लिंङ्‌- मितिश्रेषः रकायंसमवायः समवायघटितसामानाधिकरणम्‌ wi नित्धरसादिकमपि न्यरूपादेलिक ष्टम्‌, तथाच गन्धाद्‌ रसाद्यभेदस्य रसादिजन्यत्वस्य चाऽभावात्‌ व्याप्तेस्तदुभ- यनेयन्यं बाधितमेवेति ata pee | विरोाधिने ब्याप्यत्वमुदादरुति। अभूतम्‌ च्यसन्निहितं विरोधि विरोध्यस्निघानमिति यावत्‌ भूतस्य जातस्य स्धितस्य वा विराधिनगाजिङ्मितिशेषः wa. मनृमानप्रकारः अयं ATS Iwas वहिसयुक्तत्वे सति मणयाद्- सतिधानात्‌ भस्नीभुतवस्वन्तरवत्‌ अयं देश्या निभंयादिमान्‌ ufeara सति नकुलशरन्यत्वात्‌ तादृश्निश्ितद्‌शान्तरवदि- व्यादिः ॥ ९१॥

विरोध्यन्तस्मदारति। ए:

tec वेशे विकदगरंगम्‌ |

° भुतमभूतस्य ॥ १२॥ भूताभूतस्य ॥ १३ ॥

So wd स्फाटादिकम्‌ अ्रण्डतस्छ मन्लपाटस्य लिङ्गम्‌ एवं ण्डता वाखश्संयोगेा उ्धतस्य ave लिङ्गम्‌ एवं खतादा- दाज्छतस् भण्ादिसमवधानस्य लिङ्गमेवमन्यद षु द्यम्‌ ॥ ॥ १६२ ॥ लिङ्गान्तरमदाहरति | विद्यमानेनैव विरोधिना विद्यमानस्येव fatifaa: कचि- दमुमानं यथा faquraafe दृषा छाटाऽन्तरितस्य मकु- खस्य wa fe विद्पव्लंन्नदिष्डेता विद्यमाना ारान्त- रिति मकुलाऽपि विद्यमान एवेति भवति wat wae लिद्गमिन्यर्थः बषंवायभ्वसंयागयोास्त॒ मेकस्मिन्‌ are वि- द्यमागतानवास्फाटरमग््पाठटयारिति।॥९३॥ ददानो परिगणनस्य NATHAATS |

वि भूतमत्यद्रं faa वा भूतस्य विराधिगा विरोध्यस्रिधा- नस्य fayfaad: quad काणो auraefafear दाहवक््वात्‌ व्यं Ul मकुलमरून्धः भीतिरुडिताहिमत्वादित्धादि।॥९२॥ सदहिरोधिनः सिरोाधिलिङ्कत्वम्‌ दाह रति।

Wal वत्तमाना विरोधो भूतस्य वत्तंमानस्य विरोधिन जिङ्क- मित्यर्थः यथा विस्ुन्नेनवददिदशंमेन गुख्मा यन्तरि वस्य विद्य- मानस्य नकुलस्यान्‌मानम्‌ ॥ १९ ।

नमेक्षख्लेषु नुमिति नं भवन्येव व्या.प्तविरहादि त्त खा |

R wae र खाडिकम्‌। १8९

छ प्रसिद्िपूव्वंकत्वादपदे शस्य ॥ १४ ॥

ze प्रसिद्धिः खयमाणा anrfa:, ्रपदेशोा रेतुवचमं, तेन waawatfafaial रतु तवयवेनापमयावयवेन वा- wa दति भवति प्रसिद्धिपृव्वेकेाऽपरेश्च इति तथाच ओजादिनाकरणेनाऽचधिष्टातुः, ज्ञानादिना च गुणेन तदा- अस्यात्मना यदनमानमक्रं तच सव्व व्याभिरस्ति,वयातु ्ररोरकार्ययलेन CAAT wa यच्छरोरगणतवं साधितं तच म व्या्भिरितिभावः। मनु कयं oanfat तावद- व्यमि चरितसम्बन्धः अव्यभिषारसय साध्याद्यन्ताभाव- सामानाधिकरण्यानधिकरण्लवस्य कवलाग्वयिन्यप्रषिद्धः साध्यानधिकरणानधिकरणवत्वस्यापि कवलाग्वयिन्यसम्- वात्‌ धूमादेरपि यत्किञ्िव्ाध्यामधिकरणाधिकरण- त्वात्‌ । माष्यऽविनाभावः। स fe साध्यं विनाऽभावा वा शताः, अविना, araraa सति भावा वा, yaaa कथिद्रासभाभावेऽभावात्‌ राषभसत््े ware नियतव्य- तिरेका गियतखाऽन्वथेाविवच्ित इतिचेत्‌ न fanaa निरूप्यमाणत्वात्‌ मापि कारन सम्बन्धः, स यदि छत्छस्य

वि प्रसिदिव्याक्षिप्रमा तत्परव्वंकत्वात्‌ तदधीनत्वात्‌ परेशस्य सद्धेतद्धावन स्य तथा चोक्तख्धलेषु सन्धायप्रयोगस्य कथकसम्भ- द(यसिडत्वात्‌ त उव्व(इकश्चारिप्रभापपादकव्यापिखोकार च्या वश्यक इतिभावः यातिख्च साध्यतादच्छेदकसम्बन्धावच्छप्न

१४० वेशेषिकदग्ंमम्‌।

उ* साध्यस्य साधनसम्बन्धः, स॒ विषमव्याप्ते धूमादावपि नाकि अय AHA साधमस्य साध्यसम्बन्धः, साऽप्येकस्य साध्यस्य RAMI सम्बनधाभावादन्‌ पन्नः अथ ATA साध्यख BAT साधन न सम्बन्धः, एतदप्ययुक्रं गहि aaa षाध- नेम छत्रस्य साध्यस्य क्चिदपि सम्बन्धः सम्भवति, प्रत्येक- मेव साध्यमाघनयोाः सम्बन्धात्‌ विषमव्याप्ते wears: नापि खाभाविकः सम्बन्धः, खभावेा fe खस्यभावा वा खमेव भावा वा, तच तव्नन्यवश्चे ्द्धिताथः, तदा सषमवायलच्त- णायां व्याप्नतावव्याप्नेः, तदा्ितवश्चेत्तद्धिता्थः, तदापि समवायेऽव्यात्भिः नहि समवायः क्चिदाथितः संया- गस््ाऽपि ₹ेतुधमधुमलाद्चनाभ्रितलात्‌ इह घम्धूमला्च- जन्यत्वाखच नाण्यऽमापाधिकः सम्बन्धः उपाधेरेव दुव्वेच- त्वात्‌, Bava ऽपि दुग्रहत्ात्‌, सयते ऽप्यऽन्योन्याञ्रयात्‌ साध्यव्यापकत्वे सति ाधनावययापकलादे व्या्धिग्रहाधी- मग्रहलात्‌ मापि सम्बन्धमात्रं atfe:, अभिचारि- सम्बन्धस्यापि दशविश्रेषकालविश्षगभंतया व्यार्निरूप- त्वेऽपि तज्ज्ञानस््ानुमितावतन््लात्‌ श्रनुमितिकारणो- म्डतज्चानविषयव्याक्नेरेव निङूपयितुमृचितत्वात्‌ नापि

वि° यत्‌ सध्यवल््वं तदवच्छत्रप्रतियोगिताकस्याऽन्योन्याभावस्य खप्रति- येगितावच्छेदकवक््वबुद्धिविराधिताघटकसम्बन्धेन यदधिकरं तद्विरूपितद्ेतु ता वच्छे दकसम्बन्धावद्ित्ररत्तितानवन्छंदकदहेतुता- वच्देद कधम्मै वत्त्वं, कोवलान्धयि खले सन्तावाम्‌ जातेरिव्यादि-

१ ्यष्याये ९ च्याङिकम्‌। WR

se साधनवन्निष्टाद्यन्ताभावाप्रतियोगिषसाथध्यसामानाधिकरण्यं atfa: बकेरपि yaafqeranraranfrarfirara नदि धूमवति महानसे पव्व॑तीथवके नाऽत्यन्ताभावः ददं संयागिदरव्यलादित्यारौ संयागाल्यन्ताभावस्य षाधन- समानाधिकरणत्राद व्यापकताप्रसङ्गात्‌ प्रतियोागिविरड- सखसमानाधिकरणाद्यन्ताभावाप्रतियाभिसाथध्यसामानाधि- ate व्यार्चिः संयागाद्यन्ताभावस्य प्रतियोगिविङ््‌- दइल्ाभावादिति चेन्न संयागात्यन्ताभावस्यापि प्रति- योागिविर्द्धलात्‌ अन्यथाऽवच्छेदमेदकस्पमावेय्यीत्‌ महि कृतकल्वानित्यतये टे च्यर्थमवच्छद मेदः कर्प्यते मापि षा- ध्यवेयधिकरणष्यागधिकरणलत्वे कवलान्वयिनिसाध्यक्रैयधिक- रणष्याप्रसिद्धेः घाथ्यामधिकरणाधिकरणतवं fe तत्‌, नापि यक्छम्बन्धितावच्छदकरूपवक्वं यस्य तस्य सा arfz: वदङ्कित्स्यापि धूमसम्बस्पि ता वच्छदकल्वात्‌, श्रधिकदेशट्न्ति- तया तखन तयेति चेत्‌ व्छापकतावच्छेदकस्याऽधिकदे श्ट त्तेर- MAMA धूमलस्याऽपि गगमतलावखम्बिधूमहृत्तितया- ऽधिकदेगट्न्तिलात्‌, श्रतषएव तद्वारणाथं विशेषणमिति सेत्‌ afe यद्‌, व्या्तावच्छेद्‌ कं तदेव सम्बस्धितावच्छेद्‌- कल्वेनाभिमतमिल्यभिमतं तथाचात्माञ्रयः। एवञ्च यत

fee wa च श्याभिन्नमादेवाऽन्‌मितिः आआकाशादिष्तीा व्याप्िर स्येव

परम्म पच्तधम्भेवविरदादसलेतुचब्थवद्ारः अथवा याटृशपति- ० मितावच्छेदकावरि ~ यागितावष्छेदकावच्छितव्रसाध्यतावनष्छेदकसम्बन्धावच्डिप्रनिरूपक-

१५२ वे्रोधिकदश्रं मम्‌ |

उ° शामानाधिकरण्यावच्छंदक रूपवत्वं यतस्य तस्य सा व्या्नि- रित्यणक्ररोषाक्राममिति चेत्‌ wired भनोापाधिकः सम्बन्धा व्यानि; श्नोापाधिकलवन्तु यावत्‌ खव्यभिचारि- व्यभिचारिसाथ्यसामानाधिकरण्यं यावत्छसमागाधिकर- णात्धन्ताभावप्रतियागिप्रतियागिकात्यन्ताभावस्षमानाभि- करणसाथध्यसामानाधिकरण्छं वा, यावत्‌ साधनाव्यापका व्याप्यषाध्यसामानाधिकर्यमितिनिरुक्रिदयायंः, aaa , ध्यव्यापकवयापकलं वा, asmfear दुगंहमिदमिति- चेत श्रतएव तच ्छयेादर्भनापेच्ला तकापेाच | यदा साधनसमानाधिकरणात्यन्ताभावाप्रतियोागिसाध्यषामामा- धिकरण्यं व्यास्िः श्रत्यन्ताभावख्च बह्िलादिषामान्या- वच्छिश्लप्रतियागिताकोा faafea: तेन महानसोयधूमे पम्बेतीयबद्यव्यन्तामावसामानाधिकर्छेऽपि म दोषः धू मवति बह्किगासतीति प्रतोतेरनदयात्‌, game संया- गिलात्यन्ताभावासमागाधिकरणमेव नहि भवति इयं a संयोागोतिप्रतोतिः, संयोगानां ब्रद्येकमव्याणद- feasts संधागिल्सामान्यस् व्यायट्ृन्तिलात्‌ तस्येव च व्यापकलात्‌। नन्वनेपाधिकलमुपाधिविरहः डपा- fata दुष्यरिकतगीय इति wa साध्यव्यापकले सति

fac वाक्षाधिकररबतावदन्यत्वं हेतु तावच्छेदकसम्बन्धावच्छिब्ररेतुताव- च्छेदकावच्छिव्रिनगिरूपकताकाधिकर तावत स्तत्रि रूपितसाध्यता- वन्छेदकताघटकसम्बन्धा वच्छिघ्रावष्छेदकताश्रन्धं यत्‌ साध्वताव-

१ अध्याये ९ आङिकम्‌। १५९

Be साधनाव्यापकस्यापाभिलात्‌ age “साधने सेापाधिः era निर्पाधिर्पाधिः""। ननु कवखषाध्याव्यापकापा- ष्यव्या पकमेतत्‌ यथा वायुः WII: प्र्यचस्पशाञ्रयलादि- त्य जादू तरूपवत्वम्‌, ख श्यामामिच्राततयलादित्यज्र जाक- पाकजत्वम्‌, न छुद्रू तरूपवल्लं प्रत्य खलव्यापकम्‌ श्रात्मनि गृण- walter च प्रह्ये तदभावात्‌ मापि शाकपाकजलं श्ामल- व्यापकं काककाकिणजलद जम्बृफलादो wa तद्‌ भावा- दिति Sa पर्य्यवसितसाध्यव्यापकत्वे सति साधनाव्याप- कत्वस्य तथा विव्चितलात्‌, wiafeay साध्यं agalta- च्छेरेनेपापेव्यापकलमभग्रं तद्धग्भोवच्छिन्लम्‌, प्रते afe- द्रव्यलावच्छेदेन प्रत्य्चवस्ो द्ध तर्‌ पवन्त व्या पकम्‌, र यव्य- fatanat wha, ओरोत्पश्िकनरश्वामलावच्छिलं साधं भ्रति चरकसुञ्चुतार आाकपाकजलस्य व्यापकलावधारणा- रेवमन्यचाप्युद्यम्‌। ननु नायम्पाधिपदवाश्थः, agat- ऽन्य भासते ख उपाधिः यथा स्फरटिकारोा जवाकुसुमादि विषमव्याप्नापाधो च व्याप्यलाभावाकद्धग्मस्य साधनाभिम- तेऽनवभाखनादिति चेत्‌ सत्यं waa एवान्ध प्रभवव- ह्िमच्वारै मुख उपाधिपद प्रयोगः, अन्यज तु गोरः, गणः

fae Qc तद्वच्डिन्ननिरूपकताकाधिकरणतावदृततिढत्ति यत्‌ हेतु- तावष्डेदकं ace atte, गुरुधम्भ॑स्य प्रतियोगि तावष्डेदकत्व- Starry कम्बयीवादिमतत्वाम्‌ उव्यलवादिवयाद नातिखामिः,

काले घटवान्‌ महाकराजलादित्यादे मडहाकालान्यलविगिष्ट- x

१५४

We

fae

anfamedtaa |

ग्यभिचारोन्नायकत्वम्‌, ufg यशापकव्यभिचारि तख ag- faafcafaaara, भवेति चं साध्यवयापकस्योपाधेर्यभि- चारि साधनम्‌, wa: साध्यव्यभिचारीकिःयडापकावययाणं यत्‌ तत्‌ तदव्याणम्‌ इति थाणलासिद्युन्नायकलं वा emfaqer- त्थापकलत्व वा प्ते उपाधेः साध्यव्यापकसयाभावात्‌ साध्या- भावसाधनात्‌ age “वाशुक्रसाध्यनियमच्युताऽपि कथयके- रूपाधिरुद्धाव्यः पय्य॑वसितं नियमयन्‌ दूषकतावोजसा- म्यात्‌" दति, उन्नीयते चायं बाधव्यभिचारानुकूलतका- भावम्रतिक्ूलतकेः । ea यद्भि चारिलेन arya सा- च्थव्यभिचारितवं ख उपाधिरिति ay दतीया न करणे म रेता न प्रकारे न WET, गच यद्मभिचारिले न wea साधनस्य साध्यव्यभिसारितवं wraa दति पुर- पयम्‌ अन्ञायमानोपाध्यव्यापनात्‌ स्फुटव्यभिशारखला- पाध्यव्यापनात्‌, Aart तु een, यभिचारोल्ञा- धर्कलमग्यवेखाप्य उपाध्वद्धा वनाच्नक्यलाख waa sufuequarray खव्याचातकलतान्ञापाधिः qr ay सण्दि ग्धानेकाम्तिकत्वम्‌, यदि fe तजन खन्देरस्लदा भ यश्ता,यदि WaT तरा षन्देरख्यावश्यकतथा षन्दिग्धा- मेकान्तिकलतप्रीश्धात्‌ WAS मयुखेऽखेष्टव्यम्‌ ॥ ९४ ii

धटाद्यभावप्रतियभितामादाय TYACAAGT SMa TAI: सम्बन्धादिमिवेशब्याङचिः सधोभिरूहगीया विषलरभयात्‌ परि- नक्ताऽखाभिः॥ १२७५ |

द अध्याये १ ाडिक्षम्‌। १४१५

छ प्रसिद्धाऽनपदे शऽसन्‌ सन्दिग्धश्चानपदेशः॥ ॥ १५ ॥

Ze ददानो न्तानां वन्तिंब्धमाणामाञ्च gaat ₹ेला- भासादिवेकाय देलाभाषप्रकरणमारभमाण Are |

अप्रसिद्ध इति अ्व्याप्राऽग्रद्दीतवया्निकोा faadiaarfa-

कञ्च विरुद्धः एतेन व्या्यलासिदधविहद्धयोः संहः, असन्‌

fac प्रसङ्ात्‌ हेत्वाभासं निरूपयति

अप्रसिद्धः प्रमितः याप्या पद्यधम्मेतया च तथाच यच arth: पच्चधम्मेलं बा नास्ति स सिद्ध इतियावत्‌, असन्‌ साध्यव- arent साध्यबदडृसिर्विंडद् दति यजिता्थः सन्दिग्ध इति यवः WS साध्यरूपोघम्मं इत्यादिः तय.च साध्यसन्द्‌हजनक- पश्धम्मं ताश्तानविषय cae: सरखभिचार इति तु afeard: | अकारादनुक्तयाः गातमीयतन्नेक्येः सदमतिपच्छव्राधिवयेः संहः AUT हेलाभासाः wy अखिडविवद्धसयमिष्ारसत्‌- प्रतियच्छनाधिताः ताटण्पन्नान्यतमतवं हेत्वाभासचखामान्यलद्च ख- faa: “विरडधासिडसन्दिग्धमणिङ् काश्चपोाऽत्रबीत्‌"” इत्य श्राप्युमक्च्तजं देयम्‌ Caan Chante: | डेतुवदाभासन्ते शति SAM रेव्वाभाखपदं दुर्द्ेतुपरः हेतेःराभासा इति ब्युत्प्चा तु ङेतुदोषबाधकमेव तत्‌, तच Tat अपि पश्च, तच दाषसा- मान्धलच्छयं प्रकारान्तरमप्रि सम्भवति, तथाहि खनाहाव्ीप्रमा- बएच्चानानाख्छान्दि व निश्चयदरन्तित्वविशिश्याद्रविशिडटिविधयिता- aifaat पत्तः साध्यवान्‌ साभ्यय्याप्यद्ेतुमांखेति समृषहालम्बना-

ˆ मुमितिल्नव्यापञचप्रतिबध्यतानिकूपितप्रतिबन्धकाता menfata- x2

१५९ बष्ेषिक दशं गम्‌ |

उ° दति पत्तेऽसन्‌ श्रपचधम्मं caw स च क्षचित्‌ खष्पविर- हात्‌ कछषचित्‌ सन्देदसिषाघधयिषयारमावात्‌ सिद्धसाधने, सन्दिग्ध दति पचे साध्यसद्‌सत्वकारिकसंश्रयजनकः, ay संशयः समानधर्ददर्भनात्‌ क्चिदसाधारणधब्मदशेनात

fac त्वं रेतुदाषत्वम्‌, ws ताटशविशिङिन्तराघटितत्वे सतोति विररेवयं देयं सतेन प्रमेयतल्वविशिखव्यमिचारादौ नातिप्रसङ्गः यद्यपि विष्टेवगु्सामान्याभाववान्‌ दितोयच्तशावच्ित्ना घटो गुणसा मान्याभाववानिव्यादौ बाधघटितावा खाञ्यासिद्धेरसं- away खावष्छित्रविषयकत्वावच्छ्त्रि safatea प्रतिबन्ध- कताव्छेदकविषयिताकविश्िटनिरूपितविषयितात्वव्यापकषखा- वच्छिप्रिनिरूप्यताकधम्मे वत्वं शेतुराषघत्वमित्यस्य विवचिततवाब्न दोषः, ल्छबसङ्मनादिकन्त॒ सधीभिः खयमूहनीयं facia. यादुपेच्ितमस्माभिः। fate: qaat afeatfaener q हेतुदोषो न खीोक्रियते, afemarefaawaa वादिमस्तथ निग्रहात्‌ खथयवा वाटृशविणििख्विषयकानाहाणाप्रामाण्य- अानानास्कन्दितिनिचखयोत्तरानुमितित्वव्यापकः विरोधिविषव- ताप्रयुक्तः पच्छवि्रेव्यतानिरूपितसाध्यप्रकषारत्व तादृ शविषेव्य- ताजिरूपित साध्यव्याप्यरतुप्रकारत्वोभयाभावः ताटशविशिष्टतवं हेतुदोाषत्वम्‌ aut निरक्तबाधघटिताश्रयासिडिसं्रहाव प्रमेयत्वादिविणिङृदाघवारणाय च खविवयताप्रयोज्यविशिशटा- म््तरविषयत्वाप्रयाव्य वाटृशोभवाभावप्रयोाजकाभमावाधिक्षरण. ane विवच्चमोयं लद्धशसङ्ममादिकं उधीभिः खयम्‌दनोयं मरन्यगोरवभयादिरग्यतेऽस्ाभिः। वचासिखिरोषस्िविधः खरूपासिख्याच्चयासिदधिय्याप्यत्वासिडिमेदात्‌ wes Yarra:

RB ध्याये १ हिकम्‌, १५७

wo यस्मादिषाणो तस्मादश्चः ॥ १६॥

° कचित्‌ पक्च एव रेताः साध्यतदभावसादचर्यद्शनात्‌ श्रायः साधारणानेकान्तिकः, दितीयस्वसाधारणानेकान्तिकः रतीयाऽनपसंहारी ॥ ९५ ॥ | तच व्या्यत्वासिद्धविरदधखरूपाषिद्धानामदारणमाद।

aa रासभपिषण्डं परोरव्यायमसावश्वः विषाणिलात्‌

fae खरूपासिद्धिः, ay पच्ततावष््ेदकाभाव खाखयासिडिः, य्च॑-

वि्रेषग्चटितं हेतुतावच्छेदकम्‌, साध्ये साध्यतावन्छेदकाभावः, साधने साधनतावन्छेदकाभावख व्याप्यत्वासिद्िः, wax याऽसि. fears तद्याप्याप्यसिद्धिरेब तावदन्यतमत्वम्‌ असिखित्वम्‌, Fat CIA MAA MACULATA साध्ये रेतुसामानाधिकर- राभा वतद्याप्यौ च विरोधः, तावदन्यतमत्वं विरोधत्वम्‌, साधार- ासाघारग्छान्‌ पसं हायंभेदात्‌ भिचारछ्िविघः, इते साध्या- भाववदुत्तिववतद्याप्यो साधारण्यम्‌ साध्य्यापकीभूताभावप्रति- योगि प्रक्तरेतु र साधारण्यम्‌, खन्यन्ताभावाप्रतियोागिसाध्यादिकं Var व्तिरेकब्या्यभावचखानुपसं हार्यम्‌, ante व्याप्यो विवक्त- aie, साधारणयादितितयान्यतमत्वं चभिचारत्वम, साधष्याभाव- arate पचः सत्मतिपन्लः, साध्याभाववान्‌ wary, असिद्यादिपश्चदोषान्यतमत्वं हेतुदोाषत्वं खनच्नानविषयप्रछत- देतु तावच्छेद क वत्व सम्बन्धेन दोषवान्‌ Wass xufy कंचित्‌। ॥ ९५ ॥

इदेत्वाभासानामदाइरणमाइ |

यत्र weft: प्तः खत्वं साध्यं विषायिलतवं हेतुस्तच पदेव चेतुदोवाः सन्ति ततसमन्वयः खयमूहनोयः। १९ ।

१५९ बेशेचिकदश्नम्‌।

wo यस्मादिषाणी तस्माङ्गारिति चानेकान्तिक-

स्यादाहरणम्‌ ॥ १७॥

Woe

वि

QQ Arar नासो विषाण, यथा शश्प्गाखनरवानरा- दिरिति व्यतिरोकखचारदशरंगाडहितव्यामे हः प्रयु, तज व्या्यलासिद्धखरूपासिद्धविरद्धानामुदाइरणमिदम्‌।॥९६॥

्रनेकान्तिकमदा रति ।

यत्र महिषं पलयित्वा श्रयं गेर्विषाणिलादिति साध- यति aa शाधारणानेकान्तिकता, यदा ल्ाकाशं faa श्ब्दाञ्रयत्वादिति साधयति तद्‌ाऽस्यासाधारणानेकान्ति- कता, एवं च्रष्दाऽनित्यः शब्दलादित्याद्य्यगटद्यमाणदन्रा- यामखाधारणमेकान्तिकमेव्र, यदातु विपकत्तबाघकतका- बतारात्‌ पच्च एव साध्यं सिद्धयेत्‌ तदा षपत्तटत्तितान्ञान- दशायां सद्धेतुरेव weary waar तच व्याप्तपच- धर्मतयाऽप्रमिताऽसिद्धः स च चिविघः व्यायलासिद्धः खड्ू- ufag: आ्रवासिद्खच तजागररीतव्याञ्चिकाव्याप्यत्ा- सिद्धः, सत्या एव QATAR व्यापरेरभावाख उभमवयाऽ- पि, तेनानक्लतकाभावादयाऽसिद्धमेदाः, सचायमसमयै विश्रेषणणा qaufaiat waa सन्दिम्धासम्थंवि्रेषण-

सव्यमिचास्स्यादाइरणमाह | wea ae Rifas पच्चतातदा बाधः स्व्रतिपरखनास्ियदि महिवपिग्डादिः wy: तदा तावपि विद्येते खच्र गप्वामा ववदत्ति-

१ अध्याये ९ afew | wwe

° afarnanufare सन्दिग्धासमर्याभयमेद प्रपञ्चेन सड- wut भिद्यते wae चाच सिद्धिविरर एवोाद्धाग्यः। wid awa देतुस्तावत्‌ कवलान्वग्यन्वयव्यतिरकिकेवखव्यतिर- किभेदाचिविधः तच सर्व्वधर्खिंगताधर्णः केवलाय यथा प्रमेयलाभिेयतविश्रेगयत्वविशरेषणलनित्यद्रवयात्यन्ता- भावाञ्रयमाश्नाण्वगृणादिष्वंसात्यन्ताभावादयः, नस्ति तादृशं किञ्चित्‌, aaa wat न विद्यन्ते, तथाच सर्व्वगतत्वम्‌ अत्यन्ताभावाप्रतियोागिलवे वा केवलाण्वयिलम्‌ एतेषाञ्च सात्मटृत्तिलेऽपि न दोषः तदुक्रं “प्रमाणं अरणं SAT a भिन्नाभिन्नते यतः” इति कवलाग्वयिसाथ्यकोारेतः कबलाग्वयी अस्य च Wewaqquarafuaarenfa- ufeaatfa चत्वारि रूपाणि गमकलेापयकामि, अम्ब- यव्यतिरेकिशस्ठ ₹हेताविंपरासत्वेन सह पञ्च, कंवलव्यतिर- किणः सपश्चसत्वव्यतिरेकण चलारि, तथाच यख इता- यावज्ति रूपाणि गमकमैापयिकानि तदन्यतरष््पद्ीनः स हेतराभाषः एवश्च गमकतपयिकान्यतरङूपश्ृन्यलं रेखाभासलतवं तेनान्यतरष्ूपश्युन्यवसख frqaagwers- प्वनुभितिप्रतिबन्धकः वादिरतारसाघकतासाधकः मच केवलान्वयिकेवलव्यतिरेकिणेादंलाश्न्यतररूपश्रन्यतया ₹- लामाख्लापल्िः केवश्ञाग्वयिनि fawwawe केवलव्य-

fro बिवाजितवं साधारख्छम्‌, मोतवग्यतिरेकयात्यमा ववदधिवायितम्‌ अनु पसं डाग्यम्‌, असाधारग्छंतु खन athe रवं गलच्धाव्यभा-

१९. वे्रेयिकदग्रनम्‌।

° तिरेकिणि सपश्चषत्वस्य गमकले पयिकलाभावात्‌ एवश्चा- अयासिद्धखरूपासिद्धभागासिद्धानां पक्तसत्वरूपविरडहादा- भासत्वम्‌, व्याप्यलासिद्धविरद्धसाधारणानेकान्तिकानां वि- पक्ता सत्वरूपवेकस्वात्‌, शरसाधारफानेकान्तिकामुपसंहारि- णाः षपक्तसत्वपेकल्यात्‌, बाधितसप्मतिपचितयेारबाधि- तलना सप््रतिपक्तितिलविर हात्‌, एवं सेोपाधिलाप्रयोजकलयो- रपि विप्ासत्वनिखयाभावाद्‌गमकत्वम्‌, अ्रनकूखतका- भावप्रतिकरूखतकयोारपि विपक्लासत्तनिख्चयविरद्ात्‌, एवं साध्यविकलसाधनविकलाभयविकलदृष्टान्ताभासानां यदि रेलाभासविधया दोषलं तदा सपच्चषच्वानिखयात्‌, यदि खातन्व्येण दृष्टान्ताभासतया aura art ar: सपच्- wage एव, अरनुपद्श्ितान्वयानुपद्‌्जिंतव्यतिरेकास्त न्यूना प्राप्तकाखलनिगररस्थानपय्येवसन्ना एव, श्रात्मात्रयान्या- न्याश्चयचक्रकानवस्थास्त्‌ व्यात्तिनिखयं विचघरटयन्तः सपच- सत्वविपत्लासक्वान्यतरद्पविकला एव ₹रेलाभासतामासा- caf, तच परे साध्यसदसल्वकारिकसंशयञजमका ₹हेला- भाषः सव्यभिचार, पचे साधयाभावनिश्चयफलका देला- भासा विरुद्धः, व्यात्निपचधन्मताप्रमितिविरडहाऽसिद्धः, बाध anfavar त॒ काश्वपोये मते न खतना तच बाघ आर्या सिद्धावनेकान्तिके वा पर्यवस्यति तदुक्तं ““बाधा-

fae ववद्िषाश्वितवं व्याप्यत्वासिडिरप्यच ada शेत्वाभासवबिषेधवामां स्तवम्‌ उदाइरवद्च खयमृद्धा विखरभवाश्यहमस्नाभिः॥१०।

१ अध्याये १ fsa | १६९९

ख° शओआत्मन्दरिया्थसन्िकषा यन्निष्यद्यते ATA ॥

॥ १८ |

we

विण

यामपक्तधर्भारेतुरनेकान्तिकोा a” इति enfarersa- न्यतरच व्याष्यादिसं्रयमापादयम्‌ अनेकाज्िकाद्‌ावेव पर्य्यवस्यति । trary ““श्रप्रसिद्धाऽनपरेाऽसम्‌ सन्दि- ग्धखचागपदे ब" इति खचरस् चकारस्य बाधसत्मतिपचसमुख- या्यतामार तेन “सव्यभिचार faag प्रकरणसम साध्य- समातीतकाशाः पञ्च Lararer”’ दति गोातमीयमेव aa- मनुधावति, ava “विर्द्धासिद्धसन्दिग्धमलिङ्गं काश्च पाऽ्रवीत्‌” दत्याद्यभिधानात्‌ खजकारसख्ररणाडहेलाभास- जिले, चकार दक्रसमच्च यां दति तत्वम्‌, यन्धगारवभयात्‌ WIA न Bat मयुखे विस्तरोऽन्वेष्टव्यः ॥ ९७ ॥

ईदानों देतल्ाभासविवेचमस्य फलमा |

आद्यो दिया येसल्निकषो न्सावज्चान म॒त्पद्यते vera लिङ्गम्‌ असिद्धविरद्धागेकान्तिकेभ्याऽन्यत्‌ शअनाभासमि- aa तथाहि ज्ानमात्मन्यभयया लिङ्गम्‌, ज्ञानं कचि- दारितं काय्येलाद्रुपादिवदिति वा, प्र्यभिनज्चारूपतया वा योाऽदमद्राकं साऽ स्युज्ामीति, तज MATA काय्यं ना-

आत्मनि प्रमायान्तस्मपि दणंयति। यदामसाधकारेतु नं TANG KAT | ्ात्सरूपोा य इग्ियाथंस्तच यः सत्रिकर्षैः धचाग्नसः, ात्-

मनःसंयोाम इति याबत्‌ तस्मात्‌ TMA अदं एणीव्या- xX

१९२ कै ये धिकद णंमम्‌।

we सिद्धं वज्िष्य्त्‌ इत्यभिधानात्‌, न विरुद्धं सामान्यतेाद्- asa विरोधाभावात्‌, ग चामैकान्तिकम्‌, तत एव, तथाच खगतकार्यलगणलदारा सामान्यतादृ्टेन ज्ञानमेवात्म- नि लिङ्गम्‌, प्रत्यभिन्नानन्त्‌ भिन्नकदरंकेभ्योव्यावन्तमानमे ककटंकतायां पर्यवस्यति मच बुद्धि चेतन्येऽपि कार्यकारण- भावमिबन्धनमेव प्रतिखन्धानम्‌, शिव्यगरुबुद्योरपि प्रतिख- न्धानप्रसङ्गात्‌। उपादामेषपादेयभावस्तच afs स च प्रतिखन्धानप्रयोजकं दशति चेद्षादानलस्य द्रयधन््तया बुद्धाबसम्भवात्‌, सम्भवे वा बुद्धीनां चकिकितया पम्बोनुग्धत- अतिसन्धा नानुपपन्नः, गदि Usa SATS बुद्धिषु afga संस्कार अ्राधोयते, खिर स्य तस्य तयाऽनग्यपगमात्‌ः चणिकवुद्धिधाराङपख्छ च कालान्तरदते प्रतिसन्धागेवा- ऽसामथात्‌, श्रालयविन्नागसन्तानः प्रटन्तिदिन्नागसन्ताना- दन्य एव BAY प्रतिसन्धाता चेति च्त्खयदि स्थिरः तदा fag नः समोहितम्‌, चणिकबुद्धिधारारूपसेत्‌ तदा पृष्व दाषागतिदन्तेः, बहि aia खिरः कचित्‌ संस्कारः किञ्च अटृत्तिविन्चाबातिरिके तच प्रमाणाभावः, अहमिति afgurta प्रमाणमिति चेत्‌ भवतु तनन घटि प्रट्तिकिन्ा-

feo WMT तदन्यत्‌ तत्‌ चकम्‌ खन्‌ मा नादन्बत्‌ Wale vats मितिष्ेषः खखातलममनः्संयोगजन्यच्चानस्य प्रबदत्व्वापमाय श्वं बक्राद्धिः, डन्द्रियाचंसचिकबातबनं जाममिति प्रथद्क््यात्‌, अद्यपि arena न गगोरादभित्रामसाधकं वचाष्यात्म-

१ च्भ्याये ¢ आङिकम्‌। age

ख wareafanrraa खेदुपादन्ते तदा wafafanrer- नामृपादानताविरहे निमिश्तताऽपि न खात्‌ छपादा- नताव्याप्रतवाज्िनिन्ततायाः, asa fafawasnfa षेत्‌ तरिं स्वमपि गतम्‌, अक्रि याकारिलस्य सत्वलक्षणलात्‌ प्रटस्िखन्तानालयविक्ञाबसन्तरनाग्वां सभय सन्तान- इयमुपादोयत इति चेत्‌ तदि किमपराद्धमवयवि- संयागाद्भिः, व्यासन्यदटत्तितायास्व याणभ्युपगमात्‌ त- समज्राननाच्रयतयाऽनुमितमाद्मानं प्रतिसन्धानं खिर- त्वेन साधयतीति न किञ्चिदनुपपन्लम्‌। यदा नित्या बद्धिगेत्मानं कारणलेन गमयितुमरहंतीति-साद्चमत- गिरासाय खत्रमिदमपतिष्टते “श्रात्मेद्धियाथंखन्निकषंद्‌ यज्निष्यद्यते तदन्यत्‌" बुद्धित्वं यत्वे च्यते तज्त्रानमेव, बद्धिरूपलयिज्ञानमिति हि पण्ायाभिधानं, तचात्मा- दिखन्निकषोदुत्पश्नम्‌ अन्यदेव लदभ्येपगतादम्नःकरणा- दिव्यर्थः तथाच भवति तत्‌ आ्राव्मनोाखिङ्गमितिभावः५ ॥ ९८ ॥

fac माच्रसाघकवायाश्तथ निराबाधतेवेविभावः aan यजिष्पद्ते इत्यन्तेन श्चानमेव प्रतिपाद्यते, तदन्यदित्यस्य च तत्‌ HAR ख्याल्मागुमापकं देत्वाभासादन्यत्‌ इत्धेः, तचाच चानं Keira गुबल्वादित्धस्माकरं य खाल्मसाघकोाहेतुः स न हेत्वाभासः किन्तु प्रानं शरीराभितं तत्काम्बत्वादिबादिना त्वयेोद्धावितेारेतुरेव

Vana इतिभावः ॥ ess ¥2

१९४ वेशेधिकदरशगम्‌।

ae प्रदत्तिनिटत्तो च प्रत्यगात्मनि इष्ट पर लि- क्रम्‌ ॥ १९ ॥

So आआद्मन्णनुमानमभिधाय ददानो परात्मानुमानमाह। प्र्यगात्ममीति खात्मगीत्यर्थः, इच्छा देषजनिते wa- न्तिमिदटन्तो प्रयलविश्नेषोा avarg featfeantfaqfr- इारफलके शरीरक््मएणे चेष्टालक्षणे Haq तथाच पर- WOT चेष्टां दृष्टा द्यं चेष्टा प्रयन्नजन्या चेष्टालात्‌ मदोय- चष्टावत्‌, सच प्रयत्न BAI: आरद्मनिष्टावा प्रयलतात्‌ मदोयप्रयन्नरवदिति परात्मानुमानम्‌॥ ९८ ॥ ति wre? वेगरेषिकदनापरकारे ढतीयाध्ायस्याद्य- माह्िकम्‌॥ * ॥

विभ परात्लनि प्रमाग्मादड।

प्रन्िखत्वट रागजन्धः wafers: निङत्तिरत्कवटदेवणन्धोा यल्नविश्ेषः ते च प्र्गात्मनि खात्मनि ce साक्तातद्ते परर परामनि लिक्मिति सोचमेकवचनं परात्मसाधकानुमितिस- wifes xard:, चेचशरीरादिगता Gar चेतनप्रयन्रसाध्या चे- BATA मच्छरीरचेटावदित्यनमाने साध्यतावच्छेदककोटै परा- त्मनः सिद्धेरिति। यद्यपि गमनादिक्रियायां पटत्िरेव देतु ema मतु faefufeta तथापि दिसादिनिटत्तितो गन्तथ्य- देश्रावध्थितानां ुजन्तूनां व्यजनादिना खपसास्वादिरूपा Safa दृश्यत cafe नामु पपत्निरिति daa: ४१९ ॥

इति ओजयनारायण-तकपञ्चागन-भटरावाय-ञ्तायां कबा- द्सचभिदढते एर तोवाध्यायस्याद्यमाङिकम्‌ ॥ # ॥

१ अध्यायं २ wisn १९५

wo श्रात्मेन्दियाधेसन्िकर्षे WAS भावाऽभाव

Jo

fae

मनसोालिङ्गम्‌ ॥ ९॥

हेतु दत्वाभासविवेकः ward: 1 इदानोमात्मप- Taig वन्तंयिग्यम्‌ उदेशक्रमखदहःनेन मनःपरोक्तामव- तारयन्लार |

ममेागतिमात्ममेालिङ्ग च्छति तर्‌ यदि मनो ज्ञान- करणलेन quay च परीतं भवति तदा यक्रेरितं मनः इड्धियान्तरादभिमतविषयय्ाहिणि cig सम्बध्यते स आत्मेति fag मवतीत्येतदथे क्रमणम्‌ । श्रातोदढधि- यार्थसन्निकषं सति afar इद्धियसन्निषटषटे ज्ञानस्य भावः उत्पादः, AAAS न्नानस्याभावाऽमुत्पाद स्तश्छन दत्यथेः ममु मनेवेभवेऽपि करणधर््लारेव न्नानायागपञ्यमु पपद्यते किञ्च मनो विभु विश्रेषगणश्रन्यद्र वयलात्‌ कालवत्‌ ज्नाना- खमवायिकारणसंयागाधारलादात्मवत व्यशात्यम्ताभाव- वत्त्वादाका्रवदित्यादि वेभवसाधकं प्रमाणमिति चेत्‌ मेवं यदि मनो विभु स्यात्तदा सर्ववैख्ियसन्िृष्टा्तः सर््न्दियकमेकमेव ञानं स्पात्‌, काय्येविरोधान्नेवमिति चेन्न

आात्मपरीच्लाेष सम्पादकं मनेानिरूपयमा रभते |

श्यामा च उद्ियच्च wey ते खातमेद्धियायील्तेषु यः सच्चिकवं- स्न्‌ सतोत्थः ania xfet «ane: darren: afaad:, we च रूपारो wae सभिकौ बोध्यः ware

४९९ बेशेषिकदद्रंनम्‌ |

se महि सामय fatrarfatraarawafa येन चाथुषल- रासनलादिविरोधाय विभ्येत्‌, चिचर्पवत्‌ चिज्राकार- मेव वा स्यात्‌, भवत्येव दीधंश्रष्कुलोभकणस्थले cf चेन्न तत्रापि व्यासङ्गदशंनात्‌, तदि खूपरसगन्धसपशाम्‌ युगपत्‌ मत्येमोति कथमनुव्यवसाय इति da भोत्रसश्चारिमना- जनितेषु पञ्चसु सपनत्युपनीतज्नानेषु यागपद्याभिमानात्‌, व्यासक्गाऽपि करणधब्माधोन दति चेन्न उक्राश्तरलात्‌, बुभुत्छाधीनो व्यासङ्ग इति चेन्न सरवव॑बुभत्छायां सव्वेविषय- कसब्वादयप्रसङ्गात्‌ sagan wy अभिमताथयादीद्धि- यममः सम्न्भमाचरफलकलात्‌ तस्माज॒न्नानायागपयान्बथा- गुपपत्या सिध्यति wy मगः, ततेधभ्धि्राइकमागबाधिताः चैभवद्तवः fag मनापैभवे पारे a सुखंगिरसिमेवेद- मेति प्रादेशिकवं सुखादीनां न स्यात्‌ विभुकाय्याणाम- समवायिकारणावच्छिश्तरेभे उत्पादनियमात्‌, तवापि सुखादीनामणदेश्रापत्तिरिति ta ्रषमवायिकारणं faa- काय्यं wen जनय्येवेति निचमात्‌ तथाच भिभमिन्त-

fre anata सत्यां रासगप्र्चसामग्यां चाच्तुवमेव भवति न रासनादिकमिति तच्नियामकतयाऽवष्छं wa मनः Stars तथाच मनसाऽदतया गेकदा इाभ्यामिष्ियाभ्यां येयः किन्तु येग यागश्छदेव vad जनयति नेतरत्‌, मग च च्ानसा- मान्यं प्रति mata हेतुतया चद्चम॑गायोगद्श्रावां कथं त्वद्मगेयाम इति are त्वमिखियस्य दे इव्यापित्वेम मबसखसृषा

१ अध्वाणे २ ाङिकम्‌ | १९० ख तस्य द्रव्धत्वनित्यत्वे वायुना व्याख्याते ॥ २॥ `

we शन्दनाद्यवच्छेदादपिकदेशेऽपि शननाविरोाधात्‌, ममापि निमिन्लखमवधानानुरोध दति चेन्न उक्रनियमभङ्गप्सक्गात्‌ किश्चात्मना विभुना are: संयोगोऽपि कथं स्यात्‌, Wit- ऽखाविति चेल्लं विभागयखाचजलतप्रसच्गत्‌, श्रवच्छदभेरेना- भा वध्यविर्द्धप्विति चेन्न संयागविभागयोारवश्छेदभेदस्य खकारखाधोनलात्‌ swag तदभावादितिदिक्‌॥९॥ नन्‌ सुखादपलथिः करणसाध्या क्रियालात्‌ ङूपेापल- सिवदित्याद्यनुमानात्‌ यगपजन्नानानुत्पत्या वा यन्मनः fag तत्करणतया तथाच तस्य द्र यलं निव्यवश्च कुत इत्यत आड। ययाऽवयविद्र व्यागुमितेा वायुपर माणुगेषवत्वात्‌ करियाव- श्वा द्रव्यम्‌, तया युगपञ्च्रानानुत्पश्याऽमुमितं मने मुण्- amiga, नहि तख इद्धियसंयोागमन्तरेण श्रानात्पादकलं

feo संयोजदश्नायां चापि संयामसम्भवात्‌ Aw चाक्तुषकाले त्कचा- पर्तिरिति वाच्यं ard प्रति waar: पतिजन्वकत्व्ाना- यन्या कल्पनात्‌ चन्मेमनःखंवागस्येव श्चाबसामान्धं परति देतु- तावाः प्लभरमिधादिषम्मवत्वेनाक्ापक्यसम्भवाशेति daz: aha

wy भवतु are: सिङिखद्यापि मनसा निन्धल्वं xaery कथं

खीकत्तलमिनव ae | यच्चा कबबीोवषरमागय Vlas ace बकचाट्‌

१६८ वेेषिकदश्नंगम्‌ |

ख० प्रयत्रायोगपद्याजन्नानायोगप्याश्कम्‌ .॥ ३ ॥

we येन गुणवत्वं ग स्यात्‌ किञ्च सुखादिसाचात्कारः इद्धिव- करणकः साचात्कारलात्‌ रूपादि सा्तात्कारवदितीडि- यत्वेन मनः सिद्धम्‌, इद्ियतञ्च ज्ञानकारणमनःसंयागा- अ्रयत्मित्ययन्नसिद्धमेव ममसोद्रव्यलम्‌, famagq wat- ना्ितलात्‌, त्यावयवकल्यनायां प्रमाणाभावादनाञ्चित- त्वमिति ॥ २॥ तत्‌ किं म्रतिश्रौरमेकमनेकं वेति सन्देहे निणायक- माइ | | मनः प्रतिश्ररीरमितिरेषः यदयेकेकस्मिनलपि wot बह्कनि मनांसि स्यस्तदा ज्ञानप्रयलानां Say खात्‌ TH गन्तंकीकरचरणाक्रुलोषु GI ककादश्माद्युगपदेव qua: Waar उत्यद्यन्ते इति मतं तद युकं मनसः भोच्रस-

विर Kae तदवयवकल्यनार्यां प्रमागभावातरि्यत्वं TU च्ामजनश्- संयोागादिरूपगुखवक्वात्‌ तदुत्पादविनाश्योः प्रमाबाभावाच ममस्यपि xara नित्यत्व स्ेत्यथंः | २॥ प्रतिश्सीरः मनस Tae श्वस्यापयति। बदरन मनसः PAA यदा भवति तदा तदङ्ावच्छेदेन प्रयत्न उत्पद्यते नान्यावच्छेदेन रवश्च मनसो नानात्वे रकदाऽकदसेनापि TRAY मनसः संयागसम्भवात्‌ प्रय लदयम्‌त्पद्येत नच विंशत्- Hawes Uae विरतिः प्रयला उत्पद्यन्ते कचमन्धथा रक- देव तेषां किया उत्पद्यन्ते ति वाच्यम्‌ उत्पशपन्ग्रतव्यतिभेद Ka

श अष्वाये २ afsa | ११९

उ° ञ्ारारेव तदुपपत्तेः अविनश्यदवखयोाम्यात्मविशेषग- लानां योगपद्यामभ्येपगमात्‌) एतेनेकस्िन्नपि शरीरे पञ्च मनांसि तेषां दिजिच्वतुःपञ्चानां anfefradara दे afte चत्वारि पञ्च वा श्ञानानि युगपणव्लायन्ते इति मतं fate कण्यनागेारवप्रसङ्घात्‌, यैगपञ्चाभिमानस्ह समयिंत एव, रसनेण्डियावच्छेदेन त गिख्डियसम्बन्धेन मन- सस्तिक्रागृड इति न्चानदययेागपद्यापस्िरपि करणध- लादेव नास्ति, दिचिच्छिन्नगाधाभजगादावपि श्रवयव- इये कम्मं खद्धाद्यभिचातादा ATE Wy सश्चारादा तदानीमेवादृष्टेन पष्डमनोान्र्दणादा। यन्तु मना- ऽवयय्येव जख कावन्‌ तत्सद्धो वविकाज्राभ्यां ज्ञामयेगपद्या-

fao avg वैौगपदयप्रतीते ममरूपतात्‌ मनस ary सद्चारादेव भित्र भिज्रशखेषु तास्नामत्पादात्‌, रवं ममसानानात्वे युगपदेव Ara: रुखनादिभिः सह तेषामेकेकस्य संयेोगसम्भवात्‌ Was रासना- दीनामपि युगपदुत्पादापत्तिरतः पतिश्ररीरं मन रकमेव नतु aaa: | मन्‌ च्छिव्ररृखिकादिखण्डदय शव क्रियादग्रनाकन- सो नानालमाबण्डक्रमिति चेत्र .तदानीनदृटबष्रेन मनेोन्तर- सचधिवेश्ादेव aay अन्यत्र पयतायोगपद्यस्य चानायो- मपद्यस्य च प्रामाजिक्षतेन मनसोनानालखोकारस्य करतुमथ्- ऋत्वादिति। कुम्भेश्वण्डादिवत्‌ are सङ्धगचविक्षाश्ाभ्यामेव प्रयन्नानां च्ानानाच्च योगपद्यायेमपद्ययो्निंव्वा डः TEA रकमे- Safer we मम.डति केचित्‌ तदपि न मनेरमम्‌ नन्ता

वयबात्रां वदयामभावानां वद्मध्वंसानाम्‌ खअनन्ततत्यर माबुनाच् Z

९७० वेशेषिकदर्थं नम्‌ | eo प्राणापाननिमेषाग्मेषजीवनमनोगतीद्द्रिया-

ws यागपये दति तत्‌ तदवयवकश्यनागोरवप्रतिरतमिति दिक्‌॥३॥ इदानीं क्रमखदनप्रयाजनमादरगश्यन्नेवादमपरीचाञषं वन्तंयिग्यल्लार | प्रसिद्धिश्च गमेव कवखलमात्मनेा लिङ्मिति a ama प्राणादयोाऽपि सन्ति ara fagifa तथाहि ्रो- रान्तख्चारिणि स्मरणे प्राणापानलक्णे great उत्छेपणावच्ेपणे म॒षलाद्‌ाविव qua विनाऽनुपपद्यमाने चद प्रयन्लार्‌भवतः सख नूगमात्मा, महि ति्ैग्गमम- खभावस्छ वायोारेवं खभावविपय्ययो विना प्रयन्नात्‌, 74 विर्द्धदिकक्रिययोावाणेः सखिलयोरिवेाद्ंगतिः स्यादिति वाच्यम्‌ एवं सत्यूद्धगमनमेव द्यान्नलधागमनं फुत्कारादो वा तियम्गमनम्‌, तथाचास्ति कञ्चित्‌, यः प्रयमेन वायु- मूङमधेो वा प्रेरयति, सुषुक्षिदभ्रायां कथं प्राणापानयोर्‌

fac करूपने मङगेारवादिति dau: | रकमित्मेन guage मनस इत्यस्य विभक्किविपरिडामेन प्रथमान्तवयाऽग्वयः ॥ ३ ॥ आातमसाधक्षानि लिङ्ाग्सणपि सन्तोग्याह | प्राणादयोऽपि खात्मनेा लिङ्ामि cafe तिखेम्गमनखभाव- बायुविष्ेषस्य प्राणस्य द्धंगमनम्‌ waaay बा चेतन - प्रयमसाध्यम ऊद्धंगतित्वात्‌ खधेगतिलादा Freres arate . बत्‌ डल्रन॒मामेनात्मसिदधिः, ग च सपु प्रयन्राभाबेन वदानो-

R अध्याये २ खाडिकम्‌। Tor

Ko न्तरविकाराः सुखदुः खेच्छादेषप्रयलाशात्मनो लिङ्गानि॥ ४॥

षणि

खण ाागती इति Seq तदानीं योग्यप्रयन्नाभावेऽपि प्रय- नान्तरख्य सद्भावात्‌ ख एव जीवगयानिः प्रयत इत्युच्यते एवं निमेषोार्रेषावपि शरीरस्याधिष्टातारमभुमापयतः तथाहि निमेषस्तावत्‌ श्रक्षिपच्छणोाः संयोगजगकं कमा उन्मोषस्तयारेव विभागजनकं कम्मं एते च कर्मणो नादना- भिघातादिदृष्टकारणमन्तरेण निरन्तरम्‌त्पद्यमाने sea विना नेत्पद्येते यथा दारुएच्रकनन्नंमं कस्यचित्‌ प्रय- नात्‌ तथाऽक्विपष्ममन्तेन मपि, तेन प्रयन्नवानममौयते, एवं ोवममप्याद्मखिङ्ग तयाडहि ओवनपदेन लच्णया जोवम- ata दृद्धिदतभग्रसंरोारुणादि लक्षयति तथाच यया ग्टदपति uve zee faa करोति, लघीया वा ze agafa तथा देदाधिष्टाता गदग्धानोयस्य देदस्यादारा- दिना दृद्धिमुपचयं करोति erg भषजादिना प्ररोहयति any करचरणादि संरोदयति तथाच रदपतिरिव दे

fae न्तनतादटृशक्रियायामंशताबाध इति वायं तदानीमपि जीवन- योनियन्नस्य aw णखवमच्तिपष्छणेः संयोगजनकं कम्मं निमेषः तयो विंभागजनकं कम्मं उन्मेषस्तयेारपि दार्पुवकनत्तंन- CTIA चेतनप्रयन्रसाध्यलानृमानं बोध्यम्‌, तचा जीवनं देशस्य

इड तसंसा इयादिकं गीवनकार्यनिच्यः तश्नाधिष्ातारममु- £

VOR वैशेथिकद गंगम्‌ |

ख स्या्यधिष्ठाती सिध्यतीति, एवं भमिगतिरथात्मखिङग तथाहि मनस्तावन्युत्तंमण चेति पूष्वपरकरणे साधितम्‌, तस्य चाभिम- तविषयय्माहिणि इद्धिये निवेशनम्‌ इच्छाप्रणिधामाधीनम्‌, तथाच येच्छा प्रणिधाने मनः प्रेरयतः स आात्मव्यनमी- थते यथा रहकाणावखितोाद्ारकः कन्दुकं ाल्लागुटकंवा ग्टदाभ्यन्तर्‌ एव इतसततः प्ररथति, गन्‌ दारपुजनन्तयिता ग्यपतिदारकावानश्रोरादन्याया दृष्टान्तः स्यात्‌ किञ्च

शरीरमेव रेतन्या्रयः श्रदङ्ारासदलात्‌, भवति fe गोा- TISE खले ऽहमित्थाद्यदद्कारमामागाधिकरष्येन प्रत्ययः त्त बाल्येऽनग्धतं योवने वाद्धंक्ये वा सरति तज Awa चव- च्छरोरमभेदेपि समरणं म सात्‌ “args ara” इति तज चेचमेवयार्भिंन्लसम्तानलेन प्रतिसन्धानं arg बान्य- कोामारभेदेऽपि सन्तारेकलात्‌ काय्ंकारणभावेन प्रतिष- न्धानमुपपदछत दति तच ब्रूमः पिजाऽनुग्धतद्य युच्रे्णापि WINGY: तच शरोरभेदग्रहाबाधक इतिचेत्‌ TEA बालथरीराद्भेरेनेव BUTE wera प्रतिसन्धानानपपन्तः अमृपलमपिदटकस्य बालस्य .अरीरभेदायश्स्ापि wera

fqo मापयति यथा गररहाथिरावा कषवं we qeafa way Sars तथा दे दस्याहारादिना Ts जनयति awry करचर- बादिकम्‌ द्याषधादिना संरोदयति कञिशेतमेाऽधिषातेति, ख्वमगुतया wafer मनसाऽभिखषितनच्नानसाभ्रनेखिये afa- सपि चेवनाभिशाषाधीनेति साप्यात्मि fey यथा zwar

Rams ease) ` १७१

° भण WO भभकारसामान्येनादङ्ारस््म भानात्‌, AMMAN तथेति चेन्न तज्र ममकारस्यापचारिकत्वात्‌ wer: fat इतिवदभेदेऽपि षष्यपपन्तेः, दिसादिफल्च क्तरि a ala शरोरस्यान्यान्यवात्‌, पातकमिच्छतेश्तचे- तनिकस्य रृतहानमङृताभ्या गमस दोष इति दिक्‌। दद्धियान्तरविकारात्‌ खल्वपि quad fe नागरङ्गस्य चिर fawa वा रूपविशेषषदच्रितं रसविगेषमनग्धय पुनस्ता- दृशं फलमपलभमामस्य रखगद्धि वत्ता दन्तादकसंज्ञवः, सच माब्रसाममितिमन्तरेण, श्रमुमिति नं यार्िखूति- मन्तरेण,सा शम संस्कारं विना, सच न व्या्यनुभवमन्त- रेण, स्नग्ूयादश्नमन्तरेणेतिद्यं न्ानपरम्परा नेकं कन्तारमन्तरण का्ंकारणभूता सम्भवतीति तथाष aad waa “दृद्दियान्तरविकारात्‌' tai gar- way न्नानवदेवात्मलिक्ानि zea: 1 auf gar- दिकं afeatiad cathe वा काय्यवस्तुलात्‌ TUATET खूपादिवदितौीनरबाधसदरतं सामान्यताद्ष्टमेव wex- व्यातिरिक्तद्र याञिततवं विषयीकरोति नहि yfuare- एकानाशिता wear zatfsafa प्रतिना श्रष्टद्रव्याति-

fae वसिता बालकः कन्द्कादिकं प्रहमध्य खव इतस्ततः प्रेरयति तथात्माऽपि curated डश्िये मनः प्रेरयतीति ननु इन्िये-

ca ° ©* 6 ~ AA aq Gaal Maw द्‌हाधिष्ारत्दमपि तेषामेवेयत waa इख्ियातिरि क्त्व साधयति elsarncfamat इति चिस्वि-

toe वेशेषिकषदग्रंगम्‌।

ह° तस्य द्रव्यत्वनित्यत्वे वायुना वाख्याते ॥ ५॥

उ० रिक्रद्रव्याञ्चितल्वं प्रकारममादाय पय्थंवस्छति यच तु

प्रथमं न बाचावतारस्तचाष्टद्रव्यातिरिक्रद्रव्यािततवं afa-

रेकिसाध्यमिति विभागः, व्यापकतावच्छेदकप्रकारिकेवान्‌- मितिरिति त तुच्छम्‌, येन विना प्रतीतिनं पययंवस्यति तस्येव

तच WATTS अन्यया इ्मएकं काय्यानाञ्चितं aa क्चि- द्‌्चितम्‌ श्रवयविलादित्यादावकाय्याभ्चितलप्रकारिकाऽ-

afafa a ara gl NN । ~~

ननु सिद्यतु अत्मा सिरः, सतु fra tifa कुतः, gag

द्र यमित्यत Are |

यथा वायपरमाणोरवयवकच्यनायां न प्रमाणएमतानि-

aa तथयात्मनाऽपि, यथया गणवच्वाद्रायुपरमाणुद्रयं तया- त्ाऽषोत्यथः॥ ५॥ पव्वेपक्माह |

वि ्लाद्य्ग्रखे SE तद्रसस्मरणात्‌ दन्तादकसंश्ञवरूपरसनेखियवि- कारादिन्नियव्यतिरसि्क्ति खात्मा सिद्यतीद्थंः सुखादीनां पश्चा.

नामातमलिङकत्वं चानवदेव बोध्यम्‌ Bh

faz रन््ियादिव्यतिरिक् च्छात्मनि तस्य नित्यद्रव्यत्वमतिदे.

wa साधयति

वथा वायुपरमाणे निस्वयवत्वात्‌ गुशवत््वाश्च निब्बद्रव्यतं

तथात्मनोाऽपीत्यथेः॥ ५॥ पुन्ना्यमात्मानुमानमातच्िपति ।

R Was & खाडिकम्‌। ow

woo aNen इति सन्निकर्ष प्रत्यश्षाभावादष्टं सिङ्ग

Wo

विर

न विद्यते ॥ € i सामान्यतादष्टाश्चाविशषः Wo |

ufaat सति श्रयं यज्ञदत्त इति चेत्‌ प्रव्यक्तं नास्ति तदा दृष्टं प्रत्ता गडोतव्याश्चिकं fay नास्ति यथा afear प्रत्यचेण सदचरिता ग्टहीते धूमे वा Te fay तथात्मसाधकं fay दृष्टं मास्तोत्यथः॥ ६ ॥

मनु प्रत्यत्दृटव्या्चिकस दृष्टखिङ्गस्याभावेऽपि सामा- न्यतेदृष्टमेव fag भविव्यति नदि तता नागमितिरि- Cee पुनः पब्वेप्चौ श्राद।

सामान्यतादृष्टमपि fay भवति मतु तत श्रात्मतेन

यश्चदन्तशरीरे चत्त रादिसनिकर्धं सत्चपि तदधिषावुखात्- नखाक्तुषाद्यभावात्‌ दृद व्याप्यत्वेन प्र्च्विषयीभुतं fay मास्लोद्यतः कयमात्मानमानं घटम, ARTIST afana तत्र त्यत्तानन्सरं तद्यािप्र्न्ताद्लायमुमामन्त॒ निराबाघमेवेति- भावः॥६।

ननु ग्रब्यववरूपेय ग्यान्तरस्य VASA AMMA NAM प्र्यत्तसम्भवादातमानुमानं न दुर्घटं सामान्यधन्नी- बच्छित्व्याप्यत्व्चानादपि इतस्बाधादिस्यले विरेषधम्मेप्रकारे- arafafaaaratizaa are | |

सामान्यतोादृात्‌ सामान्धम्मे वच्त्न्याप्यलयहात्‌ अवि-

१७५ वेश्टेषिकदश्ं AT |

wo तसादागमिकः॥८।

उ° अष्टद्रव्यातिरिक्रद्र्यलेन वा श्थादात्मशिडधिः किन्तु तेने-

च्छादीनां कचिदाचरितलमात्रं सिद्धयेत्‌ aw मात्ममननोष- यिकमित्य्थंः तदेतदाह विशेष दति॥ €॥

तत्‌ किं योऽपहतपाप्रा सञ्रात्मा दत्या्चागमोाऽनर्थक UATE] ष Ware

अगममाचसिद्ध एवात्मा नलनुमेयः दृ ष्टसामान्धता- दृष्टया लिङ्गयोरभावात्‌ तस्मात्‌ सभ्यगुपनिषदां अ्रवणात्‌ तत्सा चात्कार उत्पद्यते मतु मननप्रणालिकया, तथाच मननप्रयोाजनकमिदं AMAT TE fe ग्डतदज्ञक- ACSATUSAISWATATSA साचात्कारिन्नानम्‌॥ wat

तदेवं fafa: खजैः yas सिद्धान्तवा्ार ।

वि शेषः विर्रेवधम्मेपक्रारेख मानमिति, व्यापकतावन्छेदकन्रयडइ- स्येवानुमितिविधेयतावच्छद कले तन््लवादिव्यथः | 9 ॥ Tausl उपसं इरति | च्धागमिक इत्यस्य आात्मे धादि यते गरदोतच्ाततिकजिङ्धाभा- वादात्मभेऽमुमितिने सम्मषति खत खाता अागममाजप्रसमायन् eau: | तया चात्मन नायंमेतच्छासख्नं विफलमितिभावः॥ <=॥ समाधन्ते |

१ Gers २ डिकम्‌। १७०

we अदमितिज्नब्दस्य व्यतिरेकाखागमिकम्‌ yeh

waa म्रमाश्माद्मनि किग्वहइमिति-पदमात्म- पदं वा साभिधेयं पदत्वात्‌ घटादिपदवत्‌ दत्यनुमाना- दणात्मसिद्धिः। गन्‌ ufuarda तदभिषेयं सखादिष्यत we व्यतिरकादिति एथिव्ादि तेऽहमिति पदस्य afa- रेकाज्ञाटन्तरिव्यथैः। गहि uae एथिवो wear: अनोः अदं वायुः ्रहमाकाशम्‌ WE are: WE दिक्‌ अष्टं मन इति व्यपदेशः प्रत्यया वा, wot भवतीति चेक परशरीरेऽपि तस्मसङ्कात्‌, QUIT भवतीति च्च खस्यात्म- भिलस्सानिरक्रेः मम wiicfafa aafuares प्रत्ययाच afacafa साषान्यतादष्टमेव aw विजेषापय्यंवसनक्षमिति दूषितमेवेति चेल श्रन्पदऽदन्वमात्मलवमेव प्रकारः तथाच पचधम्पतावखाद वाऽदन्वख् nefaffand wae तच्वानन्यसाधारष्मेवेति faaefag: एवं सामान्यते(दृष्टा- दपि गाधसदषछटतादिश्नेषसिद्धिः aera अवशादेव साखा त्कारः किमनेनेति azana नहि मननमन्तरे wEex- कस्याञ्रद्धामखचाखनम्‌, मच acute तत्र निदिधया-

fae

wafaafafs wre इतिभ्रेषः qed aq न च्था- जमिकम्‌ qraaarsaiaaa अहमिति wee तिरेकात्‌ एथियादिषु Wee Raq अप्रयामात्‌ तथाचाहइमिति-पदः सप

डत्तिनिमित्तकम्‌ साधपरत्वात्‌ घटपदवदिव्बनुमानादहम्पद्‌ ZA

१.७८

वे सरेषिकदग्रनम्‌ |

उ सनाधिकारः, ay निरिष्यावबमम्तरेण सवाखनमिथ्या-

WATHAA GAGA STAT, भ्रभ्यासादेव fe का- लातुरस्याकस्मात्‌ कामिनोसालात्कारः; नहि श्ाब्दमा- गमानिकं वा ज्ञानं मिथ्याज्नानेग्पूलनशमं दिक्यारारी दृष्टमितिभावः। wa तथापि परो श्रात्मनि कथं षत रदति चेत्‌ कणएवमाह मात्मा प्रत्यत्त दृति, किन्त मभसा संयागप्रत्यासच्याव्मयहः कथयमन्यथाऽडं सुखी जानामो- च्छामि यते दुःखोत्यादिप्रत्ययः नद्ययमवस्ुकः सन्दिग्ध- वस्लुका वा, नीखादिप्रत्ययवत्‌ श्रस्यापि भिखितवस्त॒कलात्‌, मच्च न्लेङ्गिकः, लिङ्श्चानमन्तरफखापि जायमानलात्‌, नापि ्राष्दः, तद्म॒सन्धानाननुविधानात्‌, प्रह्यक्ाभासाऽयमिति येत्‌, ate कचिदगाभासविषथोऽपि नदप्रमितमारोणते इत्धावेदयिष्यते ॥ < ii

oc SOTO गीरिषा षयययणिणि

fac

खात्मला वच्डिव्रणक्तत्वस्य fear श्यात्मापि faudtau न चाचापि सामान्यधम्नं व्यापकतावनच्छेदकल्गरङडाइदिरेषधम्मपर- कारव कथयमममितिरिति वाच्यम्‌ इतरबाधादिस्ले यापकता- Tera विशेषश्म्भेस्य विधेयता वच्छेदकत्वसखी- कारात्‌ खन्धया Awa aways पन्त इता दीसरनाधसहषतेन afeicada जनिताया खमुमिते da- त्वानु पपक्तेरिति dye: | इदमुपलकच्षयं युवयेक्तानि च्रानादि- जिषूकान्बमुमानाग्छपि दशिंतरोद्या्मनि प्रमाणानि वेदिवध्यानि € ३

श Gard & ाञजिकम्‌। qe

ae यदि हष्टमन्वश्षमशं Saetise यत्चदस इति ॥

प्रत्ययः ॥ ११॥

WJo

वि

॥ १० ॥ दष्टवात्मनि लिङ्गः रक रव STANT प्रत्यक्षवत्‌

एवश्ेत्‌ किमनुमानेनेति पूव्वपच्चवादो are |

दति शब्दान्नानप्रकारमाद्‌ दृष्टमिति भावे-क्रप्र्यया- न्तम्‌, wasfaqed तेनायमर्थः श्रयं दवदनत्तः श्रयं यश्लदत्त दति प्रकारकं दृष्टं दनं श्रध्य्मेवास्ति यदि किमनमानप्रयासेन “नहि करिणि दृष्टे चीत्कारेण तम- नुमिमतेऽनुमातारः”॥९०॥

अच सिद्धान्याद।

दृष्टे प्रत्यक्ेण wea sara लिङ्क सम्भूतसा मयोके

oN न = अ नन्‌ मनःसयागरूपसत्चिकषय waa लाक्िक्मानवपन्- grants प्रमाश्नम्रस्तरीवि प्रमााम्सरननेषयं यर्यमि ताश ङकते। खन्वदां vas ct cue ्ानमिति यावत्‌ भावे निदधापरय- यात्‌ तथाच GY देवदत्तः अशं यच्रदसः सखी दुःखी Far. WNC प्यच्तमेव wa यदि quid तदा भवताममुमान- wate: किमधंमिति समदिताधंः, सिद्धदशायां सिबाश्यिष- ~ SA D az fa nN msataad: aaasi तद्या खमावश्छकल्वात्‌ तचेच्छेव Ae qa Mactaat वाचस्पतिमिखेः “नहि करिणि cz च्रीत्रारेब तमनुमिमवेऽबुमातार” दति ॥ १०॥ wrayi निरस्यति,

ee मना UWA खत्समि fay अनुमाने सति परवन्तवत्‌ 2 ^ 2

१८० वेगेविकदणश्रंगम्‌ |

se सति एक एव एकवेषयिक एव प्रत्ययः, प्रत्यय इति निर- सस्मस्तविभरमाशङ्धिलमार, ga एवमित्यत STE दूढल्ात्‌ प्रमाणसंखवेनान्ययाभावश्रङ्ानिवन्तंनपटुलात्‌, AT इष्टा न्तमा प्रत्यच्चवदिति यथा दूरान्नायप्रत्यक्ते सत्यपि खंवा- दाथ बलाकालिङ्गेमाऽपि तदनुमानं तदुक्तम्‌^“परत्यलपरिक- खितमणनुमागेन gaa तकरसिका” इति, TATE तम्‌ यद्यात्मा कदाचित्‌ wae Vad भासत एव तथापि अं गारः ae an इत्यादि विरोधिप्रत्ययान्तरतिर श्रता मतया स्धेमानमासादयति विद्युखन्पातसश्चातश्नानवत्‌, तच लिङ्गेन अनन्यथासिद्धेन ज्नानान्तरमुत्पथमानं पूव्वज्चान- मेव सखिरकरोाति। किञ्च “श्रातव्योा awa’ इत्यादि वि- धिबेाधितस्यात्ममननस दटसाधनत्वावगते अनमुमित्छयाऽ- वश्यमात्मन्यनु माग प्रटृ्तिः agfata निदिष्याखमाषम्भवे

वि° प्र्च्लसमागकारक Ta Tq ay wa प्रत्ययः भवतीतिश्रेषः AAS कुतः टए़लात्‌ अप्रामाण्यशङ्का निव्तेनश्चमलात्‌ FIAG प्रोत प्रामार्कत्वम्‌, यथा FC सरोवरादिसिले दृष्टेऽपि मरोचिकादिसन्देहात्ताटशप्रयक्छेऽपामाखश्रङ्गा उदेति, तता बलाकादिलिङगेनग तदनुमाने सति सम्बादेन तच प्रानाण्यम्रहा. न्ताटृशश्ङ्गा निवन्तते, तथात्मनि दृष्टेऽपि विपसोवलम्मावना- दिना तज्च्वाञेऽप्रामार्यश्रद्का सन्नायते तताऽनुमानेनात्मनि RVG BMA त्र प्रामाखयहादप्रामाश्छश्नङ्खगजिवन्तेनच- AMY VES तादृश्यषस्य घट मेष तदुक्तं fas: “qarg- परिक{शतमप्य › मानेन ayer तकरसिका” डति ॥ १९॥

१ ध्याये 2 श्थाडिकम्‌। VSR

qo देवदन्ता गच्छति GMT गच्छतीत्युपचारा- ETT प्रत्ययः ॥ १२॥

@° साच्ात्काराभावेऽपवर्गा सम्भवादिति भावः। we देवद- न्ताऽदं GN tia प्रतोतिदयाभिभानमात्मनः प्रत्या तवेदनौयलं खचयितम्‌ ॥९९॥

मन्‌ यदि यज्ञदक्ताऽहमिति प्रत्यय areata तदा ONT गच्छतीति गमनसामानाधिकरष्छभानमनपपन्न- मित्यत ्राद।

अस्ति fe श्रं गारः अं स्युख दति प्रत्ययः रसि ख मम अरोरमिति VIANA: तच देवदत्ता गच्छतीति गति- सामानाधिकरष्यागभवे व्यवदहारख भाक्ः, ममेति प्रत्य- qe यथार्थलात्‌ यद्यपि रेवदरसलवं ्ररौरटठस्तिजतिष्तेन Val गच्छतीति मख्य एव प्रयोगे यथार्थ एव चम्रल्य-

fo wee यन्द इत्यादिप्रयच्छं यद्यातमविषयकं तदा ay दत्ता मन्तीति प्रयः कयं स्यादात्मनि गतिमश्वस्याभावादित्व STE | देवदन्ता गच्छतीति वाक्धजन्धप्र्यः दवदन्तादिपदस्य शरीरे च्तयाय द्वति देवदत्तो जानाति इच्छति करोति Tatar प्रयोगानां मुख्यतया द्‌वदन्तादिपदस्छं विजातीवश्ररीरावच्छि- arate श्रक्तेरावश्छकल्वा्तद्थे भृरिप्रयागसश्नेन गोरवस्याऽ- किबित्करत्वात्‌ गब्डती चाख्यातस्य यनाय॑कत्वे तादग्रपयोगस्य सुख्यत्वमपि सम्भवती पि ATA ॥ १२ ॥

{TER वेेविकदशं गम्‌ |

ख° सन्दिग्धस्तूपचारः॥ १६ ॥ अहमिति प्रत्यगात्मनि भावात्‌ ATATATATS- यान्तरप्रत्यक्षः ॥ १४ ॥

ख° यः तथापि रेवद न्त पदं तद वच्छिश्नात्मनि परयुकञचेत्‌ तद- पचारिका बेद्धवयः॥९२॥

अच शद्धःते।

AMT पूष्बैपच्दयोतकः । श्रात्म्ररीरयेोस्तावद इ- मिति प्रत्ययः प्रयोगख Pa तजक मुख्यः क वेापचारिक दति सन्देरः॥९९२॥

Valet |

ध्यीन्तरमादमषरूपं NIST यच प्रायवे ष प्रह्यया- ऽचान्तर प्र्यक्षः अयमथः अहमिति way बअ्रत्गा- wf खाद्मनि भावात्‌ परज परात्मनि अभावात्‌ चया- न्तरे aaa मुख्यः wafaqaiwa: यरि त॒ WUT

ce in a नि owe Racer जानातीति प्रयेमद्योपचारिकल्वं देबदत्ता गब्डती त्स्य aaa किं विनिगमकसिव्धाश्ङ्ते | saya: सन्दिग्धः टरेबदन्तादिपदस्यात्मनि ae वोपचा- रिकत्वमिनि BSE: TAK GHATS: UR SGATUT | wefanfs Gy auc छखी्यादिष्यवहारः qaranc- vag: sure जरोरादिभिन्रस्य vad we वस्मात्‌ ्सोरादिभिद्रविषयकश्णष्यगाघजनकं इति फलतः wae

द च्यध्याये २ आडिकम्‌। १८्श्‌

wwe: ara तदा वहिरिद्धियजः स्यात्‌ महि शरीरं मानसप्रत्यक्तं माम॑सखायमहमिति vara: afefciea- व्यापारमन्तरेणापि जायमानवात्‌ WE दुःखी BY सुखी जाने यते द च्छाम्यहमिति येोग्यविशेषगणोपितस्यात््मनेा ara विषयीकरणात्‌, मायं afgar लिङ्गानुसन्धान- मन्तरेणापि जायमामलात्‌, न शाब्दः शब्दाकलनमन्तर- णापि जायमानलात्‌, तस्मान््ानस एव मनष्श्च वहिर- खातन्त्येण शरीरादावप्रटत्तरितिभावः। किञ्च यदि WUT स्पात्‌ परशरौरे स्यात्‌, खात्मनि यदि सात्‌ तदापि परात्मनि स्मादिति चेन्न परात्मनः परस्यातीद्धियलात्‌ तद्धिशेषगुणानामयोग्यलात्‌ योग्यविग्रेषगणेापयदेण तस्य award, म॒ कवलमाक्मन ददः Me किन्तु द्रव्यमाचस्य, xa हि याग्यविश्रेषगणापयदेणेव wad भवति, ्रा- काश्मपि तदं शष्देपद्यहेण प्रत्यकं स्यादिचेत्‌ स्यादेवं यदि श्रोचं द्रयद्याहकं भवेत्‌, WATT वा पवत्‌ स्यात्‌, आत्माऽपि wei तुल्यमिति चेत्‌ afexaara एव

fao श्ररोरादिभिन्च carafe तादृश्प्रयोगे qe: WAT लोपचा- रिकः, कुत एवमत we प्र्गात्मनि खात्मनि भावात्‌ खयेत्‌ सछखादेः TUF परच शरीरेोऽभावात्‌ TTS TSW, वथाच भूरिप्रथेमस्यात्सन्धेव सत्वा सथैव तादृश्ररयोामस्य Few शरो रादादेापश्चारिकत्मिति न सन्देहगन्धाऽपीति, न चारं सखी- व्यार खवब्देदक ता सम्बन्धेव Gas ैशिच्छं wee भासत इति

१९८४ RANMA |

ख° देवदत्ता गच्छतीत्युपचारादभिमानात्तावष्- रीरप्रत्यक्षाऽदङ्ारः ॥ १५॥

Bo yaaa प्रति खूपवत्चस्य तन्लात्‌, प्रत्यगित्ययं wers- न्यव्याटन्तमाड। एनः WEA | अदद्धारोऽहमिति प्रत्ययः स च शरीर प्रत्यक्षः शरोर wae विषया aaa शरीरम्रत्यचः। देवदत्ता गच्छतो- व्युपचारात्तावत्‌ प्रयोगः प्रत्ययो वा तया wafer: षचोा- पचार श्राभिमानिकः यताऽदं AT: We छथः सोभागि- माऽहं GARMAN: प्रत्ययाः प्रयोगाख्ोपचारेण समन्वयितुमश्रक्या इत्यर्थः ॥९५॥

fae वाचम्‌, करोऽ सृखीद्यारेस्पि प्रामाण्यापत्तेः करार रप्यवच्छे-

दकतासम्बन्धेन GUAT च्डमित्य सच्छब्द स्यात्न्येव WH- तया WAIST तदमेदस्यासम्भवाच | १९४ ॥

qactaufa |

erg: आअष्मितिप्रयागः शरीर्प्रयद्यः श्यीरस्य vad प्रति पत्निर्यस्मात्‌ सः शरीसरप्रतिपादक डति यावत्‌, तथाच यद्चट््ताऽहमिति सामानाधिकरण्यानुभवात्‌ यच्वदषादिपद- मपि श्यीरप्रतिपादकमेव तावदितिरतो तस्मात्‌ यश्चदन्ता गब्छतोव्युपचारादिति see तदभिमानात्‌ नतु तद्वाक्तवं भवि- gave ey गारः aw Ye इव्यादिभूरिप्रयोगानां were परताया Wants VHeny aqarmafyncaqy”e. सादिशब्दस्य च शरीरे शक्ततवादिति प्यं वसिताः neyo

gwar २ orfsag | १८४ ख सम्दिग्धस्तूप्वारः॥ १९ ॥

So fagrvare |

ठश्ब्दाऽयं fagraafaaaia उपचारोऽवमाभि- मानिकः किन्तु शरोर एवायमडम्प्रत्यय दति aay तजापि बन्देड Uae: तथाच प्रल्ययस्योभवयचापि कूट- atfeaa विश्रेषावधारणाय यतितन्यं तच यने क्रियमाणे निमोलिताशख्ठाणयरमिति-प्रत्ययदभ्रंनात्‌ worried afe- foxararet वस्डनि स मन्तव्यः, WC भवन्‌ परथरी- रऽपि खात्‌ चचुर्रपेच्छेण च न खात्‌, अं हः सयुजा वा सुखीति कथं सामानाधिकरष्मिति tq सुखाद्वच्छद- कलवेनापि तत्र भरीरभागसम्भवात्‌ सिंडनादवदिदं गडइन- मितिवत्‌, अदन्वमाचं WHT समारोणते मनसापखितम्‌, त्रगिद्धियापनीतमेष्ण्यम्‌ उष्णं जखम्‌ sat शरोरमिति- वत्‌ ॥ ९६॥

fre आाश्रङ्कयं facfaqary | उपचारः सन्दिग्धः, fa gacal गच्छती चयोापचारः उत यच्नदत्ताऽहं Tas, We आत्मनि च भूरिप्रयोमस्यावि- गिूत्वेनेकश्रेवस्य कसतुमग्र ऋत्वा दिव्यः, gue: खिडान्तयोाव- नायः ORC | मनु aay एव किं भवतां सिडाम्तः, किच्च यश्चदन्तामच्छतो- ata भवद्भिः पू्बेमभिदहिवस्तच प्रतिच्राइानिखदवद्यै-

rn Gaga Qly | 28

१८१ बेेधिकदशं नम्‌ |

we नतु शरीरविशेषाट्‌ यचदत्तविष्णुमिये चानं विषयः ॥ १७ ॥

So सिद्धान्तमुपटहयन्नार्‌।

श्चागमिति योग्ये सुखदुः खादिकमात्मगुणम्‌पलचयति, यथा यज्ञदन्तविष्णुमिचयोाः wot परस्थरभिन्नं तथा जलगसुखादिकमपि भिन्नमेव तथाच यथा यश्चदन्तस्येदं WUC तथा यज्नद्‌क्तस् Wi सुखादेः वाऽनुत्पन्ने अहं सुखी जागे यते दश्छामीति ज्रानादिकं विषया भवति याग्यश्नरोरविषयकत्वेन तदोयरूपादिवत्तदोयश्नानादरौी- मामपि प्रत्य्षलसम्भवात्‌ न च सम्भवति, तस्मात्‌ WAG- खादीनां शरोरादन्य एवाश्रये वक्रव्य इतिभावः | शरोर- विशेषात्‌ शरीरस्य भेदादित्यथेः तथाच शरोरभेदं प्राय wrt मतु विषय दति Sard पञ्चुमी॥९७॥

fee मतु नदि श्ररोरविश्ेषात्‌ शरीरविश्ेषविषयकल्वात्‌ यशच्चद्त- विष्छमिधयेश्धौ नमपि विषये भवति शरीरसाक्तात्ारे card: MAIS योग्यात्मविरेषगुणसामान्यपरम्‌, तथाच यथाऽस्ाक- मात्मसाच्तात्कारे ज्ञानादिकं विषये भवति डं नामामिडष्छामि यते सखी दुःखो Wiha सम्बेसिडत्वात्‌ तया शरीर- चारवादावपि WIAA स्यात्‌ यदि शरोरमहम्पदवाथं चा- मादिगुगकश्च स्यात्‌, नहि सुले यच्चदत्ताऽं जानामीति चाक्तृष- vars कस्यचिद्भवति, तश्नाच्छरोरेऽङमादिखवषशार चोपचारिक वेति arena प्रतिच्चाहामिरितिमावः॥ १९७.॥

श ध्याये २ afexz | १८७

we अहमिति मख्ययोग्धाभ्यां शब्द वद्यतिरेकाव्य-

Wo

fae

firarcfesrafag नागमिकः ॥ ९८ ॥

WATT AAAI: नीरूपद्र व्यत्वात्‌ जिरवयवद्र ्त्वादा आकाशवत्‌, तथाचाह WHT गोर श्ति बुद्धः श्ररोरमेव विषया वाच्यः, क्चिददं खुखीत्यादिधीरपि यद्यप्यस्ति, तयाघाश्रयमन्तरेण भाषमामानां सुखादोनां WUT षमा- गप caa कचयितुमुचितम्‌, sare सुरभिजखम्‌ इत्या- अयमन्तरेण प्रतोयमानयोारष्ण्यसारभयाष्लले समारोापः, नलेतदनुरोधेन जलप्रत्य यस्यापि प्रसिद्धजलमन्तरेणान्यवि- षयत्वम्‌, तथाऽर₹मित्ध्यषग्तं WIT एव वा स्तवम्‌, सुखादि- ea कदाचित्षचारोष्यते तेनात्मनि प्रत्य्ाकारं ज्ञानं माख्येव सुखाद्याधारत्वेन wut तदा गमबिद्धं भव- त म तचापि ग्ड दद्यतश्राह।

अयमथः श्रदं सुखी श्रं दुःखोति प्रत्ययो arafaar म ज्राब्दा नापि fea: शब्दलिङ्गयोारनुसन्धानमन्तरे-

वेदान्तिनख्तु निव्यविश्चा नमेवात्मा “विनाशो बाऽरेऽयमात्ा सत्यं waar we” दतिच्चतेः स च वस्तगल्या रकाऽपि मा- याकाय्याणं खन्तःकरबर्पापाधीनां मेदाच्रानेव प्रतिभाति ““रकमेवादितोयम्‌” इति ““रकस्तया सव्वेभतान्तरात्मा रूपं रूपं प्रतिरूपे बभूव" इव्यादिच्रतेरिखाङखगमतं दूषयति |

अहमितीति प्र्वयविषय इति शेषः, तथाचाह एखीत्यादिः

a fawarrauaafaaa: न चागमः ‘Saray च्ानमनन्तं we” 2u2

१८८ बेरेषिकदशंनम्‌। `

° शापि जायमानलात्‌ प्रत्यक्षत्वे च Areva निरवयवलश्च aguaam aafeftixanaearat भवति aw fe ङूपवत्वा न कद्र व्यवत्वयोः प्रयाजकलात्‌, मागसप्रद्यच्षता च तदन्तरेणापि। नमु स्यादेवं यथात्मनि प्रमाणं स्वात्‌ तदे- वतु aaa Are शब्दवद्ातिरेकाव्यमिलारादिशेषषि- रिति यथा faanfey cag शब्दस्य व्यतिरेकाऽव्यभि- चारौ नियतस्तेन तदा्रयस्याष्टद्रव्यातिरिक्स्याकाशरूपस्य farce सिद्धिः एवमिच्डछायाः एयिव्यादिषु व्यतिरेक- ख्वाव्यभिचारात्‌ तदाञ्रयेणापि षटद्रव्यातिरिक्रन भवि- तव्यम्‌ । मन्वेतावताऽप्यानुमानिकं एव Wal गतु प्रत्य taa are त्रमिति मस्ययोग्याग्यामिति अ्रहमितीति- कारेण ज्ञानाकारमादह तेनाहमिति ज्ञानं अब्दखिङ्गा-

fae श्व्याद्याममप्रतिपायेखराभिघ्रः खचर Weare मस्धयेोग्या- wife, मुख्यं सत्‌ यद्‌ योग्यं TE Tay ताभ्यां विश्रेषसि- डेरोखरमेदसिदेः, शेषु TIT FAA अन्येच्छानधीनेच्छा- विषयत्वात्‌, दुःखस्य तु दिष्ेषु IAA खन्धदेवामघोगदेष- विषयत्वात्‌, योाग्यत्वद्च प्र्च्बिषयत्वम्‌ रखुतत्कथनश्च हेत्वसिजि- श्ङ्गनिरासार्थम्‌ eat faageryfarcag अभिचारवा- tardg नित्यस्खस्यायोग्यत्वात्‌ तथाच अन्यं gs दुःख जीव- द्येरभेदसाधकम्‌। उपल्सेतत्‌ जनधा चानेच्छायला देषख दरभेदसाधका Reet | wa अहमिति cangfaas aver Sucfin: जन्यसखवक्वादित्यारौ Cera अन्ववख इ- चारायङात्‌ afar दुघंटमत sw विरेकाबमिचारा-

श Gere २ ufsa | १८६

° भुखन्धानमकारेण निमीखिताशष्य egw aye अहन्ववता योग्येन प्रमाणसिद्धेन उपपादगीोचम्‌, गत॒ अरीरादिना, तच्छाया व्यतिरेकाव्यभिचारात्‌ मुख्ययोा- ग्णन्वामित्यमम्तरम्‌ उपपादगोयभिति परणोवम्‌ चरा त्मनि प्रमाणठागि ब्कनि यन्धमारवभिया त्यक्तानि मचू- खेऽन्बेटव्यानि ॥ ९८॥

श्रत्मपरोखाप्रकरणं समाप्य टदानीमाद्मनानालप्रक- रणमारभते तच पृम्वेपशद्धम्‌ |

fae दिति यतिरेकव्याप्तेरिगियैः, sates पश्चम्यर्चस्तस्य च विशेषव- सिडावन्वयः तथाचान्वयट रन्ताभावेऽपि व्यतिरेकेण Sace ट ्ान्तत्वसम्मवेन व्थतिरेकसडहइचारयद्ाधोमव्यतिरोकग्थातिय- हाद बेक्वस्यखेऽमुमितिः सम्भवतोतिमावः, नन्‌ वतिरोकश्था- ग्येखर मेद साधकत्वं म टङ्चरमिव्याश्ङ्गनिरासायाक्कं शब्दव- दिति warfeded: आकाशस्य यया शब्दरूपाडेतेा afa- रेकय्याभिप्रकारेख श्रायमानादीखरभेदसिडिस्तथात्भनोा जन्ध- खखादि मश्चात्‌ तत्‌सिडिरि त्थः ॥ ys ममु ““रकमेवादितीयम्‌” ““तक्चमसि ana” cents w- तिबलात्‌ जोवेश्चस्येारमेदोाऽबण्यं Sia, मचोक्तानुमानाद्धेद- fafafcfa ae उखदुःखादोनामन्तःकरवधम्मत्वेन खरूपा- सिङडत्वात्‌ तथाच ofa: “कामः agent विचिकिल्घा अजाऽख डाश्तिरशटति करधभरेतत्‌ aa मन ca” इति, त्र कामण- ब्दस्य सखपर्त्वात्‌ घीणब्दस्य इततिरूपच्चानपरत्वाश्, दुःखस्यापि इखसामानाणिकरख्पेन भ्रतीतेसत्घम्मल्वाभा वादित्धाणशङ्कते |

१९२ वैरेषिकदग्रंनम्‌ |

° सुखद्ःखन्नाननिष्यत्यविशेषारै काम्यम्‌ ॥ १९ ॥ व्यवस्थातेा नाना ॥ Re ॥ |

ख एक एव Ma चैनमेजादि देहभेरेऽप, कुतः सुखदुः ख- जानानां निष्यन्तेर्त्यत्तेरविशेषात सर्ग्वश्ररोरावच्छटेन सुखदुः खन्ना मानासुत्पन्तिर विशिष्टैव यतः। यद्यात्मभेद- साधकं fayrat भवेत्तदा सिद्धोदाक्मभेदः, गच तदसि, यथा तत्तप्मदेशावच्छेदेन शब्द निष्यश्लावपि च्रब्दखिङ्का- विभ्रेषारेकमेवाकाश्नम्‌ येागप्यादिप्रल्ययलिङ्गाविशेषारेक एव ae: पूव्वापरादिप्रत्ययखिङ्गाविरेषारेकेव fea ॥ १९ ॥

fagrmare |

नाना WATT: कुतः Bawa: waar ufafraa: यथा कथिदाव्यः, कचित्‌ रङ्ः, कथित्‌ सुखी,कथिहुः खी, कञिदुखाभिजनः, कञथिन्नीचाभिजमः, कथिदिदान्‌, क-

वि सखदुःखच्नानानां निष्यश्या निखयेन अविशेषात्‌ जीवात्मनः डंरभिब्रत्वासिडेः उक्तश्चुया मनस्येव तेषां सिडत्वेन खात्मन्ध- सिद्धत्वादितिभावः ores ्याषरङ्खगं निरस्यति। A, दखराभिन्न नाना Araya जीवात्मा म डखसामिन्नडति यावत्‌, कृतः च wae: aaa निखयः तस्या, उखदुःखच्चानानामात्सनीतति्ेषः , aie खादयो मनसा war GE मडत्वाभाषेन सखादोनाम-

Red ? साह्किम्‌। १९१

खर शखसामणश्थाञ्च ॥ २९॥

we चित्‌ WH इतीयं व्यवसा श्रात्मभेद मन्तरणानुपद्यमाना

साधयत्यात्मर्ग भेदम्‌, मच WAH बाखकामारवाद्धं

क्यभेरेन वा,एकष्छाप्यात्ममोा यथा व्यवसा तथा चेनमेजा-

दिदेदभेदेऽपि स्यादिति वाच्यं काखभेदेन विरुद्धधन्मा- ध्याससम्भवात्‌ ॥ २० ॥ प्रमाणाश्तरमाद।

wre ति; तयाऽप्यात्मनो भेदप्रतिपादनात्‌ श्रुयते fe

“se ब्रह्मणो वेदितव्ये canfe तथा “ar सुपणा सयुजा

fae परव्यच्चतवापत्तेः च्वानायेोगपद्यनियामकतया मगसोाऽशव्वस्या- Teagan “ata: open” xenfegfrg “यायु- तम्‌" इत्यादिवत्‌ मनसः कामादिजनकल्वमवगमयति मतु तदाधारत्वं तदभेद्‌ वेति ॥ २०॥ इतोऽपि नी वस्येखरभित्रत्वमिग्ाड | WaT Be UAW जोवेश्चरयो भंदनोधकल्वात्‌ त्यादि “2 wet वेदितयये'' “दा qual सयजासखाया समानं Ta परि षखजाते तयोरन्यः पिष्यलं खादत्ति wary खन्योऽभिचा- muita? इत्यादि श्यतेः TT ACT भदे ऽवण्यमष्ोकार्ययः। नच camata तकता” “wafer aga भवति" र ादिश्ुतीनां का गतिरिति वाच्यम्‌ "त्वमसि" इति शतस्तदभेदेन तदीयल्व- प्रतिपादनेमाभेदभावनापरत्वान्‌ “wefag wea” डति girs

१९२ वे्ेषिकदरशनम्‌।

उ* सखाया समानं ay परिषसजाते"' cafe च।॥२९॥ दति ओओन्राद्करे कणादद्धताप्छारे दतीयाध्यायसख दितीयाङ्किकम्‌ ॥ * ॥

समापत्रखायं दतोयाष्यायः॥०॥

fae निदुःखलत्वादिने्रसाम्यं जीवस्याभिधत्ते नतु तदभेदम्‌ “fae. am परमं साम्यमुपेति"” इतिश्चतेगं बन्तरासम्भवात्‌ ute fe सोकिकवाक्येवु सम्पदाधिक्छे पुरोहिताऽयं राजा dew इत्यादिषु सादृश्यपरेष भेदोपचारः | नच माक्तदश्रायामन्नाननिडन्त Saat जायते इति are भेदस्य नित्त्वेन माश्रायोामात्‌ भेदनाग्राङ़ीकारेऽपि यखक्किदयावस्यानस्याषश्यकतवाच्चेति day: मेदसाधकाजि य॒क्यन्तराणि ुत्यन्तराणि च यरन्यगोरुवभिवा ufcaranrta 1 ९९ ॥ इति आओजयनारायय-तकंपश्चानन-कतार्यां कबादङ्षवितो बरतोयाध्यायस्य दितीयमाह्िकम्‌॥ *।

समाप्तखाय इतयाध्यायः Gog

8 अध्याये १ ef eaz | १९३

° सदकारणवच्नित्यम्‌ ॥ १॥

Wo

वि

एथिव्यादीनां नवानामुदेशं wad परोक्तं fade पररुतेमूलकारणतां सष्धाभिमतां निराचिकोषुः परमा- एनां मृलकारणलं एथिवयाद्चन्तभावश्च सिषाधयिषु fa- व्यवसा मान्यलख्लक्तषणं ATATTE |

न कारणएवद्कारणवत्‌ पदसंस्कारात्‌ तदेवं घरादी- नां व्यवच्छेदः तयापि प्रागभावेऽतिब्ाक्निरित्यत त्रा सदिति सन्तायोगोल्यर्यः। समवायविशेषपदार्थयाः aa- का्थसमवाय एव सत्तायागः सामान्यान्तरस्य सन्तायाख सत्मत्ययविषयतेव सत्तायोगः सख च प्रत्यया वस्तखरूप-

“यः शङ्करोऽपि प्रलयं करोति Baa यः परपुरषेऽपि |

उमाग्टदीताऽप्यनुमाग्टदीतः पायादपायात्‌ सहि नः खयम्भुः। सतः सव्नायते इति केचिददन्ति तेषामयमभिप्रायः, वीजादि. नेङ्खरादिकायेजनकः तथा सति कुमरूलखवीजादेरप्यङ्ग CTT किन्तु duet fara वीजस्यावयवविभागेन पध्वंसानन्तर- मेवब्ाङ्करोत्पादात्‌ बीजादिप्रध्वंस ण्वाङ्करादेः कारयमिति तथाच Raat पव्वैपत्तद्धचम्‌ “'खभावादवेत्यत्तिनेनुपम्टद्य प्रादुभा- ara” इति तदेतन्मतं निराकुन्बत्रेव परम!रादि क्रमेणा रम्भ- वाद ण्यति |

सत्‌ भावरूपं किञ्चित्‌, अकार्वत्‌ अजन्य, नित्यं विनाशा- प्रतियेगि वस्त, अवयविनां मूलकारणं नासत्‌ Ke प्रध्वं-

सस्य कारणत्व चुर्याछृतादपि वौजादङ्कुखापत्तेरितिभवः॥ १। ५

१९8

वैश्ेविकद श्नम्‌ |

wo तस्य काय्यै लिङ्गम ॥ २॥

we

Tae

माचनिबन्धन दत्यन्यदेतत्‌ नचान्यचापि तथेवास्ठ किं सत्त- येति वाच्यम्‌ श्रमुगतमतेस्तत्चिद्धेरक्रलात्‌ ॥ ९ ॥ जित्धसामान्यमभिधायेदानीं परमाणुमधिहत्या इ । AQ परमाणः, कायें घटादि, लिङ्गम्‌, तथाच ना- तमयं aaa “ard awe fafa: प्रत्यचप्रामा- ara” इति, अ्रवयवावयविप्रसङ्गस्तावदनश्यते स चदि निरवधि: स्यात्‌ तदा मेरूसषंपयोाः परिमाणरूमेदो न खात्‌ अनन्तावववारब्धत्वाविश्रेषात्‌ न च परिमाणप्रचवविभर- षाधीना faze: खादिति वाच्यं सद्छाविद्चषाभावात्त- योरग्यन॒पपत्तः, प्रखयावधिः स्छादिति चेत्‌ अन्धस्य कख- चिश्जिर वयवे प्रल्यस्येवान पयन्तेः श्रययवविभागविनाड- ava इव्यनाश्रकत्वात्‌, विभागश्च नावधिः तस्येकाञ्चयलतवा- wage: तस्माज्जिर वयवं द्रव्यमवधिः ख एव परमाणः। मच चसरेश्रेवावधिः, तस्य चातृषद्रव्यलेन महत्वादनेक- RAIN, ALAA चा चषप्रत्य चत्वे कारणत्वम्‌ अनेक -

ननु Aen Taare किं मानमत खाइ |

वस्य मूलकारबस्य, काय्यं चसरेणवादिकाय्यं दयम्‌, लिङम्‌ च्छन्‌ मापकम्‌ , तथाहि खवयवावयविधाराया अनन्तत्वे मेरसवं पया- aft साम्बप्रसङ्ः च्नन्तावयवारब्यत्वाविष्यषात्‌ aa: कवि- fem ae: नच चसरेडा वित्रामः; vata: सावयवः आस्तुधग्रखतवात्‌ घटवदिव्नुमानेन द्यककरूपतदवयवसिद्धः, नापि

8 अध्याये ९ अडिकम्‌। १९१५

Go कारेणभावात्‌ का्यभावः॥ ३ ॥

उ PIMA, WAY ACMA न स्यात्‌ कख कारण- AMA, न च चसरेणारवयवा एव परमाणवः, मद्र वया- Taaaat तेषामपि सपवयवलानु मानात्‌ AMAA कपाख- वच्च तस्मात्‌ यत्‌ MACY तत्‌ सावयवम्‌, we घावयवं तत्‌ काये दव्यम्‌, तथाच यतेाऽवयवात्‌ sree fara तच सावयवल्मपीति निरबयवपरमाणसिद्धिः तदुक्तं प्रभस्तदे- वाचार्यः “साच दिविधा नित्या चानित्या च श्ति॥९॥

ददानो परमाणो रूपादिसिद्धये प्रमाणमाद।

VTS TA कारणे SATAY काय्यं VATA: कारणगण- युन्वैका fe का॑गुणा भवन्ति घटपटारो तथा दभर॑नादि- व्यर्थः ॥ र ॥

fac दद्यञ्क ख्व विश्रामः, चसरेणारवयवाः सावयवा महदवयवत्वाव्‌ कपालवदिद्नुमानेन द्ययुकावयवस्य परमागुरूपस्य मूलकार- we सिद्धेः, wad क्रमेय तदवयवधाराऽपि सिद्धयेत्‌, अमव- सखाभयेनानुक्रूलतकाभावेन च तत्कल्पनाया सम्भवात्‌, ममतु SAAT च सर ओव्नन्यमदत्वमेवान कूल तकं सम्पाद्‌- कमिति aaa: y २। भावस्य मूलकार णत्वे बाघकमाद | ILA मूलकारबस्य भावात्‌ काय्योयाम्‌ खवयविनां भावः सत्ता, खन्यथा ग्दुपादानकस्य ग्टरम्मयत्ववत्‌ GAT UT ARAVA

काग्यादामवयविनाम सक्त्वप्रसङ्ादिग्यथेः॥ १। 26

१९९ qe

Wo

वि

विद्रस्किद्रंनम्‌।

अनित्य इति विशेषतः प्रतिषेधभायः ॥ ४ ॥

ददानो सव्वानित्यतावादिनिराकरणायाद।

विशेषत ईति षघ्यन्सात्तसिः fave नित्यस्य प्रतिषे WAIT खात्‌ यद्यनित्य दति प्रत्ययः WAAAY A खात्‌ मज उन्तरपदार्थनिषेधा्यलात्‌ तत्‌ कथं नित्याभावेऽनित्य दति स्यात्‌ भवति च तता नित्यमस्तोति faga, यदा अमित्य इति a नित्यः परमाणुरित्यनेग प्रकारे नित्यस ल्या प्रतिषेधः कर्तव्यः श्रनेन चख प्रकारेण प्रतिषेधा म सिद्धति सिद्यासिद्धिप्रतिहतलात्‌ weed aorta अकारः aaa एव प्रतिषेधवचनः ““श्रमानानाः प्रतिषे- धवाः" ईति तथाचानित्यद्ति न fra इत्यथैः प्रति- षेधभावः प्रतिषेधखसूपं तेन न नित्य इति fatve निल्यख्छ प्रतिषेधसखरूपम्‌, तख म सम्भवतीतिश्रेषः ॥ ४ ॥

मनु परमाणु नं नित्यः मुत्तलात्‌ चटवत्‌ एवं रूपवत्व- र सवत्वादयः प्रत्येकं देतव उन्नेयाः एवं षट्केन य॒गपद्‌-

सन्येमेवानिल्यं ate किचिदपि नित्यमिति मतं निरस्यति।

q इति नज्‌समानाथंकमश्थयम्‌, तथाच न fara इति प्रति- awe wat भवनं fates वस्तविश्रेवमाश्चिल्व तथाचा- वयवी ननमित्य डति प्रतिषेधो भवति aq ae पदार्था म faa इति सामान्यतः प्रतिषेधः सम्भवति, प्रतियोगिन निस्य सि्यसिजिभ्यां पराहइतत्वादिति समुदिताः ॥ 9॥

९ ध्धाये ९ साडिकम्‌। १९७

we अअविच्ा॥५॥

Ww

fae

यागात्‌ WAT: षडं्रता तथाच सावयवलात्‌ श्रया- प्षटृत्तिमंयोागाञ्रयलात्‌। किञ्च परमाणामथ्ये werara- afe तदा सच्छिद्र लेनेव सावयवत्म्‌, अथ मासि, तदा- काश्रस््ासव्यगतलप्रसङ्गः। किञ्च कायावल्वात्‌ wefwa- स्वात्‌ । श्रपिष्वयत्‌ aq तत उणिकमित्यादि सणिकलसाध- कानमानादपि परमाशरनित्ता, तथा चेतावती चेद- नूमितिपरम्परा तदा कथमुच्यते परमाण नित्य इत्यत ATE |

परमाणारनित्यलविषषया खब्वायमुमितिः wfaq wa- SUT श्राभासप्रभवलात्‌ आपातत ध्भ्मिंयाहकमाननबाधः aaa विपकबाधकप्रमाणश्एून्यलाद्ाणलासिद्धिः कचित्‌ खरूपासिद्धिरित्यादि समानतन्ल्ेऽन्वेष्टयम्‌॥ ५ ॥

ननु यदि परमाणरस्ति कथयमिद्धियेण न गद्यते रूपव- स्वस्यश्रव्वादययेद्ियकलप्रयेाजकास्वयेवापपादिता इत्यत ATE |

ममु परमाडरनिन्ः KAA ANAT रूपवत्त्वात्‌ सावय- वत्वात्‌ द्याप्यडृत्तिसंयागाख्रयत्वाइा चट वदित्यादयनुमानसा- माव्यात्‌ परमशारमि्यत्वं Sagara खा |

अविद्या अप्रमा अथात्‌ परमाशेरमित्बत्वानुमितिः दुद्ध- रेतुजन्यालात्‌ THAT रेतूनामनेकान्तिकत्वादितिभावः॥ ५६

ननु परमाः सत्वे कयं तस्य न चादुषादिकमत खा ।

tes वेशेषिकदण्ंनम्‌ |

Go महत्यनेकद्रव्यवत्वात्‌ रूपाच्चपलस्थिः ॥ € ।

भ

fae

मरति मदत्ववति ca मरच्छन्दात्‌ परिमाणवाचकात्‌ गुणवाचकानां मतुपो लोपात्‌, श्रनेकद्र व्यवच्वादिति wa CHAT यस्य तदनेकद्र व्यम्‌, तद्यस्यास्ति तदनकद्रव्य- वत्‌ तद्धावस्तस्ात्‌ Warsaw, एवं सति वायुरपि Waa: स्यादत BA रूपाच्चेति उद्भूतादनभिग्डतादिति वच्यते, उपलस्िरिति वदिरिद्ियणेतिशेषः तथाच परमा- णा मंदत्वाभावादनुपलसिरिल्युक्रं भवति, अरनेकट् यवक्वश्च waaay श्रवयवबह्ताधीनमदत्वाञ्रयतलं वा। न च मदचेनेवानेकद् व्यवक्चमन्यथासिद्धमिति वाच्यं वेपरील्यस््ापि सम्भवात्‌, waa जनकस्यान्यथासिद्धि aq जनमकन जन्यस्येति चेन्न जन्यजनकयायंगपद खयव्यतिरेकय- रेऽन्ययासिद्यभावात्‌ अन्यया अ्रामणदिना दण्डादीना- मन्ययासिद्धि प्रसङ्गात्‌, AAA प्रत्य्तात्कषा दू रा- दाविति चेन्न श्रनेकट्रयवच्ात्कषंस्यापि aa समवादिनि-

उपलब्िः चाश्युषं airy vada, महति महत्परिमाब- वति भवतीतिग्ेषः तथाच परमाणामंहत्वाभावात्र प्र्च्चमिति भावः। नम्‌ वायवादेरपि महत्पमरिमाणसश्वात्‌ कथं न प्र््त- मत उक्ष रूपादिति उद्भुतरूपादित्यथेः तेन चक्षुरादी रूप- सन्यपि 7 VEGA, नन्‌ चसरोगवादावेव कथं महत्त्वं न पर- माणावित्त उक्तम्‌ अनेकडव्यवक््वादिति तथाच saa TH प्रति wanna प्रयोजकत्वात्‌ परमागवादः च तदभा-

8 ध्यायं ९ wifes | १९९

wo सत्यपि द्रव्यत्वे ACS रूपसंस्काराभावादाया- रनुपलब्धिः WO

we गममाविरदात्‌ किञ्च मकंटकोरख्रजाले दस्तचतुष्टयादि- fad दूरादप्रव्यक्ते मकटमाचप्रत्यत्तताऽनेकद्र वयवक््ात्क- dita animate जाले वत्तंमानलात्‌ एवं खक्- तन्तुघरटितपटादौ gta मदचेत्कषैऽपि खन्पपरिमाण- म॒द़रादिम्रत्यलतेद्रष्टयम्‌॥ ६ ॥ नन्वेवमपि मध्यन्दिन ्काप्रकाश्स्य चाच्षस्य रश्योवा- Gat स्यश्ंखमवायेनम शखूपसमवायिनोा मडहतस्चापलम्भः स्यात्‌ तश्रा, खूपसंसकारपदन रूपषमवायो खूपाद्वे खूपानभिभ- aq faafea:) तेन यद्यपि वायो यएव स्यशंसमवायः ष एव द्पसमवायः तथापि eufsefadr नास्ति aa

fac aq मत्वम्‌ आनेकद्रव्यवक््वच् नेकसमवेतसमवे तत्वमिति

अमेकद्रयवस्नादिति पञ्चम्याः प्रयोजव्यत्वमथेः न्वयखास्य मदत्‌-

परिमाये तच च उपलसििप्रयाजकत्वं तात्पय्थेबलात्‌ पारतन्त्येख भासते खता न चकारासङ्कतिरिति ध्येयम्‌ ॥ ९।

नन्‌ समवाय TH UI LY रूपस्य च तथाच वायो स्पश

awa रूपवक्वमप्या वश्यक्रं सम्बन्धसन्नायाः सम्बन्धि सन्ताप्रया- जकलवात्‌, LAY कथं न वायोः प्रत्य्मत च्या |

Sweat: daa रूपं afefea इतिन्यायाम्‌ उदभु तान-

भिभूतरूपमिति वावत्‌ तदभावात्‌ तादृश्ररूपत्वावच्छत्राधि-

करशत्वाभावानत्र वायोः उपलयििः yeaa | न च सम्बन्धस-

Roo

we

विर

वेशेधिकदर्नम्‌।

पात्य काभावसत्वात्‌ चाचषे च TR र्पसंस्कारः रूया- aa नास्ति मध्यन्दिनिखकाप्रकाश्रे च रूपषंस्कारो रूपान- fanart नास्िदरति न तेषां प्रत्यच्तता, एवं योभ्ना्नम्न- कपाखानलकमकादिषु खूपसंस्कार vas: टठत्तिृतस्त सू्पञ्च ख्पसंसकारखत्येकरूपपदलापः तेन खूपाभावादा- यारनुपलयिः, खूपसंस्काराभावाचक्तरादीनामनुपलयि- रित्याह्कः॥ ७॥

एवं परमाणनित्यताप्रकरणानन्तरं परमाणलिङ्गत- यापोाद्रा तसङ्गत्या वदिद्रव्यप्रत्यक्तता प्रकरणं समाप उपा- Blast गृण श्रत्यच्चताप्रकर णं वन्ंयिग्धक्नार |

तायाः सम्बन्धिसत्तानियामकत्वात्‌ कथं म वाचो रूपाधिकरबत्व- fafa ae वायो रूपं नास्तोति प्रयच्तसिद्धेन रूपाभावेन विरोधित्वात्‌ वायु रूपवानिति ध्रययासनत््वेन तदधिकरखतायां SATA, यचतुन बाधकं किन्त साधकान्तरं तथैव सम्बन्धसन्ता सम्बन्धिसत्तानियामिका डव्यनभ्युपगमस्वावश्यकतवात्‌, KIM सतत्वकथनन्तु रूपसम्बन्वसश्वन्नापनायम्‌, ATLAS. सत्वाभिधानन्तु पल्च्तकारबसम्त्य थेम्‌, उद्‌भूतल्वविष्ेवगं भ- च्लनकपालादिख्यवङिीग्रोग्मचच्त रादुपलबन्पिवारणा्यंम्‌, न भिमूतत्वविग्रेषयम्‌ मध्यन्दिगेाख्काप्रकाश्चादिप्र्यच्तवारखायेमिति संच्चेपः॥ ७ ॥

ननु परमाणवादीर्मां प्रयतत न भवतु तद्रुपस्य तु प्रचच्चं कथं न भवति वहिंथप्रत्यच्रव महत्रिमाबेद्ध, तानभिभुवरूपयो- हतुत्वादन्यया घट रूपादोनामपि प्रत्यस्तं ग स्यादिन्बता मप्र छ ताप्रकरयमारभते।

# खध्याये ९ arisen | २०१

qo अअनेकद्रव्यसमवायात्‌ रूपविशषाश्च रूपाप-

far: y= ॥

So खूपगताविग्ेषारूपविश्रेषः तखोद्भूतत्वमममिग्धतलं

वि.

Susy तसाद्रपस्सापलयिः | मन्वेवं परमाणो FTAA च GU ग्टद्योतेत्यत उक्रमनेकद्रव्यसमवायादिति श्रमेकपदः wWaequt तेमानेकानि wats द्रव्याणि ्राञ्चयतया यस्य तदनेकद्र व्यं चसरणप्रष्डति तत्छमवायात्‌, चटादयोऽप्यवय- ALATA: परम्यरयाऽनेकद्रव्याञ्जया एव, रसषसश्रादरोा- ङूपलविरदहात्‌ wears: wei तेजसि च उद्भू aafacera, उद्भवः रूपादिविशेषगुणगता जातिविशेष एव खूपतादिव्याणः। waa श्रुक्तवसुरभिवकटुलादिभि- रपि परापरभावानुपपन्तिरोव तन्नद्याणतन्नानालकल्पने ठ कर्यनानारवम्‌ BRITE नानार्थवचेति चेन्न वादधी- ककंड्डियग्रदणयाग्यगण लस्टेवे पाधेरद्धवत्ात्‌ तदुपाधिवि- रदसेवानद्धवल्वात्‌, श्रनुद्धवाभाव एव उद्धव दति केचित्‌ तशिग्यम्‌ waged व्यवस्थापयितुमश्नक्यलात्‌ अतो-

नेकं RIAA यस्य तदनेक्रब्यम्‌ अनेकाथितमित्थैः तत्धमवायात्‌ अमेकसमवेतसमवेतत्वादिति यावत्‌ aewaa- वेतत्वश्च गन्यमडत्वप्रयाजकमिति मङत्परिमाबमेवा्र विव- चितम्‌, रूपविशेवजद्भूतानभिभूतरूपम्‌, वसनात्‌ TET - शन्यत्वं तथाच waaay मडत्परिमादमुद्धु तागमिभूतरूपच

सामानाधिकर्ण्सम्बन्धेम कार्यं तत्काग्येतावन्डेदकन्तु afy- 2D

RoR

वेशेषिकदश्रं नम्‌ |

° तेन रसगन्धस्यषु Wiel व्याख्यातम्‌ ॥ € ॥

We

fae

दियविशेषगुणलमनुद्‌ भूतलमिति चेत्‌ एवं af रैच्ियक- विश्रेषगुणलस्यवोद्ध वत्वापन्तः। रेश्ियकलवावच्छेदकं कि- मिति चेत्‌ gay, विण्षगुषणव्वेकवाद्‌ भूतलं जातिः ग्ठगत- लाते परापरभावाभुपपत्ति न॑ रेषायेत्यपि वदन्ति॥ ८॥

स्यद्रातिरिक्रानां खूपसामानाधिकरणष्छमेव वरिरि- द्ियग्राद्यताप्रयाजकमिति ङूपप्रत्यचसामग्रोमनिधाय ता- मन्यजातिदिशल्रार |

तेनेति खपम्रत्यचश्ञाननेत्यथः यथा ₹ूपवि्रेषात्‌ खूप- लागभिग्धतलोद्धूतलाद्रपो पलयिस्तथा रसविश्ेषात्‌ रस- लागभिग्धतलोद्धूततलच्शात्‌ रसापलसिः एवमितर चापि योष्यम्‌ अरनेकद्रव्यसमवायञ्चातिदेश्छः, चाशरसनलगिदधि- याणामगुद्धवाङ्गन्धरसस्यशानामग्रदणम्‌, पाषाणादरावगद्ध-

रिङ्ियजन्धग्र्यसमवेतप्र्यच्त्वम्‌ तथाच परमागरू्पादी मह- श्वस्य यीधरोश्रादिरूपादौ उद्भूृवानभिभूतरूपस्य सामानाधि. कर ण्यसम्बग्धेनासनश्वात्‌ म तेषां प्रवच्छमिति भावः ॥ < ॥

परमाण्वादिगवगुबाम्तराबामपि प्रब्नच्तमतर्व म भवती न्ाह।

~न रूपद्यलीयरेतुकथनेन cane चानं प्रतं a. स्थातमक्घप्राबमिन्धयंः तथाच परमाडद्यकगतागां रसमजन्ध- wat मडक्वाभावात्र प्र्चम्‌, safe Suey weata-

9 अध्वाये ९ aria | RoR

उ° ANTIAT:, तद्‌ भस्मनि तयोारपलन्नात्‌, तयोः पावा- चादटाव॒षलम्र एव नतु We इत्येकं । विभक्रावयवाष्द्रवय- खूपागुदधवाश्तदग्रहएम्‌ एवं रसस्यापि, vars तेज रू- पस्यानुद्धवात्‌ UNG चाभिभवात्‌ विततकर्पूर चम्पको खूपरसस्यशागामनगुङ्धवादनुपखमः | BHT wuaga- मेव Waseca प्ररममिण्डते, रूपमथ्यनिश्तमित्येके कगकण्रदणन्‌ र्ूपान्तरसाडइचग्यात्‌, अभिभव बखवनत्छ - जातीययणटटतमग्डणं नतु बलवत्धजातोयसम्बन्धमा- चम्‌, बलवत्षजातोयसम्बन्धस्याणद्रदणनिङूप्यतया शअ्रय्रद्‌- णरेवेपजोव्यलात्‌ नचाग्रहशग्रथोजकलेन बलवत्सजातोय एवाप्रजोव्यः, WCU गरहश प्रागभावस्य तरत्यन्ताभावसखछ वा तदप्रयाच्यलात्‌ DUVETS च तजाभावात्‌, तवापि तरिं वश्वक्छजातीयग्रडणहटतमयदण मनुप्रपनमेवेति चेत्‌ sed तथापि सजातीयस् बलवच Teas वा तादूश्- सम्बन्धसत्वे वा ग्रदाग्रदणे एव प्रयोजके इति स एवा- भिभवपदार्यः॥ < ॥

fac ष्छेदकं नेक्तप्र्य्षत्वं वावुपनीतद्ठरभिभागादेगेन्वस्य वाग्बादेः aig च प्रखर्तानुषपत्तेरथापि बव्यसमवेतचाुषं प्रति BRITA रूपं सामामाधिकर णरसम्बन्धेन कारबम्‌, तचा- विधघरास्नं प्रति Sx ताननिभ्‌ तर्सः, तयाविधत्राखलं प्रति SACU, तादाग्यसब्बन्धेन तथाविधस्प्रारनं प्रति उद्धुतान- fret: सामानाधिकरगप्रसम्बन्धेन हेतुरिति faites

काग्ेकारबभावेा AMS Wes 2? 2

Roe वैेधिकद नम्‌ ख° तस्याभावादव्यमिचारः॥ १०॥ Se ननु गङ्लमप्यनेकद्रव्यसमवेतं खूपमरत्वसमानाधिक-

fae

रण्यति कथं न प्रत्यच्मत ATE |

तच्छ खूपलादेः सामान्यस्य उद्भवस्य च गरूतवेऽभावान्न WS HAIN! ननु माण्डत्‌ तच शूपलादिकं तथापि am- व्यच स्यादत श्राह व्यभिचार दति एककट्द्ियय्माद्यलं प्रति ङूपल्रादीनां पञ्चानां जातीनाम्‌ अरव्यभिचारोनियम एव यश्रैव पलादि पञ्चकान्यतमं aaa वाद्येकंकंड्धियग्रा- wa तद्मतिरेकादित्यथः, खतरे त गरवाधिकार ख्छास्फुट - लात्‌ प्रशस्तदवेरतोद्धियेषु मध्ये परिगणितमपि वष्षभा- चार्थः स्यारशनमुक्तं गरुलम्‌॥ ९० ॥

ननु VAM: कथं म YU महत्त्वस्य उद्भूतरूपस्य च सामानाधिकर ण्रसम्बन्धेन तच सन्वादित्त खा |

चर तत्पदेन पक्रान्तस्यापि कारणकलापस्य परामशः कायीत्पत्तिप्रयोजकतया तस्य प्रसिडत्वात्‌ तथाच तस्य कारय- aT अभावात्‌ सत्वात्‌ व्यभिचारः उद्‌भुतरूपादेः का्यकारणभावकल्पनायां गरुत्वादो नान्वयव्यभिचारः इव्यर्थः तथाच साकिकविषघयतासम्बन्धेन प्रद्यच्तसामान्यं प्रयेवातीनि- याणं गुरत्वादीनां गुरत्वल्वादिना प्रतिबन्धकता खीकारस्यावश्च- कत्वेन तदन्योन्धाभावस्य गुरतवादावसत्तवेन सामग्यभावानत्र गुड- me: प्र्क्चमितिभावः। ved carats था- सातं खोद्चतद्च गुरल्वादेः स्पा णंनपत्च्तमिति CHT: 1 oa

€ खध्याये १ च्ाडिकम्‌। २०५

ख” संस्थाः परिमाणानि yaad संयागविभागो परत्वापरत्वे कम्म च रूपिद्रव्यसमवायात्‌ खाक्षु- षाणि ॥ १११

So एवमेकेकड्ियण्द्यानसिधाय दोड्िययाद्यामाड।

एतेषां Wes स्पाश्रमले वा परस्परामपे्लदच- नायाखमासः। यद्यपि awardee तथापि न परि- माणवेन, चकारः शेद्र वत्ववे गानामुपसं ग्रहाः, चालुषा- णोति सखाशनत्रमणुपलचखयति यद्वा चकार एव चासृषाणि चेत्यचाऽपि याच्यः सद्या दति बडवचमम्‌ एकलादिकाः | Vat एव स्याः संग््ाति, एकत्वं सामान्यमेव नतु गृण इतिचेत्‌ तद्‌ यदि द्रव्यमाचटत्ति तदा aay सदा- न्यनानतिरिक्टत्तिलम्‌, श्रय गणकणारपि THA तदा सकलया सडान्यूनानतिरिक्रट़त्तिलम्‌, कथं तदि गुषादा- वप्येकत्वादि प्रत्यय दति चेत्‌ श्रारोापितेनेकवेन, एकाथै- ` समवायप्रत्या सत्या सम्यगेवेकल्प्रत्ययोा वा | तदेतदे कलं मि- axay नित्यम्‌ afaay च कारणेकलासमवायिका-

वि दीदङ्िययाद्यानाद। चात्तृघाबोव्यधापि पुव्वंचकारो योजनीयः तेन सष्यादीनि कम्मैपय्यैन्तानि रूपवद्‌ ्रव्यसमवेतानि चाक्षुषायि स्पाश्रंनानि Gad: | करम्मेचेति चकारात्‌ उट्भुतरूपवद्‌ गरवयागं येग्य- गतानां खेइवेगग्रवत्वानां जातीगाख्च dae) सूपिपदः

२०६ वेेषिकरद शमम्‌ |

wo अरूपिषणाक्षषाखणि ॥ १२॥

प° रकम्‌, faafean श्रपे्ाबुद्धिजन्यम्‌ श्रपेषाबुद्धिख

नानेकत्वसमृहाखम्बमरूपा सजातीयो विंजातीययोवे द्र व्ययाखक्लृषा Vass ॥ ९९॥

एतावन्त्येव कव्मपर्यन्तानि श्रभिप्रेव्याद |

ङूपररितद्र येषु वन्तंमानानि कम्मप्यन्तामि सद्चादी- न्यचालुषाणि न स्पाश्रनानोत्यपि द्रष्टम्‌, च्रप्रव्यलाणो- ति arma, तथासत्यात्मैकलमपि sad 4 ean ॥ ९९॥

सूपादीनमामेकेकड्डियय्राद्यतं सद्धादी्नां दीख्धियया- लं सुखादोनां मानसलतवं तथाच सत्तागणवयोाः सामा- न्ययाः सर्व्यद्ियग्राद्यलमायातमिद्याड |

fac योाग्यपरं तेन परमारवादिगतानामेतेषामप्रबक्षत्वेऽपि नास The aera याग्यसमवेतानामेतेषामचाचुषत्वमयोायातमपि स्पा माड | रूपिषु खयाग्येषु रतानि अचाच्तुघाजि खस्पाश्रं मानि tad: ` श्यात्मेकत्वस्य मानसप्र्क्तादयात्‌ खप्र्यच्चाबोति Are ॥ १२ ॥ सन्ागुबत्वयोाः सर्वं खय पराद्मलमाइ |

8 खथ्ाये ९ fear | Roe

qo रतेन गुणत्वे भावे च सर्ववन्द्य जानं व्धास्या- तम्‌ ॥ १३।

so व्यक्रि्ररणयेग्यतेव जातियदणयोाग्यता व्यक्रयख चया- यथं यदि सर्ववद्धियेगयन्ते तदा marti गणलसक्षयाः सर्ग्वद्दियग्राडलवं प्यवसन्नमित्यर्थः ॥ १९२ ॥ दति शादरे वेशेषिक्नेापस्कारे वत्थाध्यायस्याद्य- माज्छिकम्‌ ॥ % ॥

वि भावः सन्ता, सर्ववन्दियं सर्ववखियनन्यम, wre yard ware तथोः सर्ववन्िययेोग्यतित्वात्‌ सर्व॑रेवेद्ियेक्ते eee इति भावः॥ १९३॥ डति श्रीजयनारसायश-तकपश्चानम-छतायां कशादद्चविशते चतुचाध्यायस्याद्यमाहिकम्‌ ॥ % ॥

Rec Ju frac |

द° तत्पुनः एथिष्यादिकायद्रष्यं चिविधं शरीर न्दियविषयसंन्नकम्‌ ॥ १॥

उ Nagas चतुथाध्याये मृलकारणपरमा- एपरोलानन्तरं sage whats द्रव्याणि परो- चिचिषुराद।

तच ware प्रयन्नवद्‌ात्मसंयोागाखमवायिकारणवत्‌- करियावदग्यावयवितल्म्‌ उपाधिभेदः, नतु wove जातिः षथिवीलादिना परापरभावानुपपन्तेः, thay खत्य- जमकनश्चागकारणमनःसंयागाञ्रयलम्‌, शब्देतरोद्भूतविज्रेष- विेषगणानाञ्रयले खति ज्ञानकारणमनगःसंयागाञ्रयलव वा, मक्ञ्चरमयनरश्मिस्ह तेजो न्तरमेव WET शब्दरूपे

वि परमागुरूपम्‌ ककारखपरीच्ां प्रथमाङ्के सम्पाद्य का््यैडययं विभजते। er श रीरत्वम्‌ न्त्या व यविमा चड्तिचेटावदुत्तिजातिमततव इसत्वएथिवीत्वद्रव्यत्वसज्वादिवारणशाय प्रयमदश्यन्तम्‌, घटल्वा- दिवार्णाय चेदावदत्तीति, घटण्रोरसंयोगादिवास्याय जा- तीति ममुष्यत्वचेश्त्वादिजातिमादाय मानुषादिश्यीरे कक्ष waa: carafe tea खाध्यात्मिकवायुसम्बन्ात्‌ अन्यया wayaderaten न स्यात्‌, कल्यभेरेन =zfey- nace नानात्वात्‌ सिंडत्वजातिमादाय तच लदणसमन्वयः नतु शरीरत्वं जातिः एयिवील्वादिना सङ्करात्‌, नापि चाय त्वम्‌, निशे सीरेऽव्यापेः | इद्ियत्वमपि न जातिः, एयिवी- त्वादिना ` सङ्करप्रसङ्गात्‌ किन्तु श््देतरोद्धतविष्रेवरुयागाम्-

€ अध्याये २ ाडश्िकम्‌। २०९

° तरोद्धूतविश्रषगणानाञ्रयले सतीति देयम्‌, afafgaa जातिः, एथिवीतलादिना परापरभावानुपपन्तेः। विषय- त्वञ्च यद्यपि प्रतोयमानभेगसाधमलम्‌, ae सोकिकसा- चात्कारविषयवमेव दवयगणकब्मसामान्याभावसाधारणम्‌, तथापि छचानरोधात्‌ लेाकिकसा्षात्कारविषयकाद्र यलं द ्टव्यम्‌, ए्थिव्यादिकायंद्रं विविधमिति fe aaa, तथाच विषयत्मपिन जातिः॥९॥

carat शरीरस्य जमातिकल्रचा तुरम तिकलग्रवादं नि-

राकन्तमाद ।

विण यत्वे सति च्रानकार्गमनःसंयोागाखयत्वम्‌ इख्ियमनःसंयाम- चम्ममनःसंयो मात्ममनःसंयागा क्नानकारकानीति चम्मेरणात्मनि चातिव्यािवार्याय सत्यन्तम्‌, ओव्रेऽया्िवास्णाय we- तरति व्याघ्रादिनयनरप्लेखचुष्खोकारे तु रूपेतरेयपि ap. व्यम्‌ त्रायादौ गन्धादिसत्त्वदुद्धतेति खक्ालादियाप्यम्‌ खन्ध तत्वं जातिनैनैव तदभावकूट वत्त्वमृद्ध त्वं तच्च संयेगेऽप्यस्लो य - सम्भववारबाय वि्नेषेति कालदिगादावति्याभिवारणाय श्वान कारढेति चद्ुरवयवविषयसंयेमस्यापि चद्छविंषयसंयोगदासा चागजनकत्वखीकारात्‌ चचुरवयवादेा चदुःसंयुक्तकालविशेष- AAA: MAS CMA AAT AANA तट्‌घटकसंयोग- स्यापि लाञ्चयविग्रेषशतासम्बन्धेन चाच्ुषकारणत्वात्‌ तमादाय कालादौ चातिव्याप्तिवारणाय मनःपदम्‌ |) विषयत्व साक्तात- परस्म्यरया बोापभोागसाघनत्वे सति जन्यद्रव्यत्वम्‌, तस्य श्यीरे- जियडसतित्वेऽपि शिव्यबिवेषद्याथे तयोः एचगुत्कीत्तंनमिति SSG avs

2 ह

२१० वेशरेषिकदशर॑नम्‌ |

Go प्रत्यक्षाप्रत्यक्षाणां संयागस्याप्रत्यक्षत्वात्‌ TAT

Wo

त्मकं न विद्यते ॥ 2 tt

गन्धक्तद पाकब्युदावकाश्दानेभ्यः पाञ्चभोतिकं यदि BUC भवेत्‌ तद्‌ऽप्रत्यक्तं भवेत्‌ यथा प्रत्यक्ताप्रत्यक्षार्ण वायुवनस्पतीनां संयागेाऽप्रत्यक्तस्तथा Waa स्यादिति दृष्टाम्तदारकं खच, पञ्चात्मकं न विद्यत दति श्रौरमितिशेषः। क्तेदपाकादयस्तु उपष्टमकजलानलखलगता एव, चातुरभोतिकोऽष्येवम्‌। wag Bawa, चयाणां न्तानां प्रत्यत्तलादिति चेन्न विजातीयारम्भख्य प्रतिषेघात्‌। एकस्य गृणस्यावयविनि गृणानारम्भकत्वात्‌ तद्‌ यदि एथिवीजलाभ्यामारम्भः खात्‌ तदा तदारबमगन्धमरसद्च स्यात्‌ एवं एथियनलाभ्यामगन्धमरूपमरसञ्च स्वात्‌ एटथि- व्यगिलाभ्यामगन्धमरसमरूपमस्यशञ्च स्यादित्या युद्धम्‌ ॥ neu

fae

श्रयीरस्य चातुभातिकत्वं प्ाश्चमतिकत्वश्च निराकुरते।

^“गन्धज्ञेदपाकब्युहावकाग्रदानेभ्यः पाचमेएतिकम्‌"' इति न्याय- wager मान्‌षादिश्सोरेषु गन्धःदीगां भूतपश्चककायेाां पश्चा्नां सत्त्वात्‌ तानि पाच्चमेतिकान्येवेति केचिददन्ति, तम्भतं खण्डयति, Wea शरीरं म विद्यते yeaa संया- गस्याप्रचच्चल्वात्‌ तदारब्धस्याप्यप्रत्यच्तापत्तेः मद्धि arvarar- काशस्य वा प्रदं कस्यश्वद्धवति तस्ञाच्छरोरं न पाद्धभोतिक-

` मिल्थः, चातुर्भौतिकल्वमपि खनया ae खग्डनी यम्‌ । २ ॥

=

8 अध्याये २ खाडिकम्‌। RAL

गुणान्तराप्राद्‌ भावाश्च न व्थात्मकम्‌ ॥ ३ ॥

MYATT: ॥ ४ ॥

एतदेवाष्।

प्रथिव्यक्नेजर्षां प्रत्यल्षाणामेवारयं शरीरः प्रत्यकं स्या- दपि, यदि aa गृणान्तरं कारणगणपृव्वैकं प्रादुभंवेत्‌, म त्वेतदस्ति एकस्य गन्धाद्‌ रनारम्भकलस्वाक्रलात्‌ तथाच न च्या्मकमपि wit 4 ख््पवद्धतत्रयारयमपोत्यरथः nel

कथं तद्धकसिन्नेव WT पाकादौनामपलम्भ TAA RTT |

मिथः पञ्चार्मां तानां परम्परमुपष्टम्मकतया संयोगे

न निषिध्यते, किन्तु विजातीययेोरण्वो द्र यं प्रत्यसमवायि-

fae

दीगां ड ॐ, ॐ [8

ननु एथिवयादीगां saat saga चभातिकत्वमव मान्‌-

घादिग्रयीरागामक्ोकषाय्यंमित्यत शाह | पी प fe सरं ॥

चकारस्य मानुषादिशसेरं न न्यात्मकं एयिव्यादिषयार- गम्‌, गुलान्तरस्य खेदस्य चिचरूपस्य चिधस्यश्स्य चापरादुभोवा- द नत्पत्तेः, यथा खेहवदवयवारब्धस्यावयविनः Fy: कारणगुण- FAR दृष्यते, यथा वा नानावणावयवेरारुग्सस्यावयवि नख्िच्- रूपमुत्यद्यते तथा मानुषादिशरीरेऽपि कथं न भवति कारब- स्याविशेषात्‌ + ₹।

® © ति r~ भू [द्‌

मनु कथं तहि शरोर गन्घकङ्गदपाकाभूतचयभनन्या SATA इव्ाश्र द्धा |

want पाथिंवजलोयतेजसानां परस्परं dame म परति-

fax: नास्नाभिनिषिष्यते किन्तु तादृश्संयोगरूपादसमवायि- 222

Bw qafanciaa |

qo तज शरीर दिविधं योानिनमयोानिजण्व ॥५४॥

कारणं संयोगे Fea, तथाच तदुपष्ट्रात्‌ पाकादीनां BOT भवत्युपलम्भ दूति aft famafaafag मानुष- अरोरमित्च गेातमोयं छचमुपतिष्ठते “पायवे तद्वि- बेषगणापलसेः” एथिवीविशरेषगणा गन्धा मानुषश्नरीर आनाज्रमनपायो TA, पाकादयवमष्ठु LAI नापल- wa इति तेषामापाधिकलत्वं aaa सख्ाभाविकलमिति पार्थिवलव्यकख्थितेः ॥ ४ ॥ शरोर विभजते।

Se तच पार्थिवाखादिबरोरेषु मध्वे पाथिवं wit दिविधम्‌, केतेडे विधे caare यानिज्रमयेोनिञद्चेति श्राणतेजसवा- यवोयश्नरोरा्ां वरूणादित्यवाय॒लाकषु प्रसिद्धानामया-

fae कारबारट्‌डव्धान्तरमेवेवथेः वथा मानुषादिश्रयीरस्वापि जवादयपम्भकत्वखोकारात्‌ केदपाकादोनां बासङ्कतिः, caw रोरस्य याक्कत्वे एथिवीत्वजखत्वादिजातीगां परस्पर साङ्कग्डं- प्रमङादिति भावः। ब च साङ्कग्यभवात्‌ किं पार्थिवलं खोकाग्यम waaay वेच किं विनिगमकमिति ave खाभाविक- wae पाथिंवत्वे विनिममकत्वात्‌ खनुभूयते fe नुष्कच्म- रोरे$पि गन्धः नतु क्रेदादिरिति गन्धस्य खाभाविकत्वम्‌, तथाच मेतमङ्जम्‌ ““पाथिंवं वदिष्रेवग्‌ बे पसब्येः, इति । 8 1 पाथिंवं wate frase | बोनिजमपि दिविधं vcqaaeay जराय॒जं मनृव्यपना- दोगाम्‌ wes पछिसपादीनाम्‌। अयोनिजं खेदओद्धिष्छादिकं

8 Ward २ wifgad) RUE

उ° निजलमेव watfiad इटुकरग्राखितिसज्िपातानपेचलम्‌ | अ्रयानिजञ्च देवागाग्टषीणाञ्च, yaa हि ब्रह्मणो मानसा मन्वादयः दति कारणमनमरेण कथं काय्यमिति चेत्‌ योनेः शरोर त्वा वच्छदनाकारणतात्‌ उग्रजरुमिमश्कादिश्ररोरे व्यभिचारात्‌ संस्यामविशेषवत्वस्य चासिद्धः देवषिंशरोरा- पे्तयाऽसख्मदादिश्रौीराणामन्यादृश्त्वात्‌, येाजिजमपि दि- विधं जरायुजमष्डजश्च, जरायुजं मानषपष्ु्धगाणां गभा- यस्य जरायलात्‌ पर्चिसरीषपाणमण्डजं परितः सर्पण- Wea सपंकोरमनव्धयादयोऽपि ara एव यद्यपि ठच्वादयोाऽपि अरोरभेदा एव भागाधिष्टानलात्‌ भ खल्‌ भागाधिष्टानलवमन्तरेण जोवन-मरण-खप्र-जागरणभष- जप्रयोाग-वीजखजातीयान बन्धा नङ्लापगंम-प्रतिकूलाप- गमादयः सम्भवन्ति ठद्धिचतभग्रसंराषणे च भागापपा- दके YS एव, श्रागमाऽ्यस्ति | “नदा तीरसम्भूताः भ्ररलाच्छुनपादपाः। न्दा तायसंस्पशात्‌ ते यान्ति परमां गतिम्‌" | इत्यादिः। सरं पर्णम्‌ मन्वादीनाश्च तेजसमेव नतु पार्थिवम्‌, डच्तादीगां MIT मान “MOTT: aera यौति स्धाव- स्तां मरः" इति मन्‌ वचबम्‌। “मुरं aga sya विप्रं निष्निन्र वादतः। Wa जाते Tay: कङ्कग्टत्रादिसेवितः,०॥

२१९ वेशेषिकद्ं मम्‌ |

qo श्चनियतदिग्देशपुव्वंकत्वात्‌ ॥ € ॥

Bo ` “श्मशाने जायत Se: कङ्ग्टधादि सेवितः | द्त्यादिख तथापि चेष्टाव्र्लमिद्धियवत्वञ्च नाद्धिदां स्फुट- तरमता न शरोरव्यवद्ारः॥५॥

अयानिजश्रीरोात्पल्तिकारणमादह। श्नियतदिग्देशाः परमाणवा धम्मंविश्ञेषजनितककाण- स्तत्पृष्वेकल्वादयेानिजशरोराणाम्‌॥ ६ ॥

fao इत्धादिवच्रनश्ेति सं्तेपः॥ ५॥

नन्‌ मन्वादीनामयेानिजं शरीरं कथयमुत्पद्यते खुक्रद्ोजिता- रम्मकपरमाशूनामेव विशिशररोरारम्भकत्वेन तच तदभावा- दियाशङ्गायामाहइ।

नियते दिग्देश येषां ते खनियतदिग्देशाः परमागवर- तयव्वेकत्वात्‌ तदधीनत्वात्‌, ““सन्ययोनिजाः"” इति wage पष्चम्यन्तानां चतुशा सछूच्ाणानमनन्वयः | तद्याच वरयसाकास q- याजिजा Bayt तेजसा वायवीया मानसाख Set: सन्तितेषां सुक्ररोखणिताद्यनपेच्तात्पन्तिक्षानामारम्भकाः परमाशवः कुत गच्छन्ति योनिजेषु शुक्रषोगितपरमाय्व र्वारम्भकादद्ा स्त्याश्ङ्कानिरासार्थमक्घमिदम्‌,पाथिंवाजकीया तेजसा वायवी- याश्च परमायवः wary. feq aay देशेषु च सन्ति तेषां दिग्देग्रनियमाभावात. येनिजश्ररीसोवत्ता न परमा दुभिंक्तम्‌, मडि सुकरशाशितपरमाशुभिच्राः परमागवो न Sy. TRIAL द्श्रमश्नकतखग्‌ ज्मादि देहान्‌ त्पत्तिप्रसङ्ादिषथेः ag s

8 अध्याये २ खाडिकम्‌। २१५

qo धम्मेविशेषाञ्च ॥ ७॥ ` समाख्याभावाश्च ॥ ८ ॥

So wy परमाणुनां कं विना कथं द्रव्यासमवायिकारणं संयोागमन्तरेण द्र योात्पत्तिरत श्रा | अदृष्टवदात्मसंयेगादेव सगदो परमाणुनां कम तेन च कर्काणा सम्भूय परमाणवे द्यणकादि प्रक्रमेण च्रया- fast देवर्षीणां शरोरमारभने इत्यः, उपखचणद्येतत्‌ RU faves चद्रजन्तूनामृद्मजानां Bwaretat यात- मामयानि शरोर्यत्पद्न्ते इत्यपि द्रष्टव्यम्‌ ॥ ७ ॥ टेवर्षीणामयागिजे शरोरे प्रमाणान्तरमाइ। समाख्या अन्वया सन्ना अ्रतिद्धतोतिहाख्पराणादिषु

वि नन्वयोनिजश्ररीरास्म्भक्परमागूनां दयणकारम्भकसंयागेषु

असमवायिकार्णानां तादटृश्परमागक्षम्मेणं कथम्‌त्मत्तिसतदस. मवायिकारस्णस्याभावादत Ge |

धम्मेवि्ेवात्‌ खज्यमानप्राखिनां प॒ण्यविगश्रषादेव तेषामथा- निजानि श्रीराण्ुत्पयन्ते, तादटृशादृरटवदात्संयागेन परमा- wai क्रिया भवन्ति, ततः परस्माशुनां द्यणकारम्भकाः संयागा जायन्ते, तता द्यगुकादिक्रमेयायोानिजानि शरी राग्ुत्पचन्ते इत्यः po |

नन्वये(निजशरोराबां संचरा कथयम्भवति पिचादौीनामभावात्‌ अनुभूयन्ते fe लोके tated: पिच्रादिनिवेश्रिता डब्याशङ्कग वामा |

समास्या सं न्ना तस्या भावात्‌ सश्वात्‌ वीजिपित्रादिकं विने-

२९६ वेग्रेधिकदश्रंनम्‌।

qo सन्नाया श्रादित्वात्‌ ॥€॥

So प्रिद्धा, तथाहि दुव्वासःप्र्ठतयेा मानसाः अहड्ारेभ्यः समभवदङ्किरा wafer, तयाऽपि श्यते aqarfa- जानिश्ररोराणिदेवर्वीणामिति॥प८्॥

WATUTATATE |

सगादोाया watfedar ्रादिश्ता प्राथमिकी तया waa अस्ययाजिजं शरोरमिति नहि तदा ब्रह्मणे मातापितरो स्तः याभ्यां ब्रह्मादिसंन्ना कता स्यादिति भावः॥९॥

उपसंहरति |

fae @fawea: | afe स्याः den: पिषादिनैव निवेशिताः चटपटा-

दि संच्नानान्तथात्वाभावात्‌ तथाच Sata घटपटाद्यचेत- ag dw निकेशितासेनेव मनमरीच्यादिसंद्चा खयोानिजेषु शरीरेषु निवेशिता इति भावः ॥ <॥

ननु Ewe प्रमाडाभावात्‌ कथं घटपटादिसंच्ानां तत्‌क्रत- त्वमिव्यत आ |

dura श्यादित्वात्‌ कारबत्वात्‌ इखरस्सेति्ेवः तथाच ““संच्चाकम्मेलस्मदिचिषानां frya? इति ata dma: त्वेमेरसिडेदक्त्वादोखरस्य dues निराबाधमेवेति arabes

दानीं चतुबसुक्छानां खायां साध्यं निरदिंश्ति।

8 TMNT २ ख! डिकम्‌। Rre

Seo सग्ययानिजाः॥ १०॥ वेद्खिङ्गाञच ॥ ११ ॥ we शरोरविश्रेषा दृति wa: nye ti SUGWASATETY प्रमाणाम्तरमार। वेदो we: ay fea wradsanfa वेदलिङ्ख ar- कम्‌, तताऽप्ययामिजं wet प्रतिपद्यते tau: तथाहि argeay “प्रजापतिः प्रज। WAT WEA स तपोाऽतणयत प्रजाः जयमिति स मखतो ब्राह्मणमङूजत्‌ बाङ्न्यां रा- जन्यम्र्ग्वां dan vat द्रम्‌” इति, वेदोऽपि “ब्राह्म णाऽ मुखमासीत्‌ बाह राजन्यः छतः BT ATS UIw: “gt श द्ोाऽजायत' इत्यादिः, avd योानिजमयानिजच्च पार्थिवशरौरमृक्रम्‌, We तेजसं वायवोयञ्चायानिअमेव क्रे णितयेो नियमेन पार्थिंवलात्‌ पार्थिवेन च पायसी-

पि मनमरोश्यादीनां cwfaster इतिशेषः ।॥ १० ॥

याजिजणशरोरविशेषसश्चे वेदा पि प्रमासतामासादय ITY |

वेदरूपं afay च्रापकां तस्मात्‌ aa ““ब्राह्मजाऽस्य मुखमा- ata” स मुखता ब्राद्यबमखअत्‌,' इत्ादिकभ्यो बेदेभ्य ण्व अयानिजाः शरोरविष्ेषाः सन्तोति चायते परन्तु जलीय तेजसवायवोवश्रोराणां पाथिंवभामापदटम्भादुपमागसधन- mai पाथिवम्‌ इश्ियं qa aq गन्धस्य गन्धगवजावोनाख् माकम्‌, चराङेश्डियं पार्थिवं रूपादिषु मध्ये Tas श्यन्नकलतवात्‌ कुङ्कममन्धाभियन्नकष्टतादि वत्‌ बावुपनोतप्ररमिभागबडा, Ta-

बश्ियं जलीयं पर्कोयरूपाद्ययन्नकते खति परकोयरसव्यद्नक- 2४

Rte

we

वेशेषिकद्रंनम्‌ |

यानारम्भात्‌ thea पार्थिवं wre सर्गयप्राणशडेत्‌ साधारणं जलाद्यनभिग्डतेः पाथिवभाभेरारमधं घ्राणम्‌, wre पार्थिवं रसाद्यव्यश्चकतवे सति गन्धव्यश्जकत्वात्‌ नगमदगन्धवयश्चक- कुकुर खारवत्‌, एवं Caray रूपाद्यव्यश्चकले खति रसस्येव व्यश्चकलात्‌ सक्तुरसाभिव्यञ्नकसलिखवत्‌, Tay स्तेजसं रसा्व्यश्चकलवे सति Eee व्यञ्चकल्ादालाक- वत्‌, afafed वायवोयं गन्भाद्यव्यश्जकतमे aff स्यंसयेव व्यश्चकलात्‌ अङ्गसङ्गिसखिण्र त्याभिव्यश्जकव्यजगवातवत्‌ | विषयमस्त॒ पार्थिवा ग्टत्पाषाणखावरलकलणः तच wast: प्राकारेष्टकादयेो ब्हद्धिकाराः, ्रद्धिमर्द्िरकगेरिकादयः पाषाणाः, स्छावरास्तुणेोषधि ट लगृर्ूखतावतानवनसतयः |

ware विषयाः सरित्छमद्रदहिमकरकादयः। तेजसस्ठ

वि०

त्वात्‌ सक्षुरसाभियन्नकोदकवत्‌ Cay रसस्य तदरतजातीनाख ava गव्ये Wace न॑ सामथयंम्‌, चचतुरिख्ियं ते- जसं मन्धाद्यब्यन्न कत्वे सति रूपव्यन्नकत्वात्‌ दौीपप्रभावत्‌, रद xfed संयोगरूपसत्रिकर्धेश उद्धुत रूपवन्ति म इश्चविभि- zifa a अयाणि ग्रहति, संयुक्तसमवायरूपसच्रिकर्घय तादथ्- अब्यरत्तीनि रूपसंख्यापरिमितिरयक्‌त्वसंया ग विभागपरत्वाप- रत्ववेमखेद बवत्वकम्भेसामान्यानि च wets, संयक्तसमवेत- समवायरूपसत्निकषंब योग्यड्तिरत्तीनि सामान्यानि गहाति, संयुक्तविश्रेषयतासंयुक्छसमवेतविष्रेषबतादिभि यैग्यप्रतियोगि- कान्‌ संसमाभावान्‌ योग्यगतान्‌ खयेोग्यप्रतियागिकषानप्यन्यो- न्धाभावान्‌ Waits, कागादमये समवायस्य yas न भवति। त्वगिश्रियं दद्यापि उद्धुतस्यधरप्राहकं तद्तसामान्छयारक द

¢ ध्याये २ खाङिकम्‌ | Rte

उ विषयो drafearcaraceizregfay: | ara का- ेन्पमप्रभवम्‌, रिव्यम्‌ अ्रविन्धनं fageriz, उदय्यम्‌ wat- दिरसाच्ंगच्मं areca, आकरजञ्च हिरण्यादि, वाय- fag विषयः उपलभ्यमानस्पश्चाञ्रयेावायः, वायेख्चतुथंः BIA: WUT: WT रख्मलघाद्रनां प्ेरणादिरेतुरेकः सम्‌ क्रियाभेदादपानादिसंज्ञां लभतद्ति॥९९॥ दूति शाङ्करे वेशेधिकद्धजापस्कारे चतुथाध्यायः समाप्तः॥*॥

वि रण्वं रूपभिच्नाम्‌ सूपमाचगतसमान्यभिन्राख wade wets, वायुमपि ग्टहातीति aa: | सच्चिकषस्तु पुव्वेवत्‌, तद्‌- तदिद्धियं वायवीयं रूपाद्यय्न्न कत्वे सति स्पशंग्यन्न कत्वात्‌ ङ्स- क्रिसलिलगेषनयन्नकवयननवातवदिन्यादिरनु मानप्रकारः। wal मूक्कानुमानेषु आत्मम मःप्रभ्टतिषु श्भिचारवारकाय सत्यन्तम्‌ , ud afana व्भिचारवारथाय aaa सतीति विद्धेषणं देयम्‌, कणेशव्कल्यवच्छिद्रं नभः ओचरमिद्धियं तच्च समवायेन शब्दाम्‌ समवेतस्मवायेन तदू्तानि सामान्धामि च etfs, यदिख्ियं यद्‌ माइक तव्रतियोगिकसंसगभावानां तद्रतानामन्छोन्याभावा- arq urwaata तदिश्ियं भवति इति anifeanfa पु, ware न्तरिद्दियं तच्च संयागेन wana विग्रेवगुखापरक्छमेव reife, स्युक्तसमवायेन बड्धिसखदुःखेच्छादेषयलाम्‌ खात्मत्व- जातिश्च ग्रहति *संयुक्तसमवेतसमवायेन बुद्यादिगतानि सा- मान्यानि गटातोखन्धत्र विस्तरः ॥ ९१ ॥ डति ज्रीजयनारायय-तकपश्चःनन-मदुाचायखं-कतायां कणाद्‌- खविख्ते चतुथध्यायस्य fedtaativaa et SAAB चतुखध्यायः॥

* खओतोकल्वमपि गरज्ञातोति केित्‌। 222

९२०

वेशे षिकद्रंमम्‌।

SMAI MAMA इस्ते कम्मं ॥ १ ॥

SHIT BEATA: | प्रयलनिष्पाद्-कब्मपरो- चा प्रथमाङ्किका्थेः। तज्राण॒त्छेपणप्रकरणम्‌, श्रप्रयन्नसिद्धा- त्षेपण प्रकरणम्‌, पुण्यदे तुकशमप्रकरणम्‌, पुष्छपापेादासीन- कर्माप्रकरणद्च | चेष्टा विश्नेषमधिहृत्याद ।

dar wary संयागप्रयन्नो आत्मनः संयोगप्रयती anat स्ते समवायिकारणे क्ण, तस्य ख कम्मण: प्रय- न्वदात्मसंयोगेऽषमवायिकारणम्‌, प्रयत्रख्च निमित्तकार्‌- छम्‌, CAAA चेष्टा, प्रयल्लवदात्मसंयो गासमवायिकारणक- करियायाखेष्टालात्‌ स्ञासमवेतख्ञातिरिक्रस्पशंवदन्यप्रयन्रज- न्यक्रियायावा॥९॥

“areal मम महतौ faaxara,

तया मतिसफरतु गभोरगाहिनी।

Baraat भवतु भवप्रिया सदा,

ददातु नः खुभिवद्ं भवेोाऽभवः" ॥ कम्मपरो्ामारभमाब खाइ |

GINA संयोगेन VARA च शरीरे तदबयवे च ABET

कम्म भवतीत्यथः TH KATIE खन चेटारूपकम्मंसि शीरतद्‌वयवादिकं समवायिकारडम्‌, खतसंयोमाऽसमवा- यिकारबम , saat निमित्तकारबम्‌ | area |

“आत्म जन्या भवेदिष्छा दष्छाजन्धा भवेत्‌ aia: |

छतिजन्या WITS aera क्रिया waa” इति॥९॥

५ अध्याये १ खङिकम्‌। RRL

Go तथा WAAAY मुषखे कम्मं ॥ २॥ अभिघातजे मुषलादो Hala व्यतिरेकादका- रणं इस्तसंयागः॥ 8 ॥

उ सात्धेपणमक्रा तदधीनं मुषलोतछेपणमार।

चकारेण wee fafawarcerat समुचिनोति तथेति ताद्‌ ्रम॒त्धेपणरूपमेवेत्य्थः। यदा तथारस्तसंयोा- गादुत्छषेपणवद्ध स्मये गादि व्यर्थैः अच च प्रयल्नवदात्मसं- | get स्तेन WEE संयागोऽसमवायिकारणम्‌, मुषखं समवायिकारणम्‌, प्रयत्न गरुत्वे निमि्तकारणे॥ २॥

उदूखलाभिइतस ATAU AWE यदुत्पतनं जायते तच कारणमाद। ।

अच यद्यपि area उत्पतता Lae संया गेाऽ्यस्ति त- asta स संयागाऽन्ययासिद्धः किन्तु उदूखलाभिषात एव

वि = Sarat किवामाह।

तथयाशक्संयोागात्‌ प्रयलवदातमसंयुक्षचेरावञस्तसंयागात्‌ मुषले कम्मं भवतोतिरेवः चकारेोडाम्‌ क्तस्य गुरतवादेः Gay: | तथाच मुषलकम्मेयि wat समवायिकारबम्‌, ठाट्रहस्त- संयोागाऽसमवायिकारखम्‌, खत्मप्रयल्नहस्पेटादोनि निमित्त. MICHA: २।

इत्तचेरादिकं विमाऽपि मुषले उत्पतमास्यं कम्मं भवतोत्धाद।

उदूखलशाद्यभिघातभनन्ये मुषजस्यात्पव wife we-

RRR

qe

वैगरेधिकदर्र॑नम |

तथात्मस्यागोा इस्तकम्ममणि ॥ ४ ॥

° असमवायिकारणम्‌, कुत एवमित्यत are व्यतिरेकादिति

वि

प्रयतस्य व्यभिचारादित्ययः। यदि तदा प्रयः ख्यात्‌ मुषखसयैवाकस्मिकमुत्पतनं म भवेत्‌ विधारकंण waar HITS धार णमेव भवेत्‌ चेष्टाधोनं मृषलस पुनरत्पतनं वा भवेत्‌ इति भावः॥दर॥

HIST सहात्पततादस्तस्य कर्मणि कारण्विग्रेवमभि-

धातु प्रयन्नवद्‌ात्मसंयागस्ासमवायिकारणतवं निराक- Ware | wW

मषलेन खदात्यततारस्तस्य ककण qrardara: प्रय-

संयोागेाऽकारयं नासमवायिकारयम्‌, dima इत्यपलद्ठगं प्रय- नखेष्टाच म निमित्कारशमित्यपि Grea) ea हेतुमाह afacaifafa विलच्तशडस्तसंयेागप्रयनरचेशा्यतिरेकेऽपि जाव- मामत्वात्‌ टण्तरङस्तसंयागप्रयतविशेषविलच्चखहस्तचेषटानां सत्वे प्रत्युत मषलस्या त्यतममेव म भवतोति तेषां प्रतिबन्ध त्वमेव मतु NCS प्रयत्रजन्यं मुषलस्येादूखलादुत्यतनन्तु ाकस्िका- त्यतनात्‌ वि लच्छबमेवेतिभावः ॥ ३ ॥

उदृखलाभिहइतमुषलेन सह woe यदाकस्मिकमत्यतनं तत्र प्रयत्रवदात्मसंयागोा न कारबनमित्याद।

इस्तकम्मगि उदूखलप्रतिइतमुषलसंयुक्तस्य wa उत्पत- नाख्ये ऋम्मेखि खात्मसंयागः प्रयलवदात्मसंपागख्तया नासम-

५ अध्याये ९ खाडिकम्‌। दण्ड

qo चअभिधाताग््ुषलसंयोगादधस्ते कर्म्म ॥ ५॥

उ° न्रवदात्मसयोगस्तथा अकार एमित्य्थः कारणमिति प्व

aay तखेव्यतिदि श्यते ॥ ४॥

HAVE VA तदात्यतनमत श्राह |

यथा Awe उत्पतति मृषलमुखखं लाहम॒त्पतति तया earsfa तदेत्पतति अचाभिचघातश्नब्देन अरमिचातजनितः संस्कार उच्यते उपचारात्‌, डत्पतते मुषलस्छ पटुतरेण BAU अ्भिघातसदषतेन BAA BV संस्कारो जमित- wed संस्छारमपेच्छय ₹दस्तमुषलसंयागादसमवायिकार- णद्ध स्तेऽणत्यतनं नतु तदुत्पतनं प्रयकवदात्मसंयागासम- वायिकारणकम्‌, अरवणारि रस्ता म॒षलेम सदात्पततोति- भावः॥५॥

पि° बायिकारुयमित्यथः तथा शब्देन WET प्रक्रान्तस्य खकारयस्य

प्ररामश्ोत्‌, शदम पलच्तगं प्रयन्नोऽपि नासाधारङनिमित्तमित्यपि बाध्यम्‌ ॥ 8 ।

fants तादशकम्म॑कारखमित्यत ae!

अभिघातादिति प्रयाणष्यत्वं werd: तच्च खजन्धमुषलगत- बेगजन्धत्वम्‌ GAIT Wala तथाच उदूखलाभिघाताग्छषले वेगा जायते वेगवन्भुषलसंयागाख इस्तेऽपि वेगा भवतीति तेन wear, Tay वेगवनग्छवलसंयागेा वेग ख इयमेव इन्ता- त्यतनस्य ACS नतु प्रयलसतददात्मसंयागे बेतिभावः॥ ४।

RRs aw fanz AA | ख° BAA इस्तसंयागाच ॥ & +

उ० ननु शरीरो शरोरावयवेवा UTI ततर प्रयल-

वद्‌ात्मस्योगः कारणं WaA कथंन तथेत्यत ATE

TAA: श्रौोरावयवपर्‌ उपचारात्‌ ्रन्वयानुप- पन्तिरेवापश्वारवीजम्‌, तथाचात्मनः शरीरावयवस्यापि स्तस्य यत्‌ FY तत्‌ इस्तमषलसंयागात्‌, चकाराश्च वेग- समयः, दस्तकर्णि दस्तसंयागस्तावदसमवायिकारणंतन व्यभिचारो नास्तिस च कचित्‌ प्रयलवदात्मसंयागः क्चि- द गवद्मषलादिदस्तसयागेा यथा वाढलस शरोरावयव- aa fata: a tl

प्रयल्नानघोनकभ्मप्रकरणमारभते।

वि० ननु शरीरतद्बयवकम्भेद्ठ प्रयलवदात्मसंयोगस्यासमवायि-

कारणतानियमे भन्येतेव्यत खाइ |

QAM SSTHATST: |

“ओता यलोाषटतिर्वुडिः खभावोग्रद्य ब्म a?

इतिकाषात्‌ बश्रंपदमपि चे्टावत्वेन शरीरतदवयवपरं तथाच श्ररीरतदवयवकम्मं प्रयनवदात्मसंयेगात्‌ AHIR AGATA भवति, स्तन PATI स्तस्य संयोमो वा इस्तसंयोगः wee Gerace चेदावद्बेगवद्‌ बख्ययोः संयोग इति फलिताः तथाच व्मिचारादुक्षनियम खप्रामाखिष्ठ इति ats: pk

प्रयत्न वदाल्मसंयोगं विनाऽपि गुडत्वरेतोाः पसनास्खकम्मेडा निष्यत्त्नाक्नियमः प्रामाशिष्ठ care |

५ ध्याये ९ ्ाड्िकम्‌। र ह° संयागाभावे गुरुत्वात्‌ पतनम्‌ ॥७॥

ve संयागपदेन प्रतिबन्धकमाजमुपलक्यति तेन प्रतिब- न्धकाभावे गृरूलाद्‌ समवायिकारणात्‌ पतनम्‌ श्रधःसंयोाग- फलिका क्रिया जायते, तच गृरूत्ववति फलाद प्रतिबन्धकः संयागः, fawgarer तु विधारकः प्रयत्नः पतनप्रतिबन्धकः, काण्डा शिते संस्कार एव पतमम्रतिबन्धकः, -एतेषामभा- q गरूत्वाधोनं पतममित्ययेः। अभिष्यानादिना विषादेर- म्रोचतस्थापने अ्रदृष्टवदात्मसंयागेा मनग््ादिरेव वा प्रति- बन्धकस्तषामपि संयागपरेन संग्रहः ॥ ७ ॥ नमु गुरूत्याद्‌ यदि पतनं तदा खेष्टादेदल्विपतश्य कचि- qe कचिच्च तिर्यग्गमनं कथन्भयेदि त्यत ATE ।

वि श्छादुच्देश्रारूछस्य देशस्य अवलम्बनन्नाखादिभङ्न देवात्‌ स्खलगादिना वा यत्‌ पतनं भबति तज गुरत्वमेव कारणं नतु प्रयल्नबदात्मसं यामः सस्य पतमाप्रयाजकत्वात्‌ Blas परतिबन्धक- ware तरव विहायसि विहरतां विडङ्मादीनां पयलवदा- mada utara पतमम्‌ रवं प्रयनवबदीशखरसंयागात्‌ प्रतिबन्धादेव भुरादिलाकानां न पतनम्‌, यच तु प्रतिबन्धकसंया- गादिक मास्ति तच पतनकम्मजि मुदत्वमसमवबायिकषारयं भव- ताऽपि खोकाग्धेमिद्यक्तनियमे अभिचारः सट रबेति भावः। ©) मनु गुडतवस्यापि पतने aca न सम्भवति गुङष्ववताऽपि लेटर दत्विप्तस्यो द्धगमनदर्ध्रनात्‌ रवश्च इश्चादितः स्खलित- Swe we सोरादिवत्‌ तिम्येमगमनमु दंममनं बा न भवतीत

Ty | 24

श२६ पै रेषिकदशंनम्‌ |

wo नेोदमविशेषाभावान्नाद्धं न तिरययग्गमनम्‌ ॥ ॥८॥ प्रयल्नविश्षान्नोदनविशेषः ॥ € ॥ नेद नविशे- घाद दसनविशेषः॥ १० A

= ~~~ gee गर्ववताऽपि Grates यदू द्धं तिव्यक्‌ च गमन तन्नादमविश्रेषात्‌ तोत्रतरान्नादनात्‌ तथात फलपक्तिवा- UIST संयागप्रयल्नसंस्काराभावं यत्‌ पतन तच ATTA विद्रा मास्ति तेन न faagag गमममितिभावः॥ ८॥

गन नोादनविशेष एव कुत उत्पद्यत तच्राद। तिर्यक Be दूरम्‌ Wad वा चिपामीतीच्छाकार- चकः प्रयन्नविभ्रेषः ASAT नेादनविग्रेषस्ततेा गरूलवता

[म ति स्खलितस्य Suis नीद्धेममनं न वा तिच्धन्गममम्‌ | नादनविश्र- घस्य वायादेस्िर््ग्गमनप्रयेजकसजातोयस्य लादादरूढ्गनः नप्रयाजकसनातीवस्य वा नोादनस्याभावात्‌ तचाचाद्धगम- नादिहतुभतस्य नेदनविश्घस्यासत््वात्‌ तत्वाय्यैमद्धंगमनादिकः a भवति, यच्रतु तादृश्ननादनादिकं qua Waa तज्राद्धगम- ` मादिकमितिभावः॥ <॥

नन स्वलितरेहादो नोादनविध्यष र्व कथयन जावत नादन- वि्येषस्येाद्धगम माद्‌ WAM वा कथमङ्ाक्रियते इत्याण्हायां

खषदइयम्‌पतिषरूत | प्रयन्नविश्रोषात ऊद्धैमुस्किपामीग्यादीच्छाजनितात्‌ fawreya- प्रयन्नात्‌ भेदनविश्नेषा जायते Kis वादग्नप्रयन्नमवतत्‌ Vue

५ अध्याये १ Aisa | Re

Go इस्तकम्मंणा दारककम्मं व्याख्यातम्‌॥ ११॥

उर द्रव्यस्यखष्टारेरूदधं तिय्यैक्‌ च गमनमुपपद्यते उदसनंदूरोा-

BIA NE eo

उद्ख्लाभिषातात्‌ FIT षड इसे यत्कं ora तन्तावत्‌ प्रयपुव्वंकं न भवति नापि पु्छपापहेतुरतस्तनु- wat बालकस्य क्रोडाकरचरणादिशाखलनं यक्लतजातिदि- ufa |

were यद्यपि करचरणादिचाखलनं प्रयत्पुव्वंक- मेव तथापि हितादितप्रा्भिफखकं न भवति न वा पश्य- पापरेतुरिव्यतिदेशायैः।॥९९॥

वि० नादिश्ले न नादनविश्रेष इत्यचः ॥ € ॥ नादनविष्धेषात्‌ पव्ना- Ss ™: eS Ly

क्षप्रयन्नजनितविजातीयनादनात्‌ उदसनम्‌ ऊद्धाल्त्तेपणम्‌ HE- गमनं भवतीतिश्ेषः तथाचाग्वयव्यतिरेकाभ्यां मादनविश्ेषस्य ऊद्धंगमनरेतुलवं सिद्यतोति उदसनमिनद्यपलच्तणं तिर्ग्ममना- दिक्षमपि नेध्यम्‌॥१०॥

मन्‌ क्रडस्धितस्य बालकस्य करचरयादिक्रिया ति्खैगगमन- रूपा कथमूत्पद्यते seca नदन विशेषस्य तासश्नादित्त GY |

nn ~ Tata @ wn क

से राल्द्ेपखकालीगेन इस्सकम्मया उत्छपयाद्यातसमकन दार - कस्य बालकस्य कन्म ATTN gee व्याख्यातम्‌ उपपादितं तथाच उदसनमान्रे न नेादनविग्रेषारेतुः किन्तु उदसनविष्ेष- wafa न बालकस्य करचरयादयुल्छेपडानपपत्तिः अन्यथा लार.

Gray: कराद्यल्छोपणानुपपत्तेरि त्यथः ॥ १९ । 262

कशे वेेषिषदश्नंनम्‌।

ख तभा दग्धस्य विस्फारमे॥ १२॥ यनाभावे प्रसुप्तस्य WATT ॥ १३ ॥

So tart प्रयलपूव्वंकेऽपि कशणि यत्र पुण्छपापरेतुलव तच दारककम्मंतुल्यतामतिदिश्लार। ाततायिना कनाप्यगार्‌ TWAT तच TU TE- षस्य विस्फार afead जाते सति तस्याततायिने बधानुकू- लेन प्रयतेन इस्तादौ यत्कं जनितं तन्न Wea a aT TIES: BUTS: | ““नाततायिबधे दोषो waa भवति कञ्चन । प्रकाशं वाऽप्रकाञ्चं वा मन्य॒खब्डन्य॒ग्च्छ ति?" ॥ ““श्द्रिदोगरदसेव शस्तरपाशि्धंनापडहा। सेचदारापषटारौी च षडेते श्राततायिनः०॥९२॥ इदानीं ua विना यानि कञ्माणि भवन्ति तान्याइ। प्रसुशषस्येति चेतन्याभावद जरा मुपखच्तयति तेन मृच्छितख जोवतोाऽचै तन्येऽपि वायुकृतं चनं द्रष्टव्यमच ॥ १९ ॥

वि ऊद्धैमुल्किपामीदखादीच्छाजनितप्रयन्रविष्येधानधोमनेादनादपि कचित्‌ उल्होपादिकम्भवतीव्याड। दग्धस्य श ीरग्टदफलादे fasten तदवयवानां fae. गमने तथा न प्रयलबिश्ेषभनितनोदनं शेदुरितबथंः।॥ १९२॥. प्रयलागधीनं wale cate | Se च्छिपामीत्यादीश्छाजनितप्रयनाभाषेऽपि wen सुषुग्य-

१ अध्याये ९ च्ाडटिकम्‌। २२८

Go दृशे कम्म वायुसंयेागात्‌ ॥ १४॥ मखिगमनं खच्यभिसपंणमहष्टकार शम्‌ ॥ १५।

ere CT SS a A TT aca,

० अरोरकम्माणि व्याख्याय afzatrere|

दणपदेन टच गस्त्रखतावतानादिकं सन्वेमृपलकचयति ॥ ॥ १४॥

MATa कम्मं परिगणयन्नाद।

मणपिदेन कास्यादिकम्‌पलक्षयति तेनाभिमन्तितं afwatarfe तस्कराभिमृखं यर्‌ गच्छति तज गमने म- wife षमवायिकारणम्‌, अरदृटवन्तसकरात्ममणिसंयागे- $खमवायिकारख्म्‌, aware पापं निमिन्तकारणम्‌ | खच्थमिसर्पणमिति खचीपदन rear दणश्चापलच्यति तथाचायस्काम्ताभिमुखं UES गेमनं दणएकान्ताभि-

वि वद्ाज्वितस्छ रीरस्य चलनं ति्ंग ौङ्चाज नादि कम्मं उत्पद्यते Key: तथाच प्रयन्नविश्येो न aay हेतुरितिभावः॥१९। चअन्यान्यप्ये तादृशानि कम्माचि दणशंयति। प्रयन्नविष्धेवाभावेऽपि वायुसंयोगात्‌ दये कम्मे उत्पद्यते ब. पदमन्धेवामणप्युपलसकम्‌ ॥ १९४ | पयल्लविश्येषागधीनाजि खटृद्टविेषवाधीनानि कम्माजि प्रद- wate | मजिपदेन जलपुगंकाञ्चमादिमयपाजा्मिपरेतानि चेय्यै- धनलन्धये Tens ata aaa: कियते, तादश

RRo वैशधेधिकद्चंनम्‌ |

उ° मखं यत्‌ दखस्य गमनं तच खच्थादि खमवाचिकारशम्‌, यख

हितमदितं वा तेन दण्ख्च्यादिगमनन तदद्ष्टवदात्म- संयोागाऽसमवायिकारण्म्‌, acyguaa निमित्तकारणम्‌, एवमन्यदण्यद्यम्‌, तद्‌यथा वद्ेरूद्ं खनं वायो स्तियय- गमनं aire परमाणक्श्यादि॥९५॥

मनु अररविहङ्गमालातचक्रादौोनामृपरमपग्थन्तमेक मेव Sa Ala वेति संश्रये नियर gare |

fio पाचन्त॒ yar तिरति तदुपरि wuta aafeetgeye: Wat मन्लसासथ्यात्‌ तत्पाचं aeqeeafeaas चां धनावस्ानद्यानाभिमृखं wef तच सख्ाने wen fat भव- तोति प्राचां किंवदन्ती, तादृशपा्ममने न प्रवत्रविद्चेषाहेतुः किन्तु प््बखामिनः gad चारस्य दुब्कुतं वा निमित्तकारबम्‌, तादृश्न टद््वदात्मना तादटश्रपाचस्य संयेमाऽसमवाविकारबम्‌, ताटृश्पाच्रन्तु समवायिकारबम्‌, र्वं खयस्कान्त सन्निधाने सति खचोनां खोङश्लाकानां यदयस्कान्ताभिमुखजमनं भवति oft ष्पटरमेव Wa, गन Seta खश्ादीनां ममनमितिकचेत्‌ तद्‌गमनेन यस्य feaafycat भवति तदटरदटस्येव aA ₹ेतुत्वम्‌, खचोखपणच्तबम्‌ अयस्कान्ताकट्खा इमाचमभिप्रेतम्‌, टग्का- waa carat ममने Wega aaa. मने समाद्यकालोनपर माढ्कम्मेजिचादृङटकारखकत्वमूहनोयमिवि SGU Www विचित्रो यत्कम्मं जायते तत्‌ शरपत नपर्यम्तमेकं नाना Wary | |

५ अध्याये ९ खाडिकम्‌। कद

छ° इषावयुगपत्‌संयागविशेषाः कम्मान्यत्वे ₹ेतुः॥ ॥ १६॥

we दषाविति qaqa wal, श्दमचाकूतं वेगेन गच्छतां WUT कुद्यादिसंयोागागन्तरं शरद सत्येव गल्युपरमेा TMA श्रजाअ्यनाच्रस्तावन्न तस्नाज्नकः wave विद्यमान- त्वात्‌ विरोाधिगणाम्तरञ्च नापलभ्बते तेन aaa: संयोग एव कंगाश्क casa ख च संयागखतुय्षणे जातः पञ्चमचणे ककं नाशयति तथाहि कक्चात्यन्तिरथविभागः शय Wada: TATA RAAT: तेनायग- पतसंयागविकेषाः कम्मनानालन्ञापका cae: dara- fawat दति dara fang: खजन्यलमेव अनन्यथा संयागमा- अद्य कथोमाश्रकते TY कचिदपिन तिष्ठेत्‌ ॥९६॥

चि थे धमुरौक्कश्ररो युगपत्‌ नानासमयेत्यन्ना ये संयोगविशेषा उकरसंयागा जायन्तेतरव WHYS शरगतकम्मेथां नानात्व खेतुरिव्येकबचनमावें Yaa इति विवन्षबोयम्‌, तथाच waa: सखजन्य ख चतुर्थ शेत्पत्र र संयाग नाश्छल्नि यमात्‌ पञ्चमादि- ष्शयेष्वबखानासम्मवेन शरस्याद्यगमममारभ्य प्रतनमपर्ैन्तमेकषस्य कम्मं डाऽबख्यानासम्भवात्‌ भिन्नभित्रानि खखजन्योात्तरसंयाग- arate wate जायन्ते इत्र व्मण्ोकाग्यमिति भावः ॥

rel

२३२ वेप्ेधिकदग्रंनम्‌।

we नोादनादाद्यमिषोः कम्पं तत्‌कम्मकारिताञ्च संस्कारादुत्तरं तथात्तरमु सर्च ॥ VO I

उ० भेादननिष्पाद्यकश्प्रकरणामन्तरं संस्कारनिष्याघ्यकम्ब- प्रकरणमारभते। परषप्रयनेनारुटया पतञ्िकया TASTY कथ जायते तच नादनमसमवायिकारणम्‌, दषुः समवायि- कारणम्‌, WANTS निमि्षकारणे, तेन WIT कणा समानाधिकरणा वेगाख्यः संस्कारो जन्यते स च वेगेन गच्छ तीति प्रद्यक्तसिद्ध एव तेन संस्कारेण तजेषो कम्मं नायतं तजासमवायिकारणं संसारः, समवायिकारणमिषुः, नि- मिन्तकारणन्त्‌ तन्नो नादनविभ्रेषः, एवञ्च यावदिषुपतन- मनु वन्तं मानेन संसारेण उत्तरोकरः कर्छसन्ताना जायते खजन्या्रसंयागेन RAY नष्टे संस्कारेण कम्य म्तरजन-

fae ग विचिप्तश्रारेराद्यं बत्‌ कम्मे OTT घगुषा भेदनस्य

Taq Aaa खटटतीयत्तये AMAT नोादनाभावेन प मादिच्तये कथं THC KAT खाइ |

FCA MUTA Valea सङ उमाभाद माखसंयो गात्‌,

इयाः शरस्य, चाद्यं प्रा्यमिकम्‌ , कम्मे मम रूपम्‌, तत्वग्भेका -

स्वा आदयकम्मेगनितानु, संक्छारादेगाख्ात्‌, Sue दितीयम्‌,

तथा तत्घंख्का रात्‌,उत्तरमन्तर ख ए तीयचतु यादिष, कम्मं जायते

४५ खध्याये १ खयाङिक्षम्‌। RRB

Seo संस्काराभावे गुरुत्वात्‌ पतनम्‌ ॥ १८ ॥

SA एक एव संस्कारः कर्मासन्तानअनकः गत॒ कमांस- न्तानवत्‌ संस्कारकानोऽप्यभ्यृपगन्तुमचितो गोारवादिति दजंयितुमाह तयालरमत्तरञ्चेति तत्कर्मकारिताख संस्का- रादिश्येकवचनश्च, न्यायनयेतु क्षासन्ता नवत्‌ षंस्कारषन्ता- नसखोकारे MIA, यन्तु यगपत्‌प्रचिक्तशरयारेकस्य तोता वेगाऽपरखू तु ACAI नादनतोत्रलमन्दले निमिक्तम्‌॥ ॥ ९७ ॥

नगु GBT एक एव चेत्‌ कण्म॑सम्ा नजनकस्तदा कदा- चिदपि ज्ररपाता 4 ara कर्बजनकखय संस्कारस्य बल्वादि- द्यत ATS |

गुरुलन्तावत्‌ पतमकारणमनुवन्त मामेव तच्च गरलं

fac xa: तथाच प्राथमिके ante नादनमसमवायिकारबम्‌, दितोयाद तु बेग cafe न दितीयादिकर््नात्पादागपपि- रितिभावः। खच पतनप््॑न्तमिषोरेक Ca Fat नतु arm xfs खचयितु संस्का रादि व्धेकव चनम्‌ उन्तरमिययस्य facture, afe amen इव वेगसन्तामेऽपि fafquraafa येन

स खीकरबोय डति yes wed शरश्विरमेव गच्छेत्‌ कदाचिदपि ग पतेदिद्यत खाइ | संस्कार स्याधक्म्मंजनितस्य वेगस्य अभावे ant सति गुङ-

त्वात्‌ कारबादेव पवनं रराद जायते इः, यादृश्वेगवि- घ

२९७ वैरेषिकद waa |

S° संस्कारेण प्रतिरुद्धं पतनं नाजोजनत्‌ wa प्रतिबन्धकाभावे तदव ACS पतनं STAM: ॥ ९८ ॥ इति Maret वैशेषिक्द्धत्रपस्कारे wyararaa प्रथममाद्िकम्‌॥*॥

feo wat यावन्तं कालन्तिति तावानेव कालाऽन्तिमच्तणावच्छिन्न- wen वेगं amafa कचित्त्‌ गव्यान्तर संयोगेाऽपि Saas: तथाच प्रतिबन्धकस्य वेगस्य awa पुं शरदे नं पतं किन्तु गतिसन्तान anya SUTRA गमनकम्मेयः ATTA. विनाशात्र गममं किन्तु प्रतिबन्धकषाभावात्‌ पतनमेव भववीति न किञिदमपपन्नम्‌ ॥१८॥ इति ओजयनारायज-तकंपसखान-भटाचाय्यछतायां कयाद- षवित पद्ठमाध्यायस्य प्रथमाडिश्षम्‌ ॥ % ॥

५ ध्याय २ aire | Rai

ao नाद नाभिधातात्‌ संयुक्तसंयागाच्च शथिष्यां

Wo

कम्मं ॥ १॥

मादमादिगिष्याद्य कर्परोकच्ताप्रकरण्म्‌ तजाह।

नोदनं संयो गविश्चेषः येन संयोगेन अनितं कका संया- गिनः परस्परं विभागरेतु नं भवति यः संयागः शब्द निमित्तकारणं न भवतिवा। यः संयागः श्ब्दनिमिन्त- कारणं भवति यजञ्जनितं ag संयागिनोः परस्परविभाग- तुद्य भवति स संयोागविशेषोाऽभिचातः। ताभ्यामपि प्रत्येकं BY जन्यते पङ्ाख्यायां एयिवयाञ्चरशेन नादनात्‌ चरणाभिघाताखकमांजायते aa WE: समवायिकारणम्‌, भेादनाभिचातै यथायथमसमवायिकारणम्‌, गरुत्ववेग- प्रयन्ना यथासम्भवं निमित्तकारणम्‌ । संयुक्रसंयागादिति नोादनादभिचाताद्वा WE ay ततृपड्स्विते घटादावपि तत्‌समकालमेव FATWA ॥९॥ :

fae

AMINA कम्मपरीत्तामारभते।

एयिवयां awe कदाचिदह्ञादिनादनात कम्मं जायते कदा- चिच्च कुठाराद्यभिघातात्‌ र्वं संधक्तसंयागात्‌ चलदशखादिसं- युक्ञरव्जसंयेगास्‌ रथादौ कम्म जायते तच प्रथमे वं्रादिकम्मेजि वह्गादिनादनमस्मवायिकारगम्‌, बंशादिः समवायिकारणम्‌, च्यट्टादिकं निमित्तकारबम्‌, इितोये कुटायाद्यभिघाताऽसम- बायिकास्यं ढतीयेऽखसंयुक्तरव्लसंयोागेऽसमवायिकारखमिति।

| 2u2

RR¢

सैशे विकद शंनम्‌।

ख तद्‌ विशेषेणाहष्टकारितम्‌ ॥ २॥

ge

अपां संयोगाभवे गुरुत्वात्‌ पतनम्‌ ॥ ₹ ॥

मभु भूकन्पादो नेादनाभिघातावन्तरेण जायमाने किमसमवायिकारणमत ATE |

तदिति vfatiad atranfa एयिव्यामेव aa यदि faaae आशयेन भवति तदाऽदृष्टकारितम्‌, तेन खक- aq यस्य दुःखं सुखं वा भवति अद्‌ टवन्तदात्ममंयेागस्त- असमवायिकारशम्‌, श्वः समवायिकारणम्‌, wee fafa- कारणम्‌, VT तदा नादनाभिघातेा utiauta विशै- घो व्यतिरेकः तथाच नोादनाभिघातव्यतिरेकेण यत्‌ एथिर्या HU तददृष्टकारितमिल्यर्थः॥ २)

इदानीं द्रवद्र यसमवेतकम्मपरोचलाप्रकरणम्‌, ATE |

aut यत्‌ पतनं वर्णरूपं तद्गरुल्वासमवायिकारष-

~

fae

नेएदनादिद्यतिरोकेऽपि यद्ध कम्पादिकं जायते aa किमसम- वायिकारस्णमित्याकाङ्कायामाड।

तवां गादनाभिघातवंयुक्घसंयोगानां fade श्यतिरो कोड जातं यत्‌ भुकम्पादिकं कम्मं तत ट्कारितं अटदवदात्- संयागासमवायिकारणकमिव्यधः भूकम्पेन यस्य॒ सख दुःखं बा नवति तदद्टष्स्य तच्रासाधास्यकार्ण्त्वादितिभावः॥२॥

नसादिकम्मपरीक्तामारभवे |

षां धुमनव्यातिःसणिलमदत्‌संघातातमकमेघ गतामां जलानां संयोगाभाव पतनप्रतिबन्धकसंयेएगस्य aw सति गुडत्वादसम-

५ Gare 2 खाङिकम्‌। RES

Go द्रवत्वात्‌ स्यन्दनम्‌ ॥ ४। ATS” वायुसंयागाद्‌ाराइणम्‌ ॥ ५ ॥

° कम्‌, तत्‌ dane मेघसंयो गद्याभावे सति भवति तेन

संयो गाभावस्षन्निमिसकारणमिल्धर्थः ॥ ₹॥

तेषामेव दष्टिविन्दुना मन्यान्यसंयेागजनकं कष कथ- मत UTE ।

चिते पतितानामपां विन्दूरगां परस्परं संयोगेन मड- व्जखावयविखोताङूपं यष्नायते aw चत्‌ खन्दनं दूर संस- Te तत्‌ दइवल्वाद्समवायिकारणशादुत्पद्यते acarfe- मिन्लकारणादण्यु समवायिकारणेषु॥ ot

मनु यदि ऋमिष्टानामपाम्‌ ag गमनं भवति तदा गर्तवात्‌ पतमवषणं सम्भाव्यते तदेव तु कुत CAA Be

कारथन्तोतिशषः। यदपाम्डमारोरणं तत्‌ नाद्यः

fao वायिकार्बात्‌ पतनम्‌ खधःसंयागानुकूलं कम्मं भवतीत्यर्थः was ननु yal पतितानां जखविन्द्नां मिलने Varta यद्ुर- दणगमनरूपं स्यन्दनं जायते तत्र किमसमवायिकारबनित्याका- ङ्ायामाड। जलादीनां यत्‌ स्यन्दमाख्यं कम्मं तत्र उव्यतवमेवासमवायिका- रखमि्यंः।॥8। नम्‌ मेघसम्पादकं नकानामृद्धंगममनं कथं भवतीत्यत GUT | ATT: खय्यैखरकरा वायुसंये गात्‌ Wei waa खपामिग्न्‌व-

* ara इति चिम्‌ पाठः|

aN © RRS an fancway |

qe नोदनापीडनात्‌ संयुक्तसंयागाश्च ॥ € ॥

SB Barwa वायुमंयागात्‌ कारयन्ति Me वाय्भिहताः

खर्यरश्षयणएव श्रारोादयन्यप tay) क्रचित्‌ पाठा नाद्यवायुसंयेोगादितिस चनाद्योा ATS aay AT वायु- संयोग दत्युपपादनोयः॥५॥

मन्‌ द्रखैरश्ोनां कथमयं afear यत्‌ मिष्टा aw Re न यन्तीत्यत WE |

नेादनेन बलवद्ायनेादनेन श्रापीडनादाखछन्द्नात्‌ वायुसंयुक्तारश्षयस्तत्संयुक्षा श्राप Ge धावन्ति यथा Saat wa कथ्यमानाः वायुनुन्नवद्छिरश्षय ऊं नयन्ति, चकार दवार्यस्तच च उपमानं SIMA एवापा

द्रष्टव्याः ॥ ६ ॥ fae तते जनयन्तीतिष्टेवः वायसंयुक्ताः ये Area: खय्यकरास्त खव भूमिगतानां जलानामुद्धेगमनं जनयन्ती धेः | नाखवायुसंयो- गादिति पाठोऽपि क्रचिद्दृश्ते तच नाद्यः नाद्या wat या वायसंयोागः aetna: Para xfs यावत्‌ तस्भादपाम्‌ चारोा- Wa भवती थेः॥५। नमु GUNA कचयमीटणसामंमजच्राइ। नादनेन वेगवद्धायुनादनेन ्यापीढनात्‌ सम्बन्धात्‌ तथाच वेगवदायुसंयोगादेव खख्कराणामुद्धगमनसामथ्येम्‌, ननु Banca ये वायुसंयोगः स द्॑करस्येवेद्धंगमनेऽसमवा- यिकास्यं नतु जलानां यधिकसर्गत्वादत are संयुकसंया-

५ अध्याये २ आआङिकम्‌। २३९

we दछ्ाभिसपंणमित्यद्टकारितम्‌ ॥ ७ ॥.

Wo

fae

मनु ae सिक्तानाम्पां ठत्ताग्यन्तरणोाङ्खगमनम्‌ च्रभि- तः, तच म नोादमाभिधातौ नवादित्यरश्षयः प्रभवन्ति तत्कथं तदिव्यचाद।

श्रभितः सपंणमभिसर्पणं तदभिसपंणं ae निषिक्राना- agi टक्ते तददृष्टकारितं पच्रकाण्डफलपष्यादिदद्धिृतं सुखंदुःखंवा येषामात्मनाम्‌, अदु ्टवत्तदात्मसंयोागादष- मवायिकारणात्‌ श्रदृष्टान्निमित्तादप्ष॒ षमवायिकारणेषुतत्‌ aw भवति येन कर्म्मणा राप Sse गला चं वद्धंयन्तो- Wa: ॥ ou

want सांसिद्धिकद्रवलं लणमकं तादृज्रानामेवा- पामृद्धमधसिियैक्‌ च गमनमुपपादितं हिमकरकादीनाश्च

माचेति वबायुसंयुक्ताः ये खग्यकरासतत्‌संयोगादिव्थंः तथाच जलानामुद्धेगमने बायृसंयुक्तदग्यकरसंयोग रखवासमवायिकारं खग्यकर1दिमतवायुसखंयेगस्त॒ fafawarcufafa न किखिद- न॒पपन्नम्‌ ॥ ¶।

नमु CMT Frat जवानां कथं उक्ताभ्यन्तरेगद्धग- मनम्‌ उक्कहेतारचाभावादव ANY |

ङस्षवद्धमेन यस्य Bs दुःखं वा भवति टद्वन्तदात्मसंयोाग ख्व AV ठश्वाष्वनरेडाद्धंगमनेऽसम ब{स्कारस्यत eure निमित्तकारमिल्य्थः॥9॥

४०

वेशेधिकदश्ं मम्‌।

° aut संधाता विलयनश्च तेजःसंयोागात्‌ ॥ ८ ॥

we

fare

रव्यादश्चमविवादसिद्धम्‌, तत्कथं तेषां संघातः काठिन्यम्‌, aug विलयममित्यत are |

दिव्येन तेजसा प्रतिबन्धादायाः परमाणवे द्मणएकमा- रभमाणा FURY Tas मारभन्ते तता द्र्ववश्एन्येरव- यवेह्ंणकादिप्रक्रमेण द्रवलश्एुन्या दिमकरकादय आर wat तेन तेषां काठिन्यमृपलग्यते | नन्वेवं हिमकरकादी- नामाप्यले fa प्रमाणएमत उक्र विलयन तेजःसंयागा- दिति तेजःसंयोागेन बलवता दिमकरकारम्भरकपरमाणुनां क्रिया क्रियाता विभागस्षत आ्रारम्भकसंयागनाशपरम्प- र्या हिमकरकादिमहावयविनगाशस्तच द्र वलप्रतिबन्धक- तेजःसंयागविगमात्‌ त एव परमाणवः FURY द्र वलमार-

मन्‌ दिमकरकादीनां कर्थं प्रतिङ्डगवत्वं कथं वा तददिलयन. मित्यत STE |

पां संघातः farqudara हिमकरकादिगत स्तेजःसंया- मात्‌ विलक्दिद्यतेजःसंये गात्‌ भवति, र्वं विलयनं fafa. लाख्यसंयेगाऽपि तेजःसंयेागात्‌ पुब्ब क्ततेजाभिन्रतेजःसंयेगा- द्वति, दिष्यतेजःसंयुक्षजसणपरमागुभ्यां यदद्यदुकमारभ्यते तचा- मुद्धतं वत्वं जायते sym विलयनद्से दिव्यतेजःसंयोगरहडि तत्वादेवोद्धुतजवलं CHAT नायते शिमकरकादो काठिन्य- प्रतोतिस्तु sae कठिनस्पद्स्य एथिवीमाचरन्तित्वात्‌ fea- करकादोा यदद्धुतग्रवल्वं तचा विषेऽपि हेतुरिति, केचित्त

५ STs २ ाशिकम्‌। २४१

ख° तच" विस्फु्थु्िङ्गम्‌ ॥ € ॥

उ° भन्ते तते xanaat हिमकरकादीनां विलथनं तच q बलवत्तजेन्‌ प्रवेशो निमित्तम्‌ ॥ ८॥ मनु बलवद यतेजनुम्रवेशस्तच इत्यन किं प्रमाण- मल्यत are | तच fearg wa दिव्यानां तेजषामनप्रवेश्चे विस्फ- च्णयखिङग वद्ध नधाष एव लिङ्गमित्यर्थः श्रात्यन्तिकवि ्त- मरकाग्रस्तावस्मल्यच्तं एव तदनुपद्ञ्च Gay: साऽपि प्रत्यक एव तेनानुमीयते ware करकाः प्रादुरभवन्ति तच दिव्यन्तेजे विदयुदरपमनुप्रविष्टं तदुपषटम्मेन करकारम्मिका- णामा दव्यलप्रतिबन्ध इति॥९॥

वि शदिमकरकादिस्परले दिथतेजःसंयोगेन प्रतिबन्धाद्‌ वत्वं नात्पद्यव शवत्याङः॥ <| aq जले दिव्यतेजःसंयागे fa arafaaare | : विस्फ त्गथु वखनिघाषः, तच दियतजःसंयोगे लिङ्गम, erst विदयुत्रकाश्नसततविस्फुव्नयुस्तत्समकालमेव कारकापतनं भवति अतादिवयतेजःसयोागेन करका जाता डव्नमीयत शति, केचित्त बलवदिव्यतेजसाऽनद्धतरूपवत्तेजोाविेषेः यदा जलाद्भिःसार्ते तद्व जलस्य वत्वं नष्यति वादटृग्रतेजाविग्रेषसत feaac- कादिभिप्रेषु Wy सन्वदवाल्ि खनद्धुतरूपवत््वात्तु तद्ध न प्र Walaa: ॥ € ॥

| * त भावस्ुव्णथुरिति कचम्‌ बाढः | 2 य

Raz

fae

वेगे धिकदश्र॑नम्‌।

वेदि कच्च ॥ १० ॥ sat संयोगादहिभागाञ्च सनयिन्ञोाः ॥ ११॥

Waq प्रमाणान्तरमाद।

wot मध्ये तेजोनुप्रवेश्न ्रागमसिद्ध एवेव्यथैः तथाहि ‘met अरग गभ॑मादधीरन्‌ या अग्निं गभे दधिरे सुवणं", इत्यादि ॥९०॥

मनु frqere: कथमृत्पद्यते संयागविभागे अब्दया- गी तेच मामुश्धयेते CAA BTS

विस्फुष्णंयरितिशेषः fg: wafaar: संयोगविभागा निमित्तकारणोभृय सखमयिन्नारोवाकाशन संयोागादसम- वायिकारणादाकाश्चे समवायिकारणे शब्दं गणितं जन- ua: कचि वायबलाहकसंयोगविभागे भिमिन्तकारणे बलादकवियत्‌संयागविभागावसमवायिकारणे, क्यंकार-

दिव्येजःसंयागे प्रमाणान्तरं anata |

वैदिकश्च वाकं दिव्य तेजःसंयागे fey ward, aerere “ar परता भिं गभंमादधीरन्‌ या efi mi दधिरे gaa” इत्यादि ey

मन श्ब्द्कारबस्यामिषातस्य विभागवि्ेषस्यचानन्‌भवात्‌ fewer: कथमुत्पद्यते डता |

अपां जलानां संयोगात्‌ warren अभिघातात्‌, w- विले Aare विभागात्‌ विश्फृष्लंयु भवतीः ॥ ११ ।

५ अध्याये २ ्ाङिकम्‌। Rey

we थिवोकम्मणा तेजःकमं वायुकम्मेच व्था- स्यातम्‌ ॥ १२ ॥

उ° शाधिकारेऽपि प्रासङ्गिकमिदमुक्रम्‌, यद्वा मेचाकाशसंसोमे विभागे वा अ्ब्दाखमवायिकारणे कारणम्‌ अ्रपामेवनोाद- नाभिचघातजनितं कर्मेति खचितं कम्मण एवाधिकार- WMATA ॥ ९९१ ॥

WHT मत्यदूवर्‌ात्मसंयागः कारणमक्रं तचवाक- स्मिकदिग्‌दादरेतास्तेजसः आकस्िकटल्ारिराभरेताख् प्रभञ्जमस्य कश्यं यत्‌ संजायते तजापदृष्टवदात्मसंयोगे- समवायिकारणम्‌, वायतेजसो मवायिकारणम्‌, अदृष्टं निमिन्तकारणएमित्ययः, क््न्टख greta dtrent<- RUST Ve it

अद्षएटवदात्मसंयागासमवायिकारणकं कव्मनलर- माड |

पि प्रसङ्गात्‌ करकादिक्षमुक्रा पुनरटृवदात्मसंयोगाधीगं कम्मे प्रदशंयति। भूकम्पाद रट दविद्रेवाधोनलश्थनेन दिग्‌दाहादिजनकस्य THUAN CIB बायुकम्मेयख अटढाधी- नत्वं वयाखातमिव्यथंः॥ १२॥

तादृशं कभ्मन्तरं cwrafa | 212

Res वेगेविकद श्नम्‌ |

ङ्‌ शअग्ररु हंञ्वलनं वायेस्ति' व्धक्पवनमणुनां

-~ .

We

HATA कम्भादष्टकारितम्‌ WLS ¥

_ FART मनसः कम्म व्याख्यातम्‌ ॥ १४॥

श्राद्यमिति सुगोाद्यकालीनमित्ययैः, तदा नादनाभि- चघातादीनामभावात्‌ अ्रदृष्टवदात्मसंयोग एव तचासमवा- यिकारणम्‌ श्रा ्यमूद्धं्चलनम्‌ आदं ति्यंक्पवनसिति, इत- Tat उ्वखनपवनकर्णां वेगासषमवायिकारणकलमेव मन्तु- मुचितं दृष्टे कारणे सत्यदृष्टकस्यनानवकाभात्‌ ॥ ९९॥

अनाद्यं कम्माधिद्धत्याइ |

मुषलत्ेपण्णदरौ यथा प्रयन्नवदात्मसंयागासमवायि- कारणक CUA तथाऽभिमतविषयग्रादिणोन्िये सन्नि- काथं यन्मनसः aa तदपि प्रयत्रवदात्मसंयेगासमवा- यिकारणएकमेव यद्यपोद्धियं मना न साचातूप्रयन्नविषय- स्तथापि मनोावडहनाडङीगेा चरेण yaar मनसि कात्य

fa द्रया, नाद्यास्तु लगिद्धिययाह्मलमङ्गोकन्तवयम्‌ अन्व

oe

पवनं गमनम्‌, wrafafe व्वलनपवनमयोारप्यग्वितम्‌, सगौद्य- कालीनमिति ace, खअटृरटकारतमदृरटवदातममसयामासमवा- विकार्गकमित्धयेः तदानीं कार्गान्तरस्याभावादितिभावः॥१३।

कम्मान्तरं दशयति

खनाद्यानि मनःकम्मायि प्रयत्राधीनान्येव यथा मुषलादु- ल्छोपशारो इर्तकम्मावि, मनसोाऽतोखि यत्वेऽपि aware.

* दखिप्येम्मबनमिति कवित्‌ qs!

५ अध्याये e ाड्िकम्‌। २४१५

ख° आत्मेद्दरियमनेोऽथं सच्िकषोत्‌ सुखदुःखे ॥ १५॥

खन्या प्राणएवहमाडङीगाचरेण प्रयलेनाशिितपीताशथभ्यवदरण- मपि न सम्भवेत्‌ ॥ ९४ ॥ मनु मनसि कथ्यं उत्पद्यत TIAA न प्रमाणमत STE Bass दृत्युपखक्तणं ्नानप्रयताद्यपि Tea मनता- वैभवं yaaa निरारुतम्‌, अ्रणल चच साधितम्‌, युगपन्त्राना- मत्यन्तिख्च मनणो लिङ्कमिल्यक्तं तेन तत्तद द्दियप्रदेभेन मनःसंयागमन्तरेण सुखदुःखे म स्ातामेव चदि मनसि कर्णान्‌ भवेत्‌ न UAW UIs मे सुखं शिरसिमेवेदनत्याच्चा- कारोऽनभव इत्ययः । यद्यपि मनःसन्निकषोाधोगः सरववा- $प्यात्मविभ्रेषगृणस्ठयापि सुखदुःखे तीत्रसंवेगितयाऽतिस्णु- रलादुक्र॥९५॥ wad यदि चपलं मनस्तदा विन्तनिराधाभावाद्योगं

fee गिश्धियय्राद्यत्वात्‌ तद्गेचरप्रयमनेन मनसः कम्मं सम्भवति प्रायवदहनाडीगेाचरप्रयन्नेन प्राणादिक्रियाविश्रेषवत्‌ ॥१९॥ wy मनसि कम्मत्पादे किं माममत खाइ | qrateaaatsurat सतिकधोत्‌ सखदुःखे भवतः तवात्मा मनसः ufand रन्द्ियेख मनसः सलिकर्वः qua निषयेग ay इखिया्ा afanat विबल्ितः aww fad cx सुखं तैरियं tye दुःखं भवति वादगदश्ननष््‌ न चच्लमनायागमात्ममनो- सागश्ान्तरेय तादग्योगाऽपि a ममःज्ियामन्तरेेति सिद्धं मनसः WR, UVES Lega खात विशेवगुखलामान्य- न्तु faafgd स्बेज्ाल्ममनम्संयानस्यासमवायिक्ारुडल्वादिवि।

Red वशेधिकरदश्ंनम्‌ |

Go तद्‌ नारम्भ Mares मनसि WTS दुःखाभा- वः स योागः॥ १६।

ae विना नाद्मषाक्लात्कारोा नवा तमन्तरेण ara इति भआस्तारमवेफष्यमत WY | विषयेष्वखम्प्रल्ययवत उदासीनस्य वहिरिङ्धियेभ्योया- SU मने यदात्मस्मात्ममाचनिष्ठं भवति तदा तत्कश्मान्‌- गणप्रयक्नाभावात्‌ ae मनसि नोत्पद्यते खिरतरं मनाभ- वति सष एव यागः चिन्तनिरोधलक्षणलाद्‌ योगसय, तदमा- ta tfa मनसः कश्मानारम इत्यथैः, यद्वा तत्पदेन सुख- दुःखे एवाभिधीयते प्रक्रान्तलात्‌, दुःखाभाव दति दुःखाभा- वसाधनलाद्योग एव दुः खाभावः “wa वे प्राणः दूति वत्‌, यद्वा दुःखस्याभावे चतेति बङत्रीहिः, Tafa शरोरा- afequamt:, = arm tia प्रसिद्धिखिद्धतया तत्पदम्‌, अयं स यागः। VATHISTATA प्राण उच्यते उपचारात्‌

foo “age fe मनः nay प्रमाथि बखवद्एम्‌"” स्त्याद्यागमा खपि मनसः waite मानमिति॥१५। मनु naa चश्चरखभावं तदा तस्य निरोधो म सम्भवति तथाच योागमम्तरेणात्मसा्तात्ारस्यासम्भवादपवगंस्यासम्भवेन मनना स्त्रं निव्यृयोजनमापद्येतेत्या APTATATT | ama मनसि षडङ्योागेन इद्धियादिकंपरित्यल्य ममो यदा च्पात्ममाचे तिष्टति तदा AACR तस्य मनःकम्मेड समारम्भः च्यनुत्यादः, तदा मना निखलं भवति, तदवबश्यायां ware

५ ध्याये ₹ साडिकम्‌। RES

So प्राणानुमेयलादात्ममः तथाच ATACATY! HAUT प्रा- WRAY जायते Val जोवमयाभियन्रवदाद्मप्राणषंया- गासमवायिकारणकं WU, जीवनयोमिख यन्नाऽती- शियः प्राणस्चारानुमेयः कथ मन्यथा सुवुद्यवस्थायामपि ऋचासप्रश्यासगतागतसितिभावः॥ ९६॥

मनु प्राणस्य मनसख् कं यदि प्रयल्लनिमिन्तकं तदा प्राणमनसो यदा मरणावस्थायामपसपतः देहाददिभ॑वतः रेदान्तरोत्यत्ता तत्र पुनरूपस्पतः प्रविश्रतः तच प्रय- न्नाभावान्तद्‌ुभयमनुपपन्नम्‌, श्रभरितपीतं भक्रपानोयादि तस्यापि भ्ररीरावयवापचयदतु 8: संयोागस्तव्ननकं यत्‌ कश्यं यच्च ग्भेवासदशायां संयागविभागजमकं ay तेषां कथयमुत्पत्तिरत ATE |

feo दुःखाभावः शरोरावण्श्ेदेन दुःखंन जायते, स Gaal वाद्य व्याङृत्तमनसः संयोगो योग उच्यते। ““वातातं तचा चित्तं तस्मात्तस्य म विश्सेत | ता{निलं निरन्धीत चित्तस्य स्थेयं छेतवे । मरदत्निरोघना थाय asy योागमभ्यसेत्‌। समं प्राणसंरोधः प्रद्यादहास्ख धारशा। wrt समाधिरेतानि योगाङ्गानि भवन्ति वट” ॥ इति स्कन्द्पुराणवच्नमपि तथा प्रमापयति। तथाच तदनन्तरमातमसाच्तात्कारोदयेन नमिथाश्चामादिनिख्तते सत्थामपवगेा frre Tafa न मननशास््ं निव्डलमितिभावः ॥ ९१। WET कम्मन्तर द्ंयति।

Res वेेविकदशंनम्‌

wo अपसपंणमुपसर्पणमरितपीतसंयेागाः eet. न्तरसंयागाशेत्यदष्टकारितानि ॥ १७॥ तदभावे संयोगाभावोऽप्राद भावश्च माछः॥ १८॥

Vo अरर नपुंखकमनपुंसकनेकवश्ास्यान्यतरस्यामिति नपुं सकनिदे रः, संयोगपद्‌ ञ्च तत्कारणे कश्मणि लाक्षणिकम्‌, WIIG देहारमककर्थ्ये रेदादेव प्राणमनसरुत्‌क्रम- खम्‌, उपसर्प॑ण्ञ्च देहाम्तरोत्पत्तो तच प्राणमनखोः प्रवेण- wa, श्र्नितपीतादिसंयोागरेत॒ख ककम, SAAT गभ॑न्ररोरं तत्संयो गदेतुख यत्‌ AS तत्‌ स्वमदृष्टवदात्मसंयागाषम- वायिकारणकम्‌, टतिकारेण धातुमणक्मणएामणदृ टवदा- त्मसंयोागासमवायिकारणकतवं खषवयति॥९७॥

मन्‌ दे दान्तरोात्यत्तेरावश्चकलद्येत्तदा कथं ATS CTT

QTY | ददमचाकूतं योागबलेनात्मतत्वसा्तात्कारे खतितेन च वि quate मरबावस्ागां दोहाममख उत्कुमशम, उपसं रेहान्तरोत्यक्ता सथ मनसः प्रयेश्नः, अशितपीतयोस्त्रजव्योाः संयोगाः कायाम्तराबामिन्दियप्रायानां Sea सड Taare यस्मात्‌ कम्मण भवन्तिति पुरबोयम्‌ इति carla कम्माबि acemtcnfe खटरटवदातमसंयोगासमवायिकारयकाजि॥

॥ १९७ ॥ AY दोहप्रवाहस्यानाद्यनन्तत्वादषवगस्यासम्भवश्छद वख रवे-

at खड | बदभाके तस्याददङ्स्याभाषे सति WCHACCETTATATHET-

५ ध्याये २ चाडिकम्‌। २8९

we wareafaurara we तच्िवन्धनानां रागदेषमेशनां दोषाशामपायात्‌ प्रटत्तेरपाये तन्तिबन्धमस = wayats- पाये तन्निबन्धनस्य दुःखखापाय दूति तावदस्तुगतिः, तजर योगिनो यो गजधथ्बलेन तत्तटे ्रकालतन्तत्तरगमतङ्गज- भुजङ्गविशक्मादिदेरोपमोम्यसुखद्‌ःखासाधारखकारणध- अधन्धनिकुरम्बमाखोाश्च तन्तत्कायबुदं faarg भोगेन पृष्ोत्प्धश्चाधश्चयाः wa: जनिटरत्तटरोाषख धस्माघग्यान्तरा- ATMA ATA aT TANTS सहाक्मना यः संयोामाभावः स Wa माषः तदभाव इति Baraa- अरोरानत्पादे खयो गाभाव Tae: | गज्विबमवस्ा प्रख- यखाधारशोत्यत We अ्रप्रादुभाव दूति यदनन्तरं बरो- UWS: पुनः प्रादुभंावेा न भवतोव्यथः, ख माड tia तख्ा- मवख्ायां a दुःखध्वंसः स Are Taw: WATE मनु तमसेऽपि gae aw दूग्ठते चति च्छायति- प्रत्ययात्‌ AIT प्रयत्नो नवा नोदनाभिधाता ग वा

बि. ऋ्वात्कारेब प्रारग्णानाख भोजम Wa Balla बावत, संवाजाभावः देदप्रवाशसम्बन्धस्य विष्डेदसखद नन्तरद्च प्रादु भावः अचथोद्ःख- स्यानत्पत्तिद-ह रपस्याट ट खूवस्व च कारस्य विरहादिति वदा- Waa arg: qua: सम्मवतोति sate अश्विवाडसमान- वेविमावः § १८ ॥

मन्बन्धक्नारखापि ऋन्भोनुमृवजे नीवं वमखवतोविप्वोनेख्लव 2

२५० ्ेधिकदग्रंनम्‌ |

ख° द्रव्यगुणकर्म्मनिष्य्तिवेधम्म्याद्‌भावस्तमः॥१९॥ Se गरुलद्र वते न वा संस्कार खया च निमित्तान्तरं ama तच मानन्डयमानमित्यत Ay एतेम मेव द्र व्याणीत्यवधारणमण्ुपपादितं द्रयनिष्य- निस्तावत्‌ स्पश्वद्रवयाधोना म च तमसि स्यभ्रौऽम्‌ग्डयते, न WAZA एव UH SIRI सपरा द्धवस्यावश्चकलात्‌ | एयि- aad मियमः तमस्तु दशमं दरवयमिति चेन द्रव्यान्तरस्य नौखशूपामधिकरणवात्‌ मोलरूपस्य च गरस्त्वमान्तरोय- कलात्‌ रसगन्धनाग्तरीयकलात्‌। चथाकाशं WATA- विशरेषगृणं तथा तमोऽपि नोलङूपमाचविशेषगणं स्यादिति aq चाचेषलविरोधात्‌ यदि हि नौोलद््पवन्नीलं रूपमेव वा तमः श्यात्‌ वाद्यालाकम्र्रहमम्तरोण TET न Vaya ॥ १९ ॥

feo च कम्मेयि किमसमवायिकारबं कम्मासमवायिकारयलवेनोाह्णा- नां ATMA AMAIA AI ATATTATAFTATAT | WATTS ख्व नतु भावः जव्यगु बकम्मेनिष्यत्तिवेधर्म्यीत्‌ नि- व्यन्नानां अन्धानां गब्यगुवकम्नयां वेधम्म्यदिचर्थः afefer डति न्धायात्‌, जन्यग्रखं हि खवयवारब्धं भवति sae नावव- बारव्यमालाकापसरओे TSA भूयमागत्वात्‌ स्यां नाभावाण एथिब्धामृद्धुतरूपस्योदधं TM याष्यलेगेादध रूपस्य तमसि wWis- चबामनुद्धतस्यश्र लीकारस्यासम्मवात्‌ मन्धमून्यतवा्च न तमः ए- Fadl मापि जलादावस्यान्तभावः नोलरूपवस्चखखोकारात्‌ तरव नगुखेन वा wiaaemim: ्ालाकनिरपेच्चचाशुवबिषय

५ अध्यायं ₹ खाङिकम्‌। २५९

ख° तेजसो द्रव्यान्तरेशावरणाञ्च ॥ २० ॥ दिककासलावाकाशष्ब कियावदंधम्म्यान्निष्क्- याणि ॥ २१॥

ge तिं गतिप्रतीतिः किञ्िवन्धनेव्यत are |

गच्छता द्रव्यान्तरेणाढ़ते तेजसि पूत्वदेशान्‌पलम्भाद- यिमदेगरे चापलम्भात्तेजाऽभावस्य गच्छद्र्‌व्यसषाधमयार्‌ गति- भ्रमा नतु वास्तवी aa गतिरित्ययंः wagafatanat तया प्रतीतेः, उद्धूत रूपवद्यावत्तेजःसंखगे।भावस्तमः ॥ २९०॥

एवं दिदखचकं प्रासङ्गिकं तमःप्रकरणं समाप्य aa श्रन्यताप्रकरणमाडह।

चकारादात्मख्यरहः क्रियावता वेधमछं दिगारोमाम-

e

qa मूत्येनुविधामात्‌ क्रियायाः ॥ ९२६॥

fae त्वा, तरिं द्रव्यान्तर भवतु, खावश्डकतेजाऽभा वेनैव तमःप्रतो-

व्यपपत्त अ्र्यान्तरकल्यनाया खन्याय्यत्वादिति a १९९ ॥

ननु तमसोाऽभावरूपल्वे कथं चरतीति प्रतीकि्टिद्यवा |

FAN तेजस ावरणाद्‌ाच्छादनात्‌, यतः श्यानादा- लकाऽपसरति तथैव तमखलतीतिप्रतीतिभ॑वति तादृश्पती- तिचखाणेकापसरडापाधिको ब्नान्िरोव नहि भ्मादल्लसिञि- सिति भावसम इति Tema ॥ २. ॥

कम्मं गर न्यताप्रकर मार भते |

A €, { 7 क्रियावदचघम्भ्यं परममदत्परिमागमपरुषटपरिमाग्या(दत्यं 2 &

BUR वैरे िकदर्धरगम्‌ |

Ho रतेन कम्माशि गुणाच व्याख्याताः ॥ २२ । निष्क्याणणं समवायः कम्मभ्यानिषिडः ॥ २३ ॥

So गणक्मणिानिक्ियत्वमार।

एतेनेति. क्रिया वदेधनग्यणेत्यर्यः कियावदेधग्यैममुन्तेलं गणकमणारपीति ते रपि निश्ियलेम व्याख्याते card: ॥ ९९ ॥

मनु maaan यदि निष्क्रिये तदा ता््यां cae कथं सम्बन्धः, संयागस्म्बन्धः PTAA स च RUM एवेत्यत STE |

निक्ियार्णां गणएक्थाणां समवाय एव aaa: स च aaa निषिद्धः तस्य सम्बन्धस्य उत्पत्तिरोव नासि दूर त कब्माधोनतेत्ययंः॥ ९३ ॥

fac वा, चकार खाल्लसमृच्वायकः, रतानि nenfa निष्क्ियागी- WU WRT

निष्क्यान्तरमाङ।

Uaia कि यावदेधर्म्म्यब ्पट्चरटपरिमामभूग्धत्येन नि गत्वेन वा, arena: निष्क्ियतवेन कथिताः, चकारात्‌ खामान्धादि- GUT PRR

ननु शुणकम्भणेा निंष्कियत्वे तयोः सम्बन्धः कथं जये भवति सम्बन्धस्य कम्माधीमत्वात्‌ दश्यते fe ware: aan Rarer सम्बन्धात््तिरिचखत are |

fafqarat गुशादीनां xe समवायः सम्बन्धः ag fam

Ware: waa निविडः ग नात KW: | २९।

५ ध्याये २ wifyswa | २५

ख ° कारणन्वसमवायिनो गुणाः ॥ २४ ॥

To गमु यद्यमृत्षलात्‌ गणाः कक्समवायिकारणं न भव- न्ति तदा गुणे गुणाः कमोणि च कथमृत्यद्न्ते नदि सम- वायिकारणातिरिक्त्वदूपेणापि कारणता संभवतोद्यत श्राह ।

गृणा असमवायिकारणं aq समवायिकारणमपियेन ककाधाराः स्युः, सा चासमवायिकारणता कचित्‌ कार्ये काथंसमवायात्‌ AMAT smarty संयोा- गविभागग्दानां शब्दे, कचित्‌ काररेकार्थममवायात्‌ यया कपालादिद्पादोनां घटादिदूपादिषु॥२४॥

वि ननु गस्य ATA तस्य कम्मकारणता कथं सम्भवति afe पटग्रन्यस्य कपालस्य पटकारणता केनापि सम्भाविते. त्त खाइ | are ष्यसमवायिनः aca सोचत्वादेकत्वं कारमानी्य्ंः, तथाच गुखानां कम्मजि समवायिकार्ण्ताविर ऽपि खसमवा- fanrcuat निराबाधेब यथाऽवयबसंयोगानामवयथ्यमाधारत्वे- ऽपि तदसमवायिष्ारबता यथावा$वयवरूपादीगामववयबिरूपा- दनाधारत्वऽपि तदसमबायकास्यता तथा गृवानां कम्माना- धार्त्वेऽपि तदसमवायिकारुखतान विशा समवायक्षारगे समवायख्लसमवबायिसमवायान्यतर सम्बन्धेन इचसित्वे सति कार- अत्वसोवासमवायिकारयण्तणत्ादितिभावः॥ १७ ॥

२५७ वैशेषिकदर्शनम्‌ |

ख गुश्दिग्‌ व्याख्याता ॥ २५ । कारणेन कालः ॥ २६ ॥

Se मनु TE कञ्मोत्पद्यते इदानीं कर्डोत्पश्चते दव्यादि- प्रतोतिबलात्‌ दिक्कालावपि कश्मसमवायिकारणे एव कथमन्यया तच तयोाराधारतेत्यत ATW

यथा गृरुत्वादयो गृणा न कबकांखमवायिकार णममु्ञं वात्‌ तथा दिगपि न कमसमवायिकारणममृन्तं ला दे वेत्यथ, श्राघारतातु षमवायितामन्तरेणापि,कुण्डेवद्राणि, Fe दधि, वने सिंदमाद शृ्त्यादिवदुपपद्यतदतिभावः॥ २५॥

उक्रेनेवाभिप्रायेशाइ।

निख्ियतेन व्याख्यात दति परिणम्यानुषङ्गः, कारणे- ` नेति aranuraifats: तेन जिमित्तकारणलेमाधारमाचं कर्मणः काला मतु समवायीत्ययैः।॥२६॥

वि ननु प्राच्यां गच्छति इदानीं गच्छतीति प्रतीता कम्मधारतया दिक्षालयेभागात्‌ कथं at निस्कियावत are | यथा wae क्रिया नालि खमृत्ततवात्‌ तथा दिश्छपि ate प्रायां गण्डतीति प्रतीतेः प्राच्यां रोतीतिवत्‌ दिकञछतविश्रेषवता- सम्बन्धावष्छिप्राधारतावमाहदित्वाटिव्यथेः॥ २५ | SMI कालस्यापि न कम्मसमवायित्वमित्यादइ | कारेन निमित्तकारमेन अभेद ठतीया waa घनवाजि- न्यादिवत्‌, काल इति गुयेनिव्कियत्येन arera इति जिङ्वि-

५ खध्याये 2 खाङिकम्‌ | Rua

so tfe stare? aafasqarver? पञ्चमाध्याथस्र fadtarfena ॥ ॐ ।

घमाप्रयायं पञ्चमाध्यायः।

fro परिखामेनानृषषो बोध्यः तथाच यचा गजानां निष्कियत्वमप- करपरिमाखमून्यत्वात्‌ तथा कालस्यापि carat wedienife- प्रतीति इदानीं रवीतीत्ादिप्रतीतिवत्‌ काशिकसम्बन्धाव- च्छित्राधाराधेयभावमवगाइते गतु समबायसम्बन्धावच्छित्रमिति सकलमकालशङ्कम्‌ ॥ १६। इति खी जयनारावय-तकंपच्चाननम-भटराचवायं-रतायां Tat- दखजविदते पच्चमाध्यायस्य दितीयमाङ्िकम्‌ ॥ ME ।

समाप्रखायं TETAS: |

९१९ बै गिकादशंनम्‌। ° afeqadt वाकधषकतिर्वदे ॥ १॥

So संसारमूलकारण्योर्ध्माधयोाः परीक्षा षष्टाष्याचा- थः ।. धण्माधर्ा च “खर्मकामेा यजेत” ^ न Ree we aq” इत्यादि विधिनिषेधवबखलकल्यनोये विधिनिषेधवाक्ष याः प्रामाण्ये सति स्यातां, antarey वक्बयायेवाश्चा- यंश्चानख्चण गणपुर्व्वकल्वादु पपश्चते खतः wrarea निषे- धादतः WAH वेद्‌ प्रामाश्छ प्रयो जकगणसाधनमुपक्रमते |

वाक्यहटतिवाक्यर चना खा बुद्धिपुब्वौ वक्तुययायैवाक्या- UMAGA वाक्यरचमालात्‌ नदीतीरे पञ्चफलानि षन्ती- त्यस्मरादिवाक्यरचमावत्‌, वेद इति वाक्यषमुदाय इत्ययः तच समुदायिनां वाक्यानां रतिः पचः, न चाखदादिबु- ड पृव्वकल्वेमान्ययाबिद्धिः, “खगकामे यजेत” इत्यादा-

fae सन्मनःकुमदक््ञानिम्लानिरत्‌ श्यामलः Ww | उदेतु का$पि Wear मम तमेाषरन्‌। “aqua ाख्यास्यामः'' इति ata प्रतिन्नातं wiqred धम्मस्य निरूपडमिदानीमारभमाओे wee वेदप्रमाबकतया बेदस्य प्रामाण्यापपादकं गुकजन्यत्वं साधयति | वेदे इति सप्तम्यथं चटकत्वं तस्य वाक्धरतावन्वयः वाक्छरूपा या इतिः काययेमिव््ः रतेन मीमांसक्षाभिमतं शब्दनि यत्व निरादछचतम्‌, बेदघटकां weed कारे तद्र ड पुव खा्थविवव- कवहयथाथंन्चानरूपगुबणन्यं प्रमाबद्रब्दत्वात्‌ महाभारता- न्तम तवाकधवदि यमनु मानाकारः FQ श्ब्दतदुपजीबि-

< ध्याये १ खाडशिकम्‌ | ere

So ब्राह्मे are सिहिखिङ्गम्‌ ॥ २। बुदिपू््वा ददातिः॥ ३ ।

° विष्टसाधनतायाः कायेताया वा श्रद्मदादिबुद्यगाचरलात्‌ः तेन खतन्त्रपुरषपृव्वकलवं वेदे सिद्यति, वेदवज्च शब्द तद्प- जीविप्रमाणातिरिक्रप्रमाणजन्यप्रमित्यविषयार्यकलये सति भम्दजन्यवाक्या यज्ञा नाजन्यप्रमाणश्ब्दलम्‌ ॥ ९ ॥

भकारान्तरेण वेदवाक्यानां बडपुष्वेकत्वमाइ। aryufay aurea यत्‌ dye नामकरणं aa व्यत्पादकस्य बुद्धिमाक्षिपति aur लाके खब्बकणं- दीचनास-खम्बभ्रोवादि गामकरणम्‌ ॥ ९॥ प्रकारान्तरमाह, ख० “खगकामेा गां दद्यात्‌ rarer यद्‌ागप्रतिपादनं

fae प्रमाडतिरिङ्घप्रमायामम्याचकत्वे सति weary. ATHY GMA ऋग यजुःसामाथन्बान्यतमलत्वं वा ॥ tb इतेाऽपि बद्धिपुव्वकाजि Seaver | ब्राह्मने बेदभागविण्ेषे यत्‌ dara Paved काय्यं तत्‌ fafafes संक्लाकनणुवाक्ायगे धस्य लिक्म्‌, यथा लोके सम्ब कशदिनामकरणं कलस्तदथं बोधस्य लिक्मिति ॥ २। प्रकारान्तरे दशंयति। “अमावास्यायां पिटभ्यो दद्यात्‌, इदा यदहानप्रतिपादनं तदानेरुसाघ्नताच्चानाधीनमिति ददातिरिति घावुबाधकषस्य

ATUL ₹। 2 7

ays ˆ बशञोधिकद शनम्‌ |

wo तथा प्रतिग्रहः॥४॥ ्रात्मान्तरगुखानामात्मान्तरेऽकारणत्वात्‌॥४॥

° तदूागेष्टसाधनताज्नानजन्यं ददातिरिति wrafag at घा-

ay दानमुपलच्यति॥ ३ ॥

प्रमाणान्तरमार।

प्रतिग्रहप्रतिपादिका अपि श्तयो बुद्धिपूव्विकाः प्रति- यष्टपदं खविषयं श्रतिमुपश्लयति तेन warfcutaae- प्रतिपादिका: शूतयः प्रतिग्रहीतुः म्रेयःबाधनतापराः हष्णसारचम्भादि प्रतिग्रहप्रतिपादिकाः श्तयः प्रतियरदोतु- रनिष्टसाधनतामाधिकाः गचष्टाजिष्टसाधनगते अव्या चोन- यरषबुद्धिगे चरो भवितुमतः ॥ ४ ॥

ददानों “जरास्त्रदेभितं फलममष्टातरि” दति Share खनं संवादयन्नार।

Marae यागदहिंसादिपु्पापानाम्‌ wT

fae ्न्यदपि दश्रयति। प्रतियहपदेन तहृटितवाच्यमुपलक्षयति “वाजनाध्यापगप्रतिय- शत्रो खदाघनगमणच्णयत्‌" इत्यादिवाक्यं वक्ुस्तदथंच्चागं साध- यति यद्यपि प्रथमद्धजेेतत्‌ सब्बे ward तथापि कतिपय- धम्मेप्रदर्रनार्थमेतावानारम्मः॥ 8 | URIs: समानाधिकरणेन खगदिसाधनत्वं crates | आत्मान्तरस्य AMA पुण्रपापानामात्मान्तरे अकारयत्वात्‌ खगादिफकस्येति we: “न्राख्नद्‌ शितं फलमनुखातरि'” इति

९ अध्याये १ wifeana | Rye

So MIMT A GAT SAH गुणो तथारकारण्त्ात्‌ एवञ्च प्रत्याक्मनिष्टाभ्वामेव waTwarat सुखदुःखे न afy- करणशाभ्यामन्यथा येन यागिंखादिक न हतं aa aw स्ादिति रतहानिरङृताभ्यागमञ्च vaya, गन्‌ नायं नियमः पुजरष्टिपिदयश्ञादो व्यभिचारात्‌ तथाहि sae eae angie: पितरि फखश्चवणात्‌ पिचा च तायाः Tse: पुत्रे फलश्रवणात्‌, ग च खरगभागिपिदकलस्च तेजल्ि- पचकलवस्छ च फलस्य पचपिट गामितया बामानाधिकर- waafa are श्रुतिविरोधात्‌ पिद्रद्यारेः प्रतेजखि- तादेरेव फलस्य वणात्‌ फलान्तरस्छ च गारवपरा तलात्‌, असतु तदपे फलं क्रि, aie पितरीति Se व्यापा- रद्य फलसामानाधिकर्नियमात्‌ अन्यथा आद्धागम्तर ame पे पितुः खगं ग स्यात्‌, गरूारिति चेन्न मक्त पितरि साक्ादपि argia फलं मस्तादिति दुष्धलात्‌ मेवं “प्रा स्तदेजितं फलमगष्टातरि” इत्यस्यातसगेलात्‌ कचिद्बलवता

वि Sitar Gate Tatas पन्या अण्वयानुपप- क्ेरिति cure यागङिसादिकागायां wire प्रति फलीभूत- Gags परति च खान कूलछतिमश्चसम्बन्धेन हेतुता घम्माधम्मे- यख geese प्रति खमवायेनेवेतिभावः, न च गयाओ्ाङादितः पिद गतं पुजेच्छादिवः पुश्गतं फलं न स्यात्‌ AAT: कम्मेकटंतवाभा- वादिति are कारगतावष्डेदकसंसगचटकक्तिमश्चस्य war. गितयेोर शत्व सम्बन्धेन वि वचितत्वात्‌ निव्वामलवकम्भशऽपि 22

६०

॥ - 9

वेचेधिकद र॑ नम्‌।

बाघधकनापोञ्जलात्‌ प्रृते च पिदढपुचमतफखग्रवषखेव वाध- कलात्‌, तथा सत्यतिप्रसङ्ग tia चेन तादृश्नश्रुतेरवातिप्रस- ज्गनिवारकतवात्‌। यन्तु महादानादो स्रगंमाज्रमेव फलं तच्च ugens क्रियते तद्भतमपि फलं जनयतीति तन्तुच्छं तजो बाधकाभावात्‌ बाधकाभावसडितेल्छग॑स् नि- चमत्वात्‌ राजादीनामुपवाषा्यन्‌ छानामापन्तेः परदा- रेव तत्कर्मणा खगतफलम्‌दिष्यामुष्टामसम्भवात्‌, सम्यग्‌- ग्टश्खाश्चमपरिपालनस् ayeararafwre च we नियम एव प्रातिखिकफलामिप्रायेण दग भिधानात्‌, इन्तिका- Te ““ज्रास्नदेभरितम्‌'' इत्यादिनियम एव पिजादीगाम्‌ ame तच्छाद्धादरो माकितानां ब्राह्मशानामाग्ोमन्ता- गभावात्‌, “waTere पितरो ware.” इति पि्र्यश्े प्छ त सम््टानादलिजामाग्ीदानात्‌ “Ane वच॑ स्व्यक्नादख्े TH श्यात्‌" इकटारेः, जाङ्गखिकमन्छपाठ- fea अपदष्टख विषापडहरणनमि्याञ्ः ॥ ४ ॥

fae मेक्तरूपफलभागितया उदे ्यत्वं wife निष्पद इमेव, खाड-

Faye फणलभामिवयेदेग्लत्वं न कलु किन्तु farsa. रिति न काप्यनु पपत्तिरोबमन्बषाप्यूद्यम्‌। के चिन्त “are भितं फलममृरातरि LSTA: माङादि फलनाघकवा कान्तु तद पवाद्‌- कमिनलाङः, ठत्तिषृतस्तु fracas न अाडादेः किन्त त मेाजमादिना Sarat ब्राद्यबानामा श ववचनस्येव, विषडहारक- Ww वि्वहरववत्‌, WET कथन्नु माण्यमाज गन्ह्यादि- पं क्तुरोबर तसय निव्कानलत्वे मेर्‌रैव एषलमिन्ाङः wy-

€ ध्याये ९ अाहिकम्‌। Rt

qo तदष्टभाजने न विद्यते ॥ € ॥

We

qe हिसायाम्‌ ॥ ७ ॥

अदुष्टानां यथाश्रास्तमम्‌वन्तमानानां भाजनान्लुप्ताना- माश्रोदानात्‌ तत्फलं नतु दुष्टानां पाचलवेन निषिद्धानामपि कुष्डगालकम्रग्डतौनामित्याइ।

तदिव्याशोदानफलं परागट्रति दुष्टा ब्राह्मणाः पाजा- नधिकारिणा यच arg भोज्यन्ते तज पितरि तत्फलं न विद्यते न भवतीद्यर्थः ओआद्धफलमेव वा न भवति पितरी- wea: ॥ ६ ॥

केतेदृष्टादृतिदुष्टलचणमाह।

हिंसायामिति निषिद्धकमांमातचापलक्षणम्‌, तेन fa- fag safe wed पुरुषं दुष्टं विजानौोयादित्य्थः ॥ ऽ ॥

fac

awe शव Sey मुक्षतवेऽपि कम्मं we न जमयतीति विभा- वनोयम्‌॥ ५॥

सम्यगमुणितख्राडादिकम्मभ्य श्व धम्म॑रूपं we भवति ना- THATS |

तत्‌ साङ्ख्ाड्धादिफलं faafoacearqaasaae न भवति ax कम्मे यथाविष्यनिष्यत्तेरि धयः pet

SS के इत्थाकाङ्कायामाद।

शिंसापदं निषिडकम्ममावपरम्‌ तथाच fafixaaifa ar- सतं aaa दुर विद्यादित्ययः॥ ७।

९९२ वेशेषिकदर्ंनम्‌।

ख° तस्य समभिव्याहारतादाषः॥८॥ तददुष्टे न विद्यते ne i

So न कवलं दुषटब्राह्मणस्य we जिमग्तितख्य भाजनेन

फलाभावः किन्तु पापमपि भवतौत्याइ।

aa निषिद्ध कर्मणि प्रदत्तस्य ब्राह्मणस्य समभिया- हारात्‌ एकपद्धिभेोजगसदश्यमसदाध्ययनादिखलच्णात्‌ दाषः पापभित्यथः॥८॥

तत्‌ किमदुषटखमभिव्याहारादपि दाष एव, गेत्यार ।

तत्‌ पापमदुष्टे यथाशास्त्रं व्यवहरमाणे ब्राह्मणे श्राद्धे भ जिते न विद्यते म wate: eu

मन्‌ सत्पाजाप्रतिखम्मे यज त्राद्धदानारो प्रथमं दुष्टा-

वि० ताटग्रत्राञ्मबसंसगात्‌ पापमपि waiter |

तस्य निषिडकम्भासक्तब्राह्मयस्य समभिद्याहारतः संसगात्‌ दाषः पापं waded: संसगंख योगमैखयोतादिगानाविधः तस्य ATS पापस्य घत्वं गुरत्वे तु uw गुडत्वमिति विशेषः। ॥ < ॥

facraatyadan तु मन दोव शवचायातमपि wer- माड |

तदिति qfaal पापं पराग्टद्रति निराषत्राद्बसंस्गे तु पापं ग मबतीत्येः। € ॥

¶ अध्याये ९ आडिकम्‌। शद्‌

ल पुनविशिष्टे प्रतिः ॥ १०॥

we

समे हीने वा wafer: ॥ ११॥ एव निमन्त्रिताः क्रमेणतु सत्पाचप्रतिलन्मे fa विघेयमि- WATS |

arg प्रतिय वा विशिष्टा यथाग्ास्तमनुवन्तंमाना यदि wai तदा निमन्तितागपि निन््ान्‌ परिइत्य तानेव भा- जयेत्‌ “न निमन्ितान्‌ प्रत्याचक्ोतष्ट्तितु सत्पाचपरम्‌, जिन्द्यांस्ह निमण्छिताम्‌ दर्‌ विणदानादिना सन्ताषयेत्‌॥९०॥

ay agar विभिष्टा न लभ्यन्ते श्राद्धदानाद तजा |

समे GUTH, दीने खापे्या गुणादिना न्युने, अदुष्ट पाज argc प्रटन्तिरतेषामेवाश्रोहधनात्‌ पितरि खखभित्ययः । निषिद्धानां परं त्यागे मल्दुष्टानां समरी-

नानामपोतिभावः॥२२॥

वि.

नमु यच्च दुद्त्राह्मखेन साडादिकं सम्पादितं त्र कि कर्तव्य. मित्वा |

पुन fafae खदुट्त्राद्मबादिदडारा safer मरुत्तिविधेवा यु्वैतं खाञन्त॒ पडमेवेतिभावः ॥ ९० ।

ननु TT खापेच्चया उत्को ब्राह्यणा न सभ्यते तच कि गत्तययमित्यज्रा ड |

समे माडकटतुच्ये, WF Vigan न्यूने वा खदु mwa weft: तेम जाडं सम्पादनोयम्‌, Tere स्वयैव त्याज्या इति भावः॥ ११॥

२६४ वेणशेषिकद ग्रं नम्‌ |

wo Waa होनसमविशि्टिधाम्मिकभ्यः परखखादानं व्यास्थातम्‌ ॥ १२॥

To श्राद्धे दानारा च सम्प्दागसाद्‌ग्छेन धर्डौत्य्तिम- भिधाय तादृशदपादानादपि धर्मात्पत्तिमतिदिशति। यथान्तरं ध्ात्करषंः, शीनादपि श्म्यादिप्रतिगरे, समादपि, खापेक्लया विश्रिष्टादपि, धाभ्मिकात्‌ wal care: UTS परस्मात्‌ खस्य yaaa प्रतिग्रदः। ठन्ति RIG weary चेय्यादिना परखग्रशणं व्याख्यातं तथाच शतिः “एद्रात्‌ सप्तमे वेश्ाद्भ्रमे उजिथात्‌ पञ्चदश ब्राह्मणात्‌ प्राणसंशये इति, चुधापौडितमात्मानं कुटुम्बं वा tfed सप्त दिनान्याहारमप्राण ्रएुद्रभच्छाप- हारः काय्यं, एवं दग्र दिनान्याहारमप्राप पश्यात्‌, पञ्च- दश दिनान्याहारमप्रा्य चजियात्‌, प्राणसंशये ब्राह्मणात्‌ भव्छयापदरणं A दोाषायेल्याङ्ः ॥ QR i

विर शराङधदानादौ Gera साद्रुख्णादपि सम्पदानस्य धम्मै- बिशेष मवतीव्याह | रतेन दानद्यलीयन्धायेन परखादानं प्रतियद्धऽपि च्ाख्थावम्‌ उक्तप्रायमेव वथाच न्यूनसमभिशिषटेभ्यः प्रतिः were. जरापि फलतारसम्यं नतु कदाचिद्टादिति सम॒दिवा्थेः। पर- Wt खस्य धनस्यादानं परखादामं गतु Gefen परधनस्य रयं तस्य निषिडत्वात्‌, डत्तिकारेस्त प्राबसंन्न यादिखमये चा- warty कन्तव्यताबाधकमिद उ चमिद्यक्तमिति । १२९ ॥

¶ खष्याये ९ ाडिकम्‌ | गदश we तथा विर्डानां त्यागः ॥ १३॥

शने पर त्यागः ॥ १४॥ सम ATA परत्यागावा ॥ १५॥

Zo म कवलं प्राणसंशये परसखादानं न निषिद्ध किन्त्‌ तलां दथायामपरन्तेये न प्रयच्छन्ति तेषां बधाऽपि कायौ न तावता UAE प्रादुभोवेवेल्याइ |

aat दशायां विर्द्धारनां विपरीतमाचखरतां यागा बधः कायं TAU: । ATMA, "कर्णा येन कनापि STAT दारुणेन वा। उद्धरेदीनमात्मानं समर्याधम्ममाचरेतः' इति।॥ ९३ ॥

ननु चाविशेषेणेव परस्य बधः, नेत्या ।

यदि खस्माङ्धोनः att भवति येऽपरनत न ददाति AG ATS TAT बधः॥ Us

सममधिकृत्याद |

यदि augar ब्राह्मण ua विरोाधौ भवति तदात्मन

वि० कानिचिल्रिन्दिवकम्माणपि पापं Faraday | विखडानां इन्तमृ्यतानां त्यागा swe म निषिद्ध ray, '“'इधाततायिनमायान्तं हन्याद्‌ वाविचारयम्‌?' इति वचनात्‌॥११्‌ 1, तच्रापि विशेषमाह | हीने खापेश्चया हनव्ये परे शो त्यागो बध रयः ॥१४॥ अहीने wat किं wiafaarary |

समे CaM Te HAYS च प्रे रयनुवन्ननीयम्‌ qarara: 2M

२९१ वेरेधिकदर्र॑गम्‌ | ` ge विशिष्टे ्रात्मत्याग इति ॥ १६॥

So एवेापवासादिना व्यागोाऽवषादः कन्तवयः, यदि खख Fz- म्बस्य वा रचाप्रकारोान दृश्यते विरोधी समा भवति तदा तस्येव व्याग बच Taye: ney ti

तत्‌ किं खापे्या यदि fafwer भवति विरोधो तदा तस्यापि बध एव कार्यः, Fayre |

खापेखया विष्टे वेर ध्ययनादिना उत्कृष्टे विरोधिनि श्र्मन एव ल्यागोविधेयः प्राणसंशये सत्धप्याद्ममरणम-

वि श्चात्लावखादः au: तथापि seme यदि पुश्रादिसदहितंतं न्तमद्यतस्तदा समस्यापि बधः काय्येड्ति। यदा ““अभिदोगरदखैव शस्त्रपायिर्धमापहा। च्ेचदारापद्ठारी च षडेते ाततायिनः'॥ इति बचनेक्तानामाततायिगां घमच्तेवाद्यपारकेषु qa: च्या्मधनादित्यागः खभिदादीनां इन्त॒मृद्यतानां Yada इन्धयैः। ॥ १५। Riga sara गुशाधिकेख्याततायिनि किं कक्षंयमित्- STW! fates ertqa उत्तमवणं गुखाधिके च वैरिणि खत्म व्यामः खआत्मावसाद श्व काव्या नतु वियागु बसम्यघरब्राद्ययस्य वैरिणिबध इत्य्थः। नच “He वा MATE वा AGTH वा TAIT | च्ाततायिनमायाग्तं इन्यःदेवाविचारयन्‌"' ॥ दति वचमेन विरोध इति ard तस्य कौमुतिकन्धाापदम्म-

¢ waa १ asa २६७

a वाभिप्रेयात्‌ मतु mye ₹न्यादिव्यर्थः। दतिराह्िक- परिसमाप्ता Wve द्ति wie? तेभेषिकण्चापस्कारे षष्ठाध्यायस्य प्रथ- माङ्िकम्‌॥ © i

fac कतया faarquart erenaea, ware “पापमेवाथ- येदस्मान्‌ इत्वेवानावतायिनः” इति भगवद्‌ मीवावचनमपि संगच्छते, Tags समे इति इये त्रौददत्वे इतिवोध्यं वापि wan df पारिभाषिक्बधपरम्‌ “aga उविजाद नं स्यानात्रियापमं तथा। wale ब्रह्मबन्धूनां बधो नान्योऽस्ति देडिकः' ॥ इतिवचनादधिकमन्वथागुसन्धेयम्‌ खाड़िकसमािदखधचनायेति- कारः॥ १९६ । इति ओ जयनारायड-वज्रपद्चानन-भटराचायं-छतायां कवा दद्धज्रविढते ष्ाश्यायस्य प्रथमाडिकम्‌ ॥ # ॥

2mu 2

शद वेरेषिकदगंनम्‌।

ह° इष्टादृष्टप्रयोजनानां दष्टाभावे प्रयोजनमभ्युद्‌- UTA WR I

So एवं पू्बौङ्किके वैदिको war गृणजन्येति तदुत्न्ते गणाभिधानम्‌, “ared fad फल मनुष्टातरि”” दति विवेच नम्‌, निषिद्धाचरणेऽपि प्रत्यवायानुत्पत्तिः कस्याञ्चिदगा- याभित्यस्य विवेचनञ्च टत्तमधुना ““यतेाऽग्यद यनि: ेय- सथिद्धिः” इति दितोयं तं याचिख्यासुरविशेषतेधब्या- त्पन्तिपरोललायां वत्तिव्यमाणायामाद।

दृष्टप्रयाजनामि छृषिवाणिच्यराजसेवादोनि, ्रदृष्ट- प्रयोजनाभि यागद्‌ाननब्रह्मचव्यादीनि, एतेषां RAV मध्ये यचदृष्टं प्रयोजनं नोपलभ्यते तचादृ्टं प्रयोजनं कल्य- गोयम्‌, तचखाभ्युदयाय त्वन्नानाय। age श्रश्यृद्यायेति चतुर्था प्रथमाय तेन फलमग्यदय इत्यथः, wee फल- मपृव्वैमेव तद्यदि यागं तदाऽग्यदय आ्रात्मसादात्कारः

वि. इदानीं विशेषता धर्म्मपरीखाथे कम्मंफलं विवेचयति।

टृषादृद्टानि प्रयोजनानि येषां कम्म॑णं तन्मध्ये cease द्प्रयोजनाभावे श्वभ्युदयाय खगाय खगंफणकं यत्‌ प्रयोजनं धर्मरूपं तदेव कल्यनीयम्‌। टद्टप्रयोजनानि कषेखवीजवपन- दषङमपचनादीनि, टद्प्रयोजनानि यागदानरमाच्नादीनि, यागादीनां दृषटप्रयाजनासम्भवात्‌। AT यागादौ Te दुःख. मेव फलम्‌, तस्य प्रयेजनत्वाभावेन यागादे रमनृषानापरत्तः, नापि पुजाखयातिरूपं ee फणम्‌, तदप्रुमिस्मि यागाद्याचरबात्‌ः

¢ Ware २ अडिकम्‌। ` २६९

we अभिषेषनेापवासब्रह्मचर्यगुरुकखनासवानप्र-

उ° यदि यागदानादिजं तद्‌ाऽण्युदयः खगैः, तत्रापि यथा दाग्धि पखतीत्यारिक्रिया सद्यःफलिका, वपति कर्ष॑तौल्या- दिक्रियाच विलम्बभाविफला, तथा यजति ददाति ब्रहम aa चर तोत्यादि क्रिया तावत्‌ स्यःफलिका न भवति तादृश फलस्यानु पलः । न च धार्डिकतया ज्ञानात्ा- भादिकमेव फलम्‌, प्रच्छन्नं ब्रह्मचय्यादि चरतां तत्फलान्‌- देशात्‌ तस्माखिरभाविखगादि कमेव फलं तारतर विना- fear: क्रियाया न साकादिव्यान्तरालिकं क्रियाफल्योाः समानाधिकरणमपृन्वे पर््॑वद्धति ॥ ९ ॥ श्रदृष्टफलानि कश्माणि oftege | अदृष्टायेत्यदृष्टलचणाय फलाय श्रदृष्टद्ारा खगापव-

fao नापि यागादीनां निष्फलत्वम्‌, स्वां परलोक्राधिनां तेषु प्रटच्च- नृपपन्तेः। न च केगचित्‌ खगफलकतया यागादिकं प्रकर पर- way खयमनाय धन्धिताः लाका यागादिषु प्रवर्तन्त वस्तता यागादिकम्मोगि निष्फलान्खेवेति वाच्यं परप्रतारबाथे बडवित्तव्ययायासखाध्ययागा यनुष्छानस्यासम्भवात्‌ क णवं लेकोा- तरः यः परप्रतारबामावायें बङवि्षव्ययावासापवासादि- नात्माममवसादयेत तस्मात्‌ खगादिफलमवगश्यं यागादेरक्ी- कायम्‌, HAMM कम्मेणां न सम्भवतोति तद्‌ इारीभूतं उषटतापुव्मवश्ठं करूपनोयमिति Sake वज्राटृरटुएश्कानि कानिचित्वम्माजि senate | रतानि कम्माजि अदृष्टाय acenaatia | as अभिषे-

२.७० वैरेधिकषद शनम्‌ |

स ° स्ययन्नद्‌ानप्राक्षणदि डःनक्षबमन्धकालनियमाशा- इष्टाय ॥ २ ॥

° गैलत्षणाय फलाय वा एतेनादृष्टफलकश्रोतस्मान्तसकलख- कश्मापसंयरः, तचाभिषेचनं सानं ““गङ्कार्यां लायात्‌" द- व्यादि विधिविघेयम्‌, उपवासः “एकाद भो मपवसखेत्‌"' इत्या- दि विधिविधेयः, ब्रह्मचय्ये सामान्यत एव धबमंसाधनम्‌, गर्‌ कुलवासेब्रह्मचारिणां वेदाध्ययनममदहागाल्यवादित्रताथंः, वानप्रस्थं वयःपरिणामे वनं प्रखितानां यत्‌ aa, यज्ञा- राजद्धयवाजपेयादिः, दानं “at दद्यात्‌" दव्यादिविधि- विधेयम, Trae “ब्रीहीन्‌ प्रचति'” इत्यादि विधिविधेयमः दिक्‌ “प्राचोनञ्जवने यजेत" “प्राङमखेऽ्नादि भुञीत" दत्यादि विधिविषेया, aaa argiat मघादि, aa: श्रा- ufesatfe: area: “मासि मासि वाऽग्रनम्‌'” श्रमावा- स्यायामपरङके दद्यात्‌ “ATH TAA”? वसन्तेऽप्नौनार- tia” इत्यादि विधिविधेयः, नियमो वणाख्मिणं यथा- शास्वमनष्टानम्‌, तदेवं URN Wal समवायिकारणम्‌,

fae चनमभिषेकारान्नाम्‌, उपवासः शिवरान्युपवासादिः, ब्रह्मच मद्विधमेथनादिवनव्नेनम्‌ , गरकुलवासोा ब्रह्मचारिणां वेदाष्य- VATU, WAT व यःश्रोषे वनप्रश्ितानां पुटपाकादिकम्भयनच्चा राजद्धयादिः, दानमावाच्यादा, पाच्यं त्रोहिपश्ादीनाम्‌, दिक्‌ प्राडमखभेजनादरि, नच्च मधघाश्ाडादि, मग्नः प्रवमायन्धादि- जपः, कालः चातुमैस्यत्रतादिः, नियमाः शो चसन्तावतपःखाष्वा-

¢ Bas २ ाडिकम्‌। २७१

ख० AAU AAAI अनुपधाश्च ॥ ३॥ भावदाषउपधाऽदाषोाऽनपधा ॥४।

So श्रात्ममनःसंयागाऽषमवायिकारणएम्‌, We खग दि लक्लण-

प्रयोजमज्ञानच्च निमित्तकारणमनुसन्धेयम्‌ ॥ २॥

एवं धञ्मसाधनमभिधाय श्रधच्मंसाधनमपि समुचिन्व- ATES |

चतुणामाश्रमाणां समानं ugdardt तन्तावत्‌ पव्व्धतेशेवोकमितिशेषः। उपधाः भावस्च ्द्धायादोषाः wage: श्द्धायाभावस्यादोषाः तेऽपि wairwalar: साघनानि यथाखमृहनोयानि उपधापदनाधम्मसाधनानि सव्वाष्युपसंग्टहौतानि ॥ द ॥

उपधान पधे SATA Gare |

भावः इच्छा रागः प्रमादोऽख्रद्धामदमानाद्धयाप्र्ट- तया भावदाषा उपधापदेनाच्यन्ते, अद्धा मनःप्रषादोदे-

= ~ = nn --

वि येशखस्प्रथिधानानि, चकारादनुक्तानि ओतस्मात्तान्यपि॥२॥ प्रसङ्ादघम्मातमकाटरसाधनमप्याड | ब्रह्मचारिणि वानप्रखमिच्तुरूपेषु चतुषु arsay विहितं यत्वम्म तत्‌ चातुराखम्यं पुन्वमुक्छमितिष्रेवः । उपधा भावदोषाः अनुपधा भावादाषाख धम्माधम्मसाधनामोत्येः। ₹। उपधादिषच्चयमाष | कामक्राधलाभमोादमदमात्सग्यःदयेा भावदाषा BUA W-

ROR वे्ेधिकदग्रं Ce

ख० यदिष्टरूपरसगन्धस्यश प्रशितमभ्युषितच्च त-

च्छुचि ॥५॥

उ° शभ्रितकश्मानष्ठानाष्यवसाय दृतिकन्तव्यतापरिच्छेदखानुप- धा, तदेतयेधंम्माघ्मनिमित्तकारणतमुक्रम्‌ ॥ ४॥ प्रडच्यप्ररुचिनो चापधानपधे तच ग्रटुच्यष्चिनौ विवेचयति | दष्टं अत्या Wars axes विहितं यस्य द्रव्यस् तत्तथा तच रूपम्‌ “MEGA एकद्ायन्या पिङ्गाच्छा गवा सामं क्रीणाति “शेतं ङागलमालमेतः' Taree, परा- fad मन््ेणोदकिक्तम्‌, wafed विना मन्वमुदकसिक् चकाराच्यायतोा लस तख ""याजमाध्यापनप्रतियदे न्राद्म- णा घनमश्नंयेदित्यादिनियमविधिबेधितमः*॥५॥ रष्ररचिलक्षणमादर्‌ |

वि० वाच्याः अडधाऽप्रमादानालस्यमनःप्रसादादयोऽदावा खनुपधा-

WRATH KAU: 8 1

अनुपधाण्न्देन Fula बोध्यते किं तत्‌ खचीवाइ |

rat सखुतिद्खतिवि्िता रूपरसगन्बस्पश्या TTR तत्‌ यथा सोामक्रयादावारण्ादि, पचित waa जलसिक्तम्‌, खखभ्ब- चितं तुष्णीं शलसिक्तं चकारात्‌ वाकप्रशस्त याननादिखन्यमुक्छ- क्रीतादीनां SAH ॥ ५॥

रखतद्िपरोतमख्चषोग्याह।

¢ अध्याये २ Uifsn | ROR

ao sraifa शखिप्रतिषेधः ॥ & ॥ अथोन्तरभ्च ॥ ७ | अयतस्य शुचिभाजनादभ्युदयेा न विद्यते नि-

so agai इटुचि तदिपरीतमद्ूरसीत्यथेः ्रप्र्रसरूपरस-

गन्धस्यत्र॑ममन्प्राकितमननग्यकितं निषिद्धजलाश्चितं वा अन्यायागतम्‌, हषिवाणिख्या गतं ब्राह्मणख् द्रव्यमष्ररचौ- WU: ॥ ६॥

अद्रुच्यम्तरमाद।

भशस्तरूपरसगन्धस्यश्नं मपि प्राकितमजग्यकितं ग्याया- ज्विंतञ्च यश्चापि amd भावदुष्टच्च यलदप्यष्यचो- व्यर्थः ॥ ॐ ॥

Carat धर्माधर्मौ मरति सहकार्यनरमाद |

ware यमरडहितस्यासंयतस्येति aaa “wet पारो

fae अखचिप्रतिशेधः युचिभित्रमिबथः, तच च्यविशितरूप्ाटिमद- पराचितानभ्वुचितान्धायोपाण्लिववित्तादि॥ दई। चअन्यदप्यगरुचीन्धाइ | अथं ग्तरः वस्वन्तरं चकारः पूव्वाक्कसमु्ायकः तथाच सुचि- KAA ATTY भावदुरखे्दय्यखचीन्थः। ७। खुचिग्रव्यभश्चयं WAGE धम्मे तदसषङङतखाधम्भे जन- यतीव्यार।

quay पाडिपादप्रस्ठालनाचमनादिरुहितस्य afaxa- ब

Roe वेरेपिकदग्रंलम्‌।

ख ° यमाभावात्‌ बिद्यते वाऽधान्तरत्वाद्‌यमस्य ॥८॥ Bata चाभावात्‌ ॥€॥

~+

ख° ASSIA वाग्‌यते WHA Urata: प्रयतेाऽपिदि- राचामेत्‌” दृत्यादिबोधितयमरदितस्छ भाजनं नाभ्यदयाय किन्त पापाय, कुत एवमिल्यत श्राह नियमाभावात्‌ निय- मस्य भदहकारिणोऽभावात्‌, नियमे षति यत्तदा विद्यते वा ययाक्रयमसादित्येन भोजने भवत्येवाभ्युदयः, कुत इत्यत WE अथान्तरलाद्‌यमसख भाजनादयान्तरं यता यमः, तथाच सहकारिकारणं विना न फलसिद्धिस्तस्िन्‌ खति फलसिद्धिरित्यर्यः॥ ८॥ | मन यममाचमेव ae तरिं भाजनमतन््मेवेत्यत ATE I यमे सत्यपि श्रटुचिभाजनेऽखति भ्रभावाद्ग्य॒दयसखेति- शेषः तथाच यमेभाजनञ्च इयमेव प्कार णभिल्य्यः |

वि भक्षणात्‌ खभ्युदयस्तव्नमकघ॒छतापुव्व॑म्‌ ्ायुटंतमितिवत्‌ ग विद्यते ब भवति नियमाभावात्‌ बमरूपसहकारिविरष्ान्‌, संयतस्य तु भवेदेव स॒ष्टतमिब्माह विद्यते षेति भवव्यबेकेः “वा- रादिकल्योपमयारेोवा्ं वा समुचये" इषमरकेएधात्‌ यमस्या- ान्तरत्वात सकारिल्वाव्‌ तथाच यमसलहितं सुखिभाजनं धम्मे लमयति वदडितन्तु पापं जनयतीतिभावः॥<।

बन्वेवं यससहितमशचिभोाञ्जबं Wasa व Sarare | असति प्रशस्ते “सत्ये साधे विद्यमाने प्र्रस्तेऽभ्यिंते च स- त्‌" इति कावात्‌ अश चिब्रचथमभन्लदे इति यादत्‌ भावात्‌ खभ्यु-

द Wad २ आडिकम्‌। Rey

चछ FSR W Qe | उ* भाजनमिलपलक्षणं waaagmeraaray त्रोत- @idadut यमनियनै सरकारिषा॥८ ॥ एवं ध्माधरमप्रादुभावं प्रति यमसदकारिणमभिधाय दोषं सहकारिणममिध्ातं र्‌ षनिदानमाद। खक्चन्दनवनितादिविषयसेवनजन्मनः सखादुत्तरोन्तरं तव्जातीये सुखे AQUA वा राग Tear संजायते ्रहि- कण्टकादिजन्मनोादुःखात्‌ तच agua वा देष श्त्यपि द्रष्टव्यम्‌, WAG: प्रवत्तकत्रेन दोषा इत्यभिधी- धन्ते तथाच गेातमीयं चम्‌ “प्रवत्तंनालच्णा दोषाः" द्ति॥९०॥

$

fac दयसाधनस्य घम्मेस्टाभावात्‌ तथाच निन्दितत्वे माशुचित्रद्यभो- जनं qaawadaly wa न जनबति किन््वघम्मंमेवेतिभावः। ॥ €. ॥ दोषस्यापि धम्माधर्म्मकारबलात्‌ तत्कारणं दश्र॑यति। खात्‌ सखखमेगादनन्तरं तत्साधने खक्रचन्दनवनितादो राग इच्छा मवतीतिष्रषः श्वं दुःखभेगानन्तरमपि तत्साधने. sfenaentert देखा जायते इति गध्यं नाराऽपि रागदेवकार- खमिति रागद्ेवदारा मेऽपि wane इति दागदेषमेा- wie waz चम्मौाघम्नयेषः सषहटकारिकारगानि acai

जातमीये “प्रवन्तनालच्या tae”. इति “तचे साश्वं रागदेष- 2 ल

Roe बेशेधिकदश्रंनम्‌।

Go तम्मयत्वाश्च ॥ ११॥ SST ॥ ९१२ ॥

ve अच सुखद.खे एव यदि wait जनयतः तदा AATATH BY AT Walaa श्रा । रागदेषो waa xfaws: favanarenfaar इदृढ- तरः संस्कार्‌विशेषसनग््रयलवं aqua arargte कामि- गीमखभमानस्य BAI कामिगोदर्भनम्‌, एकदा UIFTSS तजर दृढतरसंस्कारतः Was WIG भनम्‌, ATM “A ad AMRIT वाद्याभ्यन्तरतस्तयाः' cha ti ९९॥ Sanat समृचिनेति। tingarfafata: यद्य्यदुष्टं साधारणकारशं तथापि कचिन्तो प्रति ्रसाधारणतामण्यगुभजति यथा तव्वकाग- गुग्धतकामिनगीसुखस्यापि धोवनोद्धंरे काभिनोरागः wrr- ग्डनभृजङ्गद रदु :खागामपि भुजङ्गेषु देष इत्या युनेयम्‌ | ग च

feo मेषहाचाग्तरभावात्‌”” इति “Gut मेदः पापीवाब्रामृषटस्येव- Dee: डति च॥१०॥ प्रयोजकाग्तरमादड | तक्मयत्वात्‌ विवयभोगाभ्यासजनितदटणतरसंखाराच रामा दया भवन्तीः ॥ ११॥ कारबान्तरमपि crate | atefarargq जन्मान्तरहृताहद्विष्धेषात्‌ कस्यचित्‌ ate

QIN DS

श्विदमुरामोदेधोा बा भवति यया CHAT TAM, TUT TT

¶ aur २ wisn | २७9 wo जातिविशेषाश ॥ १३ ॥

S प्रागृभवौयः संस्कार vars निबन्धनम्‌, तत्कल्पने तद्‌ दा- धकण्यने च प्रमाणाभावात्‌ अदृष्टस््ावश्यकल्पनोयलात्‌॥ ॥ ९२ ॥

खरकान्तर माद |

तथाहि मनुखजातोयानामन्नारौ रागः खगजातोयानां णादो, करभजातीयानां कण्टकार, तापि तन्तव्नाति- निष्पादकमङदृष्टमेव तन्तं दारमाचन्त्‌ जातिजन््विश्रेषः एवं पारावतादोनामृत्करे रागः। तथा महिषजातोयार्नां GWA देषः, सारमेयार्णां wwe, गकुलानां भृजङ्गमे द्त्ा दय॒ेयम्‌ ॥ ९२ ॥

एवं घम्माधंमिमिन्ततया रागदंषनिमिन्तानि परि- eqra सम्पति दोाषाणं धम्माध्यकारणलवं प्रडन्तिदार- ZTE |

fac दुर्खाघनादेर्भोमादो तदुक्तं “जग्मान्तराधिगतकम्मविपाकनन्मै- वोग्भीलति कचन कस्य च नानुरागः" इति ete अन्यदप्याह | | जातिविष्टेवात्‌ मनुव्यजातीयानामन्नादो उद्टादिजातीयानां RUM रागः नकुलजातीयानां भुजङ्मे aferdita Acya देषख जातिक्त Ta, यद्प्यत्राटृङ्मेव जातिदारा रागा. gare तथापि साश्चाभिष्पादकत्वं जातेरेवेति । १९॥ रागादे धम्माधम्मत्यादने DAATY |

Ree : वैरेधिश्रदग्र॑गम्‌।

० रच्छादेषपूष्विंकां धम्माधम्भेग्ररत्तिः ॥ १४॥ तत्संयोगोाविभागः ॥ १५॥

० विदिते क्काणि रागनिबन्धना निषिद्धे aafu fear- दो देषनिबन्धमा प्रटत्तिः, रागनिबन्धना यागादैो प्रर fade waa देषनिबन्धमा fearet wefaceda | ता- वेता Waser संसारमनुवत्तंयतः तथाच गैतमीयं खम्‌ “प्रठृ्तिवा गबुह्धि्ररोरारम्भः” इति वागारश्मोवाचिको vet: vai प्रियं हितमिति yen, श्रसव्यमप्ियमहितमि- ति पापा, बुद्धिः बध्यते ज्चायतेऽनेनेति मन उच्यतेतेन मा- aa wefertacarfe:, शरीरी प्ररृन्तिदामं परिचर मित्यादिका दशविधा पापा दशविधा प्ासेति॥ ९४७

इदानीं WATT: प्रयोजनं प्रेद्यभावमाह। | ताभ्यां waresnat संयोगे जन wef: बरोरे-

वि wala तख्णनकयामहिंसादिकरम्मबो उपचारात्‌ aT aT प्रततिः दच्छादेवपु fern दच्छादेवनन्धा तथाच सरामाद्‌यामादो प्रडस्तिखते यागादिना wa जायते तथा देषाडिंखायां प्ररसि- शताहिंसादिनाऽधम्मा भवतीति रागारेः प्रढतिदारकमेव धम्मादिजनकत्वमिति चैत्धगिंकाभिप्रायेखेद्‌' तेन रागदेषादिकषं विनाऽपि खआाकस्सिकगकाजलखंसमादिना धम्मादिनलनमेऽपि न च्ठतिरिति।९४। घम्माधम्म॑येाः काम्ये प्रे्यभावमाड। तकसं योगः ताभ्यां Afra: SAT: खम्बन्धःखयेत्‌ खपृव्वेशरोर-

¢ Ware, wea | | Ree

ख आतकम्मसु मेषा ष्याख्यातः ॥ १६॥

खन द्ियवेदनाभिः सम्बन्धः संयोग इटराच्यते। विभागस्त शरोरमनाविभागेमरणलत्तणः तथा चायं जकममरणप्र- बन्धः Sat: प्रेव्यभावापरमामा धम्माघम्भाभ्वामिद्यर्थः waa च प्रेत्यभावस्याजरश्चरोभाव दति बैदिकी suru ॥ ९५ ॥ AZAD RGAAA जकममरणप्रबन्धस्य यच च पर्य॑- वसानं तं are freufaqare | श्रयमेव अ्ररोरमनेविभागः श्रा्मकर्ष्॑सु सलु Ara भवतोव्यर्थः तचात्मक्माणि तावत्‌ wat मननं यागा- भ्यासाभिदिष्यासनमासनं प्राणायामः भ्रमदमषम्पन्तिः ्र्मपरात्मषाखात्कारोा र देषान्तरो पभोग्यः व्वात्पन्न- धव्याधर्यपरिश्चानं तद्भागानरूपनानारेहनिश्याणं त- योभागेन प्रच्यारागदेषलचणदोष्तुषारदमादमिमध-

feo प्रागयारादयः संयोगः जन्भति यावत्‌ र्वं विभागः wicaca-

प्रागसंयोगध्वंसः मरबमिति यावत्‌ तदपि धम्माधम्माधीनमेव

तदेवं TATUM AT नन्ममरबपवाद Tena स ण्व पुसां

बन्वलच्चबः तस्य चानरन्नरीभाव शति नामान्तरमागमे प्रसि- डम्‌, AEH ओतमीये ““पुनर त्यन्त Gana” इति ॥ १५। नन्वेवमनादिरवं Ceara: पुरषं किं न Herat

sme खअवदमनननिदिभ्यासमामसाक्ताकारेष खलु

TST Mee easier | तच ख।त्तच्वसाच्तात्वा-

२८० वश्च धिकषदश्ंनम्‌ |

So GUAT प्रटृत्यपाये जक्ापायादुःखापाय-

ल्तणाऽपवर्गस्तच षट्‌ पदार्था AMY TATTATAH HT ९९॥

दति Maret भैशेषिकद्नापस्कारे षष्ठाध्यायस्य दितीयमाङ्िकम्‌॥ x

समाप्रश्चायं षष्ाधयायः। -

fac रेगापषते मोहात्मके र हाद्यात्ाभेदविषयके frat राग- देवलच्तगस्य दोषस्यापायोा भवति we vst धम्माधम्मासि- काया SCALA ATT TALIS A AST HTT cea खात्यन्तिकतापत्रयविनाण्रा भवतोति स र्व मेस मननश्रासत्रमिदं परम्यरयोपयण्यते इति तथाच गेतमीयं खतं "व्दुःखजन्मप्रडत्तिदोषमिथ्यान्चामानामुत्तरोत्तरापायं तदनन्त- रापायादपव्गः'' डति, अधिकमन्यवान्‌ खन्धे यम्‌ ॥ १९॥ | सति खोजयनारायब-तकंपश्चागन-भहाचाग्य-हतायां WATE: qufaca wera दितीयमाङिकम्‌ ॥ % ॥ समाप्तखायं घराध्धायः।

ae

Wo

© wae ९ च्ाञजिकम्‌ | शर्‌

उक्ता गुखाः ॥ १ ॥

संसारमुखकारणतया स्मवीत्य्तिमलिमिन्तकारण- लया भागसाधनतया चेत्यश्तितः प्रत्या्मनियतलेन परादृषट्धापि परद्ापयागिलेन च धष्माधरणौ परीच्छे- दानोंगुणान्‌ परौचिलिषुरेषामद भं खकच्णश्च समारयन्ना।

उदिष्टा सक्षिता गणाखेत्यथैः तज रूपादयः खप्तदत्र WSU: WIAA सतत, तेन wafeinfa- रपि wer om, aw नित्यदटृन्िनित्यटज्िसन्तासाका- yunfad we समवायिकारणाट्न्तिनित्यदट्न्ति- सन्तासाकाश्ा्यजातिमत्वं वा श्रसमवायिकारण्टम्तिनि- व्यटज्िखन्तासा शाद्मायजातिमनल्वं वा काय्यासमानाधिक- रणकर्मा टसिजा तिमन्वं वा ॥ ९॥ |

तज NWA गणपरीका सप्तमाध्यायायेः। तच प्रथमा- fea नित्यतया गृणपरोका, नित्यतया wearer, पाकजगृणपरीक्ता, °सद्चाचनमेकटन्िगणपरोक्ा, परिमा- णपरोत्ता चेति पश्च प्रकरणामि, तज रूपादीगाञ्चतणणाम- विद्य लमा |

fae

वदीयद्धच संहतिं विडणवतामधीमताम्‌। BATS सन्तु सन्ततं कवादपाद्रोयवः। सप्तमे गजान्‌ परीविचिषुच्तदुदेग्रवच्ये सारयति | गगा उक्षा उरदिदा छिताखेव्थः॥ १॥

*vJenqas दति कचित्‌ we: | 20

TOR बेश्रेधिकदर्नम्‌।

ae प्रथिव्यादिरूपरसगन्धस्यश द्रव्याभित्धत्वाद्‌- नित्याच ॥२॥ रतेन नित्येषु मित्यत्बमुक्तम्‌ ॥ ह ॥

| खर ध्रयिव्यादीनां वाखन््ानामवयविनां खूपादयश्चला- रगुण श्रनित्याः। यद्चणन्येऽपि गृणा भ्रवथविषु वन्तमा- ना afaat एव, तथापि तेषामन्यताऽपि विनाञ्जः, रूपा- दयञ्चतारोगणा श्रज्रयनाञ्ादेव wr मतु विरोधि- गणान्तरात्‌, द्रव्याजित्यलादिति द्रवस्वाञ्रयग्डतस्यानित्य- लादाञ्जितानामनिल्यतलमित्य्थैः॥ २॥ खूपादीनामनित्यले यद्या्रयानिव्यलं तन्तं तदा नि- त्याख्रयद्न्तोमां नित्यलमित्याचेपबखललभ्यमिल्याइ । खूपादोनामेव चतुर्णां नजिच्येव्वाश्रयेषु बन्तमानानां मि त्यत्वम॒क्तम्‌ एतेनेति आश्याभित्यलेनानिद्यलाभिधा-

४

क~~ ~~~"

निर कूपादनाद्तुा यथासम्भवमवगिबत्वमभिशत्त । ufaet रूप रसगन्धस्प्ः, गणस्य रूपर सस्पश्राः, तेजसो सूपस्य, वायोः we, रतेवामनिब्ाभितानामनिनत्वम्‌ - -ामययाग्रना्छत्वात्‌, चकारारेकल्वेकपएथक्‌त्वपरिमिविगु बत्व- सांसिडिकग्रवत्वखे्दागां daw, तेऽपि खभिग्यगता खनिबा रवेत्यथंः ॥ २। ननु जित्धगता रूपादयः किमभित्या जिल्ला Sarre | एतेन ्ाअयाजित्बत्वदेतुकाजित्यत्वकथणेन fra खाञ- aq रूपादीनां निक्लवलुक्षमु्लपावमचावातत्वादिवयः। नि-

equre ९ खाङिकम्‌ | RCE

wo अप्सु तेजसि वायो च fran द्रव्यनित्यत्वात्‌ we

waaay, zufseng निच्येग्वनित्धल मक्रमिलत्यकारप्र- शेषस्थाच पार्थिवपरमाकव्वभ्निसंयोगाक्राय दति are: Hen तत्‌ किं ofdasta नित्यठज्िरूपादोगां नित्यलमेवे- wat fafaafa | आप्परमाणा Sates faa, Agaqtarer WIGHT, वायपर मारे स्या निचयः, गु निन्येऽपि वन्तं मानानां रूपादीगामनिल्यते का विरोधः शरब्दबद्यादी- गा मिवेव्यतखकारेख गाराप्रादुभावेरेतवम्तर afe- तम्‌, wafe तोत्रमन्दादिभावेन गणान्तरप्रादुभावेा- ऽगम् यते, weet च श्ानादिविरोधी ंख्ारारिः, w- प्यतेजख्वायवौयपरमाणुषु रूपादिविरोधिगणान्तरं म

fac व्ेष्वनिबत्वमिति डत्तिकार सम्मतः पाठः, तन्मते निवे पायिव- परमाव खूपादीगामनियत्वमभिसं येगना्डत्वादि व्ययः, किन्तु menue रतेनेति उक्तमिति च aya न भवती ति ध्येयम्‌ । ६। मनु पार्धिंबपरमाशुगतानां रूपाद्‌।नामभिसंयोमना्डतात्‌

कथं frafafe सामान्धव उक्षमता नित्यानि विग्रेषघयति। न खल्‌ नितखटयिबीमता रूपादयोएनित्याः किन्तु fred.

जावायुगता र्व ते frat: GATT उक्ता LAW 8। 202

Ree : बेरेविकदग्रंनम्‌। `

ख अगित्धेघनित्या द्रव्यानित्यत्वात्‌ ॥५॥

~~~ म

we प्रादुभ॑वति, यरि प्रादुभवेन्तदा तदारमेव्वपि द्वएकादि- ्रकरमेणाप्या्चवयविष्वपि पम्विजातीयं रूपा्नग्येत नदि प्टक्ररूपविजातोयं रूपं तायतेजसा नेवा शोतोाष्ड- सयननं विजातीये Gur, उष्णं जलं war वायुरित्धादि प्रती- तिश्ढपाधिनमिबन्धमेतिभावः॥ ४॥ qa एथिवोमन्तभीव्याजिच्येवनित्या रयुक्रमिरानी- माप्यादिष्ववाह। | ्रवाद्यवयविदूपादय आआञ्जयनाश्ाटेव ania मतु विरोधि गणान्तराद TATE: ॥ ५ ॥ मनम्‌ एथिव्यामवयविरूपायामपि खूपादयाऽत्रिषंया- मादरेवेत्यद्यन्ते नश्न्ति च, तत्‌ कथमा AATWAT AAT AT- Taya ATs |

वि गन रूपादिभिन्रा खनिवगता गुखाः किं fares संया- गादिकषमपि fra स्यादित Te | अनित्येषु येगखा वर्तन्तेते ca cate अश्चयानिब त्वात्‌, तथाचानिन्ेष निद्या गुण न सन्येवेत्ययेः ॥ ५। aq रूपरसगन्धस्पष्याः किमसमवायकारयका दव्याकाङ्का सामा |

© अध्याये र ाजिकम्‌। Roy

ज्ञ कारवगुणपुव्यकाः एचिष्यां पाकणाः ॥ & ॥

We

पाकजा दृति रूपरखगन्धस्यभ्रा Cys: कारणगणप्‌- sat tf रूपाश्रयस्य घटादे यत्‌ समवायिकारणं कपा- खारि तर्‌ गणपुव्यैकाः तथाच कपाखलरूपं कारणेका्- समवायप्रत्यासत्या घरद्ूपाद्यसमवायिकारणम, एवं रसा- दावपि, रूपरसगन्धस्पभ्राः खूपलादिगणएत्वखाकलाद्भाप्यजा- तिमन्तः। wr च्ग्राद्यलमेव रूपलमुपाधिरितिचेत्‌ इद्धियपातमात्रेण रूपमिति-प्रव्ययानदयप्रसङ्गात्‌ अनन- संहितापाधेर्पहितप्रत्ययायोागादिति उपापिञ्चाच qy- खश्ातीद्रियं wwayg गरहणविषयतं तदण्यचा ay ङ्प- लविशिष्टप्रतीतेख्च चाचुषलात्‌, चचा जवहिरिद्धियया- गुलं रूपलम्‌, अ्रतीद्धियरूपाव्याप्षिरिति tq wears वददिरिद्धियग्राद्यजातिमक्नम्य विवक्तितत्वात्‌ arg च जातोरूपलवं नोलत्वादिकाचेति। मन्वेकेका एव मीखपी- तादिव्यक्रयोा faa ag तच्रनोलल्ादिजातय एकव्यल्ि- कत्वादितिचेन्न मीलतरनोलतमादिप्रत्ययानुदयप्रसङ्गात्‌, धावच्यादिसम्मेदाभावकृतस्तज्र तारतम्यव्यवष्टार इति चेन

प्रमाणाभावात्‌ श्यामं रूपं नष्टं रक्रमुत्पन्नमिति प्रती-

fao

रूपर सगन्धस्यश्ाः waqafarat इति विव्यं atca- qaqa: खाश्रवस्य यानि कारबानि अवयवादति यावत्‌ तेवां ये गाः wastage तेभ्यः प्रादुभवन्तीत्यचैः तचा अवयविडत्तिरूपरसगन्धस्पमग्ागामसमबायिक्षार्डानि खवयव-

wed विद्ेनिकदद्ं बम्‌ |

ख. Fe, भथ धा सभवायोत्यन्तिविनाज्रहतेतिवाश्थं खमवावख तत्रागुदेखात्‌ ae नित्यवाखच घटादे रष्यनित्यतायामेवं अत्यनाश्रासापन्तेः समवायानिल्यलेनेव तन्रायन्ययामिद्धः सुवचलात्‌, मनु नोलपौतादयोगृणा द्रव्याभिन्ना एव ध्मधस्जिणारभेदादितिचेन्न रूपं घटः wilraz इृव्या- दिव्यवहारप्रषङ्गात्‌, गन्‌ नेदमनिष्टं यतेाभवत्येव WH: TT we: पट द्त्यादिप्रतीतिरितिचेन्न मतुद्रोषादभेदोाप- चारादा प्रतील्युपपक्तेः, भेदे प्रमाणे सति Sarg यथा- कथश्चिद्‌्पपद्यते ofa चेन्न चन्दनस्य Qe ware गन्ध- इ्त्यादिव्यपदेशवलाद्धेदसिद्धः परस्य रूपाभेदे पटवद्रुप- मपि व्वगिद्धियेण wea पटमानयेद्युक्रं यत्‌किञ्चिद्रुप- मानयेत्‌ रूपमानयेत्युक्े यत्किञ्चिद्रव्यमानयेत्‌, we ate मेदाभेदः अत्य कभेदेऽव्यन्तामेरे च सामानाधिकरण्यानप- waaay श्रवच्छेदमेदं विमा विरडयेभ॑दाभेदये।रेक- जास्भवात्‌, अन्योन्याभावत्वमव्याप्यटृ्तिठन्ति निल्याभाव- टृन्ति घर्मलादत्यन्ताभावल्वदि तिचेन्न एकज संयागतदत्य- म्ाभावयोाः प्रतोतिबलादत्यन्ताभावस्वाव्याष्यटृत्तिलाग्च- पममात्‌ अन्योन्याभावेतु तथाप्रतीतेरभावात्‌। तरेतद्रूपं

fac अताखूपरसगन्धस्यश्ारतेषां समबायिकार्डप्रन्यासन्रतवन्तु खस- मवायिसमवायसम्बन्धे मे तिबे(ध्यम्‌, मम्‌ WHATS बलव- दम्िसंयेामागन्तरः कथं caruafafcaa उक्त ufvet a- कजा इति ्पीतिद्रेवः तथाच एयथिश्ां रू्परसमगन्वस्यश्नाः

° च्यष्ाये र यङ्िकम्‌। 9 छे

we एथिर्व्या मागात्रकारकम्‌,पायसि तेजसि was when षटारौो च fewafa रूपमधिकम्‌ अन्यथा तद चाचुषला- पातात्‌ GIA एव चाशेषद्र लात्‌ मच विजातीवरूपै- खूपानारम्भः, नीखपीतादोनामारम्मे रूपलेनेव साजात्य WGA अन्यथा तद चाशुषलानु पपन्तेरक्रलात्‌ नचा- ववरूपोा पग्र लेवावयविग्रहः अवयवानामपि विब्रतया नोरूपत्वप्रसङ्गात्‌ चच वा पाकात्‌ परमाणषु चन्रं रूपं ततैव तत्यरन्परारम्बपटादा चिबरूपापन्तेः, we ₹- रीतक्ां रसोऽपि चिज दति वाच्यं हरीतक्या नोरखलेऽपि दोवाभावात्‌, षद्सलग्यवदारस्छु तजद्रसमणकारितया। एवं masta ग fea: सारभाकारभवदवयवदयस्यानारम- कलनात्‌, KHAN कचिद्‌ वयवे Aw कचिन्पाधगये तयाच कतमारसः ककब्धामिति चेन्ाधुर्यमेव, गणविरोभेम कथं

` लया wrfgfata तद्‌बचवे तेकवाभावात्‌, तथाऽबभवः कथमितिचेत ककटोभशणचुभितर सना यवन्तिंपिन्तद्रव्यस तिक्रतेपम्भात्‌ ततएव कदाचिग्यलमपि तिक्यते, इरोतक्यामपि कथमियं म मतिरितिचेन्न तदवयवेषु ` कषायमाधुग्यखक्लादिगानारखानुभवादित्यखं =| Twat |

fr. mam aft, पाकर रू्पादिपरारत्तिफल्वविजातोयत्जः- . ine, सोऽपि ख्पारेरसमवायिकषारबम्भवति, तथ च ye.

` माबावेव पाकाजूपादिपराङत्तिगौ बयत्रिनीति पीलपाकवादिनः, wait . विनावीग्राभिसंशमादारम्भकसंमोगनाद्नेन qaagal-

ace @afrnewaz |

ख० aw रूपं नयमसरकारि, नन्वेवं वायो GITAMTAS तमसस कणं चा्चवतेतिचेश भावग्रड एव रूपस्य नयगसरकारि- त्वात्‌ विषयाणाकचश्वां जयाणामपि रूपाणि चाच्वप्रतो- तिप्रयाजकानि। रसेऽपि रसत्वजातिमाम्‌ Tea रष- नेग्ियमाचजन्यसाक्तात्कारविषयजाति; तादृग्ननातिम- way Cae साऽय जीवनपष्टिबलारोग्यहेतुः TANTE- कारो, रस्नद्िययाद्यगणलव्या्जातिमश्ं रखलं तथा सति नातीख्ियरसाव्यार्भिः। च्राणमाजग्राद्या गणा गन्धः च्राणमाचग्ाद्मगणलव्याप्यजा तिमल्वं गन्धलं सच खरभि- रसुरभिखेति दिविधः, यदा एयिवोटत्ति माचरृन्ति गृणल- सासाष्ायजातिमखं गन्धलम्‌। एवं खर ऽपि खन्रेवजा- तिमाम्‌ गणः लगिद्धियमाचग्राद्मगुणलसाकान्चापणजाति- ad wast द्रव्यचतुषटयटल्तिख्धायं अनुष्णाश्रीतन्रीता- व्छभेदात्‌ जिविधः | इदानीं प्रसङ्गात्‌ पाकजप्रक्किया चि- गते । तच कार्यकारकसमदाय एव पच्यते इति पिढ- रपाकवादिगः, पीलवः परमाणव एव Bat: Tea तजेव पू्व्रूपनाश पिमरूपाथुत्पन्तिः कारण गणमप्रकमेष चावयविनि रूपाथुत्यद्यते दति पौलुपाकवादिगः, we

feo wraafentt सति परमा रह्षादयुत्यत्तिरूतागिजावीयाचि- संयागादारम्भकसंयेगामुमु कनि वायुत्पश्चारम्मकसंवोगादिप्रक्र- मेय पमद्यं गक्षादिमङाववविपग्बन्तानामुत्पत्तिभवती वि । पिठिर- माकवादिवस्त ्वयविनां सच्छिद्रतया विजातीयाभिसंबोामात्‌

® wae ९ aria | २९८९

sama sora ffere घटारेरामद्रव्स्य afar नोरनादभिधातादा ATITMRY परमाणषु TATTA- कसंयागविराधिविभागेनारम्मकसंयोागनान्रे द्रष्यनानश्ाव- waa, Qa हि खाख्यामाहितार्नां तष्डुलादयेनाम- पथधःन्नापनमाचेण भच्छनान्तदरानोमेव ATW:, सीरनी- रादोीनाश्चात्यन्तमखवएता, तयाचापाकं वङ्किव्वाखाजाला- जिहतां इव्याणामवखानमिति मरतो vara, fag यदि द्रव्ानाशखदा मध्यभागे पाकानुपपन्तिः नहि दढ तरावयवान्तरावर्द्धे मध्यभागे तेवःसंयोागस्स्ावना येन तच श्यामादिभजिदटन्तिः स्वात्‌, तथाच श्वामा अवयवाः अव- यवो Wun tia महदे्सम्‌। गमु सच्छिद्राष्येवावयवि- xara कथमन्यथा कुम्भादावम्तजिंडितानां वैखघता- दोनां खन्दनं RY, aay मध्यभागेऽपि तेजःसंयागः wigafa Ya मृन्ता्नां समानदेग्रताविरोधात्‌ भअ्रवय- वान्तर संयुक्ते मध्यभागे तेजः संयो गासन्भवात्‌। नम यदि Taare: कथं afe स एवायं चट इति प्र्यभिन्ना, कथंवा WAAAY ्रापाकादो घटारेसखतादृग्रखेव दशरनं, चरा- aeafe निहतानां भ्ररावादञ्चनादीनां ata cia

fae तेषामपि wurfeucrafetafa मतु तश्रावयविनां ara: प्रत्- farurfatrafars:| ee च पाकपक्रिया यन्यीरबमिया परिग्यक्ताऽन्धजानुखन्धेया। येतु नीशरूपादिख्यक्धय रवौक्षाणव

निता रनाङस्तन्भते “wed गदं श्लामरूपनुत्यत्रमित्ादि- 2 P

Reo वेशेषिकदर्रंनम्‌ |

‘we चटादिष्छटने डि तेषां पातः ख्यात्‌, कथं वा यावन्त एवा- पाके fafyarera एव पनः प्रान्ते परमाण्मि दण कादिप्रक्रमेण न्यनानामधिकानां वा तद्‌ानोमारम्मस- ऋवात्‌, कथं वा तावत्‌परिमाणान्येव घटादौन्यापाकान्ली- णान्यपलभ्यन्ते, रखापरोखादिचिक्रविललापो वा कथं न भवेत्‌ तथाचावयविष्वेव पाक इति चेत्‌ मैवं Gee चटा चिचतुरचसरेणविभागे सति इवयारम्भकसंयोगनाभे द्रव्य नारे सव्वाखामनुपपत्तोनामुभयसमाघेयतवात्‌ नहि तज द्रव्यं म नश््रतीति पिटठरपाकवादिनगेाऽपि वक्रमृत्छदन्ते। तचापि घटादया ग मश्छन्ति कतिपयावयवनाेऽण- वश्चिष्टावयवमा्िद्य काय्यावस्थानस्मवादन्यया प्रत्य भिज्ञानाद्यनपपत्तिरवेति मीमांखकाः, ते तु तावद्‌ वयवाव- QAM घटादेः खल््ेव्वव यवेषु ay af: स्यादिति wear, अविगष्ट एव पटे परिमाणसङ्को चवदेतदुपपक्छते दति तेषामन्तरमिति wa कटिनतरावयवानां काष्टपा- षाणस्तम्भकुम्ादोनां सद चविकाश्यारदश्रनात्‌, षटादि- माशकाभिमतेन तत्परिमाणमेव नश्यतीति चेक परिमा-

पस्ताश्चयनाज्नेकमाश्वलात्‌ घटादि प्रल्यभिन्ञानवत्‌ खकी-

fae प्रतोतिश्यबद्ठारस्योरनपपत्तिः समवायसम्बन्धस्य नियतया तदडि- षयतया तयेदपपच्यसम्भवात्‌ न्यया धघटादीनामपि निब- त्वमेकलश्वापद्येत, घटस्य रूपमिति मेदप्र्यात्‌ गुखगजिनोा- Hae, गोखपोतादिनानावग्वाद्ारम्भे पटाद fares

ema २ खाड्िकम्‌। REL

° द लमम्बथे परिमाणस्यापि प्रत्यभिन्नायमागलात्‌ aga तन्ना्रस्या्यनुपपन्तेरिति fea येषां मते द्रवयारम्भकसं- यो गम्रतिदन्दी तदप्रतिदन्दो च विभाग एकथैवावयवक्रिय- था जन्यते तेषां द्यणकनाशमारभ्य नवमक्तणे uate र का दयुत्पन्तिरेकस्िननेव परमाण क्रियाचिन्तनात्‌ तथाहि afer नोदनार्‌ द्मणकारम्भके परमाणो aa तता विभा- गसतेद्र व्यारम्कसंयोागनात्रसतेोश्णकमान्ः AS yun केवले परमाणावद्निसंयेगाच्छयामादिनिद्तिः wast जिन्त अन्यस्मादप्मिषंयोगाद्र कादयुत्पन्निः रक्रादाव॒त्पन्न परमापक्रियानिटत्तितदनन्तरमदृष्टवदाकसंयोगात्‌ पर- माणो wa तता fare: पम्व॑संयोगनिदट तस्ततः पर- माण्वन्तरेण द्रयारम्भकः संयोागस्तता दण कोत्पतन्तिरत्यन्ने yea कारणगुणप्रक्रमेण रक्रादयुत्यन्तिरिति मव चणा यदि पूत्वक्रियानिटृत्तिचण एव क्रियान्तर म॒त्पच्चते तदा, यदित पुव्यक्रियानिदत्यनन्त THIS क्रियान्तरमुत्पश्चते तदा दग्र क्षणाः, विभागजविभागाद्युपगमेऽपि यदि xan- रम्भकसंयोगनाग्रविशिष्टं कालमपेच्छ विभागजाविभागसत- द्‌ दश््णा यद तु द्रव्यनाश्विशिष्टं कालमपेच्छ विभा-

fae जायते तादृश्रपटस्य Mews तास्तुषानुपपन्तः, wane तज We तत्चषदवयवावच्छद्न नानेव रूपाणि मवन्ति। खत रव ‘Swat यत्त॒ वणनम्‌ पच्छे च Tae: |

श्वेतः खरविवायाभ्यां स नीलाट्ष Sea” | 222

RER

we

Vance |

गेन farrarat जन्यते agareqeut ufwer, तथा- fe इणुकनान्नविभागजविभागावि्येकः काखः, ततः पू- Bear aaa ers, उन्तरसयोागरक्ाद॒त्प ली, उकरसंयागेन विभागजविभागक्रियाजिदटष्सी, तता इया- रम्भानुगणा परमाणुक्रिया, क्रियाताविभागेविभागात्‌ पूव्वंसंयोगनिटन्तिस्तता द्रव्यारम्भकः संयोगस्ततेद्र्‌ योत्प- न्तिः, उत्पन्ने TA रक़्ाद्युत्प्तिरिति दथ च्ाःःचदात द्रव्यविनाश्रविर्चिष्टं काशमपेच्छय विभागेन विभागे aaa तरेकच्षणदट्द्या एकाद sor: तथाहि safanrwaar विभागजविभागग्वामादिनिदटत्ती तत उन्तरसंयागरक्रा- yaw ततो विभा गजविभागकर्कणिनिंटज्िखतः पर- माण द्रव्यारम्भामुगृणा क्रिया तते विभागः पूब्ब॑थोग- frefa: द्रव्यारग्कसंयागेत्पन्तिः द्रणकोत्पन्तिः रक्रा- दुत्पश्तिखेत्येकादश् चणा एकिकेव scare क्रियाक्रि योपरमविन्तनारेवम्‌, परमा न्तरे चदि द्रवयारग्धानुगृणा क्रिया चिग्यते तदा इ्णकविमाश्नमारग्व पञ्चमे वषे त्तमे saa वा रक्रा्यत्पञ्निरूहगोया विटत्चेतत्कणादर स्ते ॥ ॥ ६ ॥

fac दन्बादिक सङ्च्छते इत्याङः, रसगन्धयोास्त न frase ना-

कारस्रादिमदवयवारब्धानामववयविनां नीरसत्वारिखोकारे$पि च भावात्‌ , fate Kwa Bacay cafa GGG igh

© ध्यात्रे ९ याफिकम्‌ | RER

Ue VARMA IO

Se पाथिवपरमाणरूपादीनां तेजःसंयागासमवायिकार- waa साधयितुमाह, पाकजानाभितिशेषः, अरज च गणत्वे काय्यं तले सतीति faafed तदयं प्रयागः पायिंवपरमाणरूपादयः संयागा- समवायिकारणकाः काय्यं गणले सति नित्यनिष्ठादिष्टगणलात्‌ weqaq safe, खंयागजलमाचं वा साध्यं तेन विभा- गजशरब्दे न व्यभिचारः वायुसंयोागसख्य wears निमिन्न- कारणलात्‌, पार्थिवरूपादीनाञ्च तेजाऽन्वयव्यतिरोकदग्रं- नात्‌ तेजःसंयागासमवायिकारणकलं पलचध्ांतावलात्‌ सिध्यति ॥ ७॥ खूपरसगन्धस्पश्ानेकयन्येन व्युत्पाद्य परिमाणस्य सर्वव fagaa सह्यायाञ्च विप्रतिपत्तिबाङल्यादुदे्क्रममति-

वि ननु कारश्गुणानां कार्यंऽसत्वात्‌ कथं wade

वैयधिकरण्ादिव्याशङ्ायामाडइ ।

रकं xgafunca यस्य तत्वात्‌ सामानाधिकस्णादिव्य्थः, तथाच कारयगृडानां सान्लातसमबायसम्बन््ेन कार्खयेसन्चेपि खसम वायिखमवायरूपसामानाधिकरणसम्बन्धेन कायं सत्त्वा सद्‌ गुज कत्वं मानु पपन्नमितिभावः ॥ ७ ।

संस्थायां बडवादिविप्रतिपरतिकत्वन कममुष्ठद्य प्रथमं ख- जीकटादन्यायेन परिमाक्परीचखामारभते।

२९8 वैगेषिकदश्रंनम्‌।

° Beware नित्ये wren-

ते॥॥

Toma सखखोकराडन्यायभन प्रथमं परिमाणपरोखामारभ-

fae

माण ्राइ।

faa इति विषयेण विषयिणं भिद्य लप्रतिपारकं चतु- याष्यायमुपखक्यति उपलब्यनुपलमयौ दति यथायोग- मन्वयः “येन यस्याभिसन्बन्धोदूरखस्यापि तस्स a.” इति न्यायेन, तयाचणोरनुपलथिरिति mad तदेवं Bet wre: कलस इति प्राद्यलिकप्रल्यये यथा नोखं पं विषयस्तथा परिमाणमपि तेन च परिमाणेन परमा पय्यन्तं परिमाणएमृन्नोयते द्रव्यवाख किञ्च दर व्यप्रत्यच्तार्यां खूपवत्‌ परिमाणमपि कारणं नहि मरत्वमन्तरण द्रवयं wad भवति तथाच द्रव्यप्रत्यच्चकारणत्वेन खय श्च प्रत्य- waar परिमाणं गुणाऽस्तोति fread यदि fe चटादि- Ser परिमाणं स्यात्‌ तदा मरद्‌ागये्यक्रे घट माज्रमान- येत्‌ तथाच प्रेषसं प्रतिपत्तौ विर्द्येयाताम्‌, एवं घटपदात्‌ परिमाणं प्रतीयेत परिमाणपदादा घट इति, मानव्यव- हारासाधारणकारण्लं इदव्यसाक्तात्कारकारणविषयनभिष्ट-

उपलण्ध्यनुपलन्यी इति इन्दसमासेऽष्यखरत्वादुपलच्िशब्द- स्य पुम्भावः तेग aya उपलः खयेखानुपशन्िरिति इन्-

AA ~ ~ e ~ क ऋमङवान्वयः, fre निल्वप्रतिपादकं aunts sera afy-

© अध्याये १ खाङिकम्‌ | Rey

Go सामान्यगणलं वा मरत्वलं मानव्यवहारो रस्तवितस्लादि-

व्यवहारा गतु पलसड्यादि व्यवहारः, aw परिमाण्तु- fad मरत्वमणातवं Gud इ खलश्च, तच परममरश्व- परमदी्धते विभृचतुष्टयवल्तिनी परमाणत्पर मदस्ते परमाणुवन्तिनो अरवाश्नराएवावान्तर दखल TURAL aa जस्रोणमारभ्य महावयविपय्यन्तं मरत्वदौ घेतले, एवश्च सम्पौ- ष्णपि द्रव्याि परिमाणद्यवन्ति, विस्वामखकाद्‌ावषात्व- व्यवदारः समिदिचदणष्डादिषु च इखत्व्यवहारोभाकः, भक्रिखाच प्रकषंभावाभावः, आमलकं यः प्रकषंभावस्त- सखाभावः Hae, fas यः प्रकषंभावस्तस्याभाव waa, सच गेाणमश्मोभयभागिलार्‌भक्किपद वा च्यः, Taya faa म वर्तेते इत्येके, परिमाण एव तेन भवत Ta, arg दोधंमानीयतामितिवत्‌ मरत्‌ स॒वन्त॒लं चिकोणएश्चा- मोचतामिति निधौरणबलादन्तेखलादीनामणापत्तेरिति तेषामान्रथात्‌ ॥ =u ददानो परिमाणकारणानि परिषञ्च्टे।

ते इत्षथः, मानब्यवह्ारासाधार्णकारयं परिमागम्‌, awig मत्‌ Se खखेति चतुव्विधम्‌, तज्रागपरिमाणं warat qaa च तिष्टति, तथापि परमागावशपरिमां परमं विभुच- qua avatar परमं ज सरेयवादिमहावयविपग्येनतत्रब्येष श वान्तरजन्यमडइत्परिमायम्‌ ys न्यमहइत्परिमाशस्यासमवायिकरार्यं दद्ंवति।

Reg

qo

Wo

वे्ेविकदश्रंनम्‌।

कारणवबष्टत्वाञ्च ॥ ९ ॥

चकारोमत्वप्र चये संमृञ्चिनेाति, परिमाणमत्यद्यते इति खजशेषः, तच कारणएबङलं Hat चणक मदत्वदी- घेतले जमयति मत्व प्रययो सत्कारणेऽभावात्‌ aq बडत- मोखरापेलाबुद्धिजन्टं तद्द्र नेकविष यलेऽष्यदुष्ट विद्वषापय- होनियामकः, एवं परमाणद्रयगतं दिवं gaa परि- माणेात्पादकं वच्यते wet तन्तन्वामप्रचिताग्यामारमे पटे hat मरत्वमेवासमवायविकारणं बड प्रचययोखचा-

भावात्‌ यच Wana ठखकपिष्डाभ्यां ठलकपिष्डारम्भ-

wy परिमाणात्कषंदशथंगात्‌ प्रचयः कारणं बङूलस्याभा- वात्‌ awe asta परिमाणोत्कषे भ्रत्य परयोजकलात्‌ एवश्च सति यदि aye तज कारणं तदा न रोषः AGH Canaan स्वाः दति । Weary wae: संया गः, ay स्वाभिमुखकिञ्चिदवयवासंयुक्रले सति खाभिमुडकि- चचिदवयक्संयागखस्षणः, सचावयवसंयाजः खावयवप्रजचि-

विर

कारणस्य खाभयसमवायिकास्यस्य Ts तस्नादसम. वायिभारणात्‌ जन्धमहत्पमरिमागं जायते इतिद्धेषः, चकारात्‌ प्रचवमहत्यरिमाययोः day: weiwayafeae प्रति द्ययुकगतं चित्वरू्पं बखत्वमखमवायिकारखं यच तूखकपि.- ष्डान्यां प्रचययुक्ताभ्यां qeatiasracaca तच शिपिलास्ष- संयागरूपः प्रच यक्ताटष्ाव बविपरिमायस्यसमवामिकारयम्‌,

© Uwe १ खडिकम्‌। RL@

we अअताविपरीतमणु ॥ १० ॥

ve थिखसंयो गापः परिमाणजनगकः गणकब्मारन्भ षापेख-

इतिवचनात्‌ ॥ < ॥

Awad waged ययुत्पाद यति |

wa: ngefagrava: परिमाणाद्यदिपरोतं तद- woftarufaad: | वेपरीत्य ञ्च प्रत्य्लात्‌ कारण्वे- परोत्याख, aw fe मरत्ववबङवप्रचयानां कारणलम्‌, णत्वे च कारण गतस्य दिलस्येश्च रापेकताबुद्धि जन्यस्य कारण- त्वम्‌, एतेन दी घंलविपरीतं इ खत्वमित्यपि द्टवयम्‌, वेप- रीत्यञ्चा्रापि पूर्ववत्‌ ॥ ९० ॥

fae षटादिगतमत्परिमाये तु कपालादिगतं मदत्यरिमाणमस-

मवायिकारणमित््चः॥ €॥

waufcaraary |

eat महत्मरिमाबादिपरोतं वेधम््यैवदशपरिमायम्‌, वेध- म्म्य जकिक्प्र्य्छाविषयतवं कारबबडत्वाद्यजन्यतलवच्च तथाच परमाथ Pee चादुपरिमां वत्तते तस्य vw न भवति, परमागपरिमाबन्तु मित्वं दाणकपरिमाणन्तु परमाङ्गतदित्व- संखाजन्यम्‌, खवमलवरूपा परिमाबगता जातिरपि tue गाध्यम्‌ ॥ १० ॥

नमु विष्वादामखकमण गन्नाफलादामखकं महइदि बादिप्रब- यात्‌ मङत्परिमाेऽपि प्रयच्चविष यल्मापेचिक्मडुलच्चासीति

aucte कचमित्त Gre | 29

RLS au faeces |

ae sy महदिति बस्मिन्‌ विशेषभावात्‌ विशेषा- भावाश्च ॥ ११॥

Bo इदानीं कुवलामलकाद्‌ावणलव्यवहारोभाक्दति <- शयति | इतिशब्दो व्यवदारपरर्तां दशयति, तेन विखवापेल- या कुवलमण कुवलापेल्यामशकं महत्‌ श्रामलकापेकया विष्वं महदिति तावद्वावदहारोाऽल्ि, aw महदिति तेषु ब- वहारोमृख्यः, कुतणएवमत श्राह विशेषभावात्‌ मह्व- , विषस्येव तरतमादिभावेन भावात्‌, swear ay भाक्तः, कुतणएवमत we विग्रेषाभावात्‌ wafer ताभावात्‌, Woe fe कायै हइयएकमाचट्न्ति, नित्यं पर- माणन, कुवलादै तदभावात्‌ war faves aye- कारणस्येवावयवबडङत्ममडश्वप्रचयानां कुवलाद्वयवेषु भा-

feo wa महदिति पर्यव्थवहारो, afar, श्ववद्ियमाढे परि- मारे, विर्रेषस्य अपक्वस्य, भावात्‌ सत्वात्‌, विरे षस्यापकषेस्या- WUACAMI FIT KAU:, अथापकवाभावेन उत्व्ादिवलिवसल- याच विख्वादामलकमण्वितिप्रत्ययाश्यवदारख विष्वपरिमागाद- पक्रख्पस्मिागं विषयी भवति, नतु वाख्छविकषाडपरिमाबम्‌, wd गून्नाफलादामलकं महदिव्यादिप्रबयोग्यवहारख गन्ना फलपरिमायापश्चयात्वुरटमहइत्यरिमायं विषयीकरोति उत्व- Sree च ख रूपसम्बन्वपिष्धेवावतिटि तै येन्रेत्रत्‌ ॥ Le |

qe

e Gwe t wifsarq | REE

रककालत्वात्‌ ॥ १२॥

We

वात्‌ सद्धावात्‌ विभ्रेषाभावात्‌ fatew ्रणत्वकारणस्य

मदश्वासमानाधिकरणददिलस्य कुवलाद्यवयवेव्वभावादष- इवादित्यः ॥ ९९॥

श्रणत्वव्यवहारोभाक् इत्यत्र VGATE |

महत्वमणएवञ्च TIAMAT कालेऽनग्डयते, ते च म- इ्वाणत्वे परस्परविरोधिनो भेकजात्रये we सम्भवतः, अता मदस्वकारणसद्‌भावाकमइत्वप्रत्य यस्त म॒ख्याऽणलप्र- त्ययप्रयोागा स भाक्राविव्यर्थंः॥९९२॥

महत््प्र्यस्य Has ₹ेत॒माइ।

fae

ay उत्कषापक्दी परस्यर विरोधिनी aeradeast तथोः ware: निम्बफलमपछ्ः नारिकेलफलमुतन्कृषटमिति शिख- वियते नहि निन्बणलमुत्कुरुमिन्बादिकः प्र्ययेव्वहारो वा प्रेच्चावतां सेन तसारविरोाधः सम्भाद्येतेव्त खा |

रककालत्वात्‌ रककालोमत्वात्‌ वि्रेषतदभावयेरत्कवषापक- घ॑ग्यवदारयोारितिरेवः। aaa: उत्कषापकर्दा न विडो UHI रकदेव Kaa ea नहि ofsar ब्राद्मगणदप- aes: FATWA zafaawe शकयाऽपलपितुम्‌। निम्ब- फलादावपि खापेच्तया तिक्कतमादुत्वुखप्र्यये भवव्धेवेति at- त्ववापकवं AS LIA: WLR

मनृत्कतौ पक्वयोडये विरोधाभावेऽपि qaret विरोधोऽस्ले-

वेति कथमेश्रस्जिन्‌ परिमाये तयोः सम्भव इव्त TT 2९८

Rea | वेरेधिकद्रंनम्‌ ॥

ल हष्टान्ता्च॥१९॥ अरशुत्वमहच्वयारणुत्वमहष्वाभावः कम्मगुखे व्याख्यातः ॥ १४ ।

So YMA तथा वस्तुगत्या महत्व कुवखामखकविख्ेषु स्थलस्यलतरस्युलतमव्यवहारेण भवितव्यमित्यथेः यथा agua waa पटभङ्खुस्फटिकादिषु इएुक्श्णक्तर- श्णक्ततमव्यवहार्‌ः ॥ cA

way महत्परिमाकमितिव्यवहारबलाग्मत्वेऽपि प- रिमाणे मदत्वमणलेऽप्यणलमसख्तोति wad तत्‌ कथं द्व्यमाचटृन्तिवमनयाः कथंवा गुणे गृणदन्ित्[वरो- धामापद्यत TIA ATE |

यथया WHAT नाणुलमहत्ववतो AITSTAALS

fae - FAHRVMATAMAACHCHACCHAATSMA दडान्तात्‌ परिमाणेऽपि उत्वघापकव॑योाः सम्भवः afe परिमाबस्यात्कधा- पकवावन्तरेय ALA CALATUACAIVIT: कथमपि खङ्-

wa इति ॥९३२। नम्‌, अणमहइत्परिमाग्यारपि खगुमत्परिमाजान्तरमापे- िकमस्ति तस्व द्यणुकात्परिमण्डलमण कपालाद्‌ घटोमडहान्‌ विष्वादामलकमयु खामलका[दष्वं मइ दत्यादिप्रतोरेविषयडवति-

wa निराकुरते | कम्मगुयेरिति गुयपदं रूपादिगुखपरं aq परिमाशपरं तथाच यथा VU रूपादयो न ala ce कर्मवि wala

® अध्याये ९ खाडिकम्‌ । Ree

qo alter: कम्माणि गुखेख गुणा व्यास्थाताः। १५।

° अपि माणएुवमरत्ववती THU प्रयाग HATE:

॥ ९४॥

मनु चया गुणा गणवन्तः कथमन्यथा महान्‌ शब्दः डा शब्दौ एकः Wee: चतुविश्रति गणा दत्यादि व्यवहारः, कापि ख कर्मवन्ति प्रतीयन्ते कथमन्यथा शचं ग- च्छति दरुतं गच्छतीति व्यवहारः तयाचाणलमदत्वे «fy तदतो स्यातानमिद्यत are |

कमिः aarfe म तदन्ति wey गृणा न तदन्त सूथाऽणुत्वमदत्वेऽपि न तद्वती, व्यवहारस्तु सर्व्वच भाक्त इत्यर्थः ॥ ९५ ॥

मनु महान्ति कमाण श्रणनि कम्ाणि महान्तागणाः श्रणदागणा दत्यादिव्यवदारादणवमदच्ववन्ति aia त- दुभयवन्तद्च गणाः प्रसक्ता इत्यत श्राह),

fae न सन्ति तचा परिमाणेऽपि परिमाणन्तरः न सम्भवति कार्य

माकरं पति व्यस्य समवायिकास्णतल्वादिति।९४॥।

नन्‌ कम्मे कम्मािरूपादिष रूपादयख न सन्तीति यदुह तत्कुत इव्ाश्रङ्गायामाइ |

कम्म॑भिरि नन्तरं शून्यागोति गुशेरित्यनन्तरः मून्यादति च पूरणोयम्‌, कम्मायि न कम्मवन्ति Ware न गुखवन्त इति Ta मेव पतिपादितमित्यथः। १५। नन्वसूनि कम्माि महान्ति कम्माखि खगगागणा महान्तागण-

Bok वेरेविकदशंनम्‌ ॥

ल AAMAS CTL कर्म्मगुखाय व्याख्थाताः॥ १६। रतेन दीधत्वहखत्वे व्याख्याते ॥ १७ ॥

उ० यथाऽणलमदत्त्वे माणत्वमरत्ववतो तथा म wate

तदुभयवन्ति नवा गषासख्तदुभयवन्त इत्ययः, प्रयोगख्छ पू्वववद्धाक्र शूतिभावः॥ vet

अरषत्वमदत्वप्रश्रियां दौघलवद्रसखल्यारतिदिञ्नति

इसखत्वदीधेत्े ज्रपि म इस्तलदीधेलवतो महच्वात्पा- CHAI दोर्घलेत्पादकमश्लेत्थादकमेव इसखलेत्पारकम्‌, कारणेक्यात्‌ कथं कार्यभेद शति चेन्न प्रागभावमभेदरेन पाकजवद्‌ पपन्तेः BAI मत्तं तज eta यज्ाशल्वं तच सलं यज नित्यमणलवं ay नित्यं yaafamrafae- BTUs ॥ ९७॥

fae इधादिखवहारबलात्‌ safe aa च अत्वं ayy परिमा SQIANT QT | AUSMAAMUCAaa नामुत्वमदस्चपरिमाओे तचा कम्मनि AAG WT म तदुभयम्‌ उक्तव्यवहाराखापकवात्वषवि- षयका Dafa ares सत्वदोघैत्वयोरप्यत्वम CHAAR | यथा आडमहदितिवयवडहारसिडे खणुत्वमदत््वे तथा Fe दीषंमि विब्यवहारसिडधे कखत्वदी घत्वे खवमि दमस्माद्‌ कलमि- See RICE ie COCR CCDC CG LICL CL ICEL oO थः॥ १७ ॥

= ward २ च्याडिकम्‌। Rok

CM अनित्येऽनित्यम्‌ ॥ १८ ॥

० ददानो विनाञ्जकमाइ।

एतच तु व्विघमपि परिमाणं faaifafa दये वन्तंमान- माञ्रयनाज्जादव गग्तति ag विरोधिगटान्तरात्‌। घटे सत्यपि तत्परिमाणं विनश्यति कथमन्यथा कम्बुभङ्खेऽपि ख एवायं घट tfa प्रल्यभिज्जेति Ya waar aa USAW AMARA मडि परमाणशद यसंयागनमाज्नाद्‌ द्ण- के नष्टे तद्‌ाचितस्व सरणा स्तदा जचितस् चृश्रकरादेरवि- aw tfa यक्िरभ्यपगमे वा, कथं afe प्रत्यभिञ्ेति चेत्‌, —

waa दीपकलिकतिप्रत्यभिन्चानवद्धा न्तिललात्‌ । प्रदीप- भर्यभिन्ञाऽपि प्रमैव इखलदो्ैले पर मृत्थाद विनाञ्रज्ञा-

वि किं षरिमामनिग्यमिबचाइ।

परिमाकमनित्वे अनिन्यमाञ्यविनाच्नादेव तच्छतः, नच घटादो चिचतुरादिपरमाङ्विद्षेवे वदुपचवे वा परिमा- amet weufegz स ward घट दनयादिप्रयभिच्चायास्तय ww चटादेखच्ाविनाभ्नादिविवाच्यं परमाबविद्धेवे तदुपचये वा Tete चसरोणवाद्यक्यावयविपर्ष॑न्तनाश्रस्या- प्यावश्कत्वात्‌ afe विनाश्सामयी vafiewfrar काद नाख्जयिष्छवि, ज्ररीरादाववयवेापरचयेऽख्मवायिकारबनाश्स्या- वश्यकत्वादवयविनाश अवश्छकः, मच पटा विनाशेऽपि aaa. संयागात्‌ we परिमाबाधिक्छमितिबाश्यं तवापि वेमाद्यभि- वावेनाखमवायिकारगवन्तसंवोमनाश्राटेव षट ना्नस्ावश्यक-

Ros वेेषिकद्भ॑नम्‌। `

छ ° नित्ये नित्यम्‌ ॥ १९ ॥ नित्यं परि मणश्डललम्‌ ॥ २० ।

उ fam इति रेन्न तदिनाश्नस्याञ्चयविनाश्रमन्तरेणानुपपन्ते- रस्क्रवात्‌॥९८॥ तत्‌ fa पाथिवपरमाणरूपादिवत्‌ परमाएगतमणलं शब्द बद्यादिवदाकाशादिगतं मरत्वमपि मश्यतोत्यत are नित्येव्वाकाशादिपषु परमाणषु च यत्‌ परिमा तन्नित्यं विनाशकाभावात्‌॥९८॥ परमाणापरिमाणएस्य वेशेषिकसिद्धां संज्ञामाइ। परिमण्डलमेव पारिमाण्डष्यं तदुक्रम्‌ “say पारि- माण्डल्यादिग्यः"° tft ee tl fac त्वात्‌ किच्च तन्त्वन्तरस्य तत्यटावयवत्वे Yor तत्पट खव न स्यात्‌ ` तत्तन्तुरूपकारकाभावात्‌ तत्तन्तारवयवत्वाभावे च न तेन परि- मा णयिक्धं संयक्तब्रव्यान्तरवत्‌, तस्मात्त तन्वन्तरसंयोगे afr पुव्व॑ पट नाग्रात्यटान्तरोत्पत्तिरिव्यवश्ं खीकाययैम्‌, ख वयविनः प्र्यभिन्चामन्त॒ साजात्येन Ste दीपकलिकेग्धादिवत्‌। ग yaar खव तन्वन्तरस कारात्‌ युवं पठे THT षटान्तर- मारभनग्त इति are quan समागदेश्वाविरोधादिविसं-

QU ॥ १८ ॥ नित्यगवपरिमायस्य नित्घत्वमचावातमपि ASA | UMAR २९ । नमु fa xaj faa ufcaratfuacag ear |

परिमण्डकणब्दा परमाबुपरिमाणं afefee scarey परि-

® खष्याय र afraa | ९०५ wo अविद्या विद्यालिङ्गम्‌ ॥ २१॥

se मनु कूुवलामशकादिषुं सखमिदिकुप्रष्टतिषु च व्यव- हियमाणमणत्वं खलं वा यदि न पारमायिकं तदा पारमाथकयासूयाः किं प्रमाणमत FTE I विद्यालिङ्गमविद्या तदयमर्थः कुवलामणलकादावण- ana समिदिचप्रण्टतिषु इसखतश्चामं तावदविद्या aq पारमाथिंकाणुलद्गखत्वयारभावात्‌, VITA WATT faaa भवतोत्यन्यथास्यातिवादि भिरभ्युपगमात्‌ AAs खत्यमपालन्ञानं WY इखलज्ञान मनुमेयमित्ययेः एवञ्च भाक्तः WNIT मृख्यमन्तरेण न भवतीति ae wwayaa कचिद वश्व मम्तव्ये॥ २९॥

वि भाषया प्रतिपादयति परिमलं पारिमाणडल्यपरिमाण्विशिष्टं परमाखरूपं व्यं निकछमिति म निद्यद्र्यस्य दुभिंच्ततेत्य्ंः। लस्य नित्यत्व प्रागेव प्रतिपादितम्‌ । २० ॥ मनु परमागुरूपं Re कथमङ्गोकन्षवयं AAA चस- रेगवादिकन्तु प्र्यच्चसिडं यद्‌ बरब्यं तदेवाङ्ोकरणीयमिन्त Ure अविद्या च्यप्रमा एथिवी नित्या जलं निव्धभिल्वादिप्रतीतिरव- afafaafaay विद्यायाः परमाड्विषयिण्छाः एथिवी fafa प्रमाया लिङम्‌, सब्बे प्रमाया Goa sea नहि कुचापि जनिबत्वमजानतः एथि वी frafa नमे भवितुमदंति, रखतशापा- aa: वस्ततः परमाणुखिदिप्रकारः पाक्‌ प्रदशिंत रख्वादसर्यीयः ॥ २९ ॥

आक्षाशाद्‌ावपि fae परिमागमस्तीब्ादह। 2४

१०९ वेशेषिकदश्ंनम्‌ | Geo विभवाश्महानाकाशस्तथाच्ात्मा ॥ २२ ॥

° द्रव्यत्ेन हेत॒नाकाश्रादौनामनुमितख्य परिमाशय्य खदूपमा | विभवः खव्वेमृन्तंसंयेगिलं aq परममरक्वमन्तरेषा- नुपपद्यमानं परममदत्वमनु मापयति, दृष्यते चेह वाराण- wt पाटशिपुत्रेच यगपदेव श्ब्रत्पन्निसच चेकमेवाकाश् खमवायिक्षारणमित्याकाशख्ठ aaa सिद्धं व्यापकलश्च परममदत्‌परिमाण्याग एव नागाकाशकष्यने गारवमि- Me एवाकाशाऽभ्युपगम्तव्यः | wae प्ररे्र इति ठ व्यपदेन्ः प्रदेण्वद्धि घटादिभिः संयागनिषन्धनेा ave: भक्ति प्रदेब्रवर्‌दरव्यसंयोगित्म्‌। तथात्मेति यथाकारं विभवात्‌ सर्वव॑मृत्तेसंयोागिलात्‌ परमम्‌ तथात्मापि परममहान्‌ यद्यात्मनः खक खमृन्त संया गिल म्‌ भवेत्‌ तदा तेषु तेषु AMY अदृष्टवदात्मसंबागात्‌ क्रिया गेत्यद्चेत य- धिकरणस्मादृष्टस्य प्रत्या सत्यपे्तया करियाजनकलात्‌ साच प्रत्यासन्तिरदुष्टवदात्मसंयोाग एव एवं ख््चारिकि शरीरे तज तच क्रागसुखादीनामत्पत्तिरात्मना वेभवमन्तरो- वि* विभवात्‌ सव्बमुत्त॑संगागादाद्ाह्नामहान्‌ परममडत्परिमान- वान्‌, तश्च पररिमायं वित्यमाकराच्नस्य frat, Gane सब्बे मूतं संयोमाभावे नानगादेन्रावन्छेदेन शब्दाद्यश्चसम्भवात्‌ तत्त-

दे शाकाशसंयोगस्य तन्तच्छब्दासमवायिकारगलात्‌ श्वमात्ा- $पि निव्बपरममदइत्यरिमाववान्‌ वेभवात, अदृष्ट ददात्संया-

° ward ९ अङ्कम्‌ Roe

Ho ASUTATST AM २९ ॥

So शामुपपन्नेत्यात्माऽपि व्यापकः सच्च नाकाश्वरेक एव व्यव- स्यादश्ञेगादिल्युक्मितिभावः aw ven घातिभयं नित्यञ्च पर माण्ठणलववत्‌ एवमाकाशादरो UTA परमाणषु च परमद्रसत्वमृहनोयम्‌ ॥ ९२ ॥

मनु मना विभ स्व॑दानिस्पशद्रष्यलादाकाश्रवत्‌ ज्ना- माद्यसमवायिकारणसंयागाधारत्ादाद्मवदित्याकान्ात्- गाः सावर्ण मनोऽपि fa नाक्रमत are

तस्य fanaa सब्यमक्तसंयो गिवस्याभावादण मगः सक- शमृन्तंसंयोगिले त थुगपदनमेकंद्धियसंयोगे qa स्यात्‌ तथाच व्यासङ्ग नस्यात्‌, WAH तु मना यावन्न fag तावदाञअ्जयासिद्धे मनःसिद्धिदज्नायान्त ufsarea- मागबाधिते। नन्‌ विभवाभावादेवं नाणलं सिध्यति घटादे व्यभिचारादिति रेक विभवाभावेनाव्यापकत्वसाध-

fac गस्य सर्गद्यकालोनपरमाबकम्मरेतुत्वादात्मवेभवमप्वावग्यज्रम्‌ ॥ ॥ २२ ॥ नन्यात्सवन्म गाऽपि fay च्रानाद्यसमवायिकारबरसंयोगाखय- त्वादिति तस्य महत्परिमायं कृता माक्तमव खा | वस्य भिभवस्याभावाग्नमाऽब्‌ न परममद्त्परिमाबबदिवयैः, आानायोजषद्यनियामकतवाऽकल्ववत खव मनसः सिद्धि वेभव- साधकप्रागुक्तानुमानस्य धम्मि्राइकप्रमादबाधितत्वादिनिभावः।

BRR) ५ ४ 2

Qo« बेशेविकद शनम्‌ |

go गुशेर्दिग्‌ व्याख्याता ॥ २४ ॥

So नात्‌ तथातेकरेदरे मनस्तावदेकं नानाकस्पने ATATH: चकस्याप्यवयवकल्पने कल्यनागारवाजिःस्पशंतेनानारम्मक- लाखेत्यादियुक्रेरणत्वखिद्धेरितिभावः॥२३॥

feu: परममरत्वे यक्रिमाइ।

गरे; सकलद्धी पवत्तिंपुरुषसाधारणपुव्वपरादिग्रत्यय- Bu: मकखमन्तनिष्ठपरलापरललकणेः दिगपि व्यापक- त्वेन व्यास्यानेत्यर्थः। परलापरत्वयोरत्पन्ता संय॒क्ररंयोग- WAG स्यीयस्त विषयापेचाबुद्धेः कारणत्वस्य वच्छमाक- त्वात्‌, मानादिक्कल्यनस्य कचर्यनागारवप्रतिहतत्वात्‌, कथं afe <u few इति प्रतीतिव्यपरे्राविति चन्न तत्तदुपा- धिनिबन्भमलादित्युक्रलात्‌॥ २४ ॥ |

काखस्य BIHRAATE |

वि favafa निवपरिमाबमाह।

xa परल्वापरत्वासमवायिकारओैः तदाश्चयसंयेओेः दिष्‌ QA परमशत्वेनेतिश्येषः तथाच fer: परममशत्यरि मायं {विना दूरान्तिकादिनागादेशेः सह युगपत्संयोगानामनुपपश्था य॒गपक्नानापरत्वापरत्वानामुत्पत्ति नं सम्भवतीति fea: परम- महत्परिमाडमावष्डकमाञ्नयस्य नित्यत्वात्‌ तस्य निव्वत्वमिति- भावः॥ २8 ।

कालस्यापि तथात्वमाइ।

egw ९ wafer | Ree

स कारखे ATS YN

खु ®

वि

परापरव्यतिकरयेो गपद्यायेगपद्यखिरचिप्रप्रत्ययकारणे Ta काख tia मास्या म तादृशः प्रत्ययः सन्बदश्पु- स्षसाधारणः कालस्य व्यापकतामन्तरेण सम्भवतोति तस्य व्यापकलं WALA दत्य्यः, यदा ददानो जात- दत्यादिप्रतीतिबलात्‌ स््वात्पन्तिमन्निमित्तकारणतवं का- खस्य प्रतोयते तदपि व्यापकल्वाधीनं निमित्तकारणस्य खमवाय्यसमवायिकारणप्रत्यासन्नलवनियमात्‌। यदा अ्रती- तानागतवन्तंमानव्यवहारः सार्व्वचिक दति, wna एव कालः। यदा चणलवमह्ृन्तयामदिनादाराचपक्मास- त्वंयनसम्बत्सरादिव्यवदारकारणे TA कालाख्येति व्यव- हारस्य सार्व्वतिकलात्कालः साव्वचिक इति परममहान्‌ तस्य नामालकश्पमा च कल्यनागेारवग्रति CAAA ॥ २५॥

इति ओओशाद्धरे वेशेषिकखचापस्कारे सप्तमाध्यायखा- चमाख्िकम्‌। > ॥

कारये कालिकपरत्वापरत्वसमवायिकारके प्र्ासत्र इति aa: कालिकपरत्वापरत्वसमवायिकारगसंयुक्त इति तु फलि- ताः, काल इति aes वाख्यात इति Wa: तथाच कालस्य परममरहत्परिमाशं विना युगपन्नानादेश्टावस्थितनानापिरडैः स युगपत्छंये गानुत्पत्तो युगपद्वानापिखेषु क्रालिकपरत्वापरलोा- afa नं सम्भवती वश्यं कालस्य परममत्परिमायमङ्ीकागयं तच्च faa काशस्य नित्घत्वादितिभावः॥२५।

इति खीजयनारायण-तकंपश्चागन-भटराचाग्ये-प्रणीतायां क कादखजविडते सप्तमाध्यायस्य प्रथममाहिकम्‌ 14 8

११६० कैेषिकद एनम्‌

° रूपरसगन्धस्यशब्यतिरेकाद थान्तरमेकत्वम्‌ ॥

Re

० द्ितीयाङ्िके एकानेकटस्तिगणपरोलाप्रकरणम्‌ 4- नेकमाचटन्तिगणपरोकलाप्रकरणं प्रसङ्गा च्छम्द्‌ा थसम्बन्धप- रचाप्रकरणं विशेषगृणरडितविभुखंये गासमवायिकारण- ककटृत्तिगृणपरीचाप्रकरणं समवायपरोकाप्रकरणश्ेति aq मरत्वेकार्यसमवायाधीनं श्चादीनामपि प्रत्यत त्वमिति चादशक्रममतिक्रम्य परिमाणनिषूपथानन्र सदां एयक्त्वद्च परोक्तितुमाद।

रूपरसगन्धस्पशति रुश्चादिपञ्चकभिन्नगणापखशणं य- तिरेकादिति व्यभिचारात्‌ तद्यमः, एकाघट दति fa- जिष्टप्रतीतिविंशेषणजन्या, तख fatad न रूपादि, ag- तिरेकण जायमागलात्‌, नच घटलादिकमेव निमिन्लम्‌, पटेऽपि जायमानलात्‌, मचेकल्वं सावत सामान्यम्‌, THAT सहान्यनागतिरिक्टत्िलात, नच द्रव्यमाजशामान्यं तत्‌,

fae any संस्ादिप्रत्यच्चदेतुत्वात्‌ परिमाखनिरूपगमम्त- रमेव संखा यकत्वयेा निरूपणमा रभते | wag चान्तरं रूप्रादिम्या भिन्नं मतु स्पादिखरू्पम्‌, WHMIS GHAR मगनमेकं काण रक उत्धादि- प्रतीतिविषया सू्यादिभिन्नो गुगाऽबश्छमङ्ोकाग्यैः ममनादिषु सख्परसगन्धस्यरद्यतिरोकात्‌ रूपादीनामभा वादित्कचेः, ws

5 ware २ urfsaa | art

wo तथा एकत्वम्‌ ॥ २ १

खण द्रग्यलेनान्युनागतिरिक्रदेज्रतात्‌ नचान्युनागतिरिकरेब्र- asfa प्रतीतिभेदाद्धदः प्रतीतिभेदख खरूपष्टतवे सन्ता- $पि भिेत, विषयभेदङतवले तु विषयभेदाम्‌पपन्तेरक्र- त्वात्‌ अन्यथा घटत्बकलसत्यारपि भेदापन्तेः, गख खद्‌ पाभेद एकलमिति अषणमतं amy, चटखरूपाभमेद से- THA तदा परादावेकलप्रत्ययेा न खात्‌, खरूपभेदादि- व्वादिकमिच्यपि ्षणमतमनुपपन्नं खरूपभेदस्य चिचतु- रादिसाधारश्थेन व्यवडारवेचिश्यानुपपन्तेरितिभावः॥ ९॥ एकत्वतुष्यतयेकषटयक्त्वमपि साधयितुमाइ | अपेद्धारव्यवहारस्तावदस्ति CLARA एयगन्यरथा- करमिव्याकारः, अपटञ्यावधिमपेच्य यडउद्धारो जिद्धा- रणं सद्णद्धारः, aay म दूपादि aw यभिशारादव- ्यनिरूप्लाच, नन्न्यान्याभाव एव ए्यक्लम्‌, इदमस्मात्‌

feo सामान्धमेकाविग्रेवः रकः समवायः रकाऽभाव डग्यादिप्रतीतेः का अतिरिति ara तचानायश्छा धोविष्धेवविषयत्वरू पड्ेकत्वस्य भागाकोक्ारादधिकमन्धज्ानु सन्धेयम्‌ ॥१॥ छद्यकत्वगुकस्य र स्यात ल्यत्वमा छ | एथकात्वमपि संस्याबर्‌गुान्तरमेव तकेकएकत्वम्‌ TAN. Saas दिएटयकत्वादिकश् दित्वदिसंस्सातुच्छमिकि, मच UE ददात्‌ एथगन्धमिच्र शत्धादिप्रतीतीगं समानविषयक-

RE वेररेषिकदर्पेम्‌।

उण एयगन्यदथीान्तरमितिवद्धिश्लमितिप्रतीतेरन्यान्याभावावख- म्बगत्वात्‌, न एयगादिश्रब्दानां पथयायवेऽपि मान्यान्वा- ways तच पञ्चमी प्रयोगानुपपन्तेः इदमस्मात्‌ एयक द्दमिदः न भवतीतिप्रतील्योभिन्लविषयलात्‌ मसान्या- न्याभाववानर्यः WRIA Was: पट दत्यचापि पञ्चमो- भ्रयोगापत्तेः, नम॒ vafafa विष्ट दति प्रतीद्धारेका- कारतादशिश्चमेव एयकलमिति Yq मेचस्य दण्डवेजिश्- दशायां मैचात्‌ yan aa cafe wean: एवं wefafod arfe afgtafae चात्मनि ए्थक्लव्यवहारा- पत्तेः, अ्रतएव वैधमर्यैमपि म VARA WAT घटे श्वा- मादरात्‌ vans घट इति व्यवद्ारापत्तेः तदिरोाधि- धर्मावक्वमेव fe atu तख श्लामामन्तरं रकतादरशाया- मपि नच सामान्यमेव yaad खामान्यस्यावध्यनिरूष्-

fac त्वानभवादन्योन्याभाव Ta wea aq werucfafa ave मञ्‌शम्दस्येव एथक्‌शब्द्स्याप्यव्ययतव याऽमेदाचंकतयाच GAT vay xefad नेति प्रतीये लद्ण्यानपपत्तेः गचान्यादिशब्द- बत्‌ एयक्श्रब्दस्यापि मेदविष्िट ण्व शक्तिरिति are trea- पत्तेरन्धादिश्ब्दस्य नामान्तरं मेदान्वयानपपश्चा विशिष्टे ण्रक्िखीकारेऽपि एथकण्ब्दस्याच्ययतया मेदान्वयसम्भवेम बि. गिट्ग्ङ्िखीकारस्यानावश्यकत्वात्‌ न्यया नमाद्यद्ययाना- मपि विभिरटशक्किः खोक्रियेत नच एयकश्ब्दस्यान्धा चंत्वाभावे तद्येगे कथं पञ्चमीति area “तीया पञ्चमीचैव wea मामा प्रयोगतः" इव्बादि श्राब्दिकखतेः पञ्चमीविधावकत्वाव

e wate २ खाडिकम्‌। RR

ख० रकत्वेकषटथक्त्वये "रेकत्वेकष्थक्त्वाभावेाऽ- णुत्वमहक्वाभ्यां BTA: ॥ ३ ॥

ख° त्वात्‌ जातिसङूरप्रसङ्गाख aqraafaa सत्तया, द्रय- arate द्र व्यत्वेनान्युनानतिरिक्रटृत्निलवापन्तः Hei नन्वेकमेकलं, रूपादिगभ्यः van vaaafafa qaer- रादेकलेऽेकल्वं, vaRasfa waRnaad तच तजापीत्यत- ATE यथाऽण॒त्वमरत््वे गाणुवमदत्ववतो तद्मवहार सच भा- क्र स्तथेकलेकष्टयकत्वे नेकलेकण्यक्‌त्ववतो AAMT भाक्दत्य्थः। “कमभि: कक्राणि' “ae” carly

विर वस्ता वेरेषिकानुभवसिडमेव cua गुणान्तगं waaay etfufaan खण्डितमिति तच्रास्माकं विचारस्बाङल्यमकिबित्‌- AN fi ~ करमवति विसर्म्यते॥२॥ ~ ON NNN NA + ननग्ेज्रमकत्वनित्यादिव्यवहारुबलाद्‌ कत्वेऽप्येकत्वमवमकएटयक्‌त्व दिएथक्रत्वातएटथगितिव्यव हार बलारेकएट यकत्वेऽप्येकएट य क्त्वमङ्ो- काय्येमिति तयोागुणतवं cae गखेऽपि सत्वादतश्चाह। यचयाऽगय॒त्वमरत्मे नाग॒त्वमरक्वयोास्तथा रकलवेकषएटयक्त्वयो- सुपि नेकतवेकएटयक्त्वे, व्यवहारस्तु प्रकारान्तरेयापपादनीय- Kau WR Ee

A = oF a warifa न * रकते$र्यकत्यपोा नकलेकषटयकत्यभावेाऽखत्मडलाम्यामिति कचम्‌ पाठः। 28

ars anfancwiag |

we निःसंस्त्वात्‌ कममगुखानां werent न वि-

we

विण

द्यते ॥ 8 ॥

दृष्टान्त जदयं पुष्वदृष्टान्तदधजेरैकवाक्यतापन्नमेवाच प्रति- भाषते यथा कमणि न कच्यवन्ति गुणास म गणवन्त- स्तयेकवेकण्यकलते न तदतो इत्यथः Ne i

ननु गणेषु कम्मसुच षाधारणएणएवेकलव्यवहारः किम विनिगमकं यद्रू येव्वेवेकल्वं म varie faa are |

waqrana तन्न विद्यते, कुत इत्यत We निःसह ara क्ोगणानामिति aggre निष्क्रान्ताः निःख्ह्यास्तेषां भावे निःसह्यत्म्‌, तथाच कद्माणि गणाख frag i, सहाया गृणतवेन गणेषु तावत्‌ स्या ग॒ विद्यते नवा कसु, गणानां कमसु निषेधात्‌ अन्यया द्रव्यलम्रसङ्गात्‌ साधित सञ्याया गृणत्वमेकल्वस्य च सद्यावमितिभावः ॥ ॥ ४॥

नन्धेकेघटङतिवदेकमेकत्वमिति श्यवडहारस्यसत्वा्तस्य भाक्षत्वे किं वोजमत ary | asad सर्वषु पदार्थेषु Und वर्तते इति wad तच्च विद्यते न प्रामाछिकतया लभ्यते, nat care निःसष्कयाल्वात्‌ स्याम न्धलादन्यया तयोरपि Raw प्रसव्येत डदित्वादेरिवेक- त्वस्यापि गयनव्यवह्ारतुतया सद्यालस्यापङातुमश्कधलवादि- तिभाषः। 8।

Ge

emmy = आआङिकम। Be

सन्तिं तत्‌ ॥५।

रकत्वाभावाद्धक्तिस्तु न विद्यते ॥ ६ ॥

Wo

fae

तहि कथमेकंरूपमेकारष इव्यादिज्ञानमिद्यत Be |

गणकमस यदेकलज्ञानं तद्‌ भरान्तमित्यथः, तचे च ज्ञानमितिशेषः ्राकित्तपुब्पपच्चलात्‌, प्रयागस्ठ भाक्तः खरू- WAT एवच भक्तिः नख तदेवेकल्वमुक्रान्रत्वात्‌ ॥ ५॥

मु द व्येव्वप्ययमेकलप्रयागेभाक्ताऽस्ह WII तज area: किमकलेमेत्यत श्रा |

यदि पारमायिकमेकलवं क्चिन्नाग्यपगन्तव्यं तदा a प्रयागाभाक्षः मुस्यपुव्वेकवाद्क्तेः नवा प्रत्ययो भ्रान्तः AAT- पु्व्वकलाद्धमस्य, प्रमितं द्यारोष्यते नाप्रमितम्‌ असत्ख्थाते- निरासात्‌ अन्यथास्यातेः साघमादितिभावः॥६॥

मनु मुबादावेकत्वाभावे कथमेकं रूपमित्बादिच्रागमत खाइ | तदितिन्िख्धं गयादावेकत्वच्चानमुपश्यापयति तथाच गुश- waa भम रूपमेवेति न ततावस्ष॒सिडिरिवर्थः, wen. व्यवहारस्त॒ उभयाङ्त्तिघम्मविधयक TT Tens तत्तद्य- चित्वधी विर्ेवविषयल्वादिकरवेतिभावः।॥ ५। मन्धेकोाघटदव्यादिग्यवहारोाऽपि कथं म भाह् इवत STE रुकत्वगकस्य कृचाप्यनङ्टीकारे रकल्वाभा वात्‌ म॒ख्येकतप्रथा- माभावाद्‌ भाक्तैषलपयोगा न सम्भवति TWIT घटादौ प्रब-

चसिडमेकत्वं मुखमादाव Bae: रकादिशब्दानामेक- 282

are बैशरेषिकदश्ंनम्‌ |

Bo काय्यैकारणयेारेकत्वंकष्थकत्वाभावादेकत्वे- कणयकंत्वं न विद्यते vor

Fo काय्यैकारणयोास्तन्तुपटयारेकलवमेकष्टयकत्वच्च यत एवे- कत्वमतएवेकष्यकरत्मपि नहि खस्मादे वखंष्यगिति सम्म- वति, afe पटे पा्माने प्रत्येकं तन्तूनामाकषं तद्भिन्नः पट उपलभ्यते, यदि तन्तभिन्नः पटः स्पात्‌ तदा तद्धि- न्नतयोापलभ्येत घटवत्‌, एवं घटेऽपि भग्ने कपालदयातिरि- क्स्यानुपलम्भात्‌ घटोऽपि कपालद्यात्मक एव, तदु ""नान्याऽवयव्यवयवेग्बः'' इति तदिदं aga मतं प्रस- क्ान्िराचिकोधंराद।

कायैः कारण इयमेकं म भवति, कुत एतदित्यार एकलाभावादभेदाभावात्‌ afe यदेव काय्यं तदव कारणं तन्तवः पट दति बङलेकलयाः सामानाधिकरण्यानुप- पत्तेः, भवल्येव सामानाधिकरख्मेकस्यामपि पायःकणि-

e a fao त्वत्वादिविशिखावच्छित्रवाचकत्वात्‌, रक रूपमिव्यादातु Sa- ५५ fi ~“ AN | याटत्तिधर्म्मविणिषटे रकपदस्य लच्छणेवति TENA रव भाक्त रति ata: i ६॥ ख्वयवायविनारेकत्वमेकएथक्लय नतु Tals इति साह्य मतं प्रसङ्कात्निराकत्तमा हइ | £ “A Ne ° > ° rw nn e कार्यकारणयानकत्वं ATRCTAA किमप्येकत्वमकएटथकत्वं बा कार्यकारणभयनिषटं म भवतीत््थः। GT हेतुमाह काम्येकार- वयेारेकलेकएयकत्वाभावात्‌ रकलवमभेदः रकरटयकत्वमवे ध मध

© ्वध्याये २ खाड्िकम्‌। ९२७

ख. कायामाप इईतिप्रयागात्‌ एकस्यामपि योषिति दारा- दति प्रयोगादिति चेन्न तचावयवबङ्त्मादायापपन्तेः पा्थःपरमारोातु प्रकृतिगतं ख्पादि बङ्त्मा दायेष्येकं श- ब्दखाभाव्यमिद मपय्नयाज्यमित्यपर नच रण्डाकरण्डाव- स्थितास्तन्तवः पटव्यपदेशं लभन्ते, नवा धारणाकषंणे तन्तवः प्रत्येकं कन्तंमोश्ते, नवा काय्यं कारणश्च इयम - कणटयकलत्वाञ्रयः परस्ररावधिकलप्रतीतेः, कुत इत्यत श्राह एकष्यक्ल्ाभावात्‌ एञ््रयक्वमवेधम्ये तदभावात्‌ का- ग्यकारणयोारन्यान्यवेधम्ीन भवात्‌ तन्तुपटलयेाः घटल- कपालव्येख्च भिन्नबुद्धिव्यपदेश्रयोः खाव्वलाकिकलात्‌ कथं afe खूपरसगन्धस्पशानां न मेदेनापलम्भः, अ्रव्यन्त- साङूप्यात कचिखित्रपटादौा भेदेपलम्भोऽपि सश्यापरि- माणादिभेदस्य चातिस्फुटलात्‌॥ © ॥

fae तभारभावात्‌ any: पटभिब्रः पट विधन्न्यादिप्रतीतेः सव्वसिड-

त्वादितिभावः।॥ ७ ॥

ननु तन्तुः uct: पटविधम्मावे्यादिप्रतोतिभ्बन्तिरेव परस्परसंयुक्तानां तन्तुनामेव पटभावात्‌ पटस्य तन्तुभिन्रलवं प्रमाखाभावाच्च नच तन्त॒वेधर्म्यय पठे तन्तुभेदः साधनोय इति वाच्यं वेधर््वस्येवासिडधल्वात्‌ नहि पटलवं तन्तुतैधम्ब्ये, पटाभि- atacurat तन्तुब्बेव पटत्वखीकारात्‌ तदुक्तमीखरङष्णाचार्थेः

‘SACRA TIAA HM सव्व सम्भवाभावात्‌।

WHY WARCM कारगभावाश्च सत्काय्धम्‌'ः इति|.

RS बेर्टेयिकदश्नं नम्‌ |

qo रतदनित्ययोव्याख्यातम्‌ ॥ ८ ॥

So श्रनित्ययोारेकलेकटयक्त्योाः कारणगृणपम्यैकलमा | अनित्ययाः सञ्जाएटयकत्याः कारणगृणपृव्येकनवं यद्रा- ख्यातं तदभित्ययोारेकवेकषटयकत्यारेव बेद्धव्यम्‌, अरन्ये षां सङ्काएयकल्वानामपेक्तावद्धि जन्यलवात्‌, यथाऽनित्यया- WI ITT: कारण गृणपुरव्वकल्यं तथेकलवेकषटयक्लयोार- प्यनिल्ययारितिभावः) च्थादनेकद्रव्यादिलादिका प- राद्धाग्ता। इषटुपसष्यागम्‌, उपस्ष्यानानरश्च त- मागाधिकरण्च दिष्टयक्‌्लारि पराद्धृ्टयक्लपय्॑नतम्‌ | तदयं दिलाशयत्पादविनाशक्रमः। समानजातीययोारष- मामजातीययेद्रययाख्चचःसन्तिकषं सति तज्िष्टेकलसद्य- यायत्यामान्यमेकत्वतवंतयानिंिकर्पकानन्तरं तदिशिष्ट- गणुद्धि रुत्यद्यते सेव ॒वाण्लाबद्धिस्तया तयेोद्र व्ययोादिं- तल्मुत्पद्यते, उत्पन्नस्य च feaw agra frat aired तेनालेाचनेनापेकखाबुद्धनान्ना fraafafae- दितलगणविषया विशिष्टब्भिखेकदा भवति, तदयिमक्षे ख दितगणस्य्ापे्ाबुद्धिविनाधाद्विनाज्रः डे द्रवे इति

fro रवश्च का्य॑कारबयारमेदावेधम्म्वाभावः खयमसिडः कथमेक- तैकएटयकत्वाभावं साधयिष्यती न्त यार |

TA चमे दाव धर्म्य भावव च्चे नकत TTT ववस्वम्‌

अनिव्येः का्येकारडयोः कथितमिखचैः तथाच तन्तुपट णा-

® ध्याये र afsaq) १९९

we: दिलविशििष्टद्रव्यन्नागद्च युगपदुत्यद्यते, ततस्तस्माद्‌ द्धि afafagzaurara Weare: | तदयं संचेपः उत्य- व्यमागददिलाधारेरेद्धियसक्िकषस्तत एकत्वगणगतसामा- न्यश्चामं तत एकलत्वसामान्यविभिष्टेकत्वगृएसमृहा लम्बन- रूपाऽपेक्ाबुद्धि स्तते दिल्गृणेत्पन्तिस्ततस्तद्‌ गतसा मानयस्व ज्ञानं ततस्तल्छा मान्यविशिष्टदिलगणज्नानं तता fear विशिष्ठद्र यज्ञानं ततः संस्कारश्तोद्धियसन्निकषंमारभ्य संस्कारपयं न्तमा चणाः, विना्नक्रमस्तु एकत्वतवसा- मान्यज्नानस्वापेक्वाबृद्धिताविनाश्रः दित्वत्वसामान्यज्ञानाद्‌- पेलाबुद्धेविनाश्रः दिवलसामान्यन्नानख च दिवगृणबुद्धि- ताविनाश्नः दिलगुणबद्धखच दिलविश्िष्टद्रव्यश्चानात्‌ aa ख संस्कारात्‌ विषयान्तरन्नानादेति। नन्वेकलज्नानात्त- दिशिष्टद्रव्यश्चानमेव कथं नोत्पद्यते agai गहि woma शति द्रवयश्ञाने विलम्बाऽस्ति तथाच ततएवापेक्लाबुद्ध विनाशन ware तदयिमचणएवद्विल- wim tia द द्रव्ये tia विश्निष्टज्ञागपृष्वेचेण एव fea- विनाशापत्या दिलविश्जिष्ठद्रव्यज्ञानस्यान्‌त्प्तिरवेति चेन्न दिवा द्ुत्यन्तिसामग्यनमिश्ठताया एवापक्ताबुद्धद्र afafa- ञ्ञानजगकलनियमात्‌ फलबलेन तथाकल्पनात्‌, नन्‌

fac रभेदाक़ीकारे तन्तृत्पाददश्रायां पट उत्पद्यते पटे।त्यत्तिदश्रायां तन्तु त्पद्यते तन्तुनाशदशायां पटोनश्चति परटनाशदश्रायां तन्तु- नं सती बादिप्रत्ययप्रयोगयेोः प्रसङ्कः, नचेत्प्तिविनाशएवेवा-

१९०

We

fae

चेरेषिकदग्रं गम्‌ |

तथापि खजनितसंस्कारेणेवापेकषाबुद्धिविनाञ्चे पनः ख दोषस्तदवस्थ एव, दिलविञजिष्टज्ञा नपृन्वदण wa feaar- शस्य सम्भवादिति चेन्न केवलगृणश्चानस्य संख्काराजन- कत्वात्‌ नहि कवलागृणः कापि aaa, स्यैव द्वयो परागेणेव गणस्मरणात्‌, ननु भवत्वेवं तथापि विशिष्टब्‌- fgarasta feat विभ्रिष्टप्रतीत्यनदयस्तदवस्थ एव नहि वन्तमानावभासिनी fafasunfa fatauarware सम्भवति तथाऽदशंनादिति चेश्न विज्ञेषणक्ञानविशेखे- द्ियसन्निकषतद्‌भयासंखगोग्रदस्छ विज्जिष्टज्चानसामग्माः प्र- कृतेऽपि सम्भवात्‌ यदि तु विहेषणेष्डियसज्िकषाऽपि ख- म्यते तदा yaaa तस्यापि सत्वात्‌ पुवव्॑तणटव न्तन एव afqade कारएलेनाभ्टपगमात्‌, विभ्रेषणं वि्जिष्टञ्चाना- गा्रोऽपि सम्भवति विश्षटन्ञानञजनकश्ञानविषयत्मात- मेव fe fatqua तन्ं नतु विञ्चिष्टज्ञानविषयतमपि। उपलक्तणस्याप्येवे विश्ेषणत्वापत्तिरिति चेलाप्रत्यायब्या- ठत्तिसामानाधिकरश्छस्य विशेषणत्वे तग्छत्वात्‌ उपलच्ण- न्त॒तद्भाधिकरणम, एवं यदा देवदन्तग्टदे काकवन्ञा तदा काकोविशेषणं, यदा तु उपरिभ्रमन्‌ रसन्‌ तराप- खम्‌, एवं सति रूपवति रस carer रूपादरेरपि

faa ~ ~ प्रामादिक वखाविभावतिरोभावाभ्यामेव तव्रतोल्यपपत्तरिति वाखमाविर्मावस्यात्वभवाद्ेक्षारे$नवस्याप्रसङ्ात्‌, वदुत्पचि- खाकारेतु किमपरं पटादुत्यत्तिभिः, qian खावि-

© ््याये २ ्ाड्िकम्‌। RR

ॐ° विशेवकत्वापत्तिरिति चेन्न दृष्टलात्‌, aft तचापि र- खावत्ततेति चेख विजिषटटत्तरवि्रवशटन्तिलागावश्वकलात नहि विशेषणं fafeefaaa तत्वम्‌, दितलमा्रकाखे चि- अषलसम्बन्धा नास्ति कुताविजजिष्टप्रत्यय इति चन्न श्रत- द्माटनेरेव Sfwequeriera, तद्धानन्त तत्रापोति ज किञ्चिद नृपपन्नमिन्धाचा यीः। एवं दिलात्पन्तिविनाजवन्ि- लोत्यत्ति विनाज्नावणहनोयो | दविवमपेचाबद्धिगाद्रनाश्चम अञ्जयनाअ्रविरोधिगृशान्तराभावे गणस्य सतेाऽविनाजि- त्वात्‌. चरमश्चागवत्‌ चरमश्चानस्ादृनाज्रनाश्लात्‌ | कचिदाश्रयनाश्रादपि न्ति यत्र हितलाधारावयवक्ं समकाखमेकलखा मान्यश्च नम्‌, तद्‌ यथा श्रवयवक््यंसामा- न्यञ्चाने विभागापेचायद्भ संया गना्रगणेात्यत्तो द्व्यना- अदिलसामान्खज्चाने तच द्र व्यनान्राद्भिवना जः, सामान्यज्ञा- माद्‌ पचाबुद्धिनाञ्जः, अपेखाबद्धिनाश्रख दिलना्रषमा-

नकाललात्‌ कायंकारणसमानभा वाभावात्‌ यराठ दि- लगवारावववकम्च पेच्यबुद्योर्ची गपद्ं तदा इाग्यामाञ्रय- माज्राप्चाबुद्धिनान्राभ्यां इिलनान्नः, तद्यथा अवयवकया- wag विभागेोत्पन्तिदिवात्पन्ती खंयागनाञ्रदितलसा- AAI द्रवयनाज्ापेचाबुद्धिनाशै anat दिनाः Was खामथ॑यहात्‌, द्यश्च प्रक्रिया ज्ञानयेो बध्यवातक-

वि° भावस्यात्ादस्य चानङ्ोकारे च्ाविभावस्य सान्वदिकत्वप्रसष्

नद्याविभावस्य सान्व॑दिक्तवं साद्धृरपि खोक्ियते वस्ततः पटः 2 7

BRR वेशे षिकद ग्रं नम्‌।

we परे परमुपपद्यते स एव च oe: प्रामाणिकः। मन fea- जिलादीनां सामयोसान्ये कथं काय्यैवेलकष्यं दाभ्यामेक- लाभ्यां fea जिभिरेकलेस्तिलमिति चन्न uaa दिलाद्य- भावात्‌, समवायिकारणगतमेव दिलतिलादिकं aafafa aq दित्रा्युत्पत्तेः पृथ्व तच faargurata तत्रापि का- रणएचिन्ताया अनिवारणात्‌ श्रपेाबद्धवेकलवेषु च ता- द्‌ शविश्रेषस्सानुपलम्भबाधितलात्‌ फलबलेन तत्कख्यनेवा दिल्ादिव्यवहारोऽपि तत एवास्हु fa दिलादिना, az- एविज्ेषादिजेषदति चेदेवं सति डदिलारभ्भिकयाऽपि साम- य्था कदाचिल्िलं चतुष्टयोत्पद्येतव्यभियमप्रसङ्गः। wares भागभावव्शिषादि षपपत्तेः यथा तुल्या खामग्या पाक- जानां रूपरसगन्धस्यड्1नाम्‌, प्रागभावाऽपि साधारण च- वेति dq खखप्रागभावसेव काये प्रति कारणलावधारणात्‌ यद्धा रद्ध याऽपेच्ाबुद्धा fed दिलसहितया जलमिति मेयम्‌, शतं पिपीलिकानां मया wafaarer समवायिका- रणाभावे fea तावन्नात्पद्यते तथाच गाएस्तच सद्याव्यव- रारोद्रष्टव्यः। सखेनावनादोा नियतापेचाबृद्याभावादञल- माचमुत्यद्यते नतु शतसदखादिसह्ेति ओरीधराचाय्ाः एवं सति शतसदस्तादिकारिकसच संयान स्यात्‌ न खाखम- हती AEN सेगेति गेवमिल्युदयना चायः । अरतैवमाला- aired चिलवादि पराद्धंपग्य न्ता स्व ayaa, तद्धिन्नंवा स-

fac उत्पद्यते पटेषिनश्वतीव्यादिकः साव्वंलाकिकाऽनुभव रवोत्पाद-

© अध्याये २ आङिकम्‌। RRR

उ° QUA, नाद्यः सेनावनादावपि शतससादि सञ्चेत्पन्ति- नियमात्‌, न दितीयः चित्वादिविखचणख ब डलखखाननुभ- वात्‌ तथाच प्रतिनियतेकलागालम्बमापेाबद्धिजनितन्न- तादिसष्खेव बहलं अ्रताद्यभिव्यक्रिख् तच म भवति तादृू- अव्यञ्चकाभावात्‌, वयन्तु ब्रूमः जिलादिसमानाधिकरणं ष- eracaa asa चिलादिजनकापेचाबुद्धिजन्वं प्रागभाव- भेदादेवंभाव; कथमन्यथा बह्वस्तावत्‌ सन्ति शतं वा Vea वेति fafwa a जानोम इति, Waza मदच्ं Cag तथैकश्रैवाधिकरणे जिलादिकं बङतञ्च, भवति fe wa at सरलं वा चतफलान्यानयामोति wa बदवस्तावद्‌ानीयन्तां fa विशरेषजिज्ाखयेति, एव श्च दित्वसहितापे्लाबद्या जिं चित्वखहितापे्ावुद्या चतुद्ुमेवमुत्तरोत्रम्‌, बडलोत्पन्ता तु नापेचाबृद्धौ cae विशिष्टलनियमः, अतएव खेना- वनादिषु बङत्माचमुत्पद्यते मतु स्धान्तरं संश्यस्त- सत्कोाटि काऽपि भवत्येवेति । तच्छमानाधिकरणच्च ए्यक्‌- तमिति यथा दिलं तथा दिषटयकत्रमित्यादि। नन्‌ दित्वजि- लादिखमामाधिकरसैरेकष्रथक्लेरेव तद्चवहारोपपन्तेा किं दिष्टयक्त्वादि मेति चेन्न घटात्‌ azerer एयगितिदिष्- यक लस्यान्ये न्यावधिकलाप्रतीतेः प्रत्येकएटयक्ले च तस्मतो- तेरिति वैषम्यात्‌, wea दिपरलापन्तिः दितसमानापि-

वि विमाश्साधकः ख्कविषयकानभवस्य विषयान्तर विषय कलत्वखौ-

कारे ASUS द्‌ स्प्यपला प्रापत्तेरिव्यलमसदावेशेन fl < ॥ 272

RVs anfancaa |

Go HAMA उभयकर्म्मजः संयागजश्च सं- ATTN EY S करणाभ्यां परलाभ्यामेवतदुपपन्तेः, यथा VARS परस्परा- वधिकलविरोाधस्तथा न ata, atfaart पराविति दाविमे गीलावितिवदु पपत्तेः समानदे शस्यो: संयक्रषंयोा गण्ड यस्व- साम्येऽपि दिक पिष्डसंयोगस्या समवायिकारणस्य भेदेन भि- लकार्यंत्यत्तिसम्भवात्‌, मिलितयोरेकल्येर्दिवं प्रति यथा- ऽखमवायिकारणलं तथा भिखितयोारेकप्रथक्‌ तयो दिंपरयकलवं प्रत्यसमवायिकारणएलवशम्भवात्‌ द्रव्यातिरिक्रमेकं काय्यं प्रल्य- Haut संयागा्मां कार्यकार्थसमवायप्रव्यासत्या सम्भृधार - माकलवाद्ंनात्‌, कारणेकाथंप्रह्यासस्या तु बवस्तन्तत॒री- संयोगा एकं पटतुरौसंयोागमारभन्त एवेतिदिक्‌ । दिला- दि विना्रवद्विए्यक्त्वारि विनाञ्राऽप्युदनोयः ॥ ८॥ प्रकरणान्तरमारभते। संयोगे संयक्प्रतीतिर बाधिता प्रमाणं काय्ंणि च, अरव यवखंयागेष द्र व्यमच्निसंयागे पाकजा रूपादयः wea परि- माणविेषः HaHa शब्द Taqwa! नचाविर- लोत्यश्तिरोव संयोगः, चणभङ्गपरिणामयो निरासात्‌ अप्रा- पिपूष्विका otfa: संयागः, सचान्यतरक जः । क्रियावता aaa गिक्ियश्च खाण्ादभिमुखक्रियार हितस्य सक्रिय-

fac संयागपसीक्ामारभते। अन्यतर कम्मं गः शेन लादिसंयोगः, SHIA मेषदवा-

अध्याये २ afer | Rwy

उर स्यापि धावतः Tal चावता पुरुषान्तरेण एष्टदेश्ंयोगः, उ- AIST: मेषयोमख्वयो व्या प्रत्येकं गटहीतसा मथ्याभ्यामुभा- भ्या मेव तब्जननात्‌,ढ तौ यस्वङ्गुलितरुषंयागा द स्ततरूसंया गः, ख चैकश्मादपि भवति यथा तन्तुवीरणसंयो गात्‌ पट वीरणसं- यागः, कबिद्राभ्यां सया गाभ्यामेकः संयागः यथा दाभ्यां त- न्तग्यामाकाशखद्धो संयोगे ताभ्यामेक एव दितन्तृकपट- स्याकाशेन संयोागः, कचि बह्भिरपि संयोागेरेकः संयाग आरभ्यते यथा दज्जभिस्तन्त॒भिराकाशस्य दशसंयागा एकमेव द्श्रतन्तुकपटाकाश्संयागमारभन्ते, कचित्‌ पनरोकस्मा- दपि संयोगादशषमवायिकारणात्‌ संयागदयमुत्पद्यते यथा पा्थिवा्याः परमाणोः प्रथममनारम्भके संयोगे जाते पा- faa परमाणणा पार्थिवपरमाणखन्तरणश, श्रे च परमाणा- वाणपरमाणठन्तरेण, इणकद यार म्भकं संयोगदय मत्पद्यते ताभ्यां संयागागभ्यां खजातीयनिष्ठाभ्यां इ्णकद्यं युगप- दारभ्यते aa यः पाथिवा्परमाखारनारम्मकः षंयाग- उत्पन्नस्तेनेक नैव पाथिवप*रमाणनाणद्यणएकेनेकः संयागः श्र्।परमाणना पा्थिवद्मणकनापरःसंयागे इणएकयो्ू- पादयुत्पन्तिसमकालमेव जायते, कारणाकारणएसंयागेन काय्याकार्यसंयो MATA जननात्‌, मूत्तविग्धनामन्यतर-

fac दिसंयोागः, संयागजः कपालतरसंयागजन्धस्तर कुम्मयेएः सं याग-

इति fafau: संयागः, प्रकारान्तरेाप्ययं fete: afer.

* परमा रप्येतिषाढः साधुः। ` † परमाशारितिपाठः ere: |

Rag

वेेविकदर्नम्‌।

उ° aay एव, विभुनोष्हन संयागः कारणाभावात्‌ कश ताव-

fae

wa नास्ति ay कारणं तेन कारणाकारणषंयागात्‌ काय्थाकाययंसंयोागाऽपि नासि, fare Carat म सम्भवति शअप्रा्षिपव्विकायाः ara: संयागलात्‌ faa तदि*्ातात्‌ एवञ्च सति विभागणजस्तच सात्‌ गचेष्टापत्तिः संयाग- विभागयोविंरोधिनोरविनश्छद वस्छयारो कजाम्‌ पपन्तेः, कि- श्च संयागं प्रति प्रयोजिका य॒तखिद्धिः ae fayare- Waa: साहि दयोारन्यतरस्य वा एयग्गतिमाचरं युताञ्रया- अयिलं वा, faarnyg dame समानाधिकरणादिभा- गादाश्रयनाञज्जादपि कचित्‌ यथा तन्तदयसंयो गानन्तरमे- कस्य तन्तारवयवेऽ ज कथ्यं जायते तेमांखन्तरादिभागःक्रि- यते विभागादारम्भकसंयो गमान era ara fatwa विना- शात्‌ संयागनाश्नो यच तन्तुदयं चिर Vay सदनत्यन्ञक्रियं भवति, के चिन्त्‌ तन्ववयवकम्मणा यदा तन्तारम्भकसंयाग- ara: क्रियते तदा तन्वन्तरे कश्मचिन्तनात्‌ आञ्रयनाश्र- विभागाभ्यां युगपदुत्पजाभ्यां संयागेनश्सतोव्धाडः। तखा- नुपपन्नं समवा चिकारणनाश्णे विभा गानुत्य सेः समवायि- कारणस्य काय्यसमकालस्थायित्नियमात्‌ चायं sara cata facta गुणककोरम्भे wie: खसमानाधि-

तागादमश्वेति तत्राद्यः wees, fedta: शब्दा हेतुरि व्ारिक-

मृद्यम्‌। € ॥

* तद्धिराधादिति चित्‌ are:

* अध्याये 2 afer ३२७.

ख रतेन विभागोव्याख्यातः ॥ १०॥

उ. करणा्यम्ताभावप्रतियोगी तथेवानभवात्‌ शाखामाचाव- च्छदेमापि महति न्यमाधतरोवत्तमानः कपिसंयागः,न्यया- watt कपिसंयाग इत्यनुभवात्‌ च्रवच्छेदमाचेणान्यथासि- द्धा परमाणुटत्तिरापद्येत तथा नापलष्येत विष्डनामणु- पाधिमेद एव प्रदेश्रष्तद वच्छेदेन वन्तंमानस्य संयागस्याव्या- प्वट त्तत्वं परमाणजिष्टस्यापि dame दि गादयाऽवच्छे- दरकासिन्तमोयाः। € i

विभागे संया गात्पत्तिप्रकारमतिदिश्ख्नार।

खंयागवद्धिभा गेाष्यन्यतरकम्मज उभयकर्मजाविभागजख, श्ठेनकमंणा ख्ाणश्येन विभागः, संयुक्रये म॑स्वये मंषयोब्व क्मभ्यां तदुभयविभागः, wre aarquaufergar- त्पत्तिकः अपेचणीयान्तराभावात्‌ तदुक्तं “संयागविभा- गये रनपे्कारणं कक इति, विभागे जननीये खयः, संखागे च जननीये पृव्वेसयोगनाग्र्ापेच्षणीय इति चेन्न खोात्पत्यनन्तरात्पत्तिकभावग्डतानपेक्षत्वस्य क्मणानिरपे- ward, विभागजस्त॒ विभागोद्धिविधः कारणमाचविभागज- कारणाकारणविभागभेदात्‌ कारणाकारणविभागजका-

वि* विभागे संयागतुल्यतामादह। विभागोऽपि लचिविधः रककम्मंजेाभयकम्मंजविभागजभेदा | ॐ, Aw nN ALN तच्राद्यः श्येनशओेलयाः दितीयमेषयोाः sRae दिविषधः कारण-

arc वैशेषिकदश्र॑नम्‌ |

उ ° DATA विभागरभेदाख, AA कारणमा तरविभामात्‌ ATTAT- कारणविभागे यथा कपालदयविभागात्‌ कपाला काश्वि- भागः, कारणाकारणविभागाच कायथाकायंविभागे यथा- ऽङ्लोतरुविभा गाद स्ततरविभागस्ततः भशरीरतरूविभाग- fai नन्‌ विभाग एव न प्रमाणं संयोगाभाव एव विभाग- व्यवहारादिति चेन्न संयोागाभावेाऽत्यन्ताभावखेत्‌ गणक- कणारपि विभागव्यवहार प्रसङ्गात्‌, दवययेवन्तंमानः संयोा- गाव्यन्ताभावेा विभक्रप्रत्ययरेतुरिति चेन्लावयवायववि- भारपि प्रसङ्गात्‌, श्रकाय्येकारण्ञ्ड तयेद्र ययारितिचेत्‌ वि- ग्ध्यददिमवतारपि स्थात्‌, भवत्येव asta Wa भरान्तख गणकब्मणारपि भावात्‌ waraafyag aaa fe- WAAATA, संयागविनाभओाविभाग इति चेत्‌ एकतरखंया- faa नष्टे संयोगे तद्रावद्ारप्रसङ्गात, संयेागिनो्विं- अमानयोारितिचेत्‌ एकसंयो गनाभ्रागन्तरं पुमः संय॒क्रयाः कुवलामलकयोाः संयोागदशायामपि विभक्रप्रत्ययप्रसङ्गात्‌, यावतसंयागना्रस्तयेतिचेदेकसंयो गने तद भावप्रसङ्गात्‌ तच यावदयाभावात्‌, तस्मादस्ति विभागेऽथाम्तरम्‌, सच गणः विरोधिगणान्तरनाश्बः, विरोधिनं समानाधिकरणं

fae माचवविभागजन्यः कारस्णकार्यविभागलन्यस्ेति तचादयोायथा DUA कपाले कम्म ततः कपालद्यविभागः तते घटारम्भकसंया- गनाश्रस्ताटनाश्स्ततस्तेन कपालदयविभागन कपालस्याका- wifear विभागे जन्यते वतः WIN A श्रादिसंयागनाश्रः तव-

rn © अध्याय २ wisay | BRE

उ° गुणमन्तरेण BIA गृणनाज्रानुपपन्तेः, Ma संया- गमान्रकं स्यादिति va विरोधिनेागुणस्य गणनाश्रकलात्‌ः किञ्च यचाङ्गलीदसभुजशरोराणां खसखकम्मणा तस्संयोा- गख्तजाङ्गलोमातरे समुत्पन्नेन कमणा $कगलोतरमंयो गनान्न- सम्भवेऽपि ₹स्ततरुभुजतरुच्रोरतरमंये गानाममानप्रसङ्घात्‌ दस्तारोनामक्रियतवात्‌ अङ्गलोकर्बणख व्यधिकरणलात्‌ व्यधिकरणस्यापि कर्मणः संयोगमाश्कले कविदण्त्य- सेन SWOT युगपदेव सव्व॑संयागमाशापन्तेः, SATA AT का गतिरितिचेत्‌ अङ्गुलोतरुविभागेन दस्ततङ्विभागेा- अमिता ₹हस्सतर्संयेागनाशक द्त्यभ्यपगमात्‌, व्यधिकर- णोगा कुलो कमेव हस्सतरूसंयागनागाऽष्ठ नवचातिप्रसङ्खः *अआअ्रयाभितपरग्यरासंये गस्येव व्यधिकरणकर्मना श्ललाग्च- पगमादिति सव्वंञ्ेन यदुक्तं तदपि न am विरोधिनः खमानाधिकरणस्येव सब्येज नाशकलवानुभवात्‌ बाघकमन्त- रेण तत्परिल्यागान्‌ पपत्तेः। शब्दविभागे च विभागका aa विभागस्य शब्दटासमवायिकारणलं warae नहि वज्ञ Waa दले च चरणशयन्त्णावष्टभे carat चापरि- छ्य्यमाणे यः शब्दा जायते तच दरलाकाशविभागारन्य-

fac उन्नरदेश्सयोागख्ततः away डति, मच प्राथमिकेन कपाल- कम्मया कथं कपालाकाशविभागाम जन्यते इति area रक- स्य कम्म आारम्भकसयोगप्रतिदद्दिविभागजनकस्यानारम्भक. संयेगप्रतिदन्दरिविभागजनकत्ववि राधात्‌ ware विकषसत्‌कम-

कः क,

* खायात्रिवसममेतसंयामादेरबेति कचित्‌ qe: | 20

RR

Wwe

वैशेषिकद्रंनम्‌।

दषमवायिकारणं wala: we दवद्‌हनदद्यमानस्फुट- दरेषचीत्कारे विभागातिरिक्रमखमवायिकारणं qara:, कारणाकारणविभागाख कायाकय्यंविभागमनुमन्यामहे कथमन्यथा खसकजनिताक्गलीतरुसं यो ग इ स्ततसमेयोाग- मुजतरसंयागशरीरतरषंयागामा मङ्गुःलो मा चे त्पल्लकर्मणा- ऽङ्गली तरूविभागे सति Wy ATS योगनाभर सत्यपि ₹स्त- तर्संयागादौनां भागशः, aafe विभागजविभागपरम्परव तन्तत्‌संयोगनाभरिकेल्युक्रलात्‌, कारणदयविभागपृव्वकं त॒ कारणाकारणविभागे न संप्रत्ययः यते dues यदुत्पन्नं BQ तेन दलाम्तरविभागवदाकाश्ादिविभागस्यापि जनग्‌- मसम्मवात्‌ यावद्भिः समं age संय॒क्रमासोत्‌ तावद्धिस्तत्‌- कर्णा विभागख qa गहक्गुखयामुत्यन्नेन कम्पंणाऽ- हुखन्तरविभागवद्‌ाकाथादिदेगेग्धाऽपि विभागा 4 जन्यन्ते RANTS सेात्यन्नेन कमणा दलान्तरविभागवदाकाज्ना- दिरेशेग्यावान विभागा आरभ्यन्ते, द्रव्यारम्मकमंयागावि- रोधिनः शतमपि विभागानेकं कश्मारभतां यक्‌कब्मद्र- व्यारम्भकसंयोागविरोाधिनं विभागमारभते म तत्‌ द्व्यार-

वि शकुद्यशादिभङ्प्रसङ्गात्‌ तक्ादमारम्भकाकाद्रकपालसंयाय-

प्रतिदन्दिविभागं न कपालकम्मे जनयेत्‌ तस्य घटारम्भकसंया- गप्रतिडग्दिविभागजनकत्वात्‌, नच कपालविभागेनेव wear. शात्‌ पुन्ये कुतः कपालाकाश्विभ.गोा न जन्यते इति वाखम्‌ अरम्भकसंयोगप्रतिदन्दिविभागवताऽवयबस्य सति xq देश्रा-

° प्पष्याये २ afsaz | RUE

we म्मकसंयोागाविरोाधिनमपि qe carcaadararfazr- fut तद्‌ द्रव्यारम्भकसंयोगविरोधिनमिति ब्रूमः, क्रुतएत- दिति सेत्‌ काय्थंवेचिश्येण कारणवेचिश्यस्या वश्वकलवात, मन कमणि वैचिश्यमावश्छकं तथाचेकं कश्यं द्रव्यारम्मकषंयाग- विरोधिनं विभागं जमयतु यथा विकसतकमलक्द्मलादा- वपरच्च द्रव्यारम्भकसंयोागविरोाधिनमविरोाधिनञ्चाभयमिति मेवं काय्यंविरोधोा हि कारणवेचिश्चकण्पगामुलं सच विरोधः एकस द्र व्यारम्भकमंयोागप्रतिदन्दिलिम,श्रपरस्यतु तदप्रतिड- feaafa तथेव वैचिश्यस्यापि कल्पने चित्यात्‌ aed duce वन्तंमानं aa दलदयविभागमाचं जनयति, षच विभागा sa ज्राकाश्रादिदेज्रादिभागं द्रव्यारम्भमकसंयागाप्रतिदन्दिनं विभागमारभते, aa च निरपेचस्य विभागजनमे कम्मवा- पल्तिरिति द्रव्यनाग्रवििष्टं कालमपेक्ते, ननु तदानोमपि aaa AMATI, अ्रतोतकालत्वात्‌ विभागजनने aaa: खोात्पत्यनन्तर एव कालः, नन्वेवं विभागेन जनिते विभा- WAT BH प्रदभ्रान्तरसंयागमपि न जनयेत्‌, न संयोामज- मनं प्रति करणाऽनतीतकाखलात्‌ WII TY न ATA तस्या त्तरषं योागमाचनाण्टलात्‌, सोऽयं विभाग उन्तरसंयाग-

fae न्तरविभागासम्भवात्‌ | कार्गाकारशविभागजन्धविभागो यथा aa हस्तक्रियया इस्ततरविभागस्तेन शरीरतदविभागे गायते aaa कतक्िया न कार्णं वअधिकरणतवात्‌ wee तु तदाक्ि-

या नास्ति खवयविक्रियाया यावदवव्वक्रियानियतत्वात्‌ अत- 202

RRR

ye

AR पिकदश्नम्‌ |

ATA: चउणचयस्ायीो, कविदाअ्रयनाश्नाश्यः तद्‌यथा तन्तारवयवेऽज् कर्मा तदनन्तरमं्ुदयविभागस्तदेव तन्व- न्तर AY ततेाऽष्रदयविभागेन तन्त्वारम्भकसंयोगनाभ्र- स्तन्तुकश्मणा च विभागस्ता द्रव्यारम्मकसंयोगनाग्रात्तन्त्‌- माश्स्तन्नाशाख तन्वन्त रक््मजन्यविभागनाश्रः। Wad तन्व- म्तरोत्पल्लस्य “HVAC म नाशः स्यादिनाश्काभावात्‌ उन्तर्‌- संयागेन fe तन्लाश्छेत, विभागे चनष्टे नान्तरसंयोाग दति चेन्न तन्त यत्‌ कम्मात्पन्नं तेन यथा विनश्दवखतन्ते विंभागा- अनितस्तथा acacia विभागे जननीयः माऽणयारम्भक- संयोगविरोध्येव तेनांग्रुतन्त्विभागेन तन्ाकाश्रविभागस्तेन चान्तरसंयागसतेन laa: कनाशः यदा यच तन्त यदा कम्ब तद्‌ वपि तदेव कम्मं ae कथं विनश्छदवश्छतन्त्‌ तदवय- वाकाशादिदेशराद्यगपदेव विभागानारभते सुम्वेषां विभा- गानामारम्मकषंयोागाविरोाधिलात्‌ तथाच कारणमष्एर- कारण्श्चाकाशादि तद्धिभागात्‌ कांस्य तन्तारकार्यंणा- काश्ादिना या विभाग उत्पन्नस्तदनन्तरोत्पत्तिकेन संया- गेन तन्तुसमवेतस्य Hae fara दति, कचिद्रभ्यां तद्‌यथा

तन्तवोरण्याः संयोगे सुति तन्त्रवयवेऽ TT Hal ATTY क-

fae

स्तचकारशाकारण्विभागर्न काययाकार्यविभाग जन्यते इति, ्यमस्मादिभजते इति प्र्च्तसिडाऽयं विभागगुवः संया. गमाग्रेन मान्यया{सड डति संच्ेपः। १.।

* कम्मोशस्ताद्‌वस्थ्यं विनाग्काभ।वादिति कवित्‌ GIs? | + Wa: Ware इति कचित्‌ पाठः।

७ अध्याये र सआडिकम्‌। RRR

ao संयोगविभागयोः संयोागविभागाभावोाऽणत्व- महष्वाभ्यां व्यास्यातः॥ ११॥ कर्म्मभिः कम्माणि गुशेगंणा श्रगत्वमदस्वाभ्यामिति ॥ १२॥ य॒तसिद्यभावात्‌ काय्यकारणयोः संयागवि- भागो न विद्येते ॥ १३ ॥ उ° अत्येकः कालः श्रष्रगकर्णाणाऽ अन्तर विभागस्तन च darn; तन््ारम्भकस्य विनाशः Arvada च तन्त॒वीरणवि- भागस्तन्तवोरणमंयागनाशख तन्त्वारम्भ कसंथेगनाश्रानन्तर तन्तनात्रस्तन्तुवोरणएसंयागनाभ्रानन्तरं वीरणस्य प्रदे ्रान्तर- संया गस्ताभ्यामा्यनाश्संयोागाग्यां विभागनाश्रः॥ ९० ॥ मन॒ घंयागेऽपि संयागोाऽस्ु विभागेऽपि विभाग xfa- प्रषङ्ग{निवारणायमार | यथाऽणत्वमइत््वे नाणएतलमरत्ववती तया संयागविभा- गो न संयागविभागवन्ता॥९९॥ दितोयश्च छत्र व्याख्या- तमेव ॥ ९२ ॥ नन द्रव्ययारवयवायविनोाः Para; कथं मेत्यत श्रा)

विर संयागविभागयोः संयागविभागश्रून्यतामाह। संयोगविभागः न संयोगविभागवन्तो TWAT नाशत्वमष्त्ववतो गुणानां निगुंण्त्वादित्थः॥ १९॥ कम्मभि- स्ति as Geri सर्मायंवा पुनयरक्तम्‌ Ware: प्रागे- वाभिहितः।॥१२॥ मनु खवयवावयविनेः ay a संयेगविभागाविव्ाश्रङ्मयामाड।

१९९ वेशे विकदग्रंनम्‌।

Se गुणत्वात्‌ ॥ १४॥ गुणाऽपि विभाव्यते a १५॥

उ“ शरसम्बन्धयाविद्यमानलतवं य॒ुतसिद्धिः एयगाश्रया्ितलं

वा तद्‌भावस्ववयवावयविभमारित्यथः।॥९द२॥

इदानों प्रसङ्गाच्छब्दार्थयाः साद्धुतिकं सम्बन्धं arw- fad प्रकरणान्तरम्‌, तत्र पुव्यंपच्माइ | |

संयो गस्धेतिश्चेषः,तयाच TVS शब्दस्य गणः संयोगः कथं स्यात्‌ waa घटदिनेत्यथः॥ ९४॥

किञ्च विषयोऽपि कचिद्रपरमादिलचणस्तेन षंयागोा- म सम्भवति गृणे गणानङ्गोकारादित्याद।

गएाऽपि विषय इतिशेषः गणाऽपि quis: शब्दस्य

वि युर्तासड्िः परस्परसम्बन्धश्रन्ययारवख्यानं कार्यकारबया- N © ०० ॐ, “NEA बरयवःवयविनोानं संखागविभागा gid य॒तसिद्यभावात्‌ नहि चघटाद्यवयवी कपालाद्यवयवासम्बन्धः सन्‌ तिदति येन तयोः संयेागविभागा सम्मायेयातामिति।॥१९३॥ ननु शब्दाथयोः कथं संयोगः सम्भवति शब्दस्य गुखत्वेन [waaay नच नास्त्येव तयोः संयोग इति ae war AN न ~ सत्यसम्बद्धत्वाविशषग घटारदिश्ब्दात्‌ पटादिश्ान्दबाधापत्तरि- wa: पदपदाथयोः शक्तिसम्बन्धं वयवस्य्रापयिष्यन्‌ पुवेपद्ययति। प्रतिपादकस्य शब्दस्य गख्त्वत्‌ ax प्रतिपाद्यस्य were: GUAT न सम्भवतीव्य्थेः॥ १४ ॥ aa प्रतिपाद्योऽपि qawe नितरां तथेत्याह |

© ध्याये ₹ aifigaa | ११५

ख ° निष्कियत्वात्‌ ॥ १६ ॥

असति नास्तोति ख प्रयोगात्‌ ॥ १७।

` ~~~

° विषयो नतु तेन समं संयोगः सम्बन्ध cay: यदा गणा-

विर

ऽपि शब्देन विभाव्यते प्रतिपाद्यतेतेन चश्रब्दस्यम daz: सम्बन्ध इत्यर्थः ॥ ९५॥

fay कस्यचिदाकाश्रादेद्रव्यस्य नान्यतरकर्बाजः षंया-

“~

गेोनाभयकर्जः शब्दस्यापि नियलादित्धार।

अब्दस्य कस्यचिदयस्य Vai: wre i सम्बन्धे TWVRTATATE | श्रसत्यपि घरपटादौ, मास्ति गेहे घटः, नासि पटः,

Baya गकारो नासि, चरश्टत्‌ पटः, पटोभवियतीत्या-

गुखेऽपि fara wat रूपादि Wee: प्रतिपाद्यते तच्राभ- SIAM सवागसम्बन्धा न सम्भवतीद्य्थः yew |

tq गगनादिश््द प्रतिपाद्ये खाकाशादिन्रयेऽपि संयोगस्य सम्बन्धता न सम्भवति प्रतिपाद्यप्रतिपादकयोाः कम्मं न्धत्वेन कियाजन्यस्य संयोगस्यासम्भवादित्याङ |

गगनादिशब्दस्य गगनाद्‌ निष्कियत्वात्‌ संयागो न सम्भ. ama: ९६ ।

प्रतिपाद्यस्यावत्तमानल्वादपि संयोगा न सम्भवतीत्याह,

सति अविद्यमाने नासीति चकाराद्भविष्यतीति च प्या- ALMA तथाचातीतघट दारमी नास्ति परदिनि घटाभवि- व्यतीव्यादिप्रयोगेब खअतोतानागवघटया्बा्ा भवति मच ताभ्यां WRQ संयागादिः सम्मवतो्येः॥ १७॥

Ree वेेभिकदशगम्‌।

Ho शब्दाथावसम्बन्धो ॥ १८ ॥ संयागिनादण्डात्‌ समवायिनोाविशेषा्च ॥१९॥

१ गणिकाया

उ° दिप्रयागदशंनादित्य्थः। तथाचाषता घटादिना शब्दस न संयोगा नवा समवायदति ata: yo a

किञ्चात Taya Bee |

शब्दाययाः संया गद्येश्नास्ति तदेतद्‌ायातं शब्दा यावसष- म्बन्धावेवेत्ययंः ॥ ९८ ॥

मनु संयोागसमवाययोारन्यतर सम्बन्धः कथं नस्यादित्यत- श्रा |

दण्डी पृरुषः CS HAT दति प्रत्यये स्तः, तच प्रथमः संयोगात्‌, दितोयः समवायात्‌ रस्तेऽवयवविशेषे gare समवायाघोनः प्रत्ययः, Wa: समवायितया यस्यास्ति ष हस्तीति विशेषादिति विशेष एव शस्तादा षमवायसम्बन्धा- दिशेषणतं मतु तन्त्ादीनामपि amare पट इईव्यादिर-

fao मभूत्‌ संयोगादिः पदपदाथयोः सम्बन्धः कामे इानिरि्त- WIE | शब्दा चयाः संयागादिसम्बन्धासम्भवे तावसम्बन्धाबेव स्यातां तया चातिप्रसङ्गः शति ara nec Wawa संयोागादिसंसमावगादही प्रखयेऽपि avery | दण्डात्‌ दणमवगाद्य संयागिनः दणसंयोगिगः पुखषस्य विशेषादवयवविष्रेषमवगाद्य समबायिमाऽवयविनः प्रतीति भै- वतीतिष्ेवः तथाच यथा संया गसम्बन्धा बगाही Tat Uwe Efe

emt २ अडिकम्‌। १९७

ख सामयिकः शब्दाद्‌ यप्रत्ययः ॥ २० ॥

° वयवविश्चेषणभावेन प्रत्यया भवति, एवं घरश्रष्दवान्‌ घटा- sacfa प्रत्ययो म भवति, तथाच श्रब्दार्थयानं daar नापिषमवाय इति ara nae tl

मन्‌ यदिन dart मवा समवायः शब्दार्थयाखदिं कन सम्बन्धेन शब्देाजियतमथें प्रतिपाद यतीव्यत are |

सामयिक इति षमय Caraga: श्रस्माच्छब्दादरय- मर्य बद्व CARTE, यः werafaay भगवता we- तितः स तमथ प्रतिपादयति तथाच शब्दार्थयारोशरेष्छैव

fac yaa: समवायसम्बन्धावगादी करी Fart इति प्र्ययच्ध खार. सिका साकानां, तथा घटवान्‌ घटशब्दः घटएब्द्वान्‌ घट इत्यादिप्रययोा नास्तीति पदपदा्यानं संखागा नवा समवायः सम्बन्ध cau: | करी FAC स्वादो तु खान्‌योभिकखमवायः ° Ly भ e Et ~ संसगतया भासते, कपालं acafeareig समबाय रशवेयादि- कमूहनीयम्‌॥ १९ ॥ | इदानीं शाब्द बाधोपयिकं पदपदार्थयोः सम्बन्धं प्रदश्रंयति। श्ब्दादयप्र्मयः सामयिकः समयरूपसम्बन्धप्रयाज्यस्तथयाच पदपदाथयोः समयसरू्पः सम्बन्ध रख शाब्दबाधनिवामकः, सम- यख aga, सच fefau faa खाधुनिकख, तच वितव्यसङ्गेतः आाधुनिकसङ्केत किति पु utm:, ¦ परिभाषा, सङतखासान्डछब्दादयमथा- बाडव्यडन्याकारकः, GE WE ममं Treafearerc-

केएवा ALA, | 2x

Rts

बैरे षिकद शनम्‌ |

ड» सम्बन्धः ख एव समयसदधोन इत्यथः, यथा गकुलदं HT-

Wert at काविदाषधिः सा watsla सप॑विषं दन्ति, सच

समयः कचिद्रावहाराद्ग्टद्यते यथा प्रयोजकन घरमान- येत्यक्ते प्रयोज्यस्य कम्बुसोवावन्तमच्मानयतोश्चानं तावदन्‌-

{मिनाति तरखाबालः, Taas प्रठ्तिश्नानजन्या प्रटसि- त्वात्‌ मप्रटन्तिवल, तच ज्ञानमेतदाश्चजन्यमेतदनन्तरभा-

विलात्‌, Tara विषयोऽयं कम्बो वावानया घट पदवाच्च-

fae

दृत्यावापोद्दापप्रक्रियया बाखलस् चटपटादाव्यं व्यत्पत्तिः,

— सरि

“वआजानिकखाधुनिकः सङ्गेतादिविधःस्मृतः। faa खाजानिकल्तच् या शक्िरिति गोयते। कादाचित्स्लाधुमिकः शास्तरकारादिभिः Ba”? ॥ इति ॥ ufaaee व्यवडहारादिता भवति तदुक्तम्‌, "शक्तिमद्‌ व्याकर गाप*मानात्‌ काषाप्तवाक्धाद्यवहारतख्। सा्निथ्यतः सिडपदस्य car वाकस्य ेषादिङतेवदन्ति” | इति । धतुप्रह्तिप्र्यादीनां श्क्िम्रहे व्याकरबाद्भवति यथा Cqafa fedtar’ “mate परसेपदम्‌" इव्याद्यनुश्रासनात्‌ MMA हितीयादेः, उपमानाद्‌ गवादिसादष्च्नानात्‌ WAT. ल्वादिजाव्यव च्छत्रे गवयादिषदानां शक्तिग्रहः, काघात्‌ “qe gwen wie afafagra तदति" | gid गे तदद थाः awa: शिशिरोाजडः'॥ ge WIS wafagfuaar wae” | refeara Banal युकादिशब्दानां शक्तिग्रहः, कोकिलः पिक- पदवाच्य सत्याद्याप्तवाकयात्‌ Kifer पिकादिपदानां शह्कग्रः,

© Mime कथित्‌ पाठः,

e Gara २ afsaa | BRE

So WTS साचादाप्रवाक्धारेव यथाऽयं कम्बग्ोवावानय घट - पदवाच्थ दृति, कचिदुपमानात्‌ यथा, गेखदृ्चागवयः, यथा Awa axe, यथा मावखूयामावपर्शोत्यादि खाधमापमानगात्‌, कचिलिन्दाकारादपि वाक्यात्‌ यथा fua करभमतिखन्बेष्ठं Dead कटारकष्टकाजनिनम- wad पडश्नामिति निन्दावाक्धञ्जवणानन्तरं तादूश्रपिष्ड- म॒पलभ्यायमधे करभ दति व्युत्पतिः, कचित्‌ प्रसिड्- पदसामानाधिकरष्छात्‌ यथा प्रभिन्नकमलोदरे मधूनि

fac प्रयोाज्यप्रयाजक्वहारात्‌ गोात्वादिविशिष्टे गवादिपदानां ्- क्ियहः, तथाहि यच प्रयोजकडङ्डधेन गामानयेद्युक्तम्‌, TRAT प्रयोाज्यश्डधेन गारानेतः, तद वधा््यं wearers गवानयनं गामानयेति शब्दप्रयोल्यमवधारयःत, ततश्च गां बधान खखमा- मयेत्वावापेदापाभ्यां गवादिपदानां साक्लाविशिषटगवादोा ale ग्टहाति,प्रसिडधा्यकपदसामानाधिकसर्ण्यत्‌ “"नीरूपः स्यशेवान ara” ‘qeqarengat कन्धां ददानः कूकुदः खतः" इत्यादो रूपञू न्यस्यश्रंवदादो वाय्वादश्नब्दस्य कन्धादाचादो कूकुदादि- शब्दस्य च शक्तयः, रुवं वाक्षेषादपि qu यवपदस्य ककु प्रम्ते लञेष्छानां दी्ष॑श्रके च शिष्टानां बारात gawicie- कमाचशक्तः UCU गानार्थत्वस्य चान्धायत्वात्‌ “भ्य वम यश्चड भवति” इति खता यवपदस्या्थ॑सन्देे, ‘Tae सर्व्वश्स्यानां जायते पचश्ातनम्‌ | amare festa यवाः कजिशण्ालिमः॥

इति विष्यचाकाङ्कया प्रवत्तमानदाक्षषाहोधेश्ुक रव यवप- 2x2

१४० वेशने विकद्‌ शं नम्‌ |

ख मधुकरः पिवतोति वाक्यश्रवणणामन्तरं भवत्य यमसे म्धुक- रपदवा्यः प्रभिन्नकमलोदरे मधुपामकटंलात्‌, यथावा खटकारतरो मधुरं पिका रोतोति। तदेनदभमानं वा शब्द एववा प्रसिद्धपदखामानाधिकरष्सामण्यादयुत्पादकः, उपमानविभरेष एव वा, मधुपानकटंलस्य ्रमरादिव्बल्ष- MATHS । समयस Waar, वयक्तराते- पत एवापस्वितेरिति तैतातिकाः। जाता व्यक्ता चभ- ania: किन्त wait ज्ञाता व्यं eve प्रयाजि-

fae दस्य ufsaw यथा वा “खाराज्यकानाऽभिष्टामेन asa”

इव्यादिविधिगेषीमृतेभ्बः।

‘aq दुःखेन aan aT यरस्तमनन्तरम्‌।

अभिलघापनोतश्च तत्‌ सुखं खःपद्‌ास्पदम'” ॥ इव्यादिवाक्यभ्यः खरादिपदस्य विणातीयद्खादो where: | क्षचिदिवरणादपि यया पचति पाकंकरतीति तुल्या्कबाक्णात्‌ Gulet fase: whee इति | wa जातावेव wfwag क्ता अभिचारादानन्याशेति मोमांसकाः, तापि प्राभाकरमते ats विना जातिभानस्यासम्भवान्तुख्यवित्तिवे्यल्वादेव गामामये्ादो व्यक्ते भानम्‌, भटरमते च सामानाधिकरखसम्बन्धेन कर्म्मत्वादो गोत्वादेः प्रथममनग्वयबेधः पातु कम्म॑तायां गो ङसित्वस्यानुमानं भवतीति। मगडनाचाग्यमते BR aaa भानं मवतीति। तदेतष्नातिश्ङ्किमतं ग समोचोनं मामानयेत्ाल BE: शाब्द. बोाधविचयत्वस्यान्‌भव{सिञ्लस्य विना गशक्तमन्‌पपन्तेः,न च लत्तया व्यत्तेभानम्‌,र्घप्रयेागस्यासन््वे लाचशिकप्रयो मस्यासम्भवात्‌,नच

© अध्याये आाडिकिम्‌ | Rae

wo रक दिककाभ्यामेककालाभ्यां afanefa प्र छष्टाभ्यां परमपरश्च ॥ २१॥

० कति प्राभाकराः। समयः ufata व्यक्यारृतिजातयः uaa tia get: गवादिषद्‌ानामियं गतिः, गुणकन्मा- दिवाचकपद्‌ागान्तु जातिव्यक्ती एवायं दति मयूखे विप- शचितम्‌॥ २०॥

ददानोमृदेशक्रमप्राप्ते परलापरत्वे परस्परानबद्धव्य- वद्ारकारणतया भयव द्वेष्यां संक्तेपा य॑श्च र यन्थेना द | परमपरद्चेति भावप्रधानो मिदशः,उत्पद्यत इति रषः, चदा परमपरञ्चेति व्यवहार दति गरेषः, ट्तिरष्वा हार्यम्‌, एका दिग्‌ ययास्तावेकदिक्षी ताभ्यामेकदिककाभ्वां पि- ष्डाभ्यामित्यर्थः तुल्धरेशावष्येकदिद्धा भवतः नतु at

मअ अअ अमन्यन्त अअ अअ अअम क्न

वि तुल्य वित्तिवेद्यतयाऽपि aa भानं सम्भवति, कार्व्योभूतशाब्दनोा-

धविषघयताबाः कार्प्रयोन्यत्वस्या वश्यक्रत्वेन भियमरूपस्य qa

वि िवेद्यत्वम्य तचाप्रयाजकत्वादिति तस्माज्नाव्याद्चतिविशिख्य.

क्वेव watfeucrat शक्िरितिमतमेवादरयोयम्‌, तदुक्तं गा- ame “ना्याछतिग्यक्घयस्त पदाथः", इति । २०॥

क्रमप्रापे परत्वापरत्वे प्ये्तितुमास्भते।

war दिक्‌ श्राधारतया ययेास्तावेकदिक्ती मूत्त ताभ्यां मततोभ्ा

afaazfauansrat बङतरद्य्ैरुयागाखयत्वाल्यतरद्धय्यसं-

यागा यत्वच्नानविषयाभ्यां परमपरश्चेति Aya जायते इव्य-

+ एकर्द्किकाल्लाभ्य मित कचित्‌ पाठः।

REX

Ww?

fae

वे ेषिकदशनम्‌।

परत्वापरत्वे Buta व्यवद्धियेतेष्व्यत उकं afewsfana- enarfata, सन्निकषः संयुक्रसंयो गा ख्यतम्‌, विप्रकर्षं स्तर्‌ शय स्वम्‌, तदद्भ्यामिल्थैः एतेन खमवायकारणमुक्र,दिक्‌- पिष्डसंयागस्वषमवायिकारणम्‌, तथाहि प्राडःमखस्य परष- स्य प्राच्यवस्थितयाः पिष्डयारेकस्मिम्‌ सय॒क्रसंये गण्डयस्वम- परस्मिन्‌ संयुक्रसंयागाचतरवश्चापेच्छ परलमपरवश्चोत्‌- पद्यते, भ्रसमवायिकारणमृक्रम्‌, सन्निषृष्टविप्रहृष्टाग्यामिति विषयेण विषयिणं प्रव्ययम॒पलक्यति तया चापेशाबृद्धे fa- मिन्तकारणत्वमृक्रम्‌,ए कदि गव्ितचोरोवपरत्वापरल्वे उत्प

देते cia म स्वव त्पत्तिः, wea Zetia ay: सम्‌- त्यते दति म सर्व्वयेत्प्तिः, ्रपेकाबुद्धिमियमान्न सब्वदोा- त्पत्तिः, कारणश्रकरेरुत्पन्नयाः प्रत्यच्चसिद्धतान्न परस्परा यत्वम्‌, च्रन्ययाहि मात्यद्येयातां नवा प्रतोयेयातां परखरा-

यः, तथाच दशिकपरत्वं प्रति बङतरदुयंसंयागाश्यत्व्चानं निमित्तकारयं तदाच्चये मत्त दिकसंयेगेाऽसमवायिकारबं ता- (>)

दृश प्रानविषयोमृत्तः समवायिकारणम्‌, देशिकापरत्वस्यास्यतर- € „० . ee

खग्यंसयागाख्यत्वन्नःनं fafanatcce तदिषयामन्तंः समवा-

a

विकारं menan दिकसंयेगेऽसमवायिकार्बमिवि, भवति

fe पाटलिपु्रखयस्य काशोमपेच्छ पयामः परः प्रणगमपेच्य का. परेति e aN ~

wut fasawict:, ahaa: परत्वं प्रयागे उत्पद्यत, AY THAT.

AVS AA HAA तस्य WAM, AGUS जायते wea.

(thes ~ तरसग्यसंयागाश्नयत्वेन तस्या WlAala, रककाकाभ्यामिति रकः

* बेड: समत्यद्यते दति कचित्‌ gre: |

ध्याये २ खाडिकम्‌। Ree

ख ° पेक्षाया fe दयेारभुन्पन्निरप्रतीतिख सात्‌ प्रतीयेते च पर- ल्लापरले, प्रतीतिख तये्गीत्पत्तिममरेणेति, एककाखाभ्या- fafa कालिकपरत्वापरले ्रभिप्रेव्य, तत्रेककालाग्यामिति एकावन्तंमानः कालेययेयवस्ष विर पिष्ड़येः तावेकका- @ तान्यामेककालाग्यामित्य्थंः, सलिकषाऽनपयतरतपनप- रिस्यन्दान्तरितजन्मतवं, विप्रकषंखु बङतरतपनपरिस्यन्दा- न्तरि तजग्मलम्‌, श्रवापि विषयेण विषयिणो बद्धिमृपलच- यति तेन युवस्छविरपिण्डा समवायिकारणे, कालपिण्ड सं- यागञ्चासमवायिकारणम्‌, अ्रल्यतरतपनप{रस्यन्दान्तरित- जचत्वबद्भिरपरत्वे बहतरतपनपरिस्यन्द्‌ान्तरितजगमलब्‌- द्धिः परते निमित्तकारणम्‌, एतेच परतवापरले श्रभियत- दिम्देश्योरपि पिण्डयोरत्यदयेते, तज दंशिकपरलापरत्वयेाः सप्तधा विनाश्रः,उत्पादस्हयगपदेव दइयारन्यथाऽन्टान्याञ्रचः ख्छात्‌, श्रपेचानद्धिना्चात्‌, संयोगस्यासमवायिकारणस्छना- शात्‌, द्रव्यस्य च समवायिकारणस्य नात्रात्‌, fafaure-

feo कालः संयागितया ययाः पिणयोखाभ्यामेककाणाभ्यां fart सिद्द विप्रहृद्धाभ्याम्‌ अल्पतर तपनपरि स्पन्द बहतर तप्रनपरि- स्न्दाख्यतया Warsi परमपरखेति व्यवहारा भवति, भवति fe युवानमपेश्य wie: परः स्यविरमपेच्छ Tage इत्ा- दिका वद्ारस्तददिषयस्य परत्वस्य समवायिकारणं afar: az महाकालस्य संयोगेाऽसमवायिकारणम्‌, बङतरखगयैक्रियाम्नव- awa निमित्तकारबम, परत्वस्य च युवा समवायिकारणम्‌, युवश्ररीरमहाकाषयेः संयेगाऽसमवायिकारयम्‌, खबिराचि-

888 बेशेधिकदगं नम्‌।

we मव।यिकारण्यानाग्रात्‌, निनिन्तसमवायिकारण्योनान्ा- त्‌, निमित्त नाशासमवायिकारणनाशन्नसमवायिकारणना्े- भ्यः । तत्रापेक्ताबृद्धिनाग्रात्‌ तावत्‌, परलेत्प्तिः परल्वषा- मान्यज्ञानं तताऽपेक्ताबुद्धिविनाश्स्तदिनाशात्‌ परत्वविर्नि- एद्रव्यज्ञानकाले wea, ददित्नाञ्रवदरेव सव्वेमृहनो- यम्‌। ्रसमवायिकारणनाशादपि तद्यथा यदैवापेचाब्‌- feuza परत्वाधारे faw aa ततो यदेव परवेोत्पत्तिस्त- देव दिक्‌पिण्डविभागस्तता यदा परतसामान्यन्नानं तदा दिकपिण्डसंयागनाश्नः ततः सामान्यन्नानादपेखाबुद्धिना- श्स्तदेव दिक्पिण्डसंयोगमाश्रात्‌ परलापरत्वयोनाज्रः तच चापेर्ाबद्भिमाशस् परत्वनाज्रसमकाखलान्न TWAT, नन्वसमवायिकारणशनाशादपि AVA ्रात्ममनःसंयोग- माश्रादपि संस्कारादृष्टारीनां fant ay greed स्वादिति चेन्न विप्रृष्टलेन परत्वस्य व्यापनात्‌ परल्वाधारस््ान्यज गमने विप्रकषाभावात्‌ परल्निटत्िरावश्छको नच तदा

fee ततपनस्यन्दापे्याऽख्पतरत पनस्यन्द्‌ा यत्वेन यु गेच्चानं fafa. कारणम्‌, यद्यपि श्योरायां बाज्ययोवगवाडंक्धमेदेन भित्रत्वाव य॒बसख्रविरगवतपनपरिस्पन्दानां बेपरोयमपि सम्भवति तथापि बङतरतपनपरिस्पन्दसमागाधिकरखवेजा अ वश्चन्नागभेव विरे कालिकपर्त्वस्य कारकम्‌, खअल्यतरतपनस्पन्दसमानाधिकषर- waaay युन्यपरत्वस्य कार्यमिति नच घटादयपे्. सा emai बङतस्खगयेक्रियासमानाभिकार्बएयिवी.

° pq २ खाड़्िकम्‌। Rov

Fo नात्रकान्तरमस्तोत्यन्ययाऽनुपपत्या SAAT एव AWA: कर्पते, संस्कारादृष्टादेः saa wagar<efatarfy HATH तन्नाश्रकर्यना, उपलचण श्चेत्‌ श्रवधेद्रख at a- संयोगनाश्रादपि परत्वापरत्वे विनश्चतः युक्रस्तुद्यत्ात्‌, समवायिकारणनाश्रादपि कचित्‌ परत्वनाश्नः तथाहि यदा पिण्डावयवे wana कबमंणाऽवयवानराद्विभागस्तदै- वापे्लाबुद्धिः, विभागात्‌ पिष्डारम्भकसंयागनाश्ः परतेा- त्पत्तिः, अरयिमच्षणे संयागनाशाद्रव्यमाश्नः परत्सामान्य- शानं, द्रयनाभ्रात्‌ परत्वनागेाऽपे्ताबुद्धिनाशथ सामान्य- भानात्‌, तथाच यागपद्यान्नापेचाबद्धिनाशात्‌ परत्ना दति, क्षचिद्रव्यनाश्रापेचाबृद्धिनाश्रारभ्यां परत्वनाश्रः तद्यथा पिष्डावयवे कम्नापे्ाबुद्धेरुत्पादखताऽवयवान्तरविभागः “agra: तत आआरमकसंयागनाश्रसामान्यन्ञाने ततोा- द्रवयनाशापेक्लाबृद्धिनाभे ततस पर्तनाः, क्र{चद्रव्यस्य सं- योगस्य च नाश्राभ्यां wars: तद्‌यथा यदा द्रवयावय- वविभागस्तदैव पिण्डकम्मापेचाबद्यारुत्याद स्तद नन्तरमवय-

fae ल्वादिजातिमक्वश्चानात्‌ परत्वं कथं नात्यद्यते शि वाच्यं बतर- खग्यक्रियासमानाधिक्नर्गेकक्रालीनदयारत्तिजातिमच्चस्य विव-

त्िवत्वात्‌ तादृश्रजातिख चेचत्वादिः खर्थंक्रियाऽपि तत्काला. तरकालोनान्यत्वेन विग्रेषख्ोया नाताऽणोतिवषशीविख्विरचै- Maga श्रतव्ष॑जीवियुवमेजे परत्वोत्यस्सिः, अथवा quit. स्यन्द पुव तपन्नत्वं॑विप्रकधः तदनन्तरोत्पन्रलं सभ्रिकषेः युवचे-

र © = e A wigamfunca यः दग्स्पन्दस्ततपृन्व त्पन्नलवं खवबिरमेजादो or

Red वेशेषिकदश्रेनम्‌।

° वसंयो गमाश्रदिक्पिष्डविभागपरवोात्पन्तयः ततोद्रव्यनान्न- दिक्पिण्डसंयोागनान्नपरत्वसामान्यबृद्धयः तता द्रव्यनाञ्ज- दिक्पिष्डसंयागनाशाभ्वां areata: सामान्यबद्धेरपेला- बुद्धिनान्र दति, कचित्‌ संयागनाग्रापेक्ताबुद्धिनान्नाभ्वां परत्वमाशः तद्यथा परलेत्पन्तिपिष्डकब्मणो सामान्यन्ना- नवभागे श्रपे्ाबुद्भिगा्रदिकपिष्डसंयेगनान्ना ततः परत्वनाश्रः, कचित्‌ समवाग्समवायिनिमिक्तनाग्रेभ्यः त- war परलेत्पत्तिपिष्डावयवविभा गपिष्डकश्ाणि ania, तदनन्तरं परत्वसामान्यश्ञागावयवसंयागनगाशदिकपिण्डवि- भागाः तदनन्तरमपेक्ाबुद्धि नाद्र व्यगाश्रदिकपिण्डसंयोा- गनागेभ्यो य॒गपदुत्यन्ञेभ्यः परलस्यापरलस्छ वा gene गाश्रः, ATHAANY परत्ापरत्योारसमवायिकारणखना- शाघोमानाशामास्ि दैशिकयेदिंक्पिष्डसंयेा गनाग्रे सल्ि- क॑विप्रकषनाश्ना यथा म aur. कालिकयारिति तयोः

fae ada इति स्थविरे परत्वम्‌, खवि रमेत्राद्यत्पश्चधिकरव खख ~ 9 ॐ. ° ~ ~ स्पन्दामन्तरात्पन्नत्वं य वचेचादावस्तीति ATIC जायत, we- तने कालिकपरत्वापरत्वव्यवहाराभावेतु प्रायित्वे सतोति fa- शेवं देयम्‌, तत्तच्छरीरमादायातिप्रसकुस्त जाति विद्रेषनिवे- a वास्णोय डति daa | हदिविधियोाः पर्त्वापरत्वया ara. को ऽपेच्ाबुडिनाग्न इति रुक्छावलीकारः, उपस्कारे तु चिविध- ॐ.

कारखनाशस्येव परत्वापरत्वनाश्नकत्वमुक्त मिति aay २९१॥ नन्‌ स{ब्िकविप्क्षच्चानाभ्यां यदि परापरव्यवशारोा तदा

N a ==> प्रयागमपच्छ काणो afAaria nraw विवयतासम्बन्धेन

© खध्याये २ arfena १8७

ख० कारखपरत्वात्‌ कारणापरत्वाश्च ॥ २२॥ परत्वापरत्वयोाः UTA TAT TATA TA:

ख° समवायिकारणगाशादपेचाबृद्धिनाशात्‌ दाभ्वाञ्चेति चयः पक्वाः पूव्ववदूहनीयाः ॥ ९९१॥ कालिकपरत्वापरले प्रति वि्ेषवमाह। परत्वापरत्याः कारणं कालस्तस्य परलापरत्वे परलत्वा- खमवायिकारणकाखसंयोगाऽपरलासमवायिकारणकालसं- योगयु लच्तणयाक्रः, अनन्ययाऽनन्वयापन्तेः, गहि परला- परत्वाग्यामेव WAITS उत्पद्येते तस्मात्‌ परलापरत्व- पद ये स्तद्‌ त्याद ककालसंयो गावौ लचणया ॥ ९९ ॥ मन परेऽपि परल मपर लेऽप्यपरलवं किंन स्यादित्यतश्रार। एतानि छ चाणि yatta व्याृतकल्यानि मेह व्याक्रिय- न्ते॥२२॥२४॥२५॥ |

वि प्रयागेऽपि सत्त्वात्‌ तचरापरत्वव्यवहारः कथं म भवति र्वं

विप्रकषैश्चानविषये anger वा कथं म परत्वव्यवद्ार इति azwarayi निरस्यति।

कार्यप्ररत्वात्‌ कारशस्य समवायिकारणस्य परत्वात्‌ खअपर- लाच खमक्शयिकारय रव परापरव्यवहारोा मल्पेच्ताबडि- विषयतामाचैय तदन्यस्मिन्‌, वहारः प्रति व्यवश्न्तं यस्य तन्नत्वा- दितिभावः।॥ २२॥ |

परत्वापरत्वया मं परत्वापरत्वे ख इत्याह |

रुतानि याख्यातप्रायाणि।॥ २९ eee ee 4 श 2

१४८ वेषरोखिकदरनम |

खण MAT व्याख्यातः ॥ २३ ॥ कम्मभिः ARATE ॥ २४॥। गुशेगुणाः ॥ २५ ॥ इेदमिति यतः काय्यकारणयोः स समवायः

॥ २६ ॥

° परत्वापरलयादीनां मून्तमाचसमवेतत्मुक्ं ्रानसखादी- माद्चात्मसमवतलवं तच समवाय एव atfa शियजिन्ञासा- मनुर बद्धेरुटेशक्रमप्राप्ताया श्रपिखष्वनात्‌ समवायपरौ- TATE |

कायकारणयारिल्युपलक्षणम्‌, च्रकाय्यकारण्योरित्यपि द्रष्टव्यं ATM पदाथप्रदेग्रास्ये प्रकरणे “श्रयुतसिद्धाना- माधायाधारण्डतानां य: waa दूरतिप्रत्ययरेतुः ख ष- waa.” tia, अरसम्बद्योरविद्यमानत्वमयतसिद्धिः, TE SG दधि Tw कुण्डे बद्राणोतिवत्‌ Te away पट CW ATW कट दद्र द्रवयगणकष्मीणि cy गवि गेालम्‌ दृहात्मनि ज्ञानम्‌ Te शब्द दतोरबुद्धिरत्पद्यमाना a विना सम्बन्धमुत्पन्तमरुति तेनानुमोयतेऽस्ति कित्‌

fac गणानां डव्यसमवेतव्वस्याततत्वात्‌ तच कः समवाय इति जिच्ा- SATS MASSA समवायपसोक्तामारभवे।

MVMCMacagqaafaata सम्बन्धात्‌ इरहेदमिति

प्रयः स समवायः, तन्तुषु पटः कपालेषु घटः बीर र्षु कट-

श्त्यादिप्रल्ययेदि पटाद तम्बादिष्त्तितवं विषयीकरोति aw

® Ts २ wifsaz Ree

उ° सम्बन्धः, ग चासा संयाग एव, waatTaaeiat az- त्पादकानामभावात्‌ पिभागपर्यवसानाभावाख सम्बन्धि- नामयतसिद्धलाखच नियताधिकरणतयेवेन्नेयत्वात्‌ श्रप्र- व्यचत्वादेकलानज्नित्यलाख । नन्वेकञ्चेत्‌ समवायस्तदा द्रय- त्वादीनां सद्रप्रसङ्गः कद्म॑लादिसमवायस्य द्रव्ये सम्मवात्‌, मेवम्‌, श्राघाराघेयनियमादेवासद्धरात्‌ यद्यपियएवद्र- व्यलसमवायः स एव गृणत्वकम्मलादीनामपि तथापि तेषां न द्रव्यमाधारस्तच तेषामप्रतीतेः द्र येष्वेव द्रवत्वे प्रतीयते गणेष्वेव गुलं Rie कर्मं नलत्वन्यतेत्यन्वयव्यतिरेक- दश्मादेव नियमः, यथा ewer: संयागाविशेषेऽपि कुष्डमेवाधारो म दधीत्याञ्रयाञ्रयिभावनियमस्तया य- ज्व्यञ्जकशक्रिभेदादवाचापिनियम उपपद्यते नदि द्रव्येण द्र व्यतलवत्‌ कश्मला दण्यभिव्यच्यते तदुक्रम्‌,

“afaqzafe भगवतो TIAA नः WIT” ॥

fao ङत्तित्वं सम्बन्धविश्रषनियन्ितमेवान्यथा wae घट इत्यादि- प्रतीतिप्रसङ्गात्‌ कालिकेन तन्त्वादिटत्तिलस्य घटाद ata, इत्यश्च तादटृणङस्ितानियामकः सम्बन्धः समवाय र्व, अवय वावयविनोाः संयागासम्भव्त्‌, कायेकारय्योारिद्युपलक्तबं गुण- गुणिनः करियाकियावताजातिग्यक्नयोनिंगव्यविश्ेषपदायेयाखा- धासाघेयभावनियामकोऽपि समवाय ख्वेति मन्तयम्‌ | सम- वाये प्रमाणन्तु गुणक्रियादिषिशिष्टबुद्धिविग्रेवणविश्ेव्यसम्बन्ध- विषया विण््िबदडित्वादण्डी पुरुष इति विण्िदधिबद्धवदि्नु-

५० वेशेधिकद शं नम्‌ |

उण दति, नद्याधारत्वं प्रति विपरीता afacfa, afe भवति द्रं कर्ति, नवा भवति पटे तन्तव इति, एतेन वाया खूपसमवायेऽपि वाया रखूपमिद्याधारता न वायोः प्रती- यते तस्मात्‌ खभावश्रक्रिरेव waa नियामिका, स चायं जित्य श्रकारणकत्वात्‌ भावानां हि समवायिकारणद्‌- त्पत्तिजियमः, तदनरद्धे च निमित्तासमवायिनी, तथाच समवायस्य समवायिकारणं यत्‌ स्यात्‌ तत्‌ समवायान्त- रेण तेनेव समवायेन वा, न तावद्‌ाद्यः, अनवस्छापातात्‌, न दितोयः, afe ख एव समवायः खेनेव समवायः waa- तीत्यात्माञ्रयात्‌, तन्तषु पटषमवायः ys खूपसमवाय- दति प्रतीतिः कथमिति चेत्‌ खङूपसम्बन्धेन, खमवायान्त- रङ्गो कारोऽनवस्थापातात्‌, तर्होह पटरूपमित्यपीडप्रत्ययः खष्टपसम्बन्धनेव स्यात्‌ किं समवायेनेति ee तच्ाति- रिक्रसम्बन्धे बाधकाभावात्‌, ate तले चटाभाव दत्य

fae मानं तच च संयोागादिबाधात्‌ समवायसििः नच खरूप- सम्बन्धेनाथागम्तरमनम्तखरू्पाणं सम्बन्धत्वाभ्यपगमे जओरवात्‌ मचेवमभावस्याप्यनया an सम्बन्धाग्तरः सिद्येदिति are यताऽभावसम्बन्धस्य न निग्त्वसम्भवस्तथा सति भूतखे बटानग- यनानन्तरमपि चटाभावबदधिप्रसङ्कात्‌ घटाभावस्य तत्सम्बन्धस्य च नित्यत्वात्‌ नाप्यभावस्य सम्बन्धान्तरमनित्यमक्ीकसं waa खकङिप्निव भूतले सहखधा चटानयनापसारबादौ सम- HG WSF AIA TAG GST AL बकालोनभूतसादिखरूप Tq

© Gud २ श्ाङिकम्‌। १५१

go जापि समवायः waaay वा श्टादिति चेन्न खर्ूपसम्ब- MAT तद पपत्तेः WII चटात्यन्ताभावान्यान्याभावयो- निंल्ययोारनेकषमवेतयोाः सामान्यत्ापन्तेः प्र्वंमस्य च मम- वेतका्यैलेन विनाशिल्वापन्तेः प्रागभावस्य च समवेतानुत्य- सरतेनाविनाश्िलापन्तेख मच भावत्वं तत्र तन्त्रम्‌, भावलस्या- पाद्यलात्‌, श्रभावेऽस््येव वेशिश्याख्यं सम्बन्धा रमिति aren, aa यदि सव्याभावव्यक्रोनामेकमेव वैशिष्यं तदा घरव- ल्यपि घराभावप्रच्ययप्रसङ्ः पटाभाववेचिष्छेनेव घराभाववै- शिच्छसत्वात्‌, घट एव तच चटाभावधोप्रतिबन्धक tia चेत वेभिश्यमम्नन्धेन प्रतिबन्धकाभावस्येव aa TATA, मचा्रय- सखभाव एव ATTA येन न तत्र चराभावाभिब्यक्रिः, घरा- पारणानन्तरं तत्रैव चटाभावप्रतोतेः। तवापि खूपनाश्ा- नन्तरं कथं न रूपवन्ताप्रत्ययः समवायस्य नित्यलादेक- त्वा्धेति चत्‌, खूपनाशादेव तद प्रतीतेरुपपत्तेः, षमवाय- प्रतिबल्धिः प्रत्यक्मयूखे माचित एवेत्यास्ताम्‌॥२६॥

द्रव्यादिभ्यः पञ्चभ्या भेदं साघधयन्नाद।

fae घटाभावसम्बन्धः खोकर्णोयः घटकालस्य सम्बन्धाघटकतया

ASAT न घटाटन्ताभावप्रतीतिः, KATE भूतलादौ घटादभा-

वस्य खरूपसम्बन्ध खो का रम्यावश्यकत्वेनाभा वान्तर सयलेऽपि खरू-

परस्यैव सम्बन्धत्वमभावप्रययानामेकविधसम्बन्धावमाडितवस्यान्‌- भवसिडत्वादिति। २ ।

ननु समवायो रथ्ये गुणादिषु Tea किन्तस्याविरिह्म-

३५२ वेगरेषिकदधरंनम्‌ |

qo द्रव्यत्वगुणत्वप्रतिषेधोाभावेन व्याख्यातः ॥ 29 ॥ THAT ॥ र्ट ॥

So भावः सन्ता, यथा सन्तान द्रव्याद्यात्मिका विलच्णबु- द्धिवेद्यलात्‌ तया समवायोऽपि तत एव द्रयादिग्याभिन्नः द्रव्यलगणव्ेव्युपलक्ं कम्मेलाद्यपि दरष्टव्यम्‌॥ RO I

एकत्वं साघयति।

व्या स्या तमितिशेषः तत््नमेकलं भावेन सत्तया वास्यातम्‌, यथैका सत्ता aaa सदुद्धिप्रव्तिका ada एव समवायः स्यच समवेतबुद्ध प्रवन्नकः खलिङ्गाविेषादि शेषलिङ्ा- भावाच्च नहि समवायस्य विश्रेषलिङ्गं भेदकं लिक्माकख-

fae पदा्थत्वकल्पनेनेत्यत अइ | भावेन सत्तया जव्यत्वगुणत्वप्रतिषेधो डव्यत्वगुत्वाभावे या- ख्यातः उक्तः तथाच सन्ता वया रव्यत्वगुणत्वग्रुन्धा विलच्तड- बुडिविषयत्वात्‌ समवायोऽपि विलच्तणनब डि विषयत्वान्र द्रव्यत्वा- दिमानिव्यचैः इदमुपलच्तणं कम्मेत्वादिप्रतिषेधोाऽपि Ba 1 २७॥ समवायस्य नानालवं निराकरोाति। ततत्वं तद्यक्तित्वमेकमाचव्यक्तिवमिति यावत्‌ समवायस्येति ० AN < We, भावेनति qreafafawte: | यथा Ae सत्‌ गुडः सन्‌ ९ ~ कम्म सदित्धकाकारप्रतीतिविषयत्वात्‌ नानात्वसाधकप्रमाबाभा- वात्‌ MAY SU TAT, तथा घटः समवेतः पटः समवेत. श्व्याद्यनुगतप्रतोतिपिषयल्वात्‌ भेदकप्रमाणभावात्‌ शाघवाश्च

© च्यध्याये २ atfsna | ˆ ३५३

S° यामा येन मामालमन्खपगच्छामः, BATA fay: देशका- लादिभेरेऽप्यभिनस्छ सम्तावदेवानित्यलायो गात्‌, मनु सम- वायोायद्ययं सम्बन्ध एव तदा तन्तपटयोाः waaay वि- देषः स्यादिति चन्न युतखिद्यभावादिद्ेषानुपपन्तेः गडि खूपरूपव तारवयवावयविने व्वाऽसम्बद्धये विंद्यमानलमस्ति येन विक्षेषः स्वात्‌, य॒तसिद्धिरेवापाद्चत दति चेन्न कदा- चिदपि तथाऽगनुभवेनापाद्यबाधात्‌ | समवायो नानाऽ- नित्यखेति प्राभाकरास्तच्ामु पपन्नं रूपं नष्टमिति fe प्रत्ययो नतु ङूपसमवायानष्ट दति कस्यापि sae: | wae: खमवाय दति नैयायिका सदष्यनुपपन्नं समवायो-

fao समवायेप्येक र्वेत्यथः। खच नित्स्तस्यात्ादविनाश्येाः प्रमा- भावात्‌ तत्कल्पने कल्यनागारवात्‌ सम वायदयेकत्वेन तन्ना शराभ्यु पगमे तद्राग्रदश्यायां निन्ये ae wens विंशिद्ानुभवान्‌- UTES | VY गोला AT: रक्त उत्पन्न इति प्रतीतिर्नलादिसम. वायविधयिगी समवाबस्याजित्यत्वनानात्सधिकेति प्ाभाकर- मतं तन्मन्दम्‌ उक्तपरतीते TANTRA अन्यया चटोा- नष्ट इत्धादिपतीतेरपि समवायविषयकत्वसम्भवेन घटादेरपि निबलप्रसङ्ादिति | वैश्रेधिकमतानुयायिनन्त॒ समवायस्य yarey a भवति समवायोाऽतीद्धियशेतनान्या समवेतभावलादाकाश्ा- दिवदिव्यनुमानेन तस्यातीश्ियत्वसिदधेरिव्याङः। न्यायमतान्‌- यायिनस्त॒ डद्धियसम्बन्धविग्रेषखताप्र्ासश्या समवायस्य प्रत्यक्षं

भवन्धेव, अतोखियत्साधकोङ्ञानुमागखःप्रयोजकत्वात्‌ सम- 22

३५४ “ वेशे षिकद शं ra |

उ ऽतीङधियः BHAA सत्धसमवेतभा वलात्‌ मगोावत्काला- feact a eri स्ति ओग्ाङरे वेन्नेषिक*सचापस्कारे सप्तमाध्यायस्छ दितीयमाङ्किकम्‌ ॥ > ॥

समाप्रञ्चाय सप्रमाध्यायः।

fre बायो सोकिकप्रद्यक्तविषयः येग्यप्रतियोागिकतवे सति षिच.

wane येग्यशत्तित्वात्‌ भृतषारित्निघटायन्ताभावादिवदि-

Met प्रबसाधकानुमानस्य सत््वाेलाङरितिसंच्तेपः ॥ ९८॥

इति ओजयनारायश-तकयश्चामन-भट्ाचाय-प्रबीतायां क- mizanfaeal सप्तमाध्यायस्य दितीयमाडिकम्‌ । att

समात्तश्ाय सत्तमाध्यायः।

* खवसंस्कार इति कथित्‌ aie: |

= ध्याये र आडिकम्‌ | Que

Go TAT ्ानं व्याख्यातम्‌ ॥ १॥

Wo

frafayrarstrara saerafacrttagena- माखम्बते तच बुद्धिपरोला श्रष्टमाष्छाधाथंः, श्राद्मसाधनाय ued बद्धिरुक्रा तां सारयन्नाइ।

xafafa विषयेण विषयिणं ठतीयाध्या यमुपलचस्षयति | "'ईद्ियायप्रसिद्धिरिदियायन्याऽचाम्रस्य रेतः" “शरा त्मद्रिवायंसल्िकषो चज्निष्यद्चते aaa” इत्येताभ्यां खना- भ्यां ज्ञानं व्याख्या तमिल्य्ैः। तच “'बुद्धिङूपलयिन्ानं प्रल्यय- दति carer.” दति समानतन्त्रे बुद्धि लशणे साङ्खमतनिरा- सायं पव्यायाभिधागम्‌। angie बृद्धादिशब्दानाम्थं- भेद मा षवचते AUS स्त्रजणमषां साम्यावखा प्रतिः, खा चेकंव,पुरुषास्ह परं भिन्ते, तेष ee नित्या waft wifaat नित्य चेतन्यख्लभावाः, तेच पङ्गवोाऽपरिणामिलात्‌, भृतिखन्धा जडलात्‌, यदा विषयमे गेच्छा प्रष्टतिपरुषभे-

दानादडंगव्डमभिता मतादिरेषा-

न्सतोानि वातिमजिनानखिलान्तरायान्‌ |

विद्रावयन्‌ TITY CAAT

देवः सख बारबमुखःशरगं ATS ॥ परत्वापरत्वे परोच्य शिष्यजिश्नासानु रोधात्‌ मध्ये समवायं परीच्छ उदेग्रकममाखम्यार्मे gfe परोचिचिषुः पूनीह्ञा.तां wicafa |

mag aetveqaqng टतोयाध्याये इति वावत्‌, wer 222

Rug वेक्ञेधिकदश्ननम्‌ |

उ०्ददिदृ्ाखप्रृतर्भवतितदा सा पुङ्षेापरागवश्नात्‌ परिष- मते, cara: परिणामोबद्धिरन्तःकरणवि्ेषः, बुद्धि- रेव मरत्तच्चं तदुक्रम्‌ “sadder” दति, साच बद्धि- दंर्पणवन्िब्मला, तस्याञ्च वदहिरिग्वियप्रणाडिकयां विषवा- कारोयः परिणतिभदो घट दति पट दत्याद्याकारस्तज्त्रानं ठन्तिरिति चाख्यायते, खच्छायां बद्ध वत्तंमागेन Bria Game are भेदायरहादष्ं जामामोति योऽभिमान- faa: सेवापलयिः,खक्‌ चन्द नादि विषयसन्निक्षादिख्िव- werfeada सुखद्‌.खाद्याकारो Feta यः परिलाम- fata: ख प्रत्ययः, अतएव ज्ञानसुखदुः खेच्छा देष प्रयबसं- स्कारधग्मधष्याः wa एव बद्धः परिणामविशेषाः खच्छमा- चया प्रकृतावेव वत्तमाना अवसाभेरादाविभवन्ति तिरो- भवन्ति च, पुरुषस्त॒ युष्करपला वन्निलेपः प्रतिविम्बते पर wgifafa यन्छन्यन्ते तर्नेन पय्थयाभिधानद्धवितप्रमा- aa निराक्रियते aufe बुद्धिशब्दो यदि बुध्वतेऽनयेति करशवयत्पन्नस्तद्‌ा मन एव तत्पयं वस्यति, TY मनः प्रत्यचम्‌, बद्धिख्लहं बुध्ये tia wares येव, नचान्तःकरखस्य च्चाना- द Taait:, कर्टधर््यलेनेव तेषां सिद्धेः, भवति fe we जानं We प्रत्येमि Weare द्व्य म्वधामानाधिकरण्छेन प्रति- भाषः, श्रभिमानोाऽखादिति चेत्‌ feed बाधकाभावात्‌

2 feo ered कथितम्‌, आत्ानुमाप्रकत्वेने विद्चेषः वेदानीं षरीक- कोवमिविभावः॥ ६॥

= अध्याये २ afena | ३५०

wo तात्मा Aaa ॥ २॥

उ ° पुरुषस्यागन्तुकधब्मामाधारवं कूटस्य त्वै तदेव बाधकमिति चेन्नागन्तकधब्मधारतवेऽपि नित्यलसम्भवात्‌ नहि धर्मी wdigaa तत्वं येन धद्मात्याद विनाशावेव धमत्पादवि- AIST Brat, तथाच य एव चेतयते स एव बध्यते जानाल्यु पखभते प्रयेति चेति नाथान्तर कल्पना युक्रेतिदिक्‌॥ ९॥

तख ज्ञानं fafad विद्या चाविद्या च, विद्या wafer प्र्यचलेक्गिकस्त्याष्लच्तण्ण, अ्रविद्याऽपि चतुव्विधा संश्य- विपर्य्ययखभ्नानष्यवसायलच्षणा, तच aafea acfate- यजम्‌, कुतं एतदि त्या |

श्रात्माऽच परात्मा Ura at खात्मनि मानसखक्रा- चित्‌काडम्परत्ययस्यादं गारः छथामहावाङरित्यादिप्रत्य- afatGaala खात्मनाऽखप्रत्यचताक्रा, चकारादाका- warefaat वायोः परमाणनाञ्च द्रव्याणामुपग्रहः। ट feasala दिविधं खव्वंभ्नोयमसव्वन्नोयञ्च, arsed याग- जघकंलच्णया प्रत्यासत्या तत्तत्परायंसायंन्नानं, तथाहि परमाणवः WIM: प्रमेयलादभिधेयलात्‌ सच्वात्‌। खाम-

वि नन्वात्मनः प्रबच्तसिडत्वात्‌ wae तच्िङ्कतया पृन्बमभिधा- AHAYAAA AE |

तच परश रोर, अधिषाटलं सप्तम्बथः परण्यीराधिरातात्मा

UG ATG La द अप्रत्त परात्ममनसेः प्र्च्लाभावात्‌ तये-

४८

We

वि

वेश्रेषिक द्नम्‌।

ग्रोविरदहात्‌ कथमेवं मडहच्वस्यापि प्रत्यकं प्रति कारणलात्‌ AQ परमाणवो मदान्तः, ूपवक्स्छापि चा चषप्र्य चकार- waa मच दिगादयोष्पवन्त दति चेन्न यागजघश्मसह- कारिणा ममसेव तक्छम्भवात्‌ तदु पयद्ाखच्ल्रादिना वा, अ्- चिन्तयप्रभावादि योगज्ञा न सद्काय्येन्तरमपेशते। विवादाध्यारितः पर्षो न way: पुरुषलाद दमिवेव्धारि त प्राभाकरोन मौमांसाभिञ्ञः ware ₹हमिवेत्यादिव- दिपल्तबाधकतक्न्यतवा द प्रयोजकम्‌, WIA प्रत्यक द्विविधं सविकल्पकं निष्विकल्यकश्च, सविकच्यकं ज्ञानं न प्रमाणमिति कीत्तिंदिङ्ागादयः तथाहि अभिलापषंसग- योग्यप्रतिभासं हि तत्‌, नद्यभिलापेन ater सम्भवत्यथ॑स्स सम्बन्धा येन घट दति vz tia at नामानुरञश्चितः प्रत्ययः स्यात्‌, मच जात्यादि परमाथसत्‌, येन aha विषयेषु इद्धियेण गद्यत, नख षतः खलखलचणस्ासता सम्बन्धः सम्भव- ति, गचासत्‌ दद्ियगाचरः, तस्मादिद्धियेशालोाचनं जन्यते ्रालोचगमदिश्वाच सविकचयकमत्यद्यमानं तचार प्रवन्तंयत्‌ प्रत्य्मिति प्रमाणमिति wea दति, तच्ेतदमुपपन्नम- भिखापसंसगं याग्यप्रतिभासञ्च भवेत्‌ प्रमाण चचद्धियार्थसन्नि-

रन॒मानाथं eaters ““खात्मेश्ि या्ंसच्निक्रषं wary भावे- uaa मनसालिङ्म्‌”” इति as ‘afrardufetafcfrat- यभ्योऽचान्तरस्य ey” इति Ga च art कथितमिति पम्यव- faare:, इद मुपजच्तडम, र रयोसदिभित्रत्ेन खातसनेारऽप्यनमा-

< अध्यायं ९ arlene Rue ae च्राननिर्दे ज्ाननिष्यिविधिरुक्तः ॥ ३॥

ड ° quae स्यादिति सन्दिग्धव्यतिरेकिलं, नामवेजिष्यश्च चा- quay सम्भवत्येव, सुरभि चन्दनमितिवदु पनीतभानसम- वात्‌ यद्धा संश्ञावेशिष्यं प्रत्यचज्ञाने म भासते Fara: खारणमाजम्‌, Waa wiarafiar, अभावज्ञाने प्रति- सागिस्मरणएवत्‌, जाल्यादिकञ्च agad साधितमेवातः सविकश्यकमपोद्धियार्थंसन्निकषंजलात्‌ प्रव्यक्तम्‌ । नन नि- म्विकच्यकं न व्यवहारप्रवन्तंकं मवा व्यवहारविषय द्रति fous प्रमाणमिति चेत्‌ सविकल्पकमेव, तद्धि विश्ष्टिन्ना- मम्‌, मच विरेषणश्चानमनरण तदुत्पद्यते विशिष्टज्ञाने डि विभ्रेषणश्चानविशेव्ेद्दरियसज्िकषंतदुभयासंसगोग्रहस्य कारणलत्वावधारणात्‌ ॥ ९॥ यच यथा Wirt यत्कारणकश्च तदिषरयतुमाद।

WTAE WITH यदिषयकं यद्धर्षक तच wafer कन्तंये wire निष्यन्तिविधिर्त्पत्ति-

वि० नाथं “कारबाच्चामात्‌"” इत्यादिदखधचेऽपि wea कथितमिति बेदितच्यम्‌ ॥ २॥ | नमु wag fa कारयमिब्ाकाङ्कावामाह। चचननिरदशचे eae यच श्रागस्य निर्देशः कृतस्तचैव तचिष्यत्तिविधिच्तरदुत्प्तिषिधानं उक्षः “खात्मेन्द्रियार्थंसत्रिक- घोद्यद्निष्यद्यते तदन्यत्‌” इति GT Way कारमान्यक्ानी्र्थः, वथाचात्मा WTS समवाधिकारण्म्‌, खात्ममनःसंयागाऽसम-

A af e ६० वश्विकदश्नम्‌।

ख” गुणकम्मसु सन्धिरृषटेषु त्ाननिष्यते द्रव्यं कार णम्‌ ॥ ४ ॥

उ० प्रकार SM उच्यते इव्यथः श्रादिकमणि क्रविधानात्‌ 6 net कोदृशा निष्यत्तिविधिस्तमाह | गणेषु रूपादिषु ag चोत्ेपणणदिषु यज्जानं निष्य- द्यते तच दरव्यं कारणं याग्यद्र यजिष्टमेव तदुभयं zaa afta द्रव्यय ग्धतेव तच aaa, afaary तेषां caafea एव, संयक्रसमवायेन तेषां गणात्‌, यद्यपि विषक्रचम्यकावयव- कपुंरभागानामयेग्यानां ATW तथापि wfqad- चटकं तजायोाग्यमपि zaaa, यद्यपि भब्दग्ररे द्रवययोा- wat न तन्तं तचापि aaa समवेतः शब्दा गृद्धत इति तदेव तन्तम, मन्वदुष्टसनिकषंकल्यना कुतः क्रियते इति चेन्न

fac वायिकारणम्‌, विषयसन्निकघा निमित्तकारणमिति तद्िम्‌ दूवर्वोक्तमिति, प्रत्यच्तमधिशव्य afanae हेतुता कथितेति वेदितव्यम्‌ ॥ १॥ सत्निकषंऽपि विग्रेवमाह | सिरे ग णकम्मेसु यजच्चानमुत्मद्यते तच्च Ka गख्यघटित- afana: इख्ियसंयक्षद्रवयसमवायः कास्यं awe xe इखियसंयागस्य हेतुता, अब्यसमवेतस्य गु णादेः vers तु xfra- संयुक्घद्रद्यसमवायः, शब्द्‌ रूपग्रथसमवे तप्र अवबसमवायः,

= खध्याये १ Wise | Reh

qo सामान्यविशेषेष सामान्यविशेषाभावातच्ततखव भानम्‌ ॥ ५ ॥

e शजाननिष्यन्तेः कार्येण हि arena कल्पगोयमिति भावः ॥ ४॥ sat ज्ञाननगिष्यश्िविधिम-₹। सामान्यं सन्ता ae fain द्रव्यलगणलकमंलानि एवमेतेषामपि सामान्यानां fava: एयिवीलादिरूपला- दत्छेपणलादोनि, तज द्रव्यगतानां खामान्या्ां तत एव योग्याञ्रयविशचेषारेव तश्जिबन्धनाख संयुक्रसमवायात्‌ संयु ऋसमवेतसमवायात्‌ समवेतसमवायाख BAG ज्ञानं गुणत्वे च संयक्रसमवेतसमवायात्‌ WARATAT समवेत- खमवायात्‌ सत्तायाः संयक्रषमवायात्‌ संयुक्रष मवेतसमवा- यात्‌ समवेतसखमवायाख Wahid श्वानम्‌, गणले च संयु- waa: waaay न प्रद्याख्िरिति, गमु तत एव सखा्यखन्निकषं देवेत्यवधारणानुपपन्तिः यतः खा मान्ये fa-

विर कारयं सन्बैचैव उच्यघटितः सनक हेतुरिलर्थः, तवापि चा. Be त्वाच्च Key योाग्थताऽपेचितेति विर्रेषः ॥ 9॥ सामान्यप्रच्तेऽपि अव्यघटितसत्रिक्ैः कारखमिग्याइ | सामान्छं सत्ता विग्रेषोग्रयलवादि तेषु यजक्नानं जायते तत्‌ तत- र्व अथघटितसद्चिकवैदेव, नमु Keay कोवशेन्दियस्रिकर्वे

कथं सामान्धानिन एएद्यन्ते KAA याड सामान्छवि्ेषाभ 3.

aye देदेविकदंनम्‌। `

ह° सामान्धविशेवापेशं द्र्यगुशकममरसु ॥ ६ ॥

उण श्रेषेषु च प्रथिवीलादिषु सामान्यविगेषान्तरमस्लेव तत्- निकर्दाऽपि कारणमेवात are सामान्यविगेवाभावादिति afe खामान्यविेषेषु सामान्यविश्चेषा avid, श्रमवस्वा- प्रसङ्गात्‌ तेषां परस्परं भेदप्रतोतिः Gera एव, गवेतरा- afaa बति सकलगाटन्तितवलक्षणापाधिषमेदाद्वा, एवं चरटत्वादावपोति॥ ५ ॥ ननु खामान्यविगेषेषु खामान्यविरेषाभावा्चथा तन्नि- रपे्चमेव शानं तथा द्र व्यगुणक््सखपि कि तज्निरपेचमेव, FATE | ज्ञानमुत्पद्यते दति प्रहतम्‌, TUTTINY दर वयतवगुशत्- कम्लविशिष्टबद्धि स्तावदस्ति विभिषटञ्चानञ्च fawafaye-

fie वादिति सामान्यविग्ेश्गर्यत्वं तदभावात्‌ तथाच सामान्यार्ना

जयलगून्यतया शद्ियसंयागस्यासन्भयेन अव्या घटितसच्धिकषा- ग्राह्चलात्‌ जखघटिवसजिखषे पराक्चाख्येन सामाग्धानीतिभावः ॥ mu

जर्‌ यकम्मप्रत्ते Bfefewaary |

अस्‌ यकद सख बनच्डालकं WIA Tes तस्चामान्यविभ्े- wey आतिविद्धेषप्रकारकं तेषां जमान्धावामिव खरूदताभा- MATT ॥ ९ ॥

< wae १ fea | १९१

So द्रव्ये द्रव्यगुखकम्भापेश्चम्‌ ॥ ७॥

उ* शेदियसल्िकषादुत्पद्चते इति सामान्यविेषापेचा तजा- वश्यक, भवति हि द्र व्यमिदं गणेाऽयं कर्डदमिति विशिष्ट ज्ञानमिति ara ng ॥ |

तत्‌ fa zasfa सामान्यविग्रेषमाजापेचमेव ज्ञानमत- श्राह |

ज्ञानमुत्पद्यते इति wad wera शरुक्तागे्गैच्छ- तोति ज्ञानम्‌, तच दरव्यं घटा विशेषणम्‌, ग्क्त दति गुणः, गच्छतोति aH, तयाच नाग्टहीतविशेषणा विशिष्टप्रतोति- मवा विश्रेषणसम्बन्धमन्तरेणेतिभवति awa दरवयगुणष- HBA भावः ॥ ७॥

तत्‌ किं गृणक्ब्मणारपि गणकब्पपेला नेत्या ।

वि ननु शुङ्ञोऽयमित्नादिप्र्रस्धाऽप्यनुभवसिडधत्वात्‌ व्र च जातेरप्रकारकल्वात्‌ कथं यग बकम्मखित्यविर्ेषेणक्षमतश्वाह | गव्ये Aga जायते TEATS खमु गककोचि fy प्रेषयविधयाऽपेतच्तते, गवयगवकम्मेपक्रारकमपीति पयं वसिंता्थं, तथाचायं दण्डवान्‌, खयं यकः, खयं चलतोलादिप्रश्चम्‌ रद

मंदे रब्यादिप्रकारकमपि सम्भवतीति भावः॥ oy

ग बकम्मेप्र्च्चन्त्‌ मु यकम्मप्रकारकं न WIAA | -. 34 2

२९४ वेेषिकदभंनम्‌।

wo गुणकर्मसु गुखकम्भाभावाहुणकम्भापेश्ं न वि- यते ॥८॥ समवायिनः SaaS रेते Beet रते काय्येकारणमूते ॥ ९ ॥

० ्ानमितिश्रेषः। गृणे गणविथिष्टबद्धेः asig कर्मवि- शिष्टबद्धेरभावात्‌ गणकम्यापेक्ता न तद्भतबुद्धिः, afe we गणा, मवा ag कष, येन तच विग्रेषएलेन भासेतेति भावः॥८॥

मनु WORT: स्फुरणाहुणवद्धा ANGI च कथं म गुणकम्मपेचेत्याशद् प्रकरणान्तरमारभते।

समवायिन दत्यभिचानात्‌ सम्बन्धस्य कारणतामाड तथाच गणे गुणएसमवायाभावात्‌ कमसु क्मसमवायाभा-

वि गुणकर्म विश्येषु yaad गयकम्मपकारकं प्रषक्-

श्वानं म विद्यते कुत इत्यत खड गयकम्माभावात्‌ Way अखकम्माभावादि््ंः, वयाचाभान्तस्य ACCUM न सम्भव- सेवेतिभाव tach

मनु गुखकम्मैषु years विष्िदटबदडधो faitea- छागस्य हेतुत्वात्‌ गुखकम्मन्नागदद्मायां Tang afefas- बद्धिदुव्वारेवेत्यत खाइ |

A समवायिनः ऋैत्यसमवायिनः Aer खक्रूपात्‌ Wags: ० ~ aN A

खङ्रूपात्मकविष्रवणनदधेख ऋत सुकरूपवति West बुद्धिः

< अध्याये १ अआडिकम्‌ | २६५ wo द्रव्येष्नितरेतरकारणाः॥ १०॥

Saw न awa wane विगेषणएल्ेन, विशेग्यत्वेन awa, एवश्च aa शङ्क दत्यादिप्रतोते शेत्यसमवायस्य शत्यगणस्य VHA Ty च कारणत्मिल्युक्ं तथाच विज्नेषण सम्बन्ध विशेषण तजन्नानार्नां विशिष्टप्रत्यकलप्र्माप्रति कारणलमिति तेन gar स्वे सिद्धति ॥ < ॥

मनु यथा घण्टावानि्यच aI दरयन्नानम्‌, तया- ऽयं WAT, श्रयं करम्मदव्यादावपि द्रव्याविेषणकमुद्धा द्र य- बुद्धिः कारणं तथाच aria प्रथमतोद्रव्यबृद्धि नं स्यादि- व्यत AE |

aga दतिगेषः। खमन्नानानन्तरकालोनमपि कुभ-

fae गुक्ताऽयभिति saeufatafaat प्रत्तप्रमिति भंवति wad शुक्तरूपवत्वगङ्षरूपबद्धी कायस्य खुक्रूपप्रकारकप्रच्तपमा- कस्य ACMA LAU, तथाच समवायसम्बन्धेन खुङ्गरूप- प्रक्षारकप्रत्यक्षप्रमां प्रति Wea युकरूपश्चानश्चदइयमेव तन्बमिति गुणकम्मेस गुणकम्मेरूपविष्धेवगविर हात्र aga. र्कप्रन्तप्रमितिरितिभावः। समवायसम्बन्धेन Aaa तन्न- वाखचनगाय ot समवायिन cantata ne i नन ae घट इतिप्र्यच्तानन्तरमयं पट इति vad यत्र जायते AT USM wows कारणं तत्पन्वेवर्नित्वात्‌ तथाच घटश्चानं विना gems कदाऽपि न स्यादिति तटद्याशङ्कं निर- स्यति।

ad

AN e वशेविकदश्नम्‌ |

So कारणायागपद्यात्‌ कारणकमाच्च घटपटादि- बुद्धीनां कमो न देतुफलभावात्‌ ॥ ११ ॥

SW न स्तम्मन्ञानकाय्ये wae gal प्रति वि्रेषणला-

योगात्‌॥ ९० ॥

नमु घटपटादिबुद्धौनां क्रमो Tad mag कायं

कारणभावचरित एवेद्यत ATs |

कारणक्रमाधीने घटपटादिबद्धोनां क्रमा, न ₹ेत्‌-

फलभावापघ्ोनः, कारणक्रम एव क्यमत ATS कारणा- amauta agit Grav प्रतिषिद्धमतेा माना-

fae

व्येषु WAracarawanefanswnxseiag अनिवरे- तरकार्णाः न पस्स्पमरकारणाः, बुद्धय इति Goats तचाच wae पटश्वानपृन्येवत्तित्वेऽपि निवतपुव्वैवत्तित्वाभावाग्र कारणत्वमितिभावः॥ xe तन्वेवं WT धटच्नानमेव कथं न पटमालम्बते काग्थकारब- भावमन्तरेण तयोः कमस्यासम्भवादिग्यत चाह | | घटपटादिबद्धोगां कमः पौन्बापययेरूपः म रेतुषलभावात्‌ न maaan किन्तु तादृशबु्धकारणानां घटपटादि- ५५ ५ ॐ € € कि zr ° सत्निकषादीमां क्रमात्‌ पानापय्थात्‌ चकाराऽनक्षमवागपद्यं स- = ~ ~ सिनाति Gaqara: “HA” शव्यनन्तर याननीयः, TTY घट- पटादिबडोनामयौगपद्यं तत्कवारुबानां सच्धिकवादीनामयेोगप- e A द्यादित््ः, ax तु घटपटस्निकवषादीमामस्तियोगपद्यम्‌, तज युगपदेव सच्िछछद्यावत्पदा थविषयिशी समुङाजम्बबाल्मिका ~ शै A e बड त्पद्यते इति कारणयोगपद्यात्‌ काशयोगपरद्यं कषारया-

< अध्याये २ Siena १६९

we afgarcararafa न यौगपद्यम्‌, चदि तु कारणयेामपद्ं MAN कायथयोगपद्चमष्यापद्येत, तथाच युगपज्‌न्नाना- मत्प्तिमेनसोलिङ्मिति बङ्मच्येतेतिभावः। tfa ओश्रादूरे वेगेषिकदधचापसकारेऽष्टमाध्यायस्छ प्र यमादह्िकम्‌ ॥*॥

वि° क्रमात्‌ काय्योक्रमख्ेचपि बोडव्यम्‌। बद्धः प्रथमतादिविधा अनुभूतिः खाति, खनुभूतिरपि काशादमते दिविधा प्र्च्ठान- मिविभेदात्‌, प्रत्यच्तमपि ज्राग्जादिमेदेन afyd, सविकल्पक- नि्न्विकल्यकभेदेन च दिविधं लाकिकालेकिकमेदरेन दिविध, अनुमितिरपि केवलान्वयिकंवनयतिरेक्छन्वयव्यतिरे(करूपनि वि- धानुमागनन्यत्वात्‌ चिविधा, atzare स्चेयत्वादित्यादिकं केव- खाग्वग्यनुमामम्‌, एथिवीतरेभ्या भिद्यते गन्धवत्त्वादिव्यादिकं aaa. श्यतिरोकनुमानम्‌, खन्वयव्यतिरेकानुमानन्तु पर्न्वतावश्िमान्‌ धू- मादित्धादिकमिति। समतिश्ोपेच्तानातसकनिखयाधीनसमानाका- स्कभावनाख्यसंसखकाराधीना खकविधेव, पकारान्तरेणपि बलि- दिविधा प्रमाऽप्रमाचेति, तदति तत्मकारिका बद्धिस्तत्ममा तद- भाववति तत्मकारिका बित्तदप्रमा, संग्रयनिखखयमेदेनापि बडि- दविधा, तचेकधभ्मिणि विखडभावाभावप्रकारकन्चानं संय, तदभावाप्रकारकं तव्कारकं चानं तत्रिखयः, Tad atew- Was पदश्चानस्धले च तदुत्तरं लिङ्परामर्त्पन्यैवान्‌- मिति भवति wnat दिविधं प्र्क्तमनुमानगश्धेति यथाथानुभवख् प्रमा तच्चाग्रे Cases TAA TGA: ॥ १९

- इति खीजयतारायतकंपच्चानन-भटराचार्यं.प्रयोतायां कगा- दङ्जविटते अदमाध्यायस्याद्यमाङिकम्‌ । ०।

६९०८ वैशेथिकदश्रंनम्‌।

ख आ्रयमेष त्वयाङृतं भाजयैनमिति बद्यपेश्षम्‌ । nee

vo प्रात्यक्िकस्य सविकल्पकस्य नि्व्विकल्यकस्य च wie निष्यत्तिविधिमभिधायेदानों विशिष्टवैशचिष्चप्रद्यकममिधा- त॒मेकदेश्रमाडह। ufaas वस्तनि तावद यमिति बुद्धिरुत्पद्यते, fared च वस्तुन्येव इति, क्रियायां खतन्त्राऽयमितिब्द्धिमपेच्छ त्वयेति कटंलोपरक्राबुद्धिः, करणव्यापारविषयत्बुद्धि- मपेच्छ रृतमितिकन्मबुद्धिः, wi भुजिक्रियायां कन्त प्रयोजकसखायमितिबृद्धि मपे च्छ मेजयेति, नियोाच्यनिया-

वि afafanefem अपि काचिद्रडया wasters |

यमेव इति, अयं घट रष पट xfer sates बडधि- विष्रेषककम्‌ इदमेतदोः प्त विषये शक्तत्वात्‌ VEEN बडि- स्ताटृश् चाने विग्ेवणम्‌, युद्मच्छम्दस्य खजन्धनाधा यतया व्कुर- भिप्रायविषये शक्तत्वात्‌ त्याक्तमितिवाक्यजन्धं चानं बडिभि- प्रेषक भाजयेनमिति डदमर्य॑वोगशब्दजन्धद्चानमपि प्रवा त्कबद्धिविष्रेषकम्‌ अतर ““विद्यामयेनं विजयां ware” इति भट्िकाग्यम्‌, यदा उक्तस्य VITA इदम्‌ शब्दस्य Carew: तादृशस्य च पूव्वा्मन्नश्राब्द बोधविषयनोधकत्वात्‌ TATA जडिविष्रेषडकमेवेति, प्िव्यबयुत्मादनाथं कतिपयप्रयोगपदप्र॑न- मिति ॥१।

+ बेेषिकमते भब्दशिङ्कानुमितिरेव भाब्दवोधः।

cee २ हिकम्‌ | Bde

Geo दृष्टेषु भावाददषटे्भावात्‌.॥ २ ॥ श्रथ इति द्रव्यगुणकर्म्मसु ॥ ह ॥

खण Rate विषयोऽयमितिबृद्धपे्मेनमिति एवमन्बदपि

बुद्यपेकमूहनोयम्‌॥ ९ ॥

अन्वयव्यतिरेकपरिच्छद्यमेवेतदि ल्या |

uzisafafaag: सन्निरृषटो विषयः, एष इतिबृदधे fa- weersta बुद्यारूटे विषयः, लयेतिबुद्धः सन्निरुष्टः क्ता विषयः, रतमितिबृद्धेः aw विषयः, भाजयेतिबद्धे नि- योज्यनियेोक्रारौ विषया, एनमितिबुद्धे शदुभयव्यापारो विषयः, खचि भवति तदेताद्भ्रो बुद्धिरत्पद्ते, श्रद- टेषु तु विषयेषु मेता बुद्धयः प्रादु्भवन्तीव्यवयव्यति- रेक गम्यमेवेतदि व्यथः te tt

TIFT प्रकरणान्तरमारभते।

एतेषां इ व्यगृणकश्मणामच्यंमामतवं तेन तेन विधिमेक्घ

विम रख्तेषां पदानां ्रानघटितधम्मावद्छित्रे ्रकिरन्वयव्यतिरेक- TTA | fey Way wrefcauarsfentafaaaa, भावात्‌ श्दमादिश्ब्दप्रयागस्य सत्वात्‌, HTT GMlda wrrafea- ummafeatataaad, अभावात्‌ तादृश्रप्रयोगस्यासन्चात्‌ बुदधिघटि वधम्मावच्छित्रि रव तेवां wfafcad: ॥ २। ्ंपदपरिभाषां cata |

अथं डति शब्दा गरयगुखकम्मंसु वत्तवे खच वचर पारिभाषिक, 3B

३.७५ बशेषिखद शनम्‌ |

ख° द्रव्येषु पश्चात्मकत्वं प्रतिषिद्नम्‌* ॥४॥

ge तेन तेषु faq वेभेषिकाणामथं इति परिभाषा, श्र्थपदेन | चथाणामपल्ितेः, तदु अ्रकदेवा चार्यः “qarerad- ज्रब्दाभिसेयत्ञ्च'” दति ॥द॥ ` ग्रकरणान्तरमवतारयति। xafafa दरव्यपदाथनिरूपद्प्रकरणमपलच्यति प्र- व्यसाप्र्यचाणानिद्यादिद्चण न्रगोरादोनां पञ्चाद्मकलं पं्चग्धतात्मकलवं प्रतिषिद्धं निराङृतम्‌। war रीरस्य ग माना प्रहृतिकलं तचा awargrat च्राणादोनामिदि- याणामपि, तेन तषां प्रतिभिषतगणया इकलं सिध्वतोति भावः॥ ४॥ यदयंमिदमारभं तदा i

("००० ग्रीणि पणि य)

fac trata तु “रूपरसगन्धस्यश्रौः एथिव्यादिगणस्तदथोाः"' इति

DAV UTA UY TUG, खतः पशेन्धिययाद्ेष TY-

स गुणेष्वपि winery परिभाषान्तरं समानतन््रसिडम्‌ । ₹॥

किमिग्धियं किम्पह्नतिकं किमथंगराहकमिव्यभिधादुं पीढं

स्चयति।

nag जव्यनिरूपबदध चेष wean पश्चभत प्रतिकलं प्रति-

fax facrad तथाच शरीरादिकं किञिदपि गव्यं न पश

भूतप्रशतिकं किनयेकेकभूवप्रकतिकान्येव सन्योजि श्रसीरागे- स््ियाजि चेतिभावः॥ 8॥

९ * प्रदिदद्िमिति देषः; कचित्‌ कनिन्‌ पुखके न भ्त |

< Wwe २ Aisa | ९०९

स भुयस्वाद्‌ गन्धवच्वाज्च एथिवो गन्धत्नाने प्रतिः Te

Se warwraastafa गन्धज्नानं घ्राणं तच एथिवी एयि- वीमाजं प्रतिः उपादानकारणम्‌, कुत एतदित्यत ATE गन्धवत्वात्‌ नहि गन्धवत्‌ निगेन्धेनारभ्यते दत्युक्रम्‌, गन्धव- स्वश्च वहिरिद्धियाणां प्राद्यजातीयगणवत्वनियमात्‌ सि- द्धम्‌, तरिं पार्थिंवलयाविन्रेषेऽपि शरोरावयवामराणीं ग गन्धव्यञ्जकलं किन्तु घ्राणस्येवेति gata इत्यत आर गयस्वादिति दतरद्रव्यानभिग्तेः पार्थिवावयत्रैरारमलमेव यस्तं पारिभाषिकश्चे तट्‌ ग्डयस्ं समानतग्छेऽपि ॥ wi

इड्ियान्तरेऽपेवदतिरिश्ति।

वि wd mafed गुखेषु natures एचिवीमाचप्रङविकसखे- याड | न गन्धस्य श्वानं प्रच्छ यस्मात्‌ ana भाणेखियं तच, v- चिवी ene, vats: समवायिक्षारबम्‌, arena जलादधनभि- भूतभागार्ग्यत्वात्‌ गन्धवश्वाच्, रसाद्यय्राइकतवात्‌ Haley न जलाद्यारव्पम्‌, WATS UCR सम्बन्धेन WATCH. त्वादिति फलिताः, तथाच stated पाधिवं रूपादिषु मध्ये TAT WAM वु्ुमगन्धाभिन्नकषटतादिवदित्नु मानेन प्रास्य एयिन्युपादानकत्वं सिध्यतीतिभावः, रतश्च स्पषटार्थमना-

क्म्‌ ॥ ४।

क | दङ्ियान्तर मप्येककभूतप्रह्ति कमिव | 8a 2

Ree वैश्रेविकदर्णनम्‌|

Ho तथापस्तेजवायुशच रसरूपस्पयशाविरेषात्‌॥ ६४

ख. रसमचचल्दगिद्दियाणां wafaftfars:, तेन यथा- SS रसमादोनामवादरयः प्रतयः, तत्तत्रतिनियतार्थया- कलात्‌, wate नियमे यस्मेव तन्त्रम्‌, रसादि मलत्वे च दखनादौनां ग्राद्यजातोयविश्रेषगणवत्वनियम एव प्रमाण मिद्यक्रम्‌, एवञ्च विश्विष्टादृ हटा पग्दी तकणं्र्कुखवच्छिना- मभोदेश् एवम्राचम्‌॥ ६॥

इति ओशाद््रे वेेषिकद्नरेपसकारोऽष्टमाध्यायख्छ दवि- तीयमाङ्िकम्‌॥ ° ॥

समाप्तख्चायमष्टमाऽध्यायः।

जि रसप्रष्ये रसने खापः प्रतयः, eave wofa तेजः, परकृतिः, स्पश्रग्र ये त्वगिद्धिये वायुः प्रकृतिः, रसमेद्ियादीनां रसाेकेकमाचय्राइकलत्वात्‌, रसगन्धस्यद्रावि्रेवादिति काचित्वा रिपिकरप्रमादप्रयुक्षः wiser कथद्िदयंसकमगेऽपि वेज- इत्वस्य हेत्वकयनेन सन्दभेविरोधोदुव्वार Tafa, रसनादीगां गली यल्वादिसिदिप्रकारः प्राकप्रदशिंत रखवादरमोयः।॥ ६। इति ओजयनारायड-तकंपष्चानन.भटराचायं-प्रयीतायां क- micgufacat खद्माध्यायस्य दिती यमाडिकम्‌।

६ समाप्रखायमदरटमाईष्यावः । ॐ ।

€ अध्वाये ९ ष्थाङिकम्‌ | RoR

we क्ियागुखष्यपदे शभावात्‌ प्रागसत्‌ ॥ १ ॥

० संयोगसमवायान्यतरसन्निकर्षअलाकिकप्रत्यकल्निरूपणा- मन्तरं तदितर प्रत्यासत्तिजन्ययाकिंकाले किकप्रत्यचयुत्पा- दनफलक नवमाध्यायमाडइ)

काथंमितिरेषः, प्रागिति arate: प्राक्‌, काय्य घटपटादि, waa तत्का a दधजमकाभावप्रतियोागोव्यचः, wa Ug: क्रियागुणव्यपदे शाभावात्‌, यदि तदानौमपि काय्यं घटादि खदेव स्यात्‌ तदा क्रियावक्लेन WaT च व्यपदि श्टेत,ययो त्पन्ने चरे चटस्तिष्टठति घट खलति खूपवानयं gua घट इत्यादि प्रकारेण व्यपदिश्यते ग तथात्पन्तेः प्रा- गपिव्यपदेभराऽस्ति तेन गम्यते तद्‌ानो मसन्निति,सच ग्युद्यमा- नेषु वोरणेषु *योच्यमानेषु तन्तुषु चक्रारूटार्यां दि कुखा- छादिव्यापारषु श्रनुवन्तंमानेषु भविखत्य च कटः: पटोघटो- वेति साग्व॑लाकिको प्रत्यचप्रतीतिः, चचृविस्एार णानंम्तरं जायमामलात्‌, AY संयागसमवायान्यतरघरिता प्रत्यास- fara प्रभवति,तस्मादि द्धि यसम्बद्ध विशेषणता प्रत्यासत्तिरच

fae हेरम्नाम्बापदडन्द्रं निधाय Wage | कायादनवमाध्यायं विड्णामि areas श अभावप्र्चमनमिधित्स॒मूमिकामाइ | घटादिकार्यं ~~ ON ~ घटादिशाथ खोत्पत्त प्रागसत, क्रियाया गुखस्य च व्यपद्‌शस्य व्वद्ारस्याभावात्‌, ष्टे जते यथा घटस्िषति घटखलति

9 द मामेष्विति कचित्‌ qe |

Res बेद्धेषिकद शमम्‌

S° AMA, भग चान्धोन्वाअथः स्यां विशेषतां तस्मतीतिः waitat च विेषशतेति we fatqwar fe तद्‌भयखरूप- मेव उप च्धषट प्रत्य यजयनयोग्यं ae प्रतोतेः weal wea तदुक्रं न्यायवान्तिंके “qaqa च fatqefara- भावः” इति, aera प्रागभावः प्रतियोागिजनकः, गहि चरे जाते स एव चरख्छदामोमेवेत्यद्ते तच कारशान्तर- सत्त्वेऽपि कारशवेक खमनुखियमाखं खप्रागभाववेकखमेवा - गसन्तमरंति, तद टोत्यन्तो ख एव घटः प्रतिबन्धक रति चेष्तहिं प्रतिबन्थकाभावलेन तख कार कलमवच्छनोयम्‌, मन्‌ यदि घट एव ASIAN घटे TE तदुक्ना- पल्तिरिति चेल azarwerfa तदिरोाधिल्वात्‌ गहि fa- राधिखत्नकाखेऽपि विरोषखन्तरप्रादुभाव दूति, नञ्जबयो- दशहूतोविरोषो सेन भालाञ्ननवत्‌ समावकाखोगत्वं खात्‌ fa तरि काखटतस्तथाच कथमेककाखा वखाविलब्धवेत्‌ ॥ Wee

श्रभावाग्तर प्रतोतिबखसिङ्माइ।

fae घटः wraranfe क्रिवाजुबखवहारो मवति Tay न वथा व्यवहार Cau, Wa: सत्वां वादानिरख इति, घटात्यतते ys घट प्राजभावचस्तिषतोति सच पतियोामिजगकः कचमन्धथा का- रयान्तर सन्ये उत्यद्नस् न पुनदत्पादः, दडेदानीं चटा भविष्य तीयादि sergafa पाजभाये मानमिवि॥९॥ ध्वं सरूपेाऽभागेाष्वखीन्वाइ |

€ qare ९ ाङिकम्‌। ROE

छ सदसत्‌ AR असतः कियागुखव्यपदेशभावादथीान्तरम्‌ ॥ ॥ ३ ॥ ड यथा कारणव्यापारात्‌ पृष्व प्रत्क्लामुमानार््यां कायं

fae

wren प्रमोयते, तथा विनाशक मद्भरारेव्थापारान- mit सदेव कामे घटादि ददानोमसदिति म्रत्यचानुमाना- भ्यामेव प्रमीयते, सचायममावेाष्वंष दति area, भवति दि चटोनषटोष्वसल ददानीं ज्ुतपुब्वौगकारेनालीत्या- दिधोरितिभावः५२॥

ममु घट एवावस्थावि्केषे ध्वंसव्यवहारं करोति गतु चटाद न्यस्तस्य ay इत्यत ATE |

सदिति खचजेषः, WIA: सत्‌ WHAT, कुत इत्यत ATE क्वियागृणव्यपदेजाभावादिति afe प्रध्वंसकाख्ेऽपि aia

सदपि षटारिकायें मुदृरप्रहारानन्तरम्‌ सत्‌ aaa च्व सप्तियोामीग्यः वच्ाच uct नश्छति चटोध्वस्त xanrfe- पर्ब्चसि डे ष्व सात्मकाऽभावोऽप्यस्लोति भावः ॥ २।

मनु मुद्ररप्रहाराबन्तरःं तिराभूतः सन्‌ ada घटस्तिषवि वाहश्नाब्द्याग्वितो घट रव ्वंसगशेवहारविषय इन्त UY |

असता qatar किवागुबलपदेश्राभावात्‌ जियागुब- खवहाराभावाव्‌ wae इति सावधारमं तच्चाचावन्तंमानस्येव कियागुक्पदेन्नाभावो afe मुद्रप्रडाराबम्तरःं wants

९०६

qo

A ante कदग्रनम्‌ |

TaTAT WS

० घटः, WA चट, CATH Byars चरः, चट मानयेत्या-

वि

दिव्यपदेशस्तदिते वेधम्यादसतः सदथीान्तरमिति॥ 2 ti

प्रागभावप्रध्वंसो साधयिलाऽन्यान्याभावं साघयितु-

माइ |

aa सदेव घटादि श्रषदिति mafgad aa तादाद्वा- भावः प्रतीयते भवति हि अ्रसन्न्चागवात्मनाःश्रष्म गारा

MAT, असन्‌ VST STARA, अघटः पटः, WATT, Wa रश इत्थादिप्रतीतिः, तदस्यामश्वान्योन्याभाववान गैः

पटान्यान्याभाववान्‌ घट इत्यन्यान्याभाव एव तादाम्या-

श्यामा घटोदृश्छते इति यवहाराशाकानां वस्माडंसव्यवहार- विषणा न चटस्लस्यावत्तमानत्वाव्‌ किन्त॒ अधान्तरम्‌, घटादन्ब खव ध्वंसनामा जन्धाभावडति।॥ ३)

भेद रूपाऽभावोाऽप्यस्ती व्या |

सदपि घटादि भूवणादौ खसत्‌ खन्योन्याभावप्रवियोमि भू- तलं न घट इव्यादिप्रतीतेः, नन्‌ घटवति भृते कथं घटस्यान्धो- न्याभावः श्धास्यति प्रतियागिरूपस्य घटस्य विरोधिनः सत्वा- दिति tage कचित्‌ अभावं प्रति येम केनापि सम्बन्धेन ufaarfaat बिरोाधिता, तथा सति समवायसम्बन्धावद्डिन्नि- प्रतियागिताकष्टायन्ताभावस्यापि ूतकेऽसत्वपसङ्ात्‌ किन्त प्रतियागितावच्छेदकसम्बन्धेनेव प्रतियोगी भावस्य विरोधी तथाच न्धान्धाभावस्य प्रतियामिवावच्छेदकः सम्बन्धस्तादा-

ध € अध्यायं १ ाहिकम्‌। yee

Be यश्चान्धदसदतस्तदसत्‌ ॥५॥

० भावापरनामा भासते तदच तादाद्ये प्रतियागितावच्छेर- कम्‌, प्रतियोगगिखमानाधिकरणञ्चायमभावः, भवति हि चटा न waefafa प्रतोतिः, नित्यञ्च, कदाचिदपि az- पटयोस्तादात्म्यासम्भवात्‌॥ ४॥

WIA चतुथंमभावमत्यन्ताभावाख्यमाइ।

अतः पब्वक्रादभावचयात्‌, यदन्यदसत्‌ तद्त्‌, ALA- म्तासत्वम्‌, श्रसदित्युभयच भावग्रधानोनिद रः, तचेकमस- दुदेग्छमपरमसदिधेवम्‌,तथाचाक्राभावच्रयभिन्नो योऽभावः साऽत्यम्ताभाव इति पर्यवसन्नाऽथैः, AT प्रागभावस्य उन्त- रावधिकत्वम्‌, प्रध्वंसस्य पब्ब वधिकलम्‌, अन्यान्याभावस्य प्र-

fro wren शव तेन सम्बन्धेन च घटस्य खस्मिन्नेव सत्वेन भूतलादा- वसक्वाततच धघटान्धान्याभावसत्वे न काऽपि विरोधः, खयसान्या- न्याभावोऽग्न्ताभाववित् रवेतिगेध्यम्‌॥ 8॥ च व्यन्ताभाव साघधवति। अत उक्कादभावच्रयादन्धद्‌ यत्‌ खसत्‌ Urata, aay, wanted भावप्रधाननिर्‌द्धाऽयम्‌, खअन्यन्ताभावाख्यमिति तु फलिताः, यश्चा यन्ताभावस्तुरीयाऽभावः सदातनख, प्रति- यामि त्रागभाव ततध्वंसास्नय खवाच्न्ताभावस्य विरोधिन, र क्तघटे waa रूपं नात्ति श्यामधटे cH रूपं नारलोतिप्रतीती

च ध्वंसप्रागभावाववगाङेते गत्वन्ताभावमिति प्राचः, मव्याख 3 ५

७८ au fan az |

छ* श्रसदिति भूतप्रतयक्षाभावात्‌ भृतस्मतिर्विराधि- WTA ॥ & ॥

ख तियोगिखमानाधिकरणएतमत्यन्ना भावस तु जितै धमर्ठ- मतखतुर्थाऽयमभावः॥४५॥ इदानीं प्रकरणान्तरमारभते तच We तावत्‌ म्र व्यच्सामगोमाइ | श्रसदितीतिकारेण प्रद्क्षाकारं ज्ञाममारह, तेनाखन चरः, गाचटः, ध्वस्त carat चट इति प्रत्यश्प्रतोतिरस्ि तच दृष्टामोाविरोाधिप्रल्यचवदिति विराधिनाषरादोर्यया

fae ध्वंसप्रागभावयो नौाव्न्ताभावविरोाधित्वमते ध्वंसादिकालावष्डे- देनाप्य्न्ताभावेो वक्ष॑त णव, TA yas पून्वंमपसारितं घटादिकं पुनरानीतं AT घटरकालस्याभावसम्बन्धाघटकत्वाहृटसश्चकाष्वे ब॒ चटान्ताभा वबद्धिरि ताडः, Ary यव भूते पुने घटादिकं सितमथापरसारिवं पुनरानीतश्च ततरत्पादविनाणशणाली साम- यिकनामा aga: संसर्गाभाव शव प्रतीयते नाव्न्ाभाव- Prin ten अभावचतुखयं qary avery sarcafa | असदिति waa घटः agra: wires ranfeuars fatifimaqay प्रतियोगिघट प्र्च्चवत्‌ अनभवसिडं खा- किकसत्रिकषं जन्धश्चेयेः तच च प्रतियागिप्र्य्तं चच रादिसं- येगजन्धं भवंसप्रबन्षन्तु चश्षुरादिसंयुक्तविशेवबता जन्बमिवि-

€ qare ९ ्वाङिकम्‌ | १७९

ख ° तथाऽभावे भावप्रत्यक्षत्वाञ्च ॥ ७ ॥

उ० Ue way तथा तप्मध्वंस्स्यापि, तच कारणमा wWA- प्रह्यल्लाभावादिति तस्य उत्पद्य विनष्टस्य aziz: प्रत्य शाभावात्‌ एतेन योग्यानुपलयिमार, ay चायं तकः award, aes घटेाऽभविश्यत्‌ गतलमिवाद्र च्यत मच दृष्यते तस्माक्लास्तोति, सहकार्यन्तरमाइ wawatcia aaa प्रतियोागिनाघरादेः सतेरिति पअतियोाभिखरण- ama tl ६॥ प्रागभावे प्रध्वंसप्रत्यच्ताप्रकारमतिदिशन्नाह। सामान्यवाश्यष्ययमभावश्नब्दः प्रकरणात प्रागभावपरः, यया Wes WGN तया प्रागभावेऽपि, कुतः भाव-

fae विष्रेवः, अपरमपि विश्रेषमाइ भूतप्र्यक्ताभावादिति भूतस्य अतोतस्य प्रतियागिनोघटारेः प्रब्षस्याभावादयोग्यान॒पलम्भ- रूपात्‌ कारबात्‌ भूतस्य खतीतघटादेः Ya: खर यातमकात्‌ प्रति- योगिक्लानाच्च जायमानमिति पुरगीयम्‌, तथाच ध्वंसप्र्यत्ं प्रतियोग्यनुपरलय्िजन्यं ५तियागिच्चानजन्यश्च प्रतियागिप्र्च्तन्तु म तचा इतेऽपि विद्धेव रतिभावः, च खूतित्वमविवद्ित many विबक्ितमिति aaa) रवश्च घटादया यचा प्रचन्त सिद्धास्तथा TEE खपोतिभावः॥ | प्रागमावप्र्च्तमप्यनयेव सेव्या भवतीव्याह | अभावे पामभावे सामान्यवाचरकश्नब्दस्य विश्ेवपरत्वात्‌, तथा

gay, TU we इद्ियसनिकणयोम्यानुपलयििप्रतियेगिचानेः 39०2

Bce वेेविकदश्र॑गम्‌ ।

ख रतेनाघटोऽगारधरम्म व्याखखातः॥८॥

Se VEGA भावस व्युद्यमानवोर णादेः WBA प्रत्य चेष विषयोक्रियमाणएलत्वात्‌, यदा भावस्याधिकरण्खय भ्र तियोगिनख्च प्रल्यत्तलात्‌ योाग्धलादि त्ययः, संसा भावयर- ऽधिकरणयेोग्यतायाः प्रतियागियोाग्यतायाख aware, चकारात्‌ प्रतियेागिद्धरणमुक्रञ्च तके ससचिनेति, ्रना- रेरपि प्रागभावस्यानन्तस्यापि ग्रध्वंसस्यावसख्ाविश्नेषमाजे TAVAA ॥ © ॥

अन्योन्याभावस्य प्रत्य्तामाइ | एतेनेति प्रतियागिस्मरणाधिकरशग्रदणप्रागुक्रतकाम-

वि" ward जायते तथा प्ागभावेऽपोल्थः| नमु प्रागभावस्यागा- दित्वात्‌ कपाशादिसंयोगजमनादतिपुन्बेमपि कथंन प्रागभावस् प्र्च्तम॒क्तानां कारणानां तदानीमपि सम्भवादिक्त Vw भाव- प्रन्तत्वादिति भवत्धस्मादित्धपादामे घस्‌, भावखरमकारबसा- मयो तेन प्रयतं यस्य aw चरमकारसामयीय्श्चत्वादि- तिफकिता्ः तथाचोक्तख्ले चरमकारणसामग्यभा वान्रप्रागभा - बप्र्यद्चमितिभावः, अतीखियस्य वाय्वादेः प्रागभावस्य vay. बारणाय चकारस्तेम च प्रतियागियोग्यत्वं सम्‌शितमिति मन्त- खम्‌ ॥ ७ ॥ GAA MIA प्रत्तं भवतोव्याह | घटः पटः, खगो र खः, THA सुखमिव्माद्याकारकाऽन्योन्वा- भावप्रत्ययेाऽपि रवेन प्रभ्वंसप्रागभावप्र्यक्षथमेन area:

€ ध्याये १ Arisa | ace

we fafaufa, योग्यानुृपलम्भः wale समानः, चकार उक्र समृखयाथः "अधमा दत्यतोदधियस्यापि धस्य सुखज्ञानादा- वधिकरणेऽन्यान्याभावस्य प्रत्यल्लतां वदन्‌ अन्यान्याभावग्मद प्रतियागियेग्यता न तन्तं किन्लधिकरणयेाग्यतामाचं aa मिद्यपद शयति, कथमन्यथा स्तम्भः fant: न भवतौति पिश्चाचान्यान्याभावः Gal ग्टद्येत, स्तम्ात्मतया पिशाचान्‌- पलम्भस्य तदन्ान्याभावग्राइकलात्‌, तस्यानु पलम्भस्य प्र- तियोगिखत्वविरोधिलात्‌ स्तम्भे पिश्राचताद्‌क्ये सत्यन॒पल- आमुपपन्तः) मनु पिन्नाचताद्‌ाक्यमिह न प्रतियागि, कि- म्तद्धिं पिशाचः, स्च wa वत्तमानेाऽपि गृरलवन्नापल- भ्यते दति तदनुपलम्भः प्रतिय गिश्वविरोधो न भवतोति चेन्न प्रतियोग्यनुपल मभवत्‌ प्रतिय गितावच्छ दकानुपलम- स्याप्यभावय्रडकार णतवात्‌, नन्‌ प्रतियेगिलग्रडाघोनोाऽन्य-

वि कथित इति समुदिताः तथाचान्योन्याभावपत्यच्तेऽपि रङ्िय- सम्बद्धविग्रेवखता प्रतियाग्यनुपलम्भः प्रतियोागिक्ञानद्ेतानि का- स्खानि, xara परः विषयेष यत्‌ संसगाभावय्हे प्रतियागियोा- Ue तनम्‌, ्न्यान्याभावय्े त्वधिकरययेोग्यत्वमिति धम्मैस्या- तीग्ियत्वेऽपि Beet योग्याधिकरये तदन्योन्याभावस्य wad निसाबाधमवेति, यत्त॒ संसमाभावयरे प्रतियोग्यधिकस्णाभय- योग्यत्वं तन्धमिति afeqa aa समीचीनं, तथा सति पाषाणे सरभाभावस्य, गुडे तिक्काभावस्य, वायो रूपाभा वस्य, खाकाश्े AMAT शब्दाभावस्य च प्र्च्तानुपपत्तस्वततदधिकरबानां

RER वेशेषिकदशरेनम्‌ |

Bo श्रभूतं नास्तीत्यनथन्तरम्‌ ॥ € १

se mura: अ्रतियेगिलश्चान्यान्याभावविरदहात्मलं तत- खान्यान्णभावदयदाघधीन -एवान्यान्याभावग्रड्‌ दति चेन्ना- fuacurafaaa ज्ञायमाना wa एव प्रतियोगिताव- चछदका ag पम्रतियोागितावश्छेदकलेनापि तद्‌ यदन्त मिद्युक्रलात्‌ ॥ = ॥ HY CATA MAAN SATATS | wafaeta नास्तीतिप्रतीति ष्यैषमालम्बते wad aifwafa किन्तिदं नास्तीतिमातेाल्ेखिनी प्र्यचप्र- तीतिरत्यन्ताभावमा लम्बते, श्रभ्धतमिद्युत्पाद विनाश्रानाख- aaa लोातयति, ्रमथान्तरत्रमपि तदभिप्रायकमेव, यथा जले पएथिवीलं गासि एयिर्यां a जलत्वमिति, यदि

fa. वत्तदिद्धियायेोग्यतवात्‌,खतरणव त्वक्संयक्तकालविश्रषतया वायु- waa पच्लधरमियेः खीकछतमिति sau: ॥ < ॥ अव्धन्ताभावस्यापि प्रयत्तमा'इ | भूतमिति नास्ति भूतं wats यत्र pee ताटृश्रम्‌, नास्तीति यत्‌ प्र्च्तम्‌,तदनथन्तरम्‌+नाल्ि विषवयतयाऽथान्तरम्‌ अखबन्ता- भावभिन्ं ध्वंसादिरूयं यथ तत्‌, CHAS श्यामे नाख्लीतिप्र्चते भूतस्य शयामरूपस्य . विषयतया व्तंमानत्वेन aes श्लाम- ध्वंसविवयकम्‌, वायो रूपं नास्तीति प्रक्षष्ठ म वाये पूप

€ खध्याये ९ चखाङिकम्‌। RR

° fe अखावयविनि ष्यिवौलं स्यात्‌ उपलभ्येत ate भ्यते तस्माक्नारतीतितकपरस्कारोाऽजापि द्रष्टव्यः एवश्च यदस यत्न न कदाऽपि भविव्यति नच कदाचिद्धूतं तद्य वस्हनखचत्यन्तामावेोमन्तव्यः । शतभविग्यताख तच ॒प्र्वंसप्रागभावालम्बम एव तच्राधिकरणे नासोति- Waa । अतएवायमाल्यन्िकस्वेकालिक दृत्यमिघीयते hen

wa गेहे चटाभावानात्यन्ताभावः कद्‌ाचिन्तच घर- सत्वात्‌, मापि प्रागभावप्रध्वंसा, तयाः शमवायिकारण- माचटत्तिलात्‌, नाथत्पादविगाश्शीलाऽत्यन्ताभाव va, रात्यन्तिकञ्चोत्पादविनाश्रज्ञोलदधेति विरोधात, नापि च तथे एवायं संसर्गाभावः, तस्य चेविष्यविभागव्याचातादि- व्यत ATS |

वि° रूपं विषयोकरोति, तस्मात्‌ agae न ष्वसविषयकं किन्त्वत्य- नाभावविषयकमेवेति, भूतयपदः भविष्यताऽप्युपलच्तकम, तेन ata Th रूप नास्तीति प्रागभावपत्ययस्यात्यन्ताभावाविषयक- त्वेऽपि न aft: ॥ € । ननु भूतलादा aT Yat चटोस्धितस्तताऽपसारितसतदानौँं घटोनास्लोति प्रत्तं न प्रागभावध्यंसादवगाशते तयोः समवा- यिकार्बटत्तित्वनियमेन भ॒तलादिदेशे;सक्वात ATA MATT वम्‌, तस्य नित्यत्वेन woawarasfy ताटृग्रप्रत्यच्चप्रसङ्ात्‌ TUT तादृश्प्रयच्तस काविषय इत्याकराङ्कायामादह |

३८४ aa fancy |

ख नासि धरो गेहे इति सताघटस्य गेडसंसगप्र-

Wo

fac

तिषेधः ॥ १० ॥

गेरे चटस्य यः daa; संयो गस्तस्य प्रतिषेधः, सच यदि कदाचिदपि म चरस्दाद्यनम्ताभाव एव, भविव्यतः प्राग- भावे शतस्य प्रध्वंसाभावः | afe चरटसंसगेा we नास्तोति प्रतील्या भवितव्यमिति चेत्‌ प्रतील्या भवितव्यमिति काऽर्चः, यदि afaqaat प्रतोव्या भवितव्यमिल्छयापादना्थस्तरष्टा- पत्तिः, श्रय तदुःहेखिन्येति, तदा Te इत्यधिकरणेाशेख- स्मेव संसर्गेहेखपययैवसाग माधारलस्छेव धम्मेसम्बन्धाकारलात्‌ तत्‌ किं घट स्त चास्येव, wejafa aise समवेतः संयु- कोवा ATE: समवेतघरस्य तराभावात्‌, म दितीयः संया- गस्य मिषेधात्‌, rad घटादीनां केवलान्वयितवप्रसङ्गः, aq- संयेगसमवायान्यतर स्यैव wa निषेधादिति चेन्न तदुभ- यनिषेधसधेव घट निषेधात्मकलात्‌, तत्‌ किं चटक्षतमं-

सतः पुव तच वन्तमानस्य घटस्येव गेदसंसगंप्रतिषेधः Te संसर्गाभावः तदिगरे्ोऽव्न्ताभाव इति तु परमाः, नास्ति मे घट इति प्र्यच्चविवय इति समृदितद्धवायेः, तथाच वादश्र- प्रयच्छे घटाव्यन्ताभाव रुव ॒तक्षत्कवालीनगेषशादचातमकेन खरूप- सम्बन्धेन भासते, घटकाले तु तादृग्रसम्बन्ासत्वात्र तदव्न्ताभाव. बुडिरितिभावः। केचित्त मास्ति Ie घट इति wae विष- योाघटस्य गेदसं समं प्रतिषेधः गे ङ्त्तित्वाभावः खच घटापसा-

€ wend १ wife | कय्पर

च ° anges ae, येन चटसंधो गणिवेधो चरजिषेधः सात्‌, तत्‌ किं चर स्तत्‌संयोा गसमवायावेकं ad, चेन तसदिधिरोव घट विधिः खात्‌, महिता चच निषेध्येतेतच घटाग्वये येन कवलान्वयितवं तख wa, तथाच यस्य याविधिस्ततिषेध- एव afady इति wat चटस्य समवायितया भेरेऽत्यन्ता- wa Ua, सएव AE UST नास्तीतिप्रतीतिविषथः, कपाले संयोागितयेव, एवं सति केवलान्वय्यत्य न्ता मा वप्रतियागि- तया घटोाऽखन्‌ स्यादिति चेत्‌ भवेदेवं यदि संयागितसषम- वायिवारभ्यां सब्वैचासम्‌ स्यादिति॥९०॥

fae स्णकालोनचघटात्मकेन खरूपसम्बन्धेन घटोऽबाधित र्वेति, नच

चट डति प्रथमाऽनुपपत्तिरनुयागिनि सप्तम्याः संसगाभावनेोधे amenteta ary प्रातिपदिकायंस्यायन्ताभावनाधस्यल रव UTA als SHIT AU THWAS सप्तम्य थाभावस्य घटे भानात्‌, | मचाचास्तीति कियायाः कु्रान्वयः, नं चेत्‌ तदा चटो न रत- इग्यारा दिवचनादयनुपपत्तिः, घटे चेत्‌ नज चस्य घटां fata. तावच्छेदकतया भानं न सम्भवति न्यथा म घटः पटल्िष्ट- तीव्यादिप्रयागस्यापि साधुत्वापत्तेरिति ae नजयप्रातिपदि- काथाभावस्य विषेव्यतावच्छेदकतया भानासम्भवेऽपि बयुत्यत्नि- वेचिन्येख wre छ व धाभावस्यास्तिक्रिय! विष्टेव्यतावच्छेदकवि- धया भाने बाधकाभावात्‌ । aera नास्ति WE घट xa- भिलापप्याजकत्वं ताटश्पत्यच्तस्याबाधितमेव वादृशणब्द्‌ जन्य बाधलमानाकार कत्वस्य तचाप्रयाजकल्वादित्याङः ॥ १९० ॥

लो किक स्निक्षवं wares परोच्यानाकिकयोागजसनिकव- 3D |

Brg बेरेषिकदश्रेनम्‌।

qo श्रात्मन्धात्ममनसोाः »संयागविश्षादात्मप्रत्य- BA ॥ १९ ॥

go aad भावाभावविषयकं सीकिकप्रव्य्ं freq यागि- nerd निङ्पयितुं म्रकरणाम्तरमारभते। ज्ञानमत्पद्यते दतिथेषः, दिविधास्तावद्यागिनः खमा- हितान्तःकरणा ये युक्ता दत्वभिधीयन्ते, ्रषमाहितानः- करणाञ्च ये वियुक्ता इत्यभिधोयन्ते, तज य॒क्राः साात्‌- कन्तंये वस्तुन्यादरेण aatfaura निदिध्यासमवन्तः, तेषा- मात्मनि खात्मनि परात्मनि च ज्नानमत्पद्यते श्राक्मप्रत्य- मिति RIT NaS: साखात्कारविषयोा यज्ज्ञाने तन्तथा यद्चणस्रदादौोनामपि कदाचिदात्यज्ञानमस्ति तथा्वि-

fac जग्धं प्रत्तं ब्यत्मादवयति। erase: संयोगविष्रेवात्‌ योगणधम्मंसहटतादात्ममनः- संये गात्‌, खात्ननि बद्यारम्मे za सति “ararsarefesfa:” इतिकेाषात्‌, बद्यारम्भयन्रजन्धायां चिन्तायां सद्यामितितु ate तार्चः, GAIAM खात्मनः परातमनाच wae, भवतीतिरेषः। खसाकिकसद्विकधंस्तावच्िविधः सामान्यलच्तशान्नानलच्तबा- यागजधर्म्ममेदात्‌, तच येागजधन्मीायागाभ्यासजनिता धम्म faa: अ्रतिपुराणदिप्रमाण्कः, साऽपि दिविधः वक्कयुन्नान- रूप्यो गिदेविष्यात्‌, त्र योागाभ्यासवग्कतमानसः समाधिस- मासादितविविधसिडियुक्त इत्युच्यते खयमेव विशिदटयाग वत्तवा-

* सच्चिकषेविद्रेषादित्यपि कचित्‌ पाठः ।

९ ward १ आङ्िकम्‌। qe

Qe तथा द्रव्यान्तरेषु प्रत्यक्षम्‌ ॥१२॥४

ws: द्यातिरचछछतलात्‌ तद शत्कर्पमिन्युक्रमात्ममगसोाः सन्निक-

षेविशरेवादिति arrearage ्रात्ममनखाः सन्निकर्षे विभ्रेषस्स्मादिद्ययः॥२९॥

तत्‌ किमाक्मन्येव युक्तानां wrt तत्‌ कुतः बार्ववन्यमि- Qa STS |

जा गमुत्यद्यत इति प्रकरणायातम, तयेति यागजघ- ष्मागुग्टहोतेगेव ANAT, TATMATY waaay मनसि वायु- दिक्काखाकाेषु, द्रव्यपदेग तद्धतगुणकर््सा मान्यानां वि- ेषपदाथेस्य समवायस्य प्रत्य चगतस्यापि गुरुलख्ितिखाप- कारेरात्मगतसख्यापि जोवनयोानियन्नभिवििंकल्यकभावनाध- ओधम्मोटेः संहः, सामग्या योगजधर्ापयरख gaara अन्यया ASMA न भवेत्‌ ॥ ९९ ॥

युक्रार्ना प्रत्यकं न्नानमभिधायेदानीं वियुक्रानामाइ।

fae form caged) सुनाना विषवद्ाङत्तमागसोाध्यानसद- काराभ्िखिलपदाधौनां साक्चातकन्ती, खताटृग्रगुन्नानमभिपेवै- TS GAT NWA ~ ~e TRRTETETH यामिन नम्‌ यागनधम्मबात्ममाचस्य BTS : qa. रत्वमनुपपत्रमत खाइ | उक्तयागजधम्मेसत्निक्ीन्रा्माजे प्रकतं किन्तु अन्तरे एथिव्यादिव्वपि gary भवतीत्थंः ॥ १२॥

युन्नागस्य TAQ TAS ACTH | 3D 2

ese ` वेद्धेगिकदभ्ंनम्‌।

So श्समाहितान्तःकरणा उपसंहतसमाधयस्ते- वाश्च nes i

Se अखमादितान्तःकरणा Tae व्यास्यानम॒पसंइतस- माधय दति, यदा कथयमस्माहिताग्नःकरणा Cya राह खपसंइतसमाधय इति उपसंहत दृरोषटतः समाधिनिंदि- ध्यासमात्मका यसे तथा, a fe समाधिप्रभावादिकरणध- wr अकिमाद्याः wees दूरञ्रवणायासेद्ियसिङी- UHI: समाघावप्यलंप्रद्ययमासादयम्तः ““तावदेवाख् चिरं यावन्न favre wu wr” रत्यादि रूतिखमधि- गतघछठत्यान्तराभावाः मागमाजस्य कन्त॑व्यतामाकखलयय तेषु तेषु प्रदेशेषु इोपापदोपादिषु तेन तेन जन्मना तुरङ्गमात- ज्विदङ्गसुजङ्गादिना यावदेव चिर यावदेवषिमामुदभा- वेन च पू्व्वीपान्तान्‌ कब्मोाशयानुपञ्चञ्ञ्हे तावत्‌ Waa भिरपाया मिरित्याकलयन्तः खकलम्ेजातं यागज- धर्मबलापदडितडियश्क्रयाव्यवहितं विप्रश्च प्रव्यची- Barn ९२ ॥

वि असमाशितान्तःकरडाः खसमाहितं समाथिरह्िवम्‌ wa: करदं येषां ते लया, षसं ङतः समापितः eweliva: समाधि- Yea समाधेः फलं विविधाः सिडबस्ता सेासृत्पद्राख्तादश्चाः ये य॒क्राखछेषाममि आमनम्‌ अन्येषां Kerang va? भवतोति समृदिताथैः, THIS CMs ष्यागापेरा, THe पले तु WI. नामक समाध्यपेन्ठा गख्छीविभावः ॥ १९ ॥

€ ware ९ afar | Bre

We तत्‌समबाथात्‌ कम्मेगुखेष ॥ १४ ॥

Go

ममु म तावन्तेषु मागसं श्चामं मगसावहिरखातमग्व्यात्‌, मापि वहिरिद्धियजन्यम्‌, तेषां सम्बद्ध वन्तमानार्थेग्राहिलात्‌ यथायोगं ङूपोद्धवादि सापेचलात्‌ ्रालाकादिसव्यपेचला- खेत्या््य कषुचित्‌ परारयेषु प्रत्या सन्िमुपपार यन्ना,

भ्रत्यकषश्चागं जायते दूतिग्रेषः। भातिकानीोद्धियाणि यदि अन्निकषंमण्न्ते तदा परमाणाकाश्रदिककालस- Haag गणसा मान्येषु मनः संयेागिखमवायात्‌ Catz ये- वु च कायबयृहापभोगायापग्टहीतनानापष्डमनःसंयोागात्‌ तत्‌संयुक्रखमवायात्‌ तन्त्द्रव्यमृणारिषु शज्चानमृत्पद्यते, एतच्चापपत्तिसोकय मनुरुष्या क्रम्‌, TBAT away मन- सि च योगज एव wal: प्रत्याख्तिस्तत एव खव्वोनुपप-

. न्तिन्ान्तेः, श्रगस्समुद्रपामं दण्डकारण्निग्याणञ्चाच दू-

छान्त; WAS ||

fire

ननु Karat प्यच्छसम्भ वेपि eae योगिनेऽमु पपन्रमेव गखादौोनामन्नानादत ATT |

तस्य यागजधम्मंसहछटतमनःसंयागस्य, समवायात्‌ AMTHT- मयोः कर्मच गणे च प्र्च्चसुत्यद्यते इत्यथः, अचिन्त्यो; at. गजधम्मपभावः, यदलेनागस्यमुनिः पारावारः पी, सोभरिख काय्यं परिग्रहीतवान्‌, afew दिलीपस्य खरुभिशपं Nida, Te a षदार्चसार्थसाच्तातकारसभ्याद्ं

Ree वेेपिकदश्रंनम्‌। `

Go आत्मसमवायादात्मगुखेषु ॥ १५ ॥

se तत्‌ किं खकोयबुद्यादिव्वपि मनसा Zarate

करसमवाय एष प्र्यासन्तिः, ATE 1

यागिगां wad ज्ञानमुत्पद्यते दति प्रहतम्‌, ्रात्मसम- SAAT TEST संयक्रसमवायादेव प्रत्यकं ज्ञानमुत्प- wa ऽखदादोनामिवेति म तज सज्िकषं कमरापेखेत्ययः, तचेख्ियारयसज्िक्त्पन्ञमव्यभिचारिश्चानं लाकिकप्रत्य- चम्‌, BUI वा, साशात्वये गिज्ञानं प्र्यलमिति लोकि कालकिकसाधारणम्‌ ॥ ९१५ ॥

इति Mare? afew sve? गवमाध्याय- ष्याद्यमाङ्िकम्‌।*॥

बि° नासम्भावनीवमिति, कम्मेग्‌ खेत्यपलच्चयं सामान्धादिकमयपि बा.

ष्यम्‌, श्वं सामान्यल्तयाच्चानलहजारूपालाकिकप्र्यासत्ति- गन्धं प्र्चमप्युह नीयम्‌ ॥ १९ ॥

तत्‌ किं योगिनां लोकिकप्रवच्चं ग भवतीतत खाइ ।

QIAN मनःसंयुक्तात्मसमवायात्‌ खात्मगुकेषु खा- mufugertaqay wit सकिकमपि प्रब्चं भवति वत्‌ सामग्या इत्तत्वादिति समुदितनिष्कषंः ॥ १५ ।

इति खीजयनारायब-तकंपश्चागन-भट्ाचायं-प्रगीतायां क. बादसजविषतोा नवमाध्यायस्य प्रथममाङ्िकम्‌ ॥ ‰{॥ `

* सजसंस्छारं दूति क्चिम्‌ पाडः।

€ अध्याये ₹ डिकम्‌। १९१

we RAS काय्यं कारणं संयोगि विराधि समवायि

Wo

fa खेक्रिकम्‌ ॥ १।

तरेव पृव्वाद्िकं यागिप्रत्यक्षमयोागिम्रत्यकश्च कारणतः खरूपतेः wquagq निरूपितम्‌, प्रमाणं दिविधं yare Sfragfa यदविभक्रं aw खेङ्गिकमिदानों निरूपयि- तुमपक्रमते ।

ज्ञागमिति प्रखतम्‌, लिङ्गाज्नाते afga वयाभ्िविषिष्टः TaN fara, तज वयार्िरका, यल्िषाधयिषाविरोधिप्र- माणाभावा यच सतं प्रति पच्चः, aed प्रमाणं साधकं बाधकञ्च, तदुभयाभाववतः पर्चलात्‌, महि साधके वाध- कं वाप्रमाणे सति कस्यचित्‌ संशयः सिषाधयिषा वा, च्रत- एव शन्दिग्धसाध्यधम्मा wait सिषाधयिषितसाध्यध्छी धर्मी वा पच्च दति प्राञ्चः, उत्पाद्यसाध्यव्लानिणयनिवत्यसं्न-

यात्यत्तिप्रतिबन्धकमामलावच्छिन्नाभावा aa wae cia

feo

इदानीमनुमितिरूपां «fe पसीचितुमारभते।

faya व्याक्तिपद्चघम्म॑ताविशिटेन जनितं wat afer प्र. याजकत्वं vars वा citar, श्थात्िविणिरपच्चधम्मता- waaa wrafafs तु afeara:, नंच परामण्ंपव्यक्तमपि पराम्जन्यमिति तचजातिव्यापिः, वद्िसाध्यकपरामश्चापादाने आालकादिविधेयकान्‌मितावव्यापिखेति ae Mewes. सिप्र्च्तासमवेतजातिमश्वस्यानुमितिलच्तबले area, खति- खादथ wt जन्धान्तविशेवडम्‌, we पराम्रजन्यात्ा- MAMAN तद्धावतादवस्यमिति are अक्तिविशिरप-

३९२ ` जैरेषिषदश्र॑गम्‌।

wemanrufas:, सिषाधयिषाविररषरषछतसाधक माभा- भावा aw स ay tia केचित्‌, एतत बाधस्छखेऽपि प- लता, तदेतदनुमानमयुखे LEAR, तदेत THE धौ - लिङ्गमिल्युक्रं भवति, faery Tariana wa at यदन्‌- भवरूपं ज्ञानं जनयति तहेङ्गिकं तदुक्रम्‌, “श्रम्‌ मेयेन सम्बद्धं प्रसिद्ध श्च ached | तदभावे ठत भाख्यव तशिङ्गमनमापकम्‌" ॥ इति i एतेन लिङ्गमेवामुमितिकरणं नतु तस्स परामशः aw निबापारल्रेनाकरणलात्‌, faye तु सख एव Bare: | यत्र धूमादेरतीतत्वमनागतलं वा तच कथमनुमितिरिति चेन्ञ साध्यस्याप्तीता मा गतवयेोस्तचामु मागात्‌, TIA प्र- तिबन्धात्‌ अरतीतलमनागतलं वन्तंमानलञ्च wea न

वि" चधम्मेतानिखयत्वमाचावद्छित्रजनगकतानिरूपितजन्यत्वस्य नि. वे्नोयत्वात, ख़ृतिजनकतावष्डेद ककेटो उपेच्तान्धत्वस्याधिकस् सत्वेन तादटृशजनकतायासताट्‌ एजिखयत्वमाज्रा वद्ड्त्रत्वाभा- वात्‌, नच तादृश्रजन्यत्वमपेच्य खमृचन्यत्वमेब ल घवाधिवेश्रयि- वुमुचिवमिति are यथासभिमेशन gaviniae खमुबन्यत- afore शच्तवान्तरत्वादिति यदा eared परिचावकं निबे- शरत यत्किथिदन्‌भितिशयक्वेश्द्यक्षित्वेमेति seu वापिः Yaa, पश्तधम्मंताच पर्लतावडग्मिव्तिता, पक्ताच धाचां मते साध्यजिखयनिवर्व॑संश्षयरूपा. तस्य विररोव्यतासम्बन्धेन पन्बेतादो awa, श्या चाग्यंमते सिषाधयिषा wea, वस्याख बिष वाविशेबलम्बन्धेन पदनिरत्वम्‌, femafeawd सि-

€ ware 2 afeea | ९९१.

° fafad aa कथमन्‌मितिरिति चेत्‌, ग कथञ्चित्‌, तख areata सन्देहात्‌, पुव्व परदिनयोः सच्ननि खये we- feaq सन्देहे कथमनुमितिरिति चेत्‌ तदिनावच्छिन्नधू मादिना तदिनावच्छिन्नवज्यारेरनमागात्‌ तथेव व्याप्तः कारशलवावधारणात्‌, Waa कथं धूमथरमादनुमि- तिरिति Wa व्याप्तबेग ज्ञातस्यैव faye ज्ञानख्छ च यायाथ्थायायाश्ीभ्वामनुमितेस्वाद्ुष्वात्‌, अन्यथा तवापि कथं तच पराम: करणं UIA, अ्रतोद्ियलिङ्गखले पराम- wea तद जन्यतया कथं agraafafa wa तस्षक्नानि- ग्यीरकव्वरूपच्तेमिकखाधमतायास्तत्र व्यापारवघटकलात्‌ अन्यथा Wass अवणारेव्या पारलानुपपत्तरिति, का- ग्यालिष्गात्‌ ९मालोकारेरम्बाञ्चनमानं, कारषादपि यथा

वि घाधविषाविरु्विशिदसिद्याभाव रव पवा, वस्य च खप्रवि- योमिविगव्यत्वसम्बन्धेन पन्वंतादि त्तितवम्‌, अनुमितिरतुतातु qua खात्मनिर्प्रा सच्छे त्यवधेयम्‌, र्तादृश्रपक् ताया uvia परि चायकतयेव feast नतु विद्धेवबतयेवि संच्तेपः। तदेतत Stee wr fafad पव्वंवत्‌ श्रषवत्‌ सामान्यतो- tues, तत्र Ge कारं तदत्‌ afeyan, te कारे तदत्‌ तच्िङ्कम्‌, खामान्तोदृ्टं काययेकार बमित्रलिद्कमिति Rawhide स्येदमिति, स्य साध्यस्य xe साधनं का- ग्येमिति खवदारो यत्र भवति खात्‌ कामयेलिङ्कं यथा चूमा- दिखिङधेन बद्यादेरनमानम्‌, wad कारबमिति कारलिङ्धकं

वचा मेधोन्नविविद्धेषेब डद्धेरमानम्‌, कायकारवभित्रणिङ्क- 3 E ।

Ree

—

वेेविकद शं गम्‌।

बधिरस्य भेरीदष्डसंयागविशरेषात्‌ अ्रब्दानमानम्‌, यथावा धार्मिकस्य यथाविधिवागलानाच्नुष्टानाद्धकंखगाद्ग- मानम्‌, यथाविधिकारीयाद्यनष्टानादा वषानमामम्‌, पयःपृणंन्ार खन्यमानप्रवाहादा जखनिःसरशामुमानम्‌, उपरि टष्टिदरंनादा ATISHAAIAA, सचायं कायंकार- वभावलचण एकसम्बन्धः प्रकारदइयेमेाक्रः, संयागिनः WH Te दक्ष॑नात्षगिद्धियानुमानम्‌, विरोाधिनाविस्णुष्णंताऽरे- दंंगाजद्याटा्ग्तरितनकुलान मानम्‌, खमवायिना wat- GAT तत्सम्बद्ध तेजाऽनमानम्‌।। ९॥

नन्बव्यापकमिद्‌ परि सदयाम्‌, नहि चन््रादयेन समद्र- WATE: जखलप्रसादेनागस्योादचश्य कुमद प्रकाञेन श्रा दयस्यचतुट्‌ःशनसजादयेनापरचतुद्‌्रनल््रास्तमयस्य रसेन wre ङूपविरेषेणं वा रखविग्रेषस्यामुमानमनेन dys इत्यत ATES |

eq यत्‌ सामान्धतोदृष्टं तत्‌ विविधं यथा लाहसंयोगिगा सुव farafega उदूखलादो संयोगेन शाडस्यान्‌ मागम, तथा AR- शविरोधिस्फर्यद हिविग्रेषदण्रंने गुस्मायम्तरिव नकुलस्यानुमानम्‌ र्वं बद्भयानयागिकसमवायप्रतियोगिरूपवङिसमवाग्बब्स्पर््न भन्ेनकपालादो व्यादेरनमागमिति ॥ ९॥

BAMA सामान्यतेदृङत्वे एथिवीलादि ना अखल्वा- aaa पद्मस्य विकासेन दिगस्यागुमानं कुमदविक्षासेन cH न्धा GAT रस्ादिना ALIA YE Fare विग्धती we. ih ।

2 ware 9 खाङ़िकम्‌ | १८४

ख° WSS काच्यकारणसम्बन्धञ्चावयवाद्भवति ॥२॥

Je

fae

्रख्येर भित्येतावदेव प्रयाजकं भवतीति, Wea साधनगस् धूमादेरिदं साध्यं व्यादि यदाऽ व्यापक वश्यादे- रिदं era धूमादि, तथाच व्या्यलयहमातरं तन्तं नतु का्णेकारशभावादिरपि, ननु wees तदि परिष्या- गमतग्छमत WE काग्धंकारखसम्बन्य इति, अनेन साकं सम्बन्धा कर मप्यपखल्यति wang च विषयिलक्षणा तेन सम्बन्ध इति सम्बन्धापन्यास cae: | कुतस्तदपन्यास- इत्यत We ्रवयवात्‌ CHITRA उद्‌ादरणमाचात्‌ War- पे पञ्चमी, तेनादादरणमनरष्य काय्येकारणभावादेः सम्ब- ASIA दह दशने साह्यादिदश्ंने च भवतोल्यर्यः। एवश्च खाभाविकसम्बन्धश्लिवं qaqa, स्ाभाविकल- चाने पाधिकलम्‌, तख प्रत्यक्षाणां केषाञ्चित्‌ साध्यायापक- लनिख्यात्‌, कंषाञ्ित्‌ साधनव्यापकलनिञ्चयादेवानुपा- faa waa, अ्रतोद्धियाखाश्च प्रमाणसिद्धानां कषाञ्धिद्‌- भयव्यापकत्म्‌ उभयाव्यापकलं साधममाजव्यापकलं साध्य माजाव्यापकतवं वा,तचाद्ये साधनव्यापकत्वात्‌ दितौये साथा.

आस्य sua साध्यस्य इदः साधनं चाप्यमिति ware fea भवति, काययकार्याभ्यां सहितः सम्बन्धः काग्यकारय- सम्बन्धः सम्बन्धपदमपि मत्वर्यौयाचप्रन्ययेग सम्बन्धिवाधकम,

> oN ° अवयवात्‌ प्रतोकात्‌ लेकिकविष्रेवात्‌ लेक्िकविगश्रषमधिकत् fay 3८2

Red

Wwe

वेशेधिकदश्ं नम्‌ ।

व्यापकलात्‌, चतुर्येऽपि साधनव्यापकलादेवानुपाधिलं निखेयम्‌,ढ तो येऽपि व्यापकस्य तक्मा जव्यापकलानुपपन्तिरि- ATS तु कथं तक्माचव्यापकलभिव्यच तकाऽगुसन्धेय एति

ठ खये गलेमलादि गाऽनु पाधिलमध्यवसेयम्‌ | भविव्यति

कथिदजापाधिरितिशड्ापिशाचो सकलखविधिगिषेधव्य- वहारानाख्कन्द तीत्य नादे येत्य पाभिकलनिञ्चयसरवात्‌, उपाधिशलक्णं व्यात्भिखचणद्योक्तम्‌ । तचखागमानं डि- विधं ara wade, तच खाये खयमेव व्यातिपक्- धर््तयोरन्‌सन्धानात्‌, पराञ्च परोदोरितन्यायजन्व- व्या्भिपक्तधर््ताज्नानात्‌, arg द्रतीयलिङ्गपरा म्नप्रयो- जकञ्चाब्द ज्ञा गजनगकवाक्यम्‌, तद्‌ वयवाख्च TY, तचावयवलं ठ तोयलिङ्गपरा मर्थ॑प्रयाजकनश्राब्दश्ञागजनक शाब्द श्चानजन- कवाक्यत्वम्‌, तानि च वाक्यानि प्रतिन्ञारेदठदादरणापनय- निगमनानि, aw प्रतिज्ञा उदे श्चागमिव्यन्यूगानतिरिक्- विषयकन्राष्दश्ञानजनकं न्यायावयववाक्यम्‌, Wy प्र

तसाघगगतपञ्चम्यन्तेान्यायावयवः, उदाहरणम्‌ प्ररत-

fae

साध्यसाधनाविनाभावप्रतिपाद कान्यायावयवः, उपनयसखा-

भवतोति समदितार्थः, तथाच wer aw fey तत्‌ WHIT, areca यज fey तत्‌ पुव्बेवत्‌, सम्बन्धि काय्येकारबमिन्रं सा- we यथाकथब्वित सम्बन्धविशि्टं यज लि तत्‌ सामान्धता- द्टमिन्यक्षानुमानागां Taras रखवान्तभोव इति भावः, = SN १४ wafae कन्बयच्यसिरे fale EN येतु कोवलाग्वयिकेवलरयतिरेकछन्धयव्यतिरकिभेद नानुमानस्य च-

€ quae 2 afeaa | REO

Wo रतेन शाब्दं व्याख्यातम्‌ ॥ ३॥

ee विनाभावविशजिष्टख्य रताः पच्छवैशिण्प्रतिपादरकोा न्याया- वयवः, निगमनन्त॒ og प्रतसाथ्यवेभरिष्चप्रतिपादकन्या- थावयवः | एवश्च प्रवन्त॑ते न्यायः, च्ब्दाऽजिल्यः, हतकलात्‌, यद्‌ यत्‌ aaa तद नित्यम, अगित्यवव्याणषतकलवांखा यम्‌, तश्मादनित्यः। एतेषामेव प्रतिन्ञापरेशनिदरंनानसन्धा- ARTA TIMI anfanret संज्ञाः, wae वाद- sufaawrat प्रट्तिप्रकारण्डलजातिनिग्ररस्थानलक्त- शानिश्च afafatizsevarfa ue ti प्रमाणाम्तराणि सीङ्िकेऽन्तर्भावयितु प्रकरणान्तरमा- Tua | श्राब्द अ्रब्दकरणकं ज्ञानमिदमिति यश्नेयायिकादोना- मभिमतं तदध्येतेन लेद्धिकलत्ेन लिङ्गप्रभवलवेनेव व्याख्यातं यथा व्या्चिपच्चधताप्रतिसन्धानापेखं लोङ्धिकं तथा शाब्द्‌- मपि, तथाहि एते पदाथाः भियः संसगंवन्तः आ्राका-

feo विध्यं बगयन्ति तेविद' खच दयमन्धयेव Mags, तद्याखानन्तु ग्रज्यगर वभयाच्राद्धावितमस्नाभिः॥ २। WATS STATIN | “AN (24 N 1 $ : स्तेन afyawaauds शाब्दः WNT चानमपि ered कथितमित्र्थः नेयायिकप्रम्टतिभिरग्बयनेघनामकं परबच्वानुमितिभिन्नमनुभवरूपं चामं मन्धते, वेशेषिकमतेतु ग

ges वेेधिकदरशंगम्‌।

ख° भरि मद्धिः सारि तलात्‌ गामम्बाजेति पा्थसाथंवत्‌, त- afe आआकाङ्खा दि मन्यदकदम्बस्मारितलं पदाथानां मिथः- संसगेवक्ववयायं ग्टहीलेव संसर्गवत्वमनमिनोति किं we- गीयप्रमाणभावेन शब्देन, गम्‌ नदीतोरे पञ्च wera सन्तोत्यनाप्नवाक्ये व्यभिचारान्ेद मशमागमिति चन्न श्रा भाक्ृलनापि fatqura, wae हि प्ररतवाकार्थगाचर- यथाथवाक्या्थन्ञानवस्वं नलप्रतारकलमातरं तच्च वाश्यार्य- प्रतीतेः पय दुग्मिति Sq श्रब्दप्रामाश्यवादिभिर- पि व्यभिचारिश्रब्दव्यावन्तंकस्ापराक्रवस्य गाह्ललेनाजिभत- लात्‌, तेषां प्रामाश्छग्णाथं तदपेचा ब्राष्दन्तु जानं तद्‌- यदमन्तरणाण्यपपद्यते तवतु यादृशं fey तादृ श्रग्ररण- मावश्ठकं व्या्यन्तवाप्ताक्रतलविजिष्टमिति चेन्न ्रयमचाथा- मदति सामान्यतो weve, नन्वजेति प्रटतसंखगें इत्येव was तया च पुव्यंमशक्यमेव तट्‌ ग्रणमिति चेन्न प्रकरणसमभिव्यवदहारादिमाहाक्यात्‌ सामान्यत चाप्तत- निखय सम्भवेन खिङ्गनिखयसम्भवात्‌, कदाचित fadar- देऽपि वाष्यादो धूमधर्णेवामुमागप्रटृन्तेः । मन्येते पदाथाः

fac तदङ्ोकषारः, www पदा्थ॑संसगेस्यामुभितिरेव भवति, तथाहि ओरखीतिवाक्छखवान्तरः ओरस्तितावाम्‌ खधम्मिका- खित्वाग्धयनोाधानृकूलाकाङ्काञ्रयपदस्नारितल्वात्‌ घटवत्‌, afe- पदसमभिव्ाङतमेःपदस्ारितल्वाडा Tadley गतु शब्द जन्या fara, पद्ानामेकवाष्तापञ्नत्वङ्ूएसम-

€ ध्याये २ arfena Ree

we twat एवेति वा साध्यम्‌, सम्भावितसंसगा दति वा, नाद्यः अनात्नोके व्यभिचारात्‌, न दितीयः योाग्यतामाच- सिद्धावपि संखगानिचयान्निष्कग्यप्रटत्यनपपन्तेः, योग्यता- arg पव्वमेवरेतु विशेषणत्वेन maa किमनुमामेनेति vq नियमस्छेव साध्यलवात्‌ आपाक्लेन farqure म व्यभिचार दृत्युक्रलात्‌, Taare raft तदूत्पाद्य- संसगावगमप्रागभावः स च सखदर्ूपसक्नेव Vaasa चख सं सगं ज्ञागख waa भावादन्‌ मानवे यथ्यैमिति चेन्न नहि संसगावगमप्रागभावमाचजमाकाङ्कं ज्मः, किं तदि सारि- ततदाकिक्नाविनामभावविशिष्टम्‌, तथाच वििषणांग्रन्नानादे- वाकाङ्काया श्ञागात्‌, afe तावदेवाकाङ्काऽख्िति चक्र विमलं जलं नदाः कच्छे मद्िषखरतीत्यवापि मदीक- च्छयोर विनाभावसत्वेनान्वयबेोधापन्तेः नोलमुत्यलमित्यज् मोखेत्पलयोरविनाभावाभावेऽपि तदारिक्तयो द्रव्यगृण- योारविभाभावसम्भवात्‌, यदा पदस्मारितगेचरा fame- वाकाङ्खा श्रभिघ्ानापय्यंवषानं वा तयापि तज्त्रानमा- AWA ज्ञायमानकारणे च्चानोापथहव्यभिचारिवैलचात्‌

fac fuerquafaad विना न्यायनयेऽप्यन्वयनेधस्यानुत्यश्था पु तस्यावष्छकलत्वात्‌, नच feat भाविनि वा चटचच्चरादै अभिचारः, खाथानुमाने खरूप्रसत सस्या किञ्चितकररलवात्‌ रक- विधब्भि चार यड सण्वेऽपि खधन्यविधव्याभ्भिनिखयस्य सम्भवाच्च समानप्रकार्कलयेव वमिचासय्रस्य व्याक्षिधीविसधित्वात्‌

gee - वेरेषिकदश्रंमम्‌।

ख° व्याभ्रिवत्‌, श्रत एवाननखयगिखयविरदडा वा, बाघधकप्रमा- Wal वा, सजातोये TAA वा, इतरपदा्थंसंखगंऽपर- पदायनिष्टाव्यन्ताभावाप्रतियोगिलप्रमाविश्रेखलयं वा योा- ग्यताऽस्ह, तज्ज्ञान मावश्चकम्‌, श्रा सन्तर ्यव्वधानेन खरण- SUA BTA way, संसं ख संखज्यमानविश्चेषारेव fawa- इति मानभिमतविश्ेषषिद्धिः। यदा uarfa veri खा- रि ताथेसंसर्गश्नानणव्वेकाणि श्राकाङ्खायाग्यतासन्तिमत्य- दकदम्बलात्‌ गामभ्याजेतिपदकदम्बवदित्यनुमानात्‌ ज्ा- नावच्छेदकतयाऽभिमतविश्चेषसिद्धिः। चन्त एतानि पदा- नि स्रारितायसंसगंवन्तोति साध्यम्‌, तत्‌ पदार्गां पदार्थसं- aiaw बाधितमिल्युपेचणोयम्‌, नच लिङ्गतया संसर्गज्ञा- पक्वमेव पदानां संगेवत््नम्‌, तस्वानुमानात्‌ wiafeg- त्वेन BATT | केचिचेष्टाप्रमाणान्तरमिति वदन्ति, त- चाश्यते चेष्टा इिविधा हतसमयाङतसमया च, तज रतस- मया अभिप्रायस्य शब्दं स्मारयति गतु संसगप्रमामपि जनयति लखिपिवत्‌, सखत्यारूढ; शब्द एव तज प्रमाणं ्रब्टख्य ख लिङ्गलमुक्रं नच WATT चेष्टाया श्रवान्तरव्यापारः,

fae अथवा गेःपदमस्िलवद्रोगे चर च्चामपुव्वकम्‌ afer FRU यन्नैवं तत्रैवं यथाकाशमिलेवं पदपशच्चकानुमान- मिति, यडा सामान्धत रखुवानुमानं तथाहि रते पदाथाः पर- सपर dana: आकराङ्कादिमत्‌पदस्मारितत्वार्ष्छेन मामभ्बा- गेति पदाथ॑सार्चवत, किंवा रतानि पदानि सारिवपदाचंसंस-

€ खध्याये २ आडिकम्‌। ४०९

खग रेष्टाममरेणापि शब्टादर्थप्र्ययात्‌ Bawa ह चेष्टा TANT: | TA कथमेडमूकख चेष्टाधोनोव्यवहार स्तस्य तजर समयग्रडाभावादिति tq तस्य चेष्टातः कथमयऽपि ana इति चिन्तमोयलात्‌ तस्यार्थेऽपि apfaaerat- वात्‌, WAVY तद्छाविनाभावय्रहात्‌ करितुरगयोरिव कञ्चाङ्गुाभिचातान्तकद्यवहारपाटवेपपन्तेः। श्रहतस- मयात्‌ या छत्याक्नयिनी, सा प्रयाजकाभिप्रायं सारयन्ती nary प्रवन्तंयति, नतु कुचरचिश्ममां जनयति, यथा wyatt लयागम्तव्यमिति अ्तश्नङ्कुष्वनिः प्रतिष्ठते, तथा यदा मया aerated तदा त्वयाऽसो ताङनोय दति तदा ताडयति,नतु किञ्चित्‌ प्रमिणति। ज्ञष्यग्वयिनी ल- छतसमया यथा दज्नागामङ्गुखोनामूर्कर खेन दरश्मश्या- मुद्राणां पुराशानां वा लया ज्ञातवयेतिकारकप्रधाना, खस्ताकुच्चनरश्नात्वया समागन्तव्यमिति क्रियाप्रधाना, तथाचानया चेष्टया पदाथा एव GAM: परं स्मार्यन्ते नतु तेषां परस्परमग्वयाऽपि बाध्यते, तदाघककटंकग्मादिवि-

fac गंश्चानपुन्यकाि ख्याङ्कादिमत्‌पदकदम्बत्वात्‌ TEA गामभ्याजेति पदकदम्बवदिग्ेवामु मानम्‌, मच वया्िक्नानविरुस्यसे कथं ताट- urafafafefa are तच विशिटगाधस्यानकोकासात्‌ तावत्‌- यदा थ॑स्मतितः परस्परं संसगावगाद्यजाकिकमानसप्र्यक्ता-

< ~ ~ ~ ~ oN तमकविशिरनाघधसम्भवाश्ज। रतन deisfa याख्यातति aq: |

a2 i 3४

9०२ वेचेधिकद शनम्‌ |

ख हेतुरपद्‌ थाखिङ्ग प्रमां करशमित्यनथान्त-

Wo

fae

THUG I | स

भक्तिवत्‌ प्ररतेचषटेकरेन्नानां जियतानाममावात्‌, तरिं संखगमाधमम्तरेण चेष्टातः कथं vafafrewt इति चेत्‌ संश्रयप्रतिभयेारन्यतरस्मादितिग्टशार, agra Varsha भ्र मामिति ॥ ₹॥ भम्‌ weg: कथं fey शब्दस्यापदेश्रसखभावलेन fay- भिन्नवादित्याश्नङ्काइ। अपदिश्ठते कणथ्यतेऽनेनायं इत्यपरे: अष्टः, सच रेतु- खिङ्कपय्याय एव, प्रमाणमिति खिक्विधया प्रमाकरणमि- व्यथः, एवं करणशब्देाऽपि efeanaare fey एव वर्ते, इयी fe करणगतिः, किञ्चित्‌ सल्िकषाधोन- nefu, किञ्िखाविनाभावबखप्रटज्ति, wee तु RUT a सज्िकर्वामाण्यविनाभाव tf कथमयं ममयेत्‌, Te तादमयतीति चेत्‌ agate ae wa तत्संसर्गे,

नत्र शब्दस्यापदेश्रपदवाच्यस्य कथं लिङ्त्वमपरेद्रस्यागमि- वज गकात्वस्योक्त्वादिति तटश्याश्ङ्गं निरस्यति।

quem यद्यपि परिभाषया Yara वर्तते तथापि आप दिश्यते कथ्तेऽनेगेतिययुत्पश्या शब्देऽपि स aid, wee जि- कुविधया जेद्धिकश्चान रुवद्धतुरिति, खनमितिप्रमितिकरयख waa, र्वं शिष्कविधया करबत्वमपि we ata, तथाच

€ खणष्धाय श ofsaa | 8०

wo अस्येदमिति बुदधपेशितत्वात्‌ ॥ ४ ॥

० तापि wea इति चेल तस्यानेकविधवलेन सङधतविषयभा- वामुपपन्तेः, पटाथेसद्तबलारेव वाक्याथाऽपि area cha चेन्न श्रन्यसद्धतेनान्योपशितावतिप्रषङ्गात्‌, अब्दस्मारित- सं सर्गलेन नियम इति रेत्‌ तथा रेतज्जिय मबखेनागु मास्व खगधावखरल्यात्‌, शद्धतस्यापि द च्छामाचलेनातिप्रसक्रलात्‌, द्रे च्छा गातिप्रसक्रेति चेन्न तदिनष्छामन्भरषापि गङ्गा दिपदान्तौराधुपश्वितेरित्यलं नेयायिकेषु टतयेति॥ 8 ॥

उपमानादोनामपि पराभिमतानां अ्विनाभावबल- प्रवठस्िकानां Sfea एवाम्तभाव दति प्रतिपादयितमाश। उपमानायापन्तिसम्मवाभावानामितिशेषः। Wa वथाप- कस्य ददं व्याष्यमिव्याकाराया बुद्धिः साजनकलेनापेरिता येषां ते तदपेलितास्स्य भावस्दपेखिततं तस्मादित्यर्थः आदहिताग्रिपाटात्‌ क्रान्तेन asmfe:, तारकादिपाढा-

fac Vqcuevifey vere करखमिखनथन्तरः रते ब्दा रकस्य जिङ्स्य बाधकाः aq हेत्वाभासमाचनोाधकाः रेत्वाभासस्यान- मुमापकत्वेऽपि wena म ॒काविदनुपपत्तिरिचाप्र- fea जान्तिमेहतीतिभावः॥ 8॥ डपमानादेरप्यनुमान वाक भेव इति प्रतिपादयति ।. स्य que साध्यस्य इदं साधनं खाप्यमिति बुडेगाऽपे-

श्वा सा जाता येषां awa, यातिच्रानसापेचलादिति तु फवि- 8 ४ 2

Wo

वैग्रेषिकदश्ंगम्‌ |

दितावा, तजापमानं तावदनमानमेव शब्ददारा, तथार्ि haga गवय इति वाक्यन्तावत आरष्छकन TITS मवय इति नागरिकजिन्ञासायामभिधीयते aq at HITE: ख गवयशब्दवाच्य दृतिसामानाधिकरस्छबलात्‌ अतिरे्रवाक्यश्चवणानम्तरमेव परिच्छिमनत्ति, वनं मत- ष्ठ arg पिष्डमुपलभ्यायमसेा गवयश्नब्द्वाच्य इति प्रतिश्न्धन्ते, अतिरेज्रवाक्यश्रवणसमये गवयलं प्रटन्ति- मिमिन्षं न न्ातमतः कथं संन्ञापरिच्छेद दति चेत्‌ खष- खया ततप्रतीतिसम्भवात्‌, Fregar गव्य दति वाक्ये ऽन्वथानपपन्तिविरषहात्‌ कथं खखणेति रेत्‌ तात्यय्यागुपपन्तः सत्वात्‌, afeafqay प्रति गाषादृष्स्य Wess प्र. इत्ति जिमिश्ललेना पदभ्रनमचितं तस्माद खष्डजातिविज्षे तात्पय्य मस्येति ल्तणासम्भ वात्‌, Vat गवयश्नब्दागवयवा- चकः रसति टत्यन्तरे fees प्रयुज्यमागलवात्‌ Bela ठ-

fae

ता्च॑ः, उपमानाचापत्तिसम्भवेतिद्यख्यलीयबडीनां लेदधिकत्व- भिति ste: | तच्रैपमामजन्या बडिस्तावत्‌ य्मामीगस्य प्राथमि- कगवयचद्युःसंयोागागन्तरमवं मासटण शति प्रालकिकरं त्रानं AA मेारूदृग्ोगवयपदवाश्च इत्तिदेशवाक्धा्यंखरयं तत Ta- च्जातीयोा गवयपदवाच्य इति या बिखदेति सोपमितिरितिन्या- बमतानुसारिबः, काबादमतेतु साऽनुमिविरेव मेसादृश्छलिद्धेन मवयपद्वाश्यत्वव्याप्यतया Wea गवयपद बाच्यत्वस्ानमिवे- रोब तदानीं जननात्‌, व्ातिधोबिरुहदश्ायाख न भवत्येव गवय- पदवाष्यत्वधीरिति। अथवा गवयप्र्हठानन्तर गववपदं जवष-

€ अध्याये eo afer | ४०

उ स्वकरे यः शब्दाय fue: news स तस्य वाचका यथा गेञ्ब्दो गारित्यनमानादेव गवयसंज्ञां परिच्छिनति, तर्कश्च यस्वयापमानमहकारोवाच्यः स वरमनमाने क्प्तप्रमाण- arse किं कश्पनोयप्रमाणभावेना पमानेनेति, च्रमु माम- aya विख्तरेऽजान्वेष्टव्यः । अरथाप्िरष्नु मानमेव तथा- fe इृ्टायापन्तिस्सावष्णोवतखे जस्य weet दृढतर- प्रमाणावष्टतेन वहिः ow कश्ययति, तचापपाद्यापपादकयोा वौ्यव्यापकभावावधारणाधोनेव वहिःसल्वप्रतोतिः, भव- fa fe जीवताग्ट्हासनत््वं वहिःसत्वेन aeafca, वहिःसत्त्व विभा जीवते ग्टहासत्वमनुपपन्लमिति वा ज्ञानम्‌, तजाद्े- ssaatfatara तु वयतिरेकब्याप्नरोव ग्र दतिःव्या्िरस्ति a ae ग्रणमिडहापयुञ्यत दति चेत्‌ व्या्षिग्रहमन्तर

fa. avefafafanaa, सति came CSET प्रयञ्यमानल्वात्‌ यथा मापदं wreuefafafawna, यदा गवयपद सप्रटक्ति- जिमित्तकं साधृपदल्वादित्यनुमानेन पश्चधम्मेताबलाट्‌ मवयत्व- प्ररत्तिनिमित्तकत्वं भासते डति। मीमांसका ख्यं पत्तिं waa मन्धन्ते anfe wt देवदत्तस्य एतवे विल्वं व्धातिगशास्रादव गतं भी बिनोग्टहासक्च्च प्रयक्षादवगतं। तच wef awa कण्यते, तदनुमानेन गतार्थ॑तवा्रे्यते, तथाहि ज वित्वस्य वदिःसच्चग्टह सत्चान्यतर- ara Wee तवान्यतरसिदडे जायमानायां गटडसक्ववाधात्‌ बद्डिःसत्त्वमनुमिते भासते, रवं पोगेा देवदत्ता दिवा ग भुङक्ते इत्यादो पनल भजनय्याप्यत्वाममाद्‌ भेषजं fase दिवानेा- `

Bog

Wo

वैशेषिक waz |

खाथापत्याभासानवकाश्ात्‌, AEVIAT ATT IPaTa- दुपपादकं तस्येव ae सादिति दिक। सं्नयकरणि- काया विरोाधकरणिकायाञ्चानुमानागन्तभाव ऊनीयः | विरोाधस्यापि सहानवखानमिवमलक्तणस् arfreafe- तत्वात्‌ । श्रताथापन्तिरष्यनुमितानुमानं पोनोादेवदन्ता feat a YR इत्यनेन वाक्येम पोगल्वमनुमितं तेन च पोग- aa राचिभोाजनानमानम्‌, रेवदन्ता राजा BE दिवाऽभा- fra खति पौनलाम्मतवदिति। खम्भवेाऽप्यनमानमेव, तद्‌- दारणं हि म्भवति erat द्राणः सम्भवति देणे आर- कम्‌ सम्भवति ave अतमित्धादि, ava खारी द्रोरवती तहरितलात्‌ यद्येन चटितं तत्तेन तदत्‌ यथाऽवयववान्‌ खटः, एवमन्यदप्यृद्म्‌ \ we सम्भवति त्राणे विद्या,

fae

जनवाधे राचिभाजनं सिध्यति | रवं सम्मवेविद्ययोरपि प्रमा- कान्तरत्वं मन्धन्ते पोराजिकाः, तथाहि सम्भवे भूयःसङचारा- dawg यथा सम्भवति area विद्या सम्भवति awe wa- मच च याति्ापोच्तितेति तेषामाशयः, रखवमेदिद्यमिति राच- स््थिमेन unite यदुच्यते, तडि अनिरिरुप्रवक्छषा परम्परामवं वाकं, यथा वटेवटे ay इत्यादि, तस्याफाक्छत्वानिखयाब्र शब्दे इन्तभौव इति पोाराबिश्रानामभिसन्धिः, तदेतग्मतं न समोची- नम्‌, शेतिद्यस्य शब्दरूपतयाऽन्‌ मानर बान्तभोवात्‌, सम्भवेऽपि व्याभिसापेच्तोऽनुमान रबान्तभं वति, तत्रिस्प चरत waren म, TSW AAMT “wee रोतिद्धानचंन्तरभावादनुमानेऽचापत्ति-

€ ध्याये ₹ खाडिकम्‌ |. gee

सम्भवति afta reifaenf, anareta a भवति अनिद्चायकलात्‌ । अभावेऽपि न ararat काेंण कार- waaay कायाभावेन कारफाभावानुमानस् व्या्ि- Hansa ary एवान्तभंवात्‌ | भट मवन्त्‌ शतलाद्‌ाव- WaT प्रमाणमग्‌पलम्भाख्यं, तत्‌ कचित्‌ प्रत्यक्ते कचि- खानमानेऽन्ण्वंतं चचलरादिनेवाभावयहात्‌, मचेद्धियम- धिकरणग्रड एवा पर्णम्‌, अभावग्रदपर््न्तं तद्यापारस- स्वात्‌ । एतिद्ध मविन्नातप्रवक्ुकं प्रवाद पारश्पय्यंम्‌, cfaefa- निपातसमुदायः परादक्ते avid, तस्य भाव Baw, तद्‌ यदि वाधिताथे न भवति तदाश्रब्दान्तरनिंवेश्रादनुमानम्‌, यदिङ वटे यकमधृकतरो Arcane तद्‌ waa तदा TAA, गाप्ताक्रशचे त्तदा म प्रमाणम्‌, तदेवं प्रत्य्तम- गुमागध्येति fag इयमेव प्रमाणमिति ॥ ५ ॥ शेङ्गिका व्याख्याय इदानीं प्रकरणान्तरमारभते।

सम्मवाभावानामनयचीन्तरभावाश्वाप्रतिषेधः' डति, WFAA वेदा- न्तमते चानुपलम्भेरपि पमाशान्तरत्वमल्ति तयाचामावयररा- भवतीति, तश्मतमपि न मनारमम्‌, खनु पलयििख्यसे इ न्ियसम्ब- डविशेषबताप्त्ासन्ा प्र्यच्छमेव भवतोति तच चानृपलम्धेः कारकत्वं म fanfare प्रमाणन्तस्त्वन्तु तस्यानयुक्कि- पदवीं स्यतीति संक्तेषः ॥ ५।

दिविधामनुभूतिरूपां बुं परोच्य स्मृतिरूपां बुं परोचि- तुमारभवे।

aA वेचि ४०९ कद शं नम्‌

ख ° शआ्रात्ममनसेः संयागविशेषात्‌ संच्काराश्च स्म

तिः ॥ &€॥

Wo

खत्थद्यत इतिशेषः, संयोगविशेषः प्रणिधानादिसन्नि- धानम्‌, एतस्मादसमवायिकारणादात्ममि समवायिनि सति विद्याविश्रेष उत्पद्यते, नि्मिन्तकारणमाइ संस्का-

. रादिति चकारेण व्यापारी wera: सम॒चोयते, अन्‌-

भवयायाथ्यायाया्य॑मियमनुविधन्ते, र श्नं गुजक्गतयो IAN पलायितस्य तयेव रतेः, नच सततं खतिप्रसङ्ः, संस्कारोा- इाधाधोनलात्‌, acm wT are: “faye wa च्छामु- खर खा येलादात्ममभसेाः संयागविश्ेषात्‌ TeaITATET- प्रल्ययजनिताख संस्काराहृष्टश्चतानुग्तेषु Wary यवसाय- खमरणेच्छादेषरत रतीतविषया सतिः" ईति । we जानं gawat vay ललितं, यो गिप्रत्यान्तभी वितं, पदाथेप्रे- MSG प्रकरणे तदुक्तं तद्यया “श्राल्नायविधाढणाद्टवी- णामतीताना गतवन्तमानेव्वती द्धियेव्वर्यैषु घम्मादिषु गन्धा- ufaagy वा लिङ्गा चनपेचचादात्ममगसेः रुंया गाद्‌ षवि वाख प्रातिभं ज्ञानं यदुत्यद्यते ada” दति ae कदा-

a

fae

च्यात्ममनसेाः संयोागविष्रेषात्‌ स्मृषादिसहितादात्ममनः- संयोगात्‌, संस्कारात्‌ समानाकारकात्‌ भावनास्यात्‌, चकास ~ € =, sauna स्मृति भवति ats उपश्छानात्नकनिखयः क- समं, संखारोव्यापारः, उद्धोधकासतत्‌ सहकार्य, चात्मनः.

é ra २ afena | ४०९

० लया खचघ्रः॥७॥ ख ° चिक्षिकिकानामपि भवति यथा कन्यका वदतिखामेभ्नाता गम्तेतिदयं मे कथयतीति॥ ६॥ तदेवं wafeut विद्यां are टदानीमविशां व्यत्पा- दयितुमरहंति, तज सं्रयविपयंयो प्रसङ्गात्‌ oda निरू- पित, as freufagqare | यथात्ममनसाः Ganfaraa संस्कारा wfaqur खप्रन्नानमपील्यथः। sartafeaway wiraae दृङ्ियदारेफ यदमुभवमं मानसम्‌, तत्‌ खप्नज्ञानम्‌, AW जिविधं किञ्चित्‌ संस्कारपाटवात्‌ कामी क्रुद्धा वा यम्य मादू तञिन्तयन्‌ खपिति aw तस्यामवस्थायां प्रल्यचाकारं ज्ञानं एराणादिश्रवणअनमितसंस्कारवशाष्लायते कणं व्कनोयं

fae संयोगोऽसमवायिकारबं सस्मृषारूपप्रजिध्ानादिकं frie रबमि्यथः॥ ६। खतो यथा CMU कारयं तथा खप्रसंच्कमानसश्चागे- SATAY | तथा ात्मममःसंयागविष्ेषात्‌ पुन्वानुभवगनितवसंखाराच खप्रोमागसच्चानविद्ेषा भवति, अज dara विदेषोमेष्यामन , संयामात्मकदोषविभिर्त्वम्‌ wary तदानीं wa णव भव- ति, Warnes Tiwana बा, नच wens द॑म- यन्यादिदश्नमुवादेरनिदडधादिदश्ेनं पुरागादिप्रसिडं कथं

सङ्गते तव्लन्मन्धनुभवात्‌ जग्मागतरे च विषबस्सानातत्वेगा- 3 2

४९. वेशेविकदञ्नंनम्‌।

So युद्धमिदमित्याकारम्‌, किञ्चिद्धाढर्ना वातपिन्तष्केश्रशां रोा- षात्‌, तच वातराषादाकाश्गमन-वसुन्धरापर्यरम-व्याघ्रा- दिभयपलायनादीनि wafa, पिष्तापचवदोाषमर्दिला a- दि प्रवे-वदङ्ि्वालालिक्तन-कनकपय्बंत-विद््रताविर्णुर- कदिगराहादिकं पश्ति, चेध्रदाषप्राबस्यान्त्‌ समद्र सन्तर- नदी मष्वन-धारासारवषंण-रजतपव्वैतादि प्ति, AT- एवश्नादपि तव्वच्मानग्डतेवु जगमाम्तरागग्डते वा सिद्धाप- FASTIN यज्‌न्ञानमत्पद्चते तच इभावेदकं ध्यात्‌ गजारोारण-पर्ग्वतारोदण-कवसाभ-पायसभचश-राजसन्द अंगा दि विषयकम्‌, wad तेलाभ्वश्चमान्धकूपपतनोदा- रारक-पद्मव्मग-ख विवाहटरर्रनादि विषयकं खप्रश्चान- मुत्पद्यते waret मिलितानामेवाज कारणलं गखप्रधान- भावमा्जिद्यायं विभागा zee: ॥ ७॥

मनु यजन्नानं खभ्रमथ्ये खप्रश्चानानुग्धतरेवाचेख W-

feo नुभवासम्मवाचेति बाध्यं संसारस्यानादितया कव्यान्तरायुभव- तत्तदिषयसंख्कारे ग तत्तदिवय खम्नरसम्भवात्‌, मच ““खअट्ङ्मयप्य्च- मदृष्धयेभवात्‌ करोति सुतिष्लंगदभ्रंबातिचिगम”› इतिओीहरषं- काष्यस्यासङ्तिरिति वाच्यं USSG तच्यन्माटडायंकत्वात, aw fafea खप्रक्लानं वावदोाषाधीनमाकाच्नजमनादिविषवकम्‌, fafeu पिच्चदाषाधोमं विदयु्शरेनादिविबयकम्‌, fafeu दद्म रेाषाधोवं गदीमष्वबादिविववकम्‌, वज्र कामिकचिजच्चानानि सुभ चकराजि, कानिचिलायभदखचकानि wow,

€ Gare ₹ wifsad | ७१९

qo खप्रान्तिकम्‌ ॥ ८ ॥

S° तिष्यं जायते तच wae aaa खप्रसखानभवरूपलात्‌ तथाच कस्मात्‌ कारणाद्‌ त्पन्तिरित्यत श्राह | तथेति पव्कंद्ध्ाद नवन्ते तेनात्ममनसाः संयो गविजे- वात्‌ संस्काराश्च यथा ayaa खमप्रान्तिकमपोव्यथैः | एतावानेव fawat यत्‌ खश्नज्ञानं पुन्वानभवजनितात्‌ संस्का- रात्‌, खभ्रान्तिकन्तु तत्कालोात्पस्नान्‌ भवजनितसंख्छारा- देव, aah प्रजस्तदेवावचार्येः “Mala NANA SVT wfata” cfai wwe efaart: “्रनश्धतवस्तु- स्फुरशषाथतया ग समरणादथागरं खभ्रञ्चानम्‌" दति।

वि “wares गार्षकुन्नरागं प्रासादशेलायवनस्पतीनाम। Sig गेाकां प्रविग्टद्य dai भुक्ता खदित्वा प्रवमर्थलाभः"॥ डति, “नह्व्धाम्बरघरा नारो BANAT IAT | उपञूहति यं aa वस्य wad संश्रयः” । इग्ारि च, अथच मानसं चानं चानजसबरूपालेकिकसचचिक- घद्धवति सरश्च सुक्कारादिति विश्रेषः॥ ७ ॥ खप्रान्तिकसंश्कऽपि sta खुतदेव कारबमित्वाह। वेत्यस्य TACIT: | तथाच खभ्रच्नानं वचात्ममनःसयागविगश्रेषसंस्कारोाभयजन्धं तचा खभ्रान्तिकाखखं MAAS: | LY Qi खप्रावद्याजातान्‌ भवजनितसंस्कारेव जायते, किन्तु कान्धात्मकम्‌, न मानसमिति fasta: cy

9९१२ ~ प्ेधिकद श्नम्‌ |

ख धम्माश्च॥९॥ इन्द्रियदाषात्‌ संस्कार दाषाचाविद्या ॥१०॥

Saya प्रमाद्धतं ang तत्‌ खभ्नान्तिकमिति कचित्‌ थया शायां अ्रयानोाऽस्मोत्यादि॥५८॥ खभ्रखभ्नाम्तिकयोाः कारणं wafwarfas अध्मंसमखयायंस्कारः, रतव्याख्यानमेतत्‌॥ < ५ Cera पय्यायमधिरूत्याइ। अविद्येति सामान्यवाच्यपि पदं विषयं ये ada प्रकर- कात्‌ सं्रयसखग्नानष्वव्ायानामक्रलात्‌, तचेद्धियरोषोवा- तपिन्ताद्चभिभवशृतमपारवम्‌, संस्कारदोषो विरेषादभंन- साहित्यं तदधीनं fe मिथ्याज्ञानं जायते॥९०॥

feo खप्रखप्रान्तिकयेरुटृङमप्यसाघारस्यं कारबमिन्ाड। चकारादधर्म्मस्य dae, कत्वित्त संस्कार विभेव धम्मादि- arate fa किञ्चित्‌ खभ्रादिकंजायते इतिप्रतिपादनायेद खम्‌, GILT पृव्वाह्तखीहषेकाव्यमपि साधुं सङ्च्छते इव्वाङः॥ < | प्रकारान्तरेणापि बु्धिदिविषघा प्रमाऽप्रमाचेति तच प्रमायाः कारम | xfeacra: काचादिः, सं्कारदषाजमानुभवजतत्वादिः चकराराद्रत्वादिरूपायामसष्िष्परामश्रादिरूपागा दोषाबां dae, तथाचाविद्यायामप्रमायां दोषः कारं दाष पिच्चट

र्तवादिरू्पा नानाविध card: tes

च्पविद्याया शद्दमादड | 3 F 2

tr

€ अध्याये 2 खङ्िकम्‌। ०९३

तदुषटत्नानम्‌ ॥ १११ अदुष्टं विद्या ॥१२॥

अविद्यासामान्यखचण्मादड।

तदित्यव्ययपद स्व्वनामसमानार्थकम विचा पराग्डश्नति, साऽविद्या, दुष्टञ्चामं व्यभिचारिज्ञानमतस्मिं सदि तिश्चाम व्यधिकरणप्रकारावच्छिन्नं fararefauatcafafa या- वत्‌, रोष ज्ञागखागिखयरूपत्मपि, तेनेकक रि सत््ेऽपि संशयादुष्टएवानवधारणात्मकलात्‌, तदमेन संय विपर्यय- खप्रानध्यवसायानाञ्चकलणामणप्यपगरहः Ue

श्चानमित्यनुवन्ते अदुःटमद्‌षटेदि यजन्ये यज यदि तच तदमभवेा वा समानाधिकरणप्रकारानुभवोा वा विशेवया- ठत्यप्रकारकामभया वा faq, ane खेक्गिकञ्च इयमेव ॥ ९२ ॥

विर

णि

wan aaa Tae तदिबश्ययं मात्तेनाविदापरामश्चनुप- पत्तिः, देषजन्यं ara सा अविद्येति अविद्ालव्तखम, wr दा- वागामन्यतमत्वेन निवेशः, उपलच्तबम्तत्‌ तदभाववति तत्‌ प्रकारक विश्णव्याडृत्तिप्रकारकं वा न्नागमिव्यप्य विद्यालक्लबं बद्ध

च्यम्‌ ॥११॥

पमालश्चयमा इ |

दावागधीनं चानं प्रमेति प्रमालन्तबं गमसामान्यमिन्नन्नानं भ्रमेपि we बद्वम्‌, चांधिक्प्रमाया अलष्यलमेव, तदति TAUCK Wt तस्ममेति वि्ेवलच्तयम, तच्च रकुरनतयारि-

७१९ AU faa |

qo wre fawasterss wafer: ॥ १३ ॥

So मन्वाषंमपि wr समानाधिकरणप्रकारकमेव aw मेद्धियजन्यमसन्निरृष्टायगे चरलात्‌, न fea fezr- गसन्धानमनम्तरेण जायमानलात्‌, तथा चैतत्‌करशं ठ तोयं प्रमाणमायातमत BTS |

SITU WeaywAat यदतोनानगागतविष्यकं ज्ञा- मं तदाषंम्‌, यख सिद्धानां मन्तोषधिगरिकाञ्जनादिना व्यवश्ितविप्रृष्टार्थगा चरच्चानं प्रतिखिद्धि गतानां यरभर॑नं तदुभयं usw यया्थ॑साखात्कारिज्ञानं जायते, तद्योगि- yas विद्यान्तरमिति टन्तिृतः, wa wa चतुर्थी विद्येव साच षीणां aifaararg भवति, aq मागसं प्रत्यचमेव उप्रेासदहृतेन मनसा जनितं गियम-

feo मे रजते दइव्यादयांभरिकप्रमासाधारबम्‌, खुतियारत्षप्रमालश्चये ऋ Gana गिवेश्रमोयमिगन्व विस्तरः ॥ १९ ॥ aq योभिनां चानं कथमविद्या म भवति दूरत्वादिरूपविष- अदस्य तचरापि सम्भवादत खाइ | Sea sansa जनितं बत्‌ faxes सिडधानां सतां सर्व्वेवां वस्तां दशनं eee जायते नतु वच्ाधम्मैः कारशमिति न तत्‌ कदाचिदपि म्नमरूपं, नमं प्रति धम्मेस्य रेतुत्वात, मआगिनां way धम्मेमाज्राधोनं प्रमारूपमेव भवति दू रत्वादेबिंषयदोाषद्य तच भ्मत्कसम्पादकलात्‌, THA चम- जनकत्वमधम्मेस इकारोडेवेति द बम्‌,केचि स सिद्धेन मन्््यभि-

# a, |

€ Gara २ afena | ४११

खर सम्दशंनादि-खिङुननितं वा, प्रागभवोयषंख्काराधोनेवाज व्या्चिधीः, खगपानेषटमाघनताव्यात्चियषवत्‌। प्रज्स्ताचा- ay fageda न शानान्तरमित्याङः तथाहि यदि सिद्धानां गटिकाश्चनादिखिद्धनिमिश्लप्रभवं व्यवदडितवि- प्रहृष्टविषयं तदुच्यते तद्‌ प्रत्यर्मेव, यदितु दिव्याम्री- उभमागां रन्त्रसञ्चारादिनिमिन्ताधोनं तदा aey- कमेव तथा सदचारदश्रंनेन व्यार्चिपररिष्छंदादिति॥२१३॥

> AN

इति ओश्नादूरे वे्ेषिकद्ुत्रापस्कार AAAS ATA: |

BATA मवमेाऽध्यायः।

fae मग्लितेन गटिकाञ्चनविष्टेषादिना यदग्रमं भवति तदपि चाध व्‌ ua णव भवति तरव cade ““खतीद्ियेव्बप्युपपन्नद- प्रनोवभूव भावेष दिलीपमन्दनः' इत्यादिकमपि साधु सङ्च्छते, तथाच तादृश MAA धमम्ममाच्राधीगतया प्रमारूपरमव भवतो- तिभाव इति arama ॥ १६ ॥ इति ओखोजयनारायय-तकंपच्चानन-भटाज्राग्य-प्रणीतायां क- ाददवविढतो नबमाध्यायस्य डितीयमाङिकषम्‌॥ ° ॥

समाप्तखायं नवमोऽध्यायः |

९९९

वेेषिकदग्ंनम्‌ |

ae इष्टानिष्टकारणविशेषादिराधाञ्च मिथः सुख- दुःखयोरथीान्तरभावः ॥ १॥

We

विण

श्रात्मगणानां कारणतेभेदव्यत्पादनं CWATATATY:, तच “श्रात्म्ररीरेदधियार्थबद्धिममःप्रटत्तिरोषगरे्यभाव- पलद्‌ःखापवगीस्त प्रमेयम्‌” इति गातमीये प्रमेयविभाग- aa सुखस्छानभिधानात्‌ दुःखाभिन्नमेव सुखमिति भम- निरासाथं सुखदः खयोारेव प्रथमं मेदमाइ 1

सुखद्‌ःखयार्मियः परस्यरमथीन्तरभावेभेदो वैजाव्य- मितियावत्‌ कुत waa ate इष्टानिष्टकारणविेषात्‌ इष्टं TAA सक्चन्दनवनितादि, अनिष्टमनिब्यमाण- मद्दिकष्टकादि, axd यत्कारणं त्य विशरषाद्धेदात्‌ का- र एवे जात्याचोनं कार्यवेजात्यमावश्छकं यतः, भेदकान्त- रमाह विराधात्‌ सदागखखानलच्णात्‌ नद्येकस्मिन्नात्म-

जगनूइमपादालपरागनिकरं TT | 9 e ° Ne tw: स्मार RIT TUT वर्य विन्नवारिधः। HAWN VTS परीचिश्िषु रूयेभदम्तावद्यवद्यापयति | ओ तमीयेन “दुःखविकल्पे सृखाभिमानाशः' इति Gia दुःखस्य @ N ~ क [ दधिष सखखाभिमानविषयत्वमुक्तं तनापातता दुःखमेव सुखं नतु त गुडान्तरमितिनेधेभवति तङून्मनिरासाधंमयमारम्भः। सखख- दुःखयेरथौन्सरभागो Faw, इद खक्चन्दनवनितादिकम्‌, अनिरुमहिकग्टकदेरिपृतिगन्ादिकम्‌, aad यत्कारकं तस्य वि-

qo अध्याये १ अडिकम्‌। ०९१७

उण न्येकदा सुखदुःखयेोरनभवः | चकारादनगयोाः कार्यं भद्‌ भदकं समखिनाति, तथाहि अन ग्रडाभिव्वङ्गग यम- wef yau, रैन्यमुखमाखिन्यादि दुःख कार fafa ततेाऽप्यनयेो्भेदः | aga aware: ““शअरनद्र- wae सुखं सगाद्यभिप्रेतविषयसान्िध्ये सति दष्टा त्पन्नघी- दवियायंसन्निकषंदम्भापेलादाद्ममममेाः संयागाद्यट्य- दनुयहाभिष्वक्गनयनादिप्रसादजनकमत्पद्यते तत्‌ सुव- a” दति, लदिदमतीतेषु सखक्षन्द्नाद्षु खतिजमना- गतेषु सङ्कख्पजम्‌, Tawa खज सुखापरिगकमं वेरा- ग्धाय सुखमपि दुःखलेन भावयते atid खारेतद्थ- fafa nen मन्वास्तां सुखदुःखे परस्परं भिन्ने ्ानादभिन्ने arat खत्यम्‌भववदित्यत GWE |

वि° warty बेकचस्ात्‌ fra: परस्परः विरोधात्‌ रुकात्मनि युम-

पदनत्पद्यमानत्वाश्च afe विजातीयकारयकये विंश्या वाई-

भेदः सम्भावनापदवीमधियाइति, गेवमीयं ary खं दुःख-

त्वेन भावनीयं वैराग्य चैमिद्येतत्यरमिति । was: सब्बंजन-

संवेदनसिङधं ae दुःखं asus नद्काति गोनाकगुररपी- तिसंच्ेपः॥ १।

नमु सखदुःखे चामविग्रोषाषेव ययेज्ियकलेद्धिके नतु भिये-

ते तत इन्त ANT 39

४९८ वैशेविकदश्ंनम्‌।

छ संश्यनिशेयान्तराभावशच ज्ानान्तरत्वे रेतः ॥२॥

So Fenway ज्ञागभिन्नले संशयमियाभ्य- maT लिङ्गमित्यर्थः, तद यमैः सुखं दुःखं वा Wa भवत्‌ संशयङरूपं वा स्यात्‌ निणंयङूपं ar, arg: कोारि- इयानुक्ेखित्वात्‌, म fetta: एककाव्यनद्येखिलात्‌, तया च यावद्दिशेषबाधात्‌ सामान्यबाधः, aaa fe wre बिश्षोा

. swat निर्णयतञ्च, तदु भयञ्च सुखेदुःखे च बाधितमिति ्ञानलमपि तच बाधितम्‌, चकारादनुभवबाधें समुशिनोति सुखद्‌ःखयेरदं सुखो दुःखोतिमानसाऽनुभवे way जाने सन्देद्धि निखिनेमीत्याकारोऽनुभव इति ॥ २॥

भदकान्नरमाद।

वि सछखदुःखयेद्खानाम्तस्त्वे च्रानगुणमिन्रत्वे संग्रयनिबंयान्तरा- भावः संश्वनिखयान्तगतत्वाभावेदेतुः | wtaaaie डिविषः सन्देदहेनिखयसखेति afe तयोारन्यतरसिच्रपि ge दुःखं ats. न््भंवितुमहति नहि सुखं oe वा विर्डकाटिदयप्रकारकं येन वयाः Beye सम्भाययेत, नापि तदभावाप्रकारकं सन्तत्‌- पकारकं येन नियेयत्वं सम्भावनीयमिति, are ठतोयप्रशा- ग्रत शशविषाशायमागः, aren खं दुःखं वाप्वेशुमीषे afar wa यथा fafanert चानं ब संद्यबानापि निखयखथा सछखदुःखे$पि स्यातामत are |

१० च्वध्वाये र च्याङ्िकम्‌। arte

wo तयोर्निष्यततिः प्रत्यश्षलेक्िलाभ्याम्‌ hs ॥

Wo

fae

तयोः सं्रयनिणययोानिष्यत्तिरत्पनिः प्रव्यकलाक्िङ्गगख सुखं ad वान प्रत्यच्सामग्रौजन्यं न वा खिङ्गजन्यम्‌, सतुविंधं fe सुखं वेषयिकं मानारयथिकम्‌ ्राभिमानि- कमाभ्यासिकञ्च, aa चयाणामिद्धियषन्िकषंप्रभवत्वं गा- @a प्रथममिदियार्थंसल्िकषंजलात्‌ ज्ञानं स्यादिति रेख सामभ्येकदेष्रस्य कार्यस्य साजाल्यागापादकलात्‌ अन्थया दिककालसाधारष्येन सुकल कार्येकजात्यापत्तेः, किञ्च इ- शिया्यसन्िकषंनत्पद्चमामं सुखं fafa वा सात्‌ सविकल्पकं वा, are: अरतोद्धियलप्रष्गात्‌, म दितोयः विश्रेब्यविशेषणभावेन इयारनाकलनरूपलात्‌, fag खुख- दुःखयोरवश्यसंवद्यलात्‌ न्चानस्ावश्यसंवेद्यवेऽगवस्ाप्रस- ङ्गात्‌, लेद्रिकमिति छिक्गमेव वेषयिकवत्‌। efraas तयेा- श्नागसुखयोर्गिष्यन्तिः wasefyarat प्रत्यचलेङ्गिकन्ञा-. नव्याख्यानाभ्वां व्याख्याता, प्रत्यचं ्ागमिद्धियजम्‌, लेङ्गि- am छिङ्गजम्‌, सुखारिकन्तु मेतादृ शमिति व्याचक्रुः ॥ ३॥

तयेःखखदुःखयोर्निष्यत्तिः सिद्धिः प्रय्वलेकिकाभ्यां खा- कनि gues प्यच्तसिडधे परात्मनि नयमप्रसादादिमा सखस्य सुखमाजिन्धादिना दुःखस्यामुमानं भवति तथाच तयोानिंबि- कार्पकश्लामरूपत्वे प्रत च्ागुपप्तिः मुखप्रसादमालिन्यादिलिङ्- कामुमितिविषयल्वान्‌ पपत्तिख्चाता चानान्तगंतत्वं म॒ सखदुःख-

यारितिभावः॥ ३। 9 ०५2

9२० ae धिकदर््रनम्‌ | a चअभूदित्यपि॥४॥ सति च काय्याद्‌शनात्‌ ॥ ५॥ So | Ufgawrargure: प्रकारमेराधीनं भेदमाइ।

fae

इतिशब्दः प्रकारे, sfawer भविद्यतील्याकाराग्तर- समये, तथाच wid वद्किरण्द्धविव्ति वेति aire ज्ानेऽतीतादिः प्रकारोदृ ्ठते गचेवप्रकारं सुखंदुःखंवा उत्पद्चमानमुपखभम्‌ ॥ ४ ॥

भेदकान्तरं सम॒चिनोाति।

सति इदियार्थसन्िकधं सति च य्यात्तिपचधमतादि- प्रतिसन्धाने कार्यस सुखस्य दुःखस्य वाऽदश्नात्‌ नप्रव्य- WaT GSU a ग Sfyaars वा, तदयमथैः wWa- सामान्यं तावत्‌ BUTS ग भवत tam wrens:

भेदकान्तरमपि ciate |

vada afro wad बङधिरस्ि cad बङिभैषिश्यतीताचा- कारा खपि Waw च्रामदछ्खाद्याभंदकाः, चानं fe अतोताना- गतवत्तंमागविषयकं भवति नहि सखस्य दुःखस्य वा कापि विद्यते विषयः, अतः सविषयकत्वनिष्निषव कत्वरूपविरदड घम्मा- WAH दानाभेदः छखादोनामितिभावः॥ 8 ॥

इताऽपि gues भिद्येते चानादिव्ाइ।

सति waanca सति, कार्ययोः चखदुःखथाः, qatar अननुभवात्‌, न सखदुःखयाश्चानान्तभोवः, TRYST AMAT- भितिखामग्धराख्च सर्वां प्रबह्तमनुमितिबा भवति, तज षट प्ला-

१० mare १ arise, ७२९ ख रका्थंसमवायिकारणान्तरेषु दष्टत्वात्‌ ॥ & ॥

° प्रत्यचश्चामं वा भवेदगमितिरूपं वा इङ्धिया्थसन्िकवं ख- कचन्दटगादिप्रत्यचे सुखलानुभवाभावात्‌, न दितीयः चन्द- माचनुमितेा agruafaar वा सुखलदुःखलान्वतरागन्‌- भवात एवं प्रत्यखवि्नेषेऽम्‌मितिविश्ेषे वा सुखदु:ःखयारन- गभवाश्च तदिशेषोाऽपीति ॥ ४ ॥

भेदकान्तरमा₹।

gaz: खये रितिषरेषः, सुखं प्रति एकाय॑समवेतानि चअ- साधारण्कारणानि, war, सुखे रागः, सुखकारणच्छा, तदपादागयलः, खकचन्दगारिक्ञानम्‌, दुःखं प्रति त॒ अधमः, अनिषटकष्टकारिन्ञागम्‌, एषु एकायंसमवायिषु कारणेषु दृषटवादित्यथः, iam निष्विकश्पकमेकाथंसम- वेतमखाधारणकारशं नापेचत एव, सविकश्पक गबपेखते वि- STUY तन्न कारणखामरं खविजातोयं कारणंन भवति,

fae fa व्िमनुमिनेामोत्बाद्यनुभवो भवति गत्वं सुखो दुःखी वेति Be ow बा मेव ufaqatia चानविग्रेव इति मावः॥ ५7 निष्विकस्यश्रात्‌ वि्रेवकान्तरमाइ | रुकायंसमवायिकारबान्तरोष खसमानाधिशरबविनातीय- कारकेवु TQ Cea खखदुःखयोरितिश्रेवः। तथाच सुखं धम्नेदधखरागदखकार ङेच्छासखकार बओआपादानमाचरपयनरूपान्‌ खसमानाधिकरवविजातीयसशान्‌ दुःखच्चाधम्मकष्टकादिच्चान- ema, अपेते निन्निकख्यकद्च विषयेजियसत्रिकषारेव

BRR वैणेधिकदश्ंनम्‌ |

wo रकदेे इत्येकस्मिन्‌ शिरः प्रष्ठमुदरं मम्माखि तदिशेषस्तदिशेषेभ्यः ॥ ७ ॥

ख° मनःसयागस्तु साधारणलत्वाद्विवक्ितः। यद्यपि खतिः संस्कार मसाधारणमपेचते तथापि age: स्फुर सिद एवेत्य- गभवमादर्‌ाय भेद चिन्तनात्‌ | Sigs यद्यपि व्याश्िद्छतिष- चतधर्यतादिश्ञानापेच्ठा तयथाणन्तरभरन्देनेव तद्चदाबः। तदयं प्रमाणाः Yass श्रमुभवभिन्ञे खसमानाधिकरणख- जातोयासाधारणकारणजन्यलात स तिवदाद््रब्टवख॥६॥ भनु यरि कारणभेदाधीनोज्ञानात्‌ Pas: ea: सुखाश्च दुःख सखम्भङुम्भादिवदेव परस्परं भेदः तदा wate तदवयवानाश्च शिरःपादण््टदरादीनां न परस्परं भेदः स्यात्‌ तज fe परमाण्ड्मणकादौनां लेोदहित- रेतसावौ कारणानामविश्चेषारित्यत Are | एकटेशद्ति Wasa CHA: Ta Mala रौर दत्य-

fae जायते म Waaraifuncararrcaacaaiya, मनः संयोगादृदादिकन्त॒ तत्र साधारबकारणमेव Tay उखं दुखंवा कथं निष्विकस्यकच्चानाम्तर्ूतं afaqaefa कारव- वैषम्यादिखचंः॥ ¢ मन्‌ यदि कारयावेलच्षण्ात्‌ कायंभेदस्तदा दे दस्य तदवय- बानां करचरजशिरःएङोादरादौगाष्चाभेदप्रसकः सन्येजेकविध- साः मुक्रष्मोखितयोरहंतुलादियत Ore | wafer देहे रकादेरे aaa शिरः एम्‌ उदर मम्नाबीति-

१० अध्याये १ सड्िकम्‌। are

Ly

धः, fac caage: set ve मश्माणि च granite, तेषां विशेषोवेजात्यम, तदि भेषेभ्बसत्कारश विभरेषेभ्यः, तचापि कारणवेजात्यादेव वैजात्यं गडि wera गिरःसमवा[य- कारणं तव्नातीयमेवेादरष््ठादरपि, तम्नुकपाखाद्युपादाम- वैजात्यात्‌ पटघटादै वैजात्यवत्‌, तत्रापि वेजात्यसम्नवात्‌ तन्तकपालादेरपि शरद्रटुश्रकंरादिवेजात्यात्‌ एवं तच तचा्य- Sey परमाणूनां साधारण्येऽपि खसापादागवेजात्यस् BIT वेजात्थप्रयोजकलात्‌ THAT दपादानषाजाद्ये न वेजाल्यप्रयोजकमितिदिक्‌ ॥ ७ ॥

इति Maret वेेषिकदनापस्कारे दशमाध्यायस्य प्रयमाह्िकम्‌॥*॥

fac वहारविष्टेवा भवन्तीति पुरडोयम्‌, डतिकारख मम्नाबीोल्न- MC AANA, तथाच अवहारायां TAA व्यवहक्त्याना- मपि AMT WATT TNA , तदिरेवः gayuarat शिरप्रम्टती- ai Femuy afenaaeat कारणानां ये वि्ेषास्तेभ्य शव, इ व्यश्च चटपटादौोगालिब शिरःप्रम्डतीनामबयवानामपि qea- मवायिकषारयवेजाल्यारेव «Fare समवायिकारबवेजाद्यमपि तत्समवायिकषारपैजा्थपयोज्यमेवं wae भसरोगुैजात्प- गयन्तं वाम्‌, दयङ्कवेजा न्तु तत्तदिजातो यकायजनकतावच्छेद्‌- कतया सिम्‌, णखवमसमवायिकारडसंरागगेजानादपि केवा- feted जदटव्यमधिकमन्चागृसन्धे यमिति ser इति आजयनारायथ-तकंपष्चानन-मटचागय-प्रगीतायां क- जादसचविदते दद्ममाध्यायस्याद्यमाडिकम्‌॥ # ।

are वेेविकदग्रंनम्‌।

ao कारणमिति द्रव्ये काय्यसमवायात्‌॥ १॥ संया गादा ॥ २॥

उ० ददानों प्रसङ्गतस््रयार्णां कारणानां विश्नेषविदेवनमार- भते। कारणं समवायिकारणमिदमिति प्रतोतिप्रथोभोद्रगये XUAN, कुत एवमत आइ का्यंखमवायात्‌ कार्याणि Tz- nua fe तत्रेव समवयग्ति यतः॥ ९॥ तत्‌ fe खमवायिकारणत्माचं द्रवयाणामत BTC पटोत्यन्तो तन्तूनां समवायिकारणलवत्‌ निभिन्तका-

वि. प्रस्त कारणनिरूपयमारभते। कारयमिति समवायिकारबमिति वारो रव भवति कार््यसमवायात्‌ समवाचेन काग्धौयत्वात्‌ नहि wala क- स्यापि समवायेनाधास्ता भिन्नेषु पदार्थेव विद्यते येन तत्रा- fa वद्यव्ारः प्रसव्येते््थः। waufefera सति गिवतपूरगपर्तितवं कार वत्वमिति कारजसामाग्यच्चकम्‌, कारं जिविधं समवायिकारुणसमवायिकारबनिमितकारबभेदात्‌, aN समवाबसम्बन्धेन तत्काग्ाश्वलवं तत्समवाथिक्ारबल्ं समवायेन काय्य यत्वनत सामान्यतः समवाबिकारबत्वम्‌, तच अश्च खव नान्यथेतिभावः।॥९॥ न केवलं cay समवायिक्षारकत्वं काम्यंसमवाविववा किन्त चसमवायिकारनाखसतयाऽपीखाद | dang असमवायिकारबत्येमाख्यत्वादा a समवाबि-

९० ध्याये २ aries | see

° रणएत्वमपि, तुरीतन्तूम॑योगम्यापि परटकारणवात ततस योग- हारा दुयास्तन्ताख पटनिमिन्तकारणतलमपि, वाकार: समुखये तुरोतन्त्संयोगे प्रति तन्ताः समवायिकारणलतवेऽपि पटं प्रति agra निमिन्तकारणशलात्‌॥२॥

वि कारबमितिव्वहार इव्यर्थः, खच संयोागपदमसमवायिकारय- माचैपकल्षकम्‌, नद्यसम वायिकारयाखयत्वं ब्रथादन्यस्मिच्रस्ति येनातिप्रसक्षिः सम्भावनीया, खसमवायिकारबत्वस्य wana माचरतित्वात्‌, नच चघटरूपस्यासमवायिकार्मं यत्वपालरूपं तदाज्यत्वस्य AUF सत्वात्‌ घटरूपस्य समवायिकारयं कपाल- मिति वहारः स्थात्‌ म स्याच्च घटोघटरूपस्य समवायिकारण- मितिखवहार इति ave कारयताघटकसम्बन्धेनासमवाधि- कारबाश्यतवस्येव तादृशव्यव्ारनि््वाइकतवात्‌, कपाशरूपस्य खसमचायिसमवायसम्बन्धेनेव saan ताटश्रसम्बन्धेन तस्य कपालेऽसत्तवात्‌ FSS UT, AT कपालोयम्‌ बकम्म॑सामान्ये- व्वपि तादृश्रसम्बन््ेन तदीवरूपस्य बिद्यमानलात्तेषु aera. वहास्प्रसक्कु इति वाथ्मसमवायिकारबाखवग्रद्यत्वदेव सम- वायिकारडबवहारजियामकत्वोपगममात्‌, asa: सम वायिका- रबमितिसामान्धश्चवद्ारनिवामकमसमवायिक्षार्बसंयामाद्या- अयत्वमियेवेतत्सूजेब खचितं मतु विगेश्चवहारनियामकं तदिव्येव awa, अतरव चितम्तुकपटरूपस्य समवायिकारं पञ्चतन्तुकः पट इति व्वहारःस्यात्‌ तदसमवाविकार्यस्य तन्तु- रूपस्य खसमवायिसमवायसम्बन्धेन पद्चतन्तुकपटेऽपि सत्त्वात न स्याच लः छेनरैलसंयागस्य समवायिकारणमिति अवार सदसमवायिक्षारबस्य waa: यतेऽसत्वादिति पूल्वेमकतेोऽपि

जिस्स्तडति daa: pe 3H

७२६ बेरेधिकद शं नम्‌ |

wo कारणे समवायात्‌ कम्भाखि॥ ३ ॥

ख० कर्णि यादूशकारणलयं ATE

शरसमवायिकारण्ानेतिश्रेषः शअसमवायिकारणखतश्च कार्यकारणभा वसम्बण्ध्येका्थ॑समपेतकारणलें तख कार्येका- चैषमवायात्‌ कारणेका्थसमवायादा aaa wen दिती- या महतोति वेशेषिकपरिभाषा, तज कयाप्रत्यासत्या खंया- गविभागसंख्छाराम्‌ प्रति कष्म॑शामसमवायिकारणलमित्यत WE कारणे समवायात्‌ कारणे संयागादिसमवायिकारणे समवायात्‌ तथाच कार्थेकार्थसमवायलकचणया TAIT मर- WTA संयोगादे कम्बंणाऽखमवायिकारणलमित्ययेः iz

बि असमवाविकारकद्यवहारः कुच भवतीत्वाकाङ्कायानाइ |

कम्माजि असमवायिकारानोतिश्चवहारः कारये संमागवि- भामकेगख्ितिख्धापकानां समवायिकारणे समवायात्‌ समबाव- सम्बन्धेन GW, तथाच समवायखसमवायिसमवायान्तर- सम्बन्धेन समवायिक्षार्यप्रत्यासत्रत्वे सति कारबत्वमेवासमवा- famcad तत्र संयागादीनामसमवबायिकारये wafe सम- बायसम्बन्धेन तत्समवायिकारयप्रब्सन्नलादसमवायिकारय- व्यवद्ारः। नच दक्छादिकायां च्ामादिकारमेऽसमवायि- कारबव्यवदहारापसिः, सामान्यकच्तये खात्सविद्चे षगुकभि्रलवस् विष्रेषडीयत्वात्‌, नच तुरोतमुसंयागस्य पटासमवाबिकारबल्वा- पत्तिः रवं वेगादीनामभिधघाताद्यसमवाविकारलत्वाप्षिरिति We पटासमबाविकारबलचदे तुरीतन्तुसंगाममिव्रलवस्या-

qo

Wo

१० GUTS २ च्थाड़िकम्‌ | exe तथा रूपे कारसेकार्थसमवायाञ्च ॥ ४ ॥

wudnt गणाना मवयवव्तनामयविगिणादिषु को-

TH कारणतेत्यपक्ायामाइ।

खूप दृति रूपरसगन्धस्यभसद्यापरि माणषटयक्त्व गरङल-

व्यवच्छेहा युपल यति, तयेत्यसमवायिकारणत्मतिदि - ति, कारणेकार्यसमवायादिति अवयविष्ूपादोगां eaar- यिकारणं यदवयवि तेन षद्ेकाथंसमवायेन महत्या प्रव्या- सक्याऽवयविरूपादिकमारभते, तद्‌यथा कपालसूपादि घटे खूपादिकमारभते दति सव्वच द्रष्टम्‌, चकारादमीषां कचिक्िमिन्त्वमपि समुचिनोाति॥ ४॥

वि० भिाताद्यसमवायिकास्णलच्तये वेगादिभिञ्नलस्य चानायश्चा-

विर्ेघगीयत्वात्‌, तुरीतन्तुसंयागस्त तुरोपटसंयोागं प्रति वेगा- fea वेगस्यन्दादिकं प्रत्यसमवायिकारयं भव्धेवेति cua तन्तद्भधि्त्वं न देयमेवेति Sas: pk

शअवयवरूपादौोनामवयविरूपादिकं प्रति परम्परयेवासमवा- विक्षारबत्वमिन्धाड |

रूपेऽवयवगतरूपादिषु कारणेका्॑समवायात्‌ खसमवायि- समवायरूपप्रन्नासस्ितः तथा ऽवयविगतरूपादीगामसमवायि- कार यत्वस्यवार इत्यथे, कपालरूपादिकं खसमवायिसमवाय- सम्बन्धेन चटाद्यवयविनि समवायिकारबे वर्तमानं घटरू्पाद्य- समवाचिक्षार्यं भवति वचर परभ्परासम्बन्धद्मले;समवायिका- स्बतायामहतीति वेशेषिकाओां परिभाषा ara सम्बन्धे

च usitfa परिभाषेति Gana yen 8a 2

arc

बेरेषिकद ्रंनम।

ख कारणसमवायात्‌ AAA: पटस्य ॥ ५॥

Wo

ACURA CUAAATATT ६ ॥

द्रवयारम्भं संयोागस्यासमवायिकारण्खय wat प्रत्याष-

Faare |

fare

कारणे समवायिकारणे समवायात्‌ संयागाऽपि परारी कार्य कार्येकार्यसमवायखलणणया प्रत्यासस्याऽसमवायिका- रण मित्यर्थः, पट परेन का यद्र व्यमा जमपलसयति यदिल- क्यवावयवसंये गाऽपि पटारेरसमवायिकारणं तदा RITS- कार्थसमवायोाऽपीतिकञ्चित्‌॥ ५॥

संयागस्य कचित्‌ महत्या प्रत्यारल्या कारणवमि- व्याड |

्रलपिष्डावयवे ana: प्रचयाख्यः शं योगसतृखकपि- वटे मरस्वमारभते तज कारणेकार्यसमवायः प्रद्याषज्तिरि- त्यर्थः ॥ ६ ॥

अखे संयागस्याऽपि ary सम्बन्धेनेवासम वायिकारवलत्वमि- तबाह |

Erasers तन्ते समवायेजैव AAA Hararawa xfs बटं प्रति साश्ात्‌ सम्बन्धे गेवासमवाविकारवमिन्बधः॥ १॥

Stage चित्‌ कार्यं परभ्यरयाप्यसमबािकषारबत्मखी- न्वाह।

कारबस्य समवायिकारबस्य कारे समवायिष्षारये eat. यात्‌ समवायसम्बन्ध quay संयमः कचित्‌ असम-

१० ्ष्ाये २ aifeaa | ste.

So संयुक्कसमवायाद र्वशेषिकम्‌ ॥ ७ ४

० एवं समवायिनिरूपितां कारणतां निरूप्य निमिन्तका-

रणता निरूपयितु प्रकरणान्तरमारभते।

अभरव्रषिकं विश्रेषगुणभ्राष्ययं खंय॒क्रसमवायात्‌ पाक- सेषु गिमिन्तकारणम्‌ । उपलक्ण्द्येतत wie प्रति स्वेषां गिमिन्तकारणएलं बद्ध सुखदुः खेच्छादेषप्रयनधकाधमंभा- वनानां निसिश्लकारणत्मेव सुखादौर्नां भेदप्रतिपारनाय Wass द्रष्टव्यः ॥ ७ ॥

द्दानोमावायप्रामाण्छं द्ढयितसक्रमेवायमाइ |

fae वायिकार्लं भवति, यथा तूखकपिणमहत्परिमाबरूपकाग्ये

तदबयवगतः णिथिलाख्यसंमोमरति। cs

fatawatcaat निरूपयति |

अ्रवेरेषिकःं ` विगरेषग्खात्मकमेष्णं संयुक्तसमवायात्‌ पा- कजरूपारै निमित्तकारणम्‌, तथाच पाकञं प्रति ead. यागसम्बन्धेन उवास्यश्यानिमित्तकारवम्‌, समवायिक्षारणसम- वायिकारस्यभित्र कार्य्यं निमित्तकारणमिति सामान्यलच्तवं बोध्यम्‌ । अवश्िद्धानां adie safes कर्च॑वयेति मुनीनाम भिप्रायः नातक्तेषां न्यनतेति |

तदेवं पदाचा निरूपिताः साध्ये tug निरूपितम्‌, ante: खड चित्तानामेवेतच्छाख्नात्‌ मननं भवति नाखुडवि- सानाम्‌, WHat forging विविदिवन्तोति अनततं TUATHA AMG TAT |

8०

वेरेषिकदश्ं नम्‌ |

ख दष्टानां दष्टप्रयोजनानां दृष्टाभावे प्रयोगेाऽभ्बु-

Wo

fae

द्‌याय॥ ट ॥

दृष्टानां प्रमाणत sowayrat कर्मणां यागदानखाना- दीनां दृप्रथाजनामां दृष्टमपदिषटं प्रयोजनं sat aur- fe “खगंकामोायजेत'' “श्रद्निराचं जयात्‌ खगेकाम caer विधिसमभिव्याइतमेव फलम्‌, कचिदार्थवादिकं यथा “quar राचोरधौयोत तस पितरोचुतङखा मधुङ- wari” इत्याद, कवि पादानिकम्‌, यया “विश्व जिता यजेत canner, wa fe a विधिसषमभिव्यादतं ना- येवाद्‌पख्ि तमित्य पादानिकं कार्पनिकं खर्गरैव खतः सुन्दरस्य फलस्य कर्पनोयलात्‌, तया चाब्रतरविनाश्िना- मेतेषां कमणां चिरभाविने फलाय कारणत्मन्‌ पपद्चमाग- HAAG प्रयो गेाऽनुष्टान मभ्वदयायापृब्वो यव्यं: । गमु खतिप्रामण्यि सति स्यादेवं तदेव तु दुलंभं गडि मीमां सका- मामिव निव्यनिदेषलेन खतिप्रामाण्छं edad पारूषेयले-

दृष्टानां fafucerat cena दष्टं विष्ययंवादादिना Wid प्रयोाजमं येवां लयाविधानां कम्मेडां यद्वदानवतपःप्रन्ड. तीनां wast दृष्टानां तत्तत्कम्मेयणानामभावे वन्त. फलकामनाविरहादसम्मवे अभ्युदयाय चित्तयुदधिप्रयुक्ठविविदि- वातमकफलाव भवति तथाच ““खगकामोाऽखरमेघेन THA” इना- दिविध्बिश्ितागां खगाद्यात्मकषप्रतिभियतप्रयोजनानां कम्मेगां

१० च्चध्याये र ्ाडिकम्‌। 8९९ Go तदश्वमाद्‌ानायस्य प्रामाण्यमिति ॥ € ॥

उण मान्दपगमात्‌, WEIS च भ्रमप्रमाद विग्रलिपाद्सम्भवादत WIN दृष्टाभाव दति दृष्टं परुषान्तरऽस्मदादोा भमप्रमाद लिष्छारिकं waged तद भावे सतोत्यर्थः । कितिकटरंलेन वेदवक्तवेम वाऽनुमितद्य परषधारे य्य निदेपषलेनेवाप- faa:, तथाच तदचसां न निरभिधेयता म विपरीताभि- tear न निष्ययोाजनाभिधेयता, safeaarat दोषात्‌ भ्रमप्रमादकरणापाटवादिप्रयक्रा एव बश्वसामविष्ुद्धयः सम्भाव्यते, ग सेश्रवचसि तार्या खम्भवः, तदुक्रम्‌ “रागा- शानादिभि्वक्रा ग्रखलादनृतं वदेत्‌। तेचेश्वरे न विद्यन्ते स ब्रूयात्‌ कथयमन्यथेति ॥ ८॥ मन तेनेश्रोण वेदः प्रणीत casa विप्रतिपन्निरत आह । दति भाच्छपरिखमातरी तदखनाभ्तेनेश्वरेण वचनात्‌ प्रण-

विर fanaa कतानां न खगादिफशजनमकतवं fared चित्तस्याया- ककपलजनकत्वमेव “विविदिषन्ति” डव्यादिश्चतेः, “wate कम्मे भिः पक्वे तताच्चानं प्रजायते" डन्धादिश्छतेखेतिभावः ॥ < । ननु अतेः प्रामाग्यद्धत्तदा तदुक्छकम्मेवामपि सफलत्वं भवेत्‌ अतेः परामास्श्ा्यापि सन्दिग्धमिबाश्ङ्गायां पूरनाह्तमपि बाच्यौ- येमादराथंख पुमराङ। इडतिकारः शास््रसमाभिदधचकः समिदं arena प्रयमा- ध्याये he |

BRR

Wwe

fire

वेेविकद LAT |

यभादाश्ञायख ATG प्रामाण्यं तथाहि वेदाख्तावत्‌ tre- षेया वाक्यलादि तिखाधितं नचास्मदादयस्तषां षदखन्राखा- वच्छिन्नानां वक्रारः सम्भावन्ते, प्रतोद्धियार्यवात्‌, नचाती- ज्ियायद्िंनेिऽसदादयः.किञ्चात्नाक्रावेदामदाजनपरि- ग्टहोतलात्‌, TATA ग तम्महाजनपरिग्टशोतं महाजन- परिग्टहीत्चेदं तस्मादापो कम्‌, खतन्तपरवप्रणीतलञ्चापा- WAG, महाजगपरिग्टहोतल ञ्च सव्यैद नान्त :पातिपुरषाम्‌- हयमा ना्य॑तम्‌, कचित्‌ फलाभावः क्डांकटरं साधमवेगच्ा- दिल्यु्म्‌, कटठंखरणाभावान्नेवमिति te कटठंसरणस्व पृष्व मेव खाधितलात्‌, तप्मणीतलच्च खतन््पुर्षप्रणोतलारेव सिद्धम्‌, न ल्रस्मद्‌ादीनां ्हसश्राखवेदप्रणयने खातन्ट्यं संभवतीत्युकषलात्‌ । किच्च प्रमाया गुणजन्यतेन वेदिकप्रमा- याश्रपि गृण जन्यत्वमावश्छकं तत्र च गुणो वक्ुययाथवाक्धा्ं

अथ संचोपतः शासत्रार्संय हः | वेरेषिकमते पदार्थः सप्तविधः KITA सामान्यविद्धेवसमवायाभावभेदाप्‌ णक्धिष्ह्यासाद- ष्यादयानातिरिक्घाः पदाचा, बङ्किरिव मण्याद्यभावोाऽपि दाहा- दो रेतुरतामण्यादि सभ्निधामे THA LTT: TST दाहानुकूलागन्त- श्रक्धितत्ागभावतव्मध्वंसकख्यनार्यां गोरवात्‌, सद्यापि डव्यमता- गबप्रभेद र्व, रकं SG देरू्पे चयि रूपागोव्वादिव्यवहारि- षयेकत्वादिकम्तु वडिविररोषरूपमेव, सा टृष्छमपि द्धि ्रत्वे सति तद्रतग्डयोधम्मेवस्चम्‌, पदाथंविभाजकाः सप्त उच्यतवगुबल्वक- म्मेत्व समान्यत्विश्वत्वसबवायलवाभावल्वामि, तच अब्यत्व-गुडलव-

Lo Bars २ हिकम्‌ | 8९

° ज्ञानमेव वाच्यस्तयाच ATH एव वेदे वक्ता, यः खगो व्यादि विषयकसाडात्कारवान्‌, तादृश्ख मेश्वरादन्य दरति Gene ॥

रहत भवा नीतनया भवनायसुता ware निरतः।

एतं कणादखतचापस्कारं WET: Waa It

स्ञाघास्यदं यद्यपि नेतरेषामियं कृतिः स्यादुपडासयोग्या

तथापि श्िययेगरूगारवेण परःसदसैः समुपासनोया ॥ दति मदहामरापाध्यायमिश्रभवनायात्मर्जमश्रश्रीण्डुरल- ते वैथेषिकद्धनेापख्कारे दश्मेाऽध्यायः समापनः ॥*॥

समाप्रद्येदं शस्तम्‌ |

fee कम्मत्वानि जातयः, नित्यत्वे स्यनेक समवेतत्वं सामान्यतम्‌, सद्धि- aa सन्धेकरमार समवेतत्वं विशे षत्वम्‌,नित् सम्बन्धत्वं सम वाथत्वम्‌, डव्यादिषटकमिव्रवमभा वत्वम्‌, safe नव त्ितिजखतेजावा- यवाकाश्कासलदिगात्ममनांसि, तच सावयवानि उव्याणखनित्या- नि,निरवयवानि तु नित्यानि, तच कार्यस्य, संयमस्य, विभागस्य वास्मवायिकार्णतावच्छेदकतया ्रव्यत्वजातिसिडधिः, खन्धकार- शत॒ तेजेविग्रवसामान्धाभाव खव, नतु दथान्तरम्‌, तच गुणकरि- यादिबिभान्तिरेव, इच्यविभाजकानि नव एथि वीत्वजलत्वते- PANT त्वाका शत्वकालत्वदि कत्वात्मत्वम नस्त्म नि, तेष्वपि TAT. श्रत्वकालत्वदिकत्वानि न जातयः afcacifa षट जातयः, तच गन्धसम बर्यिकास्यतावन्छेदकतवा एयि वीवजातिः fez.

fa, एभिबी रूपरसगन्धस्प शं सद्या परि भितिएटयकषत्वसंयेएम ति- ॐ ई

eRe

वेरेषिकदण्रंगम्‌ |

वि° भागपरत्वापरत्वगुरत्वग्रवत्ववेगस्धितिख्धापकगुडवती, तथ नी-

लगङ्घपीतस्क्तशरितकपिश्चिच्रासमकानि सप्त रूपाणि वर्तन्ते, कषायमधुरलवणकट्‌तिक्तास्लभेदेन षड्विधारसः एयथिव्याम्‌, WAG TT सोरभासोरभमेदेन दिविधः, पाघाणेऽप्यगलटोग- area वद्धस्मनि waa सदु पादानापादेवत्वेम पाषाब- @ एयथिवीत्वं तेम च गन्धानुमानात्‌, स्यऽप्यनुग्याणोतः कचित्‌ पाकजः चित्‌ कारखगुणजनितच्। एथिवो दिविधा frat. निव्बभेदात्‌, oa परमाणुरूपा fre तदन्धाऽवयवयोगिन्यनि- त्वा, साऽपि विविधा शरीरेख्ियविषयभेदात्‌, तच शरोर जराय॒जाणजखेदजेद्विष्नभेदाखतुत्िधम्‌, जरायुजाः मनुष्य Wa, अण्डजाः प्तिसपद्याः, खेदजा दंशमशाद्याः, sfx- Samara, sated पाथिवम्‌, विषयात द्यडकादिग्र- माण पय्येन्ताः, तच Wat wana द्यण॒कं fafugqaas- सरोशरित्वादिकरमेयावयविनाम॒त्पस्िः ॥ त ॥

जन्यङ्धेद समवायिक्षारयतावच्छेदकतया sae जतिसिडिः, रूपर सस्य सद्या परि मितिएयकत्वसंयामविभागपर्त्वापरत्व-

मु खत्व वत्व खेहवेगा जलस्य गुडाः, तच रूपं मुक्गमेव, कालिन्दी-

जलादै नोलत्वप्रतोतिस्त भ्वान्तिरेव तस्येव वियति विक्छिष्तस्य धवलिमापलब्येः। Taq मधुर Ta इरीवकयादिभक्तवानन्सरं रसगेख्ियेख जलमाधुया पलब्धेः। जन्बीररसादरा खद्धरसाप- wie आाख्रयोपाधिको, aie शीत रव, तेजःसयेामाक्त- चत्णप्रतोतिभनान्तिरेब, जवत्वन्तु तजर सांखिडिकम्‌, जलमपि नित्यानिव्यभेदाद्िविधं परमाङ्रूपं निवम्‌, दडकादिरूप- afaaa, तदपि जिविधं ्ररीरेद्धियनिषवभेदात्‌, तजर अ- लीयश्ररोरमयोानिनं wate प्रसिडधम्‌, जलोयमिद्धियन्तु स्समनम्‌, विषवास्त॒ हदिमकस्काक्षासारसरित्सागसादयः।

१० ध्याये २ aise | sty

fe. francartenfey विर्ष्तणदियतेजःसंयोामात्‌, नच हिम करकयाः wis जलत्वम्‌, sya विलोनयोाखयाजंलत्वस्य प्र्थच्षसिडत्वात्‌, Wwe यद्यध्वंसजन्यं तसषदुपादानेपादेय- मिति व्याश्या हिमकरकयोर्व्वलापादानकत्वसिदै जलत्वसिदे- fafa) मुक्तावलीकारस्त्‌ अट््विष्रेषेख तच अवत्वप्रतिरोाघः, काटिन्यप्र्ययस्तु भ्नान्तरवेत्धाह | तच टएतसर्सयोगर खव arfa- न्यम्‌, पर न्त fesse प्रतिरडं दवत्वमभिग्रतं तिरतोव्येके | afau दिव्यतेजाऽनप्रवेशरात्‌ वत्वं तच नश्यति उद्मसंयागेन दिव्यतेजःसंयोामविममे प॒नद्रंवत्वमुत्पथ्ते इव्याङः। तेलादावपि अलस्य जवत्वं प्रर खेदवत्वादङड़ रानृकूल्यमिति, दष चन्दनादौ तु श्ैप्यपलन्ििखन्दनान्तवं्तिंशीततरसणिलस्सेव, णवं वायवा. दावपि ततसंयुक्त ष्य जखस्येव शत्ापलन्धिरिति Gata: ॥ ॐ । जन्धोव्छस्यश्रं सम वायिकारणतावच्छेदकतया तेजस्वजातिसि- डः, उष्यातवश् स्पशरांनिराजातिविशेषः पव्यच्तसिडम्‌, तेगस्लं जा- तिः परमाजावप्यस्ि ““नित्यस्य खरूपयोग्यस्य फलावश्यम्भावःः' इति नियमस्याप्रयोजकत्वात्‌,चख्रकिरणादो तदन्तःपातिजलस्प- ंगाभिभवात मरकतकिरणादो पार्थिवस्यद्धं नभिभवात्‌ ay. साद चानुद्धतववादुष्यस्यष्चंस्य नोापलब्थिः। तेज {स रूपस्यशं स्या - परिमितिथक्लसंयेगविभागपरत्वापरत्ववत्ववेगा गुखाः स- न्ति, तत्र भाखरमुक्तरूपमेव तेजसि, ast मस्कतकिरखादोा च पाय वरूपेवाभिभवात्‌ शक्तरूपान्‌ पलख्धिः, व्या दोनां vara पार्थिवरूपालग्ध्या भवति veda पित्तपोतिन्ना, केचितु aggre: seed nfs किन्तु तस्य खुङ्खत मेवामिभूतमिव्थाडः। अव- त्वन्तु नेमित्तिकं gaara date, तेओऽपि दिविध निलमनि- ay, तच पर्मादरूपं faa दयबुकादिरूपन्वनित्वम्‌, खनित anfafad श्ररोरेख्िवविषयमेदात्‌, तच तेजसं ग योरमयेो- 812

ote वैेधिकदश्रनम्‌।

fac निजमेष खु्लाकादो प्रसिङम्‌, तेज समिद्धियं नयनम्‌,विवयेद- afsgaare:, सवस्य awe मानश्च सवयं तेजसमसति प्रतिबन्धके अन्न्तागलसंये गेऽप्यन्‌च्छि यमान जन्यद्र वत्वात्‌ यत्वं aaa यथा एयिवीदयनमानम्‌, नचेदमप्रयजकं एयिवी वलस्य जन्यजलब्रवत्वस्य चाभिसंयेोगनाश्यत्वात्‌, नच पीतिममुङ्त्वाख्रव- स्य पाथिवस्यापि तदानीं तत्वात्‌ तच भिचारः इति are अलमध्यखमसीच्तारवत्‌ तस्याद्तत्वात्‌, केचित्तु अभिसंयोमे पोतिमशगुरुत्वाञख्चयो विजातीयरूप प्रतिबन्धक व ब्यसंयुक्तः ्- व्यन्ताभिसंयोगेऽपि पूव्बरूपविजातोयरूपागधिकर खपार्थिंवलात्‌ नलमध्यस्पीतपट वदिति तादृशएदवडव्यस्य च एधि वीजलभित्रसय तेजस सिडधिरि व्याडः ॥ तह ॥ जन्यविजातोयस्पणं सम वायिकारतावच्छछेदकं aye जाति- विषेषः। वायो नव गुखाः स्पशं सष्छापरिमितिएथकत्वसंयाम- विभागपर्त्वापरत्षवेमा TUR, वायेरपाकानव्याशीतस्पश्ः, तेन विजातीयस्यग्रं न, विलच्चणशब्देन, टरणतूलादीनां वा, णा- खादीनां कम्पेन च वायोरमुमानं भवति उद्धुतरूपाभावा् न प्रदयक्षमिति sre: | नव्या उद्भ तरूपस्य wey vais ेवु- त्वादयो; UMass भवल्येव war हेतुत्वादि- are: | वायुदिंविधानित्याऽमि्धख, परमाणुरूपानिल्स्तदन्धोऽ- जियः, साऽपि लिविधः शसरेन्िवविषयभदात्‌, वायवीयं श्ररी- रमयोामिजमेव पिश्ाचादीनाम्‌, wares वायवोयमिन्धियं त्वक्‌, वायवीयाविषयत्त॒ प्रणादिमहावायुप॑मः, प्राडस्वेक- खव इदादिनानाख्यानवश्नाग्मखनिमेमादि नानाक्रियावन्नाष ना. ना संज्ञा लभते | MK ॥ WAIHI VAM, CAT षड्‌ गगः SHUT: UY We खेति,खाकाण रखकाऽपि उपाधेः कग्न्कु ल्या भेदादधित्ं

१० ध्याये 2 ाडिकम्‌। gee

fac ओजात्मकमिश्ियं भवतीति। प्रथमं तावत्‌ शब्दाविशेषगडः wad दगायेग्यवदहिरिद्दिययाद्यजातिमक््वात्‌ स्पशंवदित्यम्‌- मानम्‌, तवः ्ब्देदरव्यसमवेतेागु त्वात्‌ संयोगवदित्यनुमानेन शब्दस्य ब्र्यसमवेतत्वे सिद्धे Wer न स्पश्रंवद्िष्टेषगयः खपाक- जलवे स्यकार्गुयपुव्वकप्रच्चतवात्‌ FAA, URACIL व्यमिचारवारमाय सव्यन्तम्‌,पोलपाकवादिमते वु सल्यन्तंन देय- a, USSU दयभिचारवारखायाकारबगुगपुन्वकेति, जलपर- माङधरूपादो व्यभिचारवारणाय vada, wear न दिक्कालम- नागुणाविश्रेषगु गल्वात्‌, नात्मविेवगुणः वदिरिखियय्माद्यतवात रूपवत्‌, Kay एरब्दाधिकार णं नवमद्रव्यं गगमनामकं सिद्यतीति, मच MAI खच्छणब्दकमेख वाये कारबगुखमुरव्यकः शब्द - ङत्पद्यतामिति वाच्यम्‌ खया वदूव्यभावित्वेन वायुविप्रेवगुबल्वाभा- वसिः, खयाबद््भावित्वश्च खाश्चयनाश्जन्यनाश्प्रतियागि यद्यत्‌ तद्धिग्नत्वम्‌, तच्चासुविनाशिनि शब्दे निराबाधमेव, खचर afacaa वायुस्पशाद्ान्ताच्चेय इति संद्तेपः॥ प । RATAN: WIAs THY, त THETIC TE गः सन्ति, सच कालिकेन जगतामाख्रयः, रवं जन्यमाचं प्रति निमित्तका- सगं काङिकपरल्वापर्त्वासमवायिकार्णसूयागानुयागो च, ता- टृणसंयागाधारतया महाकालस्य सि्डिः, cafaarat घट डति चाने सूययक्रियारूपैतत्कासे घटस्याधारता भासते, साच न सा- छात्सम्बन्धेन बाधितलात्‌ किन्तु खसंयुक्कसंयोगितपनाभितत्व- सम्बन्धेन, घटादिना संयुक्तः कालस्ततत्‌ संयोगी तपनस्तदाभितत्वं तत्क्रियायामस्तीति घटादेः इूर्खयक्रियायां वक्ष॑मानलय परम्प- रासम्बन्धस्य घटकः कालाऽव्टं Van, TTY तच कालि- कसम्बन्धावच्छिन्ाधारतेव भाखते Gatwarar खपि कालत्वात्‌ । “कलनात्‌ सव्वेभूतानां स are: परिकीत्तिवः”।

8१८ येशेधिकदग्रं नम्‌ |

feo इव्याद्यागमस्त काले प्रमाडमिति ध्येयम्‌, काल रकोाऽप्युपाधिभे-

दात्‌ चबलवमुषततेयामादिव्यवारविषयः, उपाधिख चयव्यव- हारे खजन्यविभागप्रागभावावच्छिन्रं कम्मे, पुव्बसंयोामावच्डित्र- विभागेाना, पुव्बंसंयेोगनाश्ावच्छिन्र उत्तरसंयेगप्रागभावेवा, उश्षरसंयागावच्छिद्नं we a, खढ्तिध्यंसप्रतियाग्यनाधारः w- RTA, MSWMM व, महाप्रलये BATTPILH चरम- ध्वंसेमापपादनीयः, मषृत्तयामादि्यवहार सत॒ तत्तल्तबकृटैरि- fadeia: । Ko

दैशिकपरत्वापरल्वरूपदू रत्वान्तिकत्वासमवायिकारबसंये- मानुयोगितया दिक्‌ सिद्धति, तस्यां agra: we गुडाः सन्ति, तस्या रुकस्या पि avenues प्रा्यादिद्यवहारनियाम- कत्वम्‌, यस्य पुरषस्य seafatcatateat wm दिक्‌ सातस्य प्राची, उदयगिरि्यवद्िताच प्रतीची, र्वं तत्पृदषीयमेरस- fafeat दिगदीचौो, तद्यवहितालवाची, “सन्दषामेव ववां मेदसन्रतः सितः” इति नियमात्‌, खवमुदयगिरिरूत्रिहिता Atafafeat चेणानीत्यादिक्रमेय विदिशाऽपि निरूपमोया- इति duu: । त्र ॥

प॒खादिसमवायिका रखतावच्छेदकतयात्मलत्वं जातिः सिति, साचेखरोऽख् वाटद्रू्पकारविर हत्त न तच सखायुत्यत्तिः, कोचिन च्वात्मपदग्रक्छतावष्डेदकतया सा जातिः fags: | न्येतु सा जातिरीखरे नास्येव पमाकाभावात्‌ WIAA जा- वेखरया्विंभागात्र दशम गरश्यत्वमो शस्येति वदस्सि, Gants ब्‌ दिषटकं सह्यादिपखकं धम्माघर्ी भावनासख्संख्कारखेति चतुश्र गुखाः सन्ति, Kat च संख्यादिपश्चकं बजोष्डायलाखे- MST UM TU ॥ ॐ | 7

कुगसादोनां हिदादिकस्बानां कत्तारमम्तरेक फलानु पधानं

/ १० ध्याये २ आङिकम्‌ | ९६९

चि" tua, Ta awa ज्रानकरणानां फपलापधागमपि कत्तार- WHA नेापपद्यते इत्यतिरिक्तः WAT संसाग्याता कख्यते | चा- sarge देइ एवात्मेति Saad तस्येव धम्म, स रव कन्त चत्तु- रादिपेरक रवाङरतन्न मभारमम्‌, तथा सति बाल्ये जिलेाकितस्य बने खाविरेवा खरजानुपपक्तेः यथा ares मेज न खरति, नच MATa ay शरीरमेकामेषेति वाच्यं परिमाग्मेदेन जग्यभेदस्यावश्य कत्वात्‌, AT कारणेनामण्डिवस्य कार्ये Wea स्यात्‌, माब्टृष्टानां Wa खरण्पसङात्‌, शवं शरीरस्य चेत न्ये नाशकस्य स्तनपानादोा वानस्शिमूनां मभेनिःसस्यदश्रायां श ।खावलम्बमे च प्रतिमे स्यात्‌ तत्कारगस्य इद्साधनताच्नानस्य तदानीमसम्भवात्‌, AWA तु जग्भान्तरामुग्धतेषटसाधनतायास्त- दार्नों खरथादेव पत्तिः, नच जन्मान्तरान्‌श्ूतानामन्बेषामपि कथं म सर्गम्‌, उद्वाधकामावात्‌, GT A जीवनादटदटमे- बोद्धाघकं करयते, Lay संसाररूानादिवया खात्ममाऽप्यना- दित्वसिडे अनादिभावस्य नाण्ासम्म वात्रित्यतवं सिद्यतीति,मन- सि wigs तत्‌प्रतश्छानु पपत्ते मेन सि महश्चाभावात्‌। वे- afer नित्विन्नानमेवात्मा ““खविनाशी वायरेऽयमात्ा ae waaay we” इति ge रित्घाड रलव्रमनारमम्‌, नित्धविन्चा- नस्य लगदिषयत्वे स्ब॑श्नत्वापन्तेः wafafef<are विनिगमका- भावात्‌ निर्व्वि्षयत्वे ऋचा नत्वव्याघातात्‌ “aad चानम्‌, carte. ष्युतिखेखरपरा न जीवेषु प्रमाखमाबमावडति, नच जोवेशखर- ara az xfa वायं च्ानाच्नानखित्वदुःखित्वादिभि्जँबानां प- Tat मेदसि दंश्वरामेदस्यासम्भवदुक्षिकलवात्‌, अन्यथा बन्- AMMA Bea, मच “तत्वमसि, इव्यादिश्चतिरेव जीवे- अरयारभेदे मानमिति वाच्यं तस्या डश्वराभेदेमेखसोयत्वप्रति- पादकवयास्तुखर्चवादत्वेन अभेदभावनारूपयोग विद्रवे चात्मसा-

वेशेषिकदश्र॑नम्‌।

fae च्लात्ारापयिके यनः करणीय इवयेतावन्भा्परत्वात्‌, नच सं-

क, ABN

सार दशायां Haars ae sf मक्िदणायामभेदो नायते इति ate भेदस्य निन्यत्वेन नाश्रायागात्‌ तब्नागरेऽपि पुब्बोवद्धितब्य- किया वस्यानस्यानिवारणाश्च, नच तदार्नीं दित्वस्यापि नाशात्‌ व्यक्तिदयावस्यानं म सम्भवतीति are तव निर्धम्भके ब्रह्मजि स- त्यत्वाभावेऽपि स्खरूपं . तदि तस्येव दित्वाभावेऽपि carat तावित्घस्य सवचत्वात्‌, मच मि्याल्वाभावाऽधिकर्लखरूपा रद्ध खि सत्यत्व मि्स््ाकं नादेतभङ्गा नवा सत्यव्यवडारस्यानुप- पत्तिरिति वाच्यम्‌ रकत्वाभावस्य थक्तिदयात्कस्य दित्वखरूप- तया इयव्यवहार्सम्पादकताया खप्यस्माभिरकोकन्तवयत्वात्‌,प्रये- कमेकत्वेऽपि च्ितिजलयोनं गन्ध इतिवदुभयं tafe सन्वै- जगसिडत्वात्‌, नच “न्रद्यविद्‌ ब्रश्येव भवति” इतिच्रुतेखदानी- मभेदः सिद्यतीति ae तस्या जिदुःखत्वादिना च्चानिनामीखर- साम्यस्य बेध्कत्वात्‌ sacra -पुरोाडिताऽयं राजा संर इति जकिकामेदगाधकवाक्ये साम्यपरत्वस्य टष्टत्वात्‌ “तथा विडम्‌ gent विधूय निरञ्जनः परमं साग्यमुपेति"” डति चखा साम्यस्य स्पष्टतया प्रतिपादनाच्च, Gas ““दापपमासयजास- खायाखमानं can” इत्यादितः “इ aqal वेदित" ean. दिश्चतेख मेदनोाधिकाया नासककुविरिति खुतियुहयमुभवसिडं देतमपलपन्तावेदान्तिनाभियं छियख eM: EK ॥ Raciste म ज्ानखखाद्यात्मकः किन्त wT “जिच विक्ञानमागन्दं we” इन्धादिखता विच्चानपदस्य विशिषं आनं यच्चेति gare चानाख्यमाधकत्वात्‌ “यः Gay” इति gaara, आानन्दमित्यस्यापि मववर्थंयाचपत्वेनानन्दव- दिव्यः, न्यथा नयं सकत्वानुपपत्ते, ्ानन्दाऽपि दु्खाभावे SUI, भाराद्यपगमे BM संरन्ताऽहमितिवव्‌ दुःखाभावेन

१० अध्याये ₹ ाड्िकम्‌। gar

feo छ खिलवप्र्यात्‌, नित्धच्चामवत्‌ faa ge at Swe Stara छखपिधिद्टस्य निल चनोधकश्र्ा विश्वस्य चखस्यापि fra तवप्रति पादनात्‌, ननु इखरः सखाभिच्रः “are त्रह्मणा- fara बिभेति कदाचन शत्व भेदस्य wear पतिपा- दमादित्यलं पह्लवितेन ॥ Ky रुतेन यामाचाराणां लखिकविच्वामात्धारोाऽपि face, सर्व्वेषां area: सुषुतिदज्नायामपि विषयावभासप्रसङगात्‌ ष्पद्यजातबालकस्य स्तनपानादो प्र्ट्यनपपन्तेख ॥ ऋ । साष्या्तु safe: कर्थं pare पम्करपलाशवन्निजेपः, किन्तु चेतमः, चेतमेाइङ्करोमीति बुद्धि गतचेतन्याभिमानान्यथानुपपन्ते- खेतनकख्पनम्‌, WANES परथमः परिणामेोबडिः, तस्याः मश्व ष्वम्‌, ्न्तःकर बद्धेति संन्चादयमपि, तत्सं स्मिंखि yaa तद्रत- दुःखस्य प्रतिविम्बः पुडधस्य संसारः, विबेकस्यातिसंश्चकेन aw. चानेन बुद्धा तिरोश्धुतायां परतिषिभ्बितदुःखनिरचिरेव yea. waa, Tat खच्छायामेखिवप्रयाडिकया विषयसम्बन्धोच्चा- माख्याबद्धैः परिणामविेवः, साच बु्िरुश्चरयवतो, तच waz HUAI ACU: पुरघापरामः बुद्धेः खच्छतया चेवनघति- विम्बादताज्विकः दपंगस्येव मुखोपरागः, इदमिति विषयेापसाम- इख्ियप्रबाह्डिकया परिशमविशेषस्तात्तविकः, निःशासाभिहत- दपं स्येव मलिनिमा, कन्तं्यमिति व्यापारावेशलस्तदुभयायन्तः। चानेन मुरषस्यातात्विकः सम्बन्धादपंणमकि्नेव मृखस्योपलन्ि- यते, च्चानवत्‌ सखदुःखच्छादेवपयलधम्म घम्भा अपि Tee, छतिसामानाधिकरखेन प्रतीतेः, मच afeaam, परिणामि- त्वात्‌, TH परिगामेऽंकार तत्वम्‌, षङ्कगरतत्तवस्य परि- गमः पच्चतम्माचाखि रकादणेखिवयारि च, तम्माच्रागं परि.

ामाः प मदश्तानीत्डस्तदपि न समोचोनं चेतनां 3K

९०२ वश्धिकद श्नम्‌ |

वि. करोमीति tage शृतिसामानाधिकरण्छउतीते, नच सा चेतन्धांशे wife, तदे ait Teta कन्तुमग्रका- त्वात्‌, न्यया बरद निन्त्वे प खस मेोच्ताभावप्र्तङकः, अनित्यत्वे सत्‌पन्यैमसं खारा पत्तिः, गचाचेतनायाः THT? का्ंत्वाद्रुडधेनं चेतन्यं कार्य॑कारययोखतदाम्यादिति वां कन्तजन्यलस्यासिडे- CMU बालस्य Was प्रङक्यन्‌ पपन्तेः, तस्मात्‌ कक्तुरमादित्व- म नायश्ेपेयम्‌, Va नाभ्नासम्भवाद्विनाशिलमिति किं पलादिकल्यनेन । नच ५ प्रतेः कियमाबानि wat कम्सायि aan: | च्छङ्कगरविमृएाता atiswfata aad” । इति गोवाबचनविरेाध डति are परृतेमृलकारबस्याहढस्य गु- ेरटणटजन्येगु के रि ज्छादिभिः wise wires ears Tew “ तजवं सति कत्तीरमात्मानं केव यः"? | इत्यादि बचनेनायम्याऽयेप्रकटीङता भम बतेन्लमनस्यजसय- नेन ॥ ऋ । | विेषम्‌्योमादात्मगेागेकिकं मानसं भवति, TKI बु या- दिषटकस्यापि जाकिकमानसविषयत्वम्‌, आत्सगरकत्वसह्या- ऽपि मनेोग्राद्येति wre, emma wae परमम इत्परि- wary इबमपि ममेयाद्चमिति सिडान्तमन्नगामाचामग्धे-चुडा- मबयः, तात्य्बटोकादछ्चतां arvafafasiat मतेऽपि तदुभयं मनेायाद्यम्‌, परात्मनाम्‌ न Ue, किन्तु चेढयाऽनुमिनिरेवेति SUT ne | equate तु संस्ादिपश्चकं Talwraarey awe, तस्य wapersara feat सव्बविषयकाख, तजेश्वरे wary सितहुरादिकं सकटंकं wraargeitcaaraqarara, नच कञ्च जन्यत्वसाध्केन शरीरा जन्यत्वेन aafarg इति are

१० च्वष्याये २ ाङिकम्‌। gue

feo तस्याप्रयेजकत्वात्‌, ममतु WERT NAA Hecate. ख्वागृकू्‌लतकंसम्पादक इति, रवं “mana अजनयम्‌ ङ्व रक विच्स्य att भवनस्य Aa” इत्याद्याममा खपोशरे yara- fafa dau: aces नानसप्रबद्यकरबतावच्छदकतया are जातिः सिख्यति, मनसि सष्यादिसप्तकं वेमखेकर गाः सन्ति, सखसाक्ातकारः सकरककेोजन्धलाश्ात्कारत्वात्‌ चाश्तुषवदिव्धनुमानेन मनसः fafa: | चाश्युवरा सनाद नामेक कालोात्त्तिरूपं यौगपद्यं नाली. त्धनुभकसिडधम्‌, तच विवेयसन्निकारो wate यत्सम्बन्धादेकमि- ज्यं रामं भनयति नापरम्‌, तत्‌ aed म गःखीेकायम्‌, मनसो मश्त्मरिमायखीकारे वेन सह यगपन्नागेखियाग्शं संम्बन्धसम्भ- कात्‌ चऋरश्षुवरासमादीनां चोगपयापत्तेः, नच दीषंश्व्कुलीभच्त- WV नागाऽवधानभमाजाद् कथमेकदा नामेखिव जन्यं wrafafer we मनसाऽतिखाचवात्‌ त्वरया मानेरियसम्बन्धात्‌ मानाच मेत्पेः, उत्पशपजभ्न तख्तिमेद इव ania योमपद्यप्रत्षयस्य ममरू पत्वात्‌, मच मनसः सङ्काचदशायामभौगपद्ं विकासद्‌- ware योगपरं भवतीति बाखमनन्तावबवतन्रान्रतव्नागभा- बादिकल्यने ओस्वात्‌ लाघवाश्रिरववव्छेकेकस्य मनस रकेकश- Ue कस्यनादिति, कायदुहखले खटृङनिष्धेभेपग्टङोत-नानाप- ब्धमनेाभिरेव तत्तद्भेोगनिग्बा हात्‌, रण्वं हिद्रङखिकादिखण्ड इयेऽपि बोध्यमिति Gaya: a xy डति उपदा निरूपबम्‌ ॥ त्र । गबाखतुनिविद्तिसंस्थकाः रूपरसगन्धस्पशसंस्थापरिमिति- एथकत्वसंयेमविभागपर्त्वापरत्वबडिस खदुःखेष्छादेवप्रवनगु- CARAS इ संस्का र धम्माधम्बै्ब्द रूपाः | दव्यकम्मभित्रसामा-

न्ववचिदकास्खतावच्छदकतया yaw जाति, सिद्धति, गुज- ॐ ४ 2

898 वेद्धेविकदर्ंनम्‌।

fae विभाजकामि रूपत्वरसत्वादीनि wofsnfastraa:, संखा रत्वस्य जातित्वं तु खद्िश्रारेनं मन्धते, रूपर सजन्ध स्यश्च परत्वा- परत्वमु डत्ववत्वच्छेहवेगा मत्तगयाः, FHT: षट्‌ घम्भाधम्भं- भावनाञ्नन्दाखामृत्तंगुवाः, संस्यादयस्त TY SHAT, संवो- जविभागदित्वादिसंस्खादिषटचकत्वा दिएधकत्वानि चानेकाजित- मुडाखदद्धिव्रममास्त्‌ शकेकमावटढसयः, रपर सजन्धस्यद्ा Tat दवः बट घम्भाधम्मभावनाश्ब्दाख विश्रेषमुकाः, Ts: सप नेमित्तिकडवत्वग त्ववेमा ख caren, खितिख्यापकस्‌ु चि- विमाच्रृत्तिरि विमते स विश्ेषमबः, मतान्तरेतु सामान्मुब व, संख्थादयः सप्त रवत्वखेहवेगाख दोख्ियय्माद्ञाः, रूपरसमन्छ- WIM वादचेकेकेन्डियय्रण्याः, जडत्वजोवमयोनियनख्धिवि- ख्यापक संखारजिन्निकल्यकच्चानानुदध तरूपर समन्वस्पञ्चमा Ia अम्भाधम्मा अतोद्िवा,, बद्यादिषटकं धम्माधम्मभावनाश्नब्दा- खाकारबमओोत्पन्नाः। खपाकजा रूपर समन्धस्पश्नाः सांरसिडक्ड- qe खेश्वेगगुडत्येकत्वेकएटयक त्वपरिमाबदख्ितिद्यापकाख कार- quart, संयोमविभामवेगाः WAIT, रूपर समन्धानुष्ब- स्पशं परिमायेकतवेकरयकत्वखे इ सिति खयापकषसां सिडि कड वत्वन्न- ay खसमवाविक्रारबत्वम्‌, च्ाक्मविद्धोवगुखेु निमित्तकारव- त्वमाजम्‌, गखत्वोष्डस्पद्नबेगबवत्वसंयोग विभागेषु fafawarce- त्वमसमवायिकारबख् fafa, खधात्स विद्धेवमक्खं वोजविभामाः च्च द्ाप्यड्न्यः ॥ ॐ ॥ रूपत्वलाविः प्रबला, खुक्नीलरक्पी वरि वदपिद्नबि- अनेटेन रूपं सप्तविधमिति वकाग्दते wade, मानाविघमिवि विगनाथयः,रूपशब्द Sisal प्रतोवि नास्ति, नीलाय इति वप. दाक्ञेखिन्देषेति केचित्‌, रूपं धिविजजतेजःख add, व्र तो बो- {दकं सन्न प्रकारम्‌, HS गुङ्माचम्‌,तेजसिभाखरयुङ्माचम्‌,

१९० Gara २ आाडिकम्‌। 11

feo उद्धुवानुद्धुमेदादपि रूपं दिविधम्‌,तच HAART MUTT चान वरूपम्‌,उद्ध वरूपन्त्‌ WTI ATW- KAW G SF वरूप ACTA, VI वदधतञुखकम्मसामान्वानां चा- waueasty तदेव परम्यरयाकारकमिति प्राचः, नासत जला दिचाचुषं प्रयेवोद्ध वरूप कारबम्‌, UMA SATE: कारकम्‌, Ware वायोनं चाक्षुषं किन्तु Gita भवब्धेव,प- भावा उद्भुवस्यद्नाभावाज्र Us किन्तु चाक्तुवं भवन्बेव,वदधिंय- wad ख, लाडसिद्नब्दभिन्रविनद्नेवमुखवस्वं तन््मिग्बाङः। रके- कारव नीषादिखक्योयावन्नीखनग्रादिजवा निना डति केचित्‌ Rta त्वादि प्रतीतेनींखनीखतर नीखतमादिप्रतोतेखाबपपतचचे- wud न समोचोगम्‌। युङ्ञनोषरक्तेख्िभिख्लन्त॒भिरार्ग्ये पटे fod रूपमत्प्वे,तस्य Ae Tatas विजातीव- स्यश्च वदवबवारन्धावयविनि चिचस्पद्धाऽपि arena डति ore: सिडाकरस्ये मधु रानायोऽप्ये बमेवाह, खन्देतु नानारूप वद्व- बवारुग्धाववविनि खलाप्यडनत्तीनि नानारूपाख्छेवोात्पद्यन्ते खाप्य- इत्िजातीया बामय्ाप्यडत्तित्वखोकारे चछनल्भावात्‌, wag

“सखहितावस्त्‌ वंन मखे पुच्छं च पाद्धरः।

Wa: खुर विषाशाग्बां सख नोलोाढष उच्यते" ॥ इवन्ादिद्छतिरपि साधु aya, रतेन स्यश्चाऽपि शासा वना- ः। रूपं जखतेजःपरमाडघ निन्मन्यदनिनम्‌। पाचिंवपर- माओ पाकादूपनाज्नः ॥ > ॥

रसत्वजातिः vagfaar, रसः शितिजव्योारेवास्ि, सच afya: कवायमधुरजवबकटुतिष्ाख्लभेदात्‌, जजेतु मधुर रव ce: इटोतक्धादिक तद्यन्नकम्‌, नानारसबदवववारब्धाबयवनिनि काऽपि रसा नभवति तच्रावववजतानामेब रसानामुपखयिः, CHE रलनेत्रि वमाजेब VAG, खन्धवरसस्छतो ग्र वः । > ।

eed

fae

वेशे षिकद श्र॑नम्‌ |

जन्धत्वजातिरपि yarafest, अन्धादिबिधः लीरमासारमभे- दात्‌, गन्धश faa नास्ति, wan बाेखियमाजग्राज्ञः, अनत्क- टा गन्वः पाषाशादावतीखियः, aay: एयिव्धामेव THA ॥ > ॥

स्पश्ल्वजाविरपि प्रच्सिद्धा, स्यद्नः छितिजलवेनावायुगां qa, सच चिविघः शीव sap खन्‌ ष्धाश्नीतचखेति, वच श्रीतस्यश्रा जके, तेजसि sya: एथिवीपव नयारनव्थाशी तस्यद्रः,तचापि vfaat पाकोऽपि, वाच तु अपाकजेाविणातीय श्व स्यश्च, जलतेनोावायु परमागषु we fren, was अचयेऽनिनः, कटिनच- कुमार स्पा एथिष्यामेव, काडिन्धादिकन्तु संयोगविशेषः सच हिमकरकादावपीकिकेचित,न्धेदु काटिन्धादिकं न संयोजविद्रोषः अच्षग्राद्यलायकतेः, किन्तु स्पशरेविग्रेष शव, डिमकरकादो काठि- नयप्रतोविस्त भान्तिङ्पेकेवाङः। स्प्यनुद्धताऽतीज्रिवः ATs बोध्यः ॥ अ ॥

खूपर सगन्धस्पज्रा, एथिखथामेव was, क्वापि परमाबा- केव पाक इति पील्पाकवादिनेवेेषिकाः | केषामवमभिपावः, आअवयविनाऽबरमेव्‌ वयवेष पाका म सम्भवति, जिन्हु विजा- सोयवञ्िसंयोामेन age आअवयविष wats परमाबु पाकः, पुन विजातीयवजिसंयागेब पक्षपरमाशसयोगाद्‌ gaat. अमेव महाब यविपय्ेग्तानाम त्पत्तिः | बडर्देमातिग्रणत्‌ पुवं वयृहनाोभटिति युहान्तरोत्रनतिखेति खज नबन्तडादिप्रक्ि- यान्य RSM ्रन्यगोरवमिया परिक्षा ॥ >ऋ।॥

न्धावान्‌सारिबः पिठरपाकवादिनस्‌ अवयविना afexen- इद्धः सक्छावयवेरन्तःप्रविष्ेरवयवेग्बवदन्भेव्वपि पाका ग विड- श्यते के्रेविकमतेऽनम्ताबयबादिकश्यने रवं Hei घट इत्ा- दिप्र्भिश्नाविरोाधख्छ स्वात्‌, यच तुः पाकानन्छेरं न TAT AT तज्रादयदिनाणोऽपि खीक्रिववे care: ॥ NEN

fac

१० ध्याये २ ayaa | 8९

गवनच्यवहारकारमं संख्या, सा च गवखेव RAG quad, तच निखगतमेकलतवं नित्यम्‌, ्चनित्धगतम्बनित्यम्‌, दित्वाद्याः पराडं- waa: संख्या पेच्लाबडिजन्या अपे लाब्िनाश्गाद्चा वयास- श्यङ्सयख, अनकेकत्वनुद्धिरपे्ताबुदिः, सा ware fas- ति,खादावपेच्चाबिकूतोदित्वोत्पिस्ततादित्वगिन्निकिख्यकं तता fenfatreuag भवति, निजििकर्पककाणे aire zai amcwe दित्वनाश्ादिधिप्रसचामु पपत्तेः, कालान्तरे तद्‌- दित्वस्य प्र््लाभावात्‌ दित्वात्ादिकावा ्पेश्ाबुधनाश्रसेव दित्वनाद्नकल्वं कल्यते, तरव तत्यदवो गपे्ताबुद्धिजन्धं दित्वा- दिकं तत्पदभेेव wwe शति wed, खमा दयकालीमपरमावा- fcanfere जनिकाऽप्ाबुडियोखरस्य ब्रद्याष्डान्तरवत्ति- यमिनां बा, रवमतीश्ियान्रेऽपि चेयम्‌, अभानियतेकत्वब- डिद्धसे जिलवादिभिन्ना बङत्वसंस्थोात्यद्यते इति कन्दलोकारः। खाचाथासत्‌ चित्वत्ादिब्यापिकाबडत्वत्वजातिः तथाच चिल्ादि- कमेव TwaR, सेनाबनादो चोत्पन्ने fame जित्वल्वा्ग्रडा- दाषात्‌, XMY इतागङकयं सेगेति प्रतीतिडपपद्यते बड. MQ संख्यान्तर त्वे तन्तारतम्बाभावादि्ङः । ‰ | परिमितिव्यवहारासाधारबकारयं परिमायम्‌, तच्च aa- अश्वमतं निन्धेनित्यमनिद्धेऽजित्यम्‌, तथ्वतुष्विधमय महत्‌ दी Fafa, ufaa fated dea परिमारजन्यं प्रचयजन्यद्ध, द्यडकपरिमाप्रति परमाद्यगतं fea चसरेकुपरिमाणङे च gya- wad चित्वं कारणम्‌, तूखकपरिमायविर्ेषे पच वास्यशिधिलसं- सामः कारगम्‌, ्टादिपरिमडे कपालादिपरिमायं ace, wan: परिमागनाङररेतुः, अवयवापचयापचवदख्यलेऽसम- बायिकारबनाश्रात्‌ पूव्मे्खनाशखलन्तत्परिमाडनाश्र डति, पुन्ये. पढादि सश्चेतदवयने 4 पटा्म्नरोात्यचिसम्भवः aWat समान-

88८

fae

केेधिकदश्ंगम्‌।

दग्रताविरोाधात्‌ रकदा मानाद्रव्यबस्वस्यामुपशयिबाधि तत्वा, कचित्‌ पूव्वोवयविप्रवभिश्चानन्तु साजादविषयकं ete दीष- कलिकेतिवदित्यधिकमन्धचामुसन्धेयम्‌ ॥ ‰# ।

एथगिति प्रतील्लसाधारणकारमं एथक्‌त्वम्‌, त्च Bay अयेषु तिति, निग्रव्यगतेकटयक्लवं नित्यम्‌, अनित्यगतन्वाश्रयनाच्- माम्‌, दिएथकत्वादिकमपेक्तावडिजन्धं तत्राद्रनाष्डम्‌, घटात्‌ vam घटोगेत्छादिप्रतोोर्वेलचग्ातरान्यान्याभावेनास्य चरिवा- यंता, यदचंकयाभे पश्चमी सोऽचानणर्थभेदाद्धिज्नगुणन्तरमन्व- या घटोनेव्यथापि पश्चष्या पत्तेरिति SH: ॥ > |

संयोगः स्वं बखडत्तिगुवः, स चिविधः अन्धतरकम्मंगाभव- कम्मं जसंयोाम जमेदात्‌, AT श्छेनशेलादि संयेागः पथमः, मेषयोः संयागादितीयः, कपालतडसंयागजन्धा चटतदसंयोगसतीवः, क्रियाजन्यसंयोागेऽपि डिविधः अभिघातगोादनमेदात, तज अन्द्‌ हेतुः data खादिमः, तदेतु fedta इति संतोषः ॥ yey

विभागोऽपि मवग्रव्य्त्तिविंभक्तप्र्यासाधारबक्रार यम्‌, सा- $पि विविधः, ख्ककरियाजन्योभयक्रियाजन्यविभाजन्धभेदात्‌, ats: Waters ईिंतीयेोमेषयाः इतीव कारवमाज- विभागजन्यकार वाकार शविभागणन्यभेदाठ्‌ दिविध, तजा- द्यायथा प्रचमं कपाले कम्मे, ततः कपासदयविभागः, तताघटा- रम्भकसंयोागनाण्ः, तता घटनाशः, ततस्तेन कपालविभागेब कपासस्य देशान्तर विभागा जन्यते, ततो देशान्सरसंयागनाग्रः, तत उन्तरदेश्रसंयागः, ततः way इति, नच देन्नान्तरवि- भागे तत्‌ कम्मे कारम्‌, खारम्मकसंयेागप्रतिडलिदिविभाम- जनकस्य कम्मेाऽनारम्मकसंयागप्रतिडन्डिविभामवनकत्वासम्भ- वात्‌, खन्या विकसंत्कमलकुट्मजमभङ्प्रसद्ात्‌, मच घटनाज्नात्‌ wa कथं देश्रान्तरविभामा न जायते इति THATCH.

१० अध्याये 2 aifeaa| ४९८

चिर संथागप्रतिदन्दिविभागवताऽवयवस्य सति इथे टेश्रान्तरविभा. गासम्भवात्‌। डितीयोयथा यच wafaaar इसतरविभा- गस्ततस्तव्ननितः शरीर तसविभागः तत्र श्रयीरतख्विभागे a fancuygefwar न कारगम्‌, WHE 4 तदानीं क्रिया नाल्ति अवयविक्रियाया यावदवयवक्रियानियतत्वात्‌, तस्मात्तव कार. गाकारगविभागेन कायीक्षार्यविभागाजन्धत xia, अवं विभ- क्ताऽख्ादितिप्र्यसिडाविभागा न संबागमान्नेनान्धथासिदडध- इति संदोपः । xxi परापरव्यवदारासाधारणकारके परत्वापरत्वे, तेच faa- पेजोावायुमनमछ॒ तिष्ठतः। ते च दिविध देशिक कालिके च, तच रैशिकयरतवे खग्यसंयोगण्दुयस्वच्चानं हेतुः, देशिकापस्तवं प्रति खग्धैसंयागाल्यत्वच्नानं हेतुः, खच्ावधित्वा यक्षदितोयाप्ता, यया माटलिपुचात्‌ काश्नीमपेच्य प्रयागः परः, we farang कुरक्तेच- ary प्रयागेाऽपर इति वहारः, रवं तदुभयं प्रति तदुभया- अये दिक्संवागाऽसमवायिकारखम्‌, कालिकपरलत्वापरत्वे प्रति तदाख्ये कालसंयागाऽसमवायिकारकम्‌, wa तु wifafaa म तित इति बदवः, यस्य ग्यपरिस्यन्दापेसया यस्य gan. रिस्पन्दाऽधिकः स च्येटस्तच परत्वम्‌, यस्य च न्यनः स कनिर्स्त- चापरत्वम्‌, रसे तु जन्यग्रव्य रवेति विश्वनाथः, तथा wata- या पुन्वात्पन्नलश्चामं परत्वस्य कार यम्‌, तद नन्त रोत्मन्रवच्वानम- परत्वस्य कारम्‌, ASMA HAM TLCS AT इति Gea: > १ बृद्धिरात्मनि तिरति, सा दिविधा अनुग्वतिख्छतिभेदात्‌, अन॒भ्युतिरपि काडादमते दिविधा पव्यत्तलेङ्गकमेदात्‌, प्रय- मपि afyd प्राबजरासनचाच्तृवस्पाणएनश्राप्रणमानसभेदात्‌,

त्रच Way गन्धस्य तदरतजातीनाश्च भवति, रसस्य वद्रतवजाती- 3 1

88०

fae

aqufanzaay |

ATE रासनम्‌, उदग्डतरूप-तदधिकरबदरव्-याग्य*डत्तिसंस्य- परिनिविएयकत्वसंयागविभागपसरत्वापरत्वदे शवे गदर वत्व क्रया-

जातीनां arenas भवति ॥ >€ ।

उद्भू तरूपतद्रतजातिभिन्रानां चचप्द्यागमुद्‌भूतस्प- शंस्य ARIMA aay स्पाणंनप्रत्यच्तं भवति, नथानां मते वायोा- cfu, वक्षभाचाग्येमते गरत्वस्यापि, afexquay प्रति रूपस्य कारबलवात्‌ नीरूपस्य गव्यस्य स्पाश्ंनमपि न भवतीति ore, VMAs उद्‌भृतस्यशाऽपि इेतुनातः प्रभायान्लद्वगुगादी- माच WA Hy BABA WY AKAMA ATE भवति 0% ॥ बद्डिसखदुःखेष्छादेवप्रयलानां तदरतजाती नाच्च मानसं way भवति खात्मनरूदतजातीनाच्च विष्रषगणयोमेनेव, चअषहसुणो- aga ved नल्व इमिति, खाल्मगतेकत्वपरमम इत्परिमाग्या- रपि मानसं भवतोति ताव्य्थैटौ कारतः, निनिविकष्य कच्चानजोव- नयानियन्नयोनेकाकिकं मानसमस्ति तयार्तीड्धियलत्वात्‌ ॥ Kt अन्न यदिन्दियस्य ग्राह्यं यत्‌, तत्घंसगमाभावतदनुयागिकभेदा- बपि तदि्िययाद्यो, प्रय्लमाते महत्परिमाखं हेतुमतः पर- मागद्ययकयोसतदूयादरेवा VATA, aay गरबयप्र्क्ते समवाय-

सम्बन्धेन, दरश्थसमवेतप्र्यच्चे खसम वायिसमवायखम्बन्धेन, इग्यस-

मवेतसमवेतप्रत्यद्धो खसम वायिसमवेतसमवाय सम्बन्धेन म इत्वस्य Wu बोध्या, Tanga) वद्विधप्रयद्यो इडियं कर- गम्‌, तर्द afgy प्राबरसगचन्ुष्लक्‌ओआज्रमनेाभेदात्‌, इड यलवन्तु खखग्डापाधिरिति न्यायखक्रत्तिकारः, श्न्देतरोाद्भृत- चिशेषगजानाम्यत्वे सति न्नागकारबमनःसंयागाअयत्वमिति-

प @ qafaed, wag फलम्‌, तह्लद्दडन्तु साद्चात्कवारतवजातिवि-

* खज यो म्यह सोन्यस्य रुष्छा दि हाद ग खन्बये। इम्डसुमाससामब्याम्‌।

१० ध्याये २ ाडङ्कम्‌। ०५९

fae शिरटत्वं न्ानाकरवबकश्चानत्वं वा, खच यापारोाविषयेड्ियसम्ब- न्धः, साऽपि afge: संयाग-रुयुक्घसमवाय-संयक्कसमवेतसमवाय- क्विवरावच्छित्रसमवाय.समबेतसमवाय-विशेषडतामेदात्‌, तच संयोगेन अन्यस्य, संय॒क्षसमवायेग इथसमवेता माम्‌, संयुक्घ- समबेतसमवायेन बब्थसमबेतसमबेतानां गुकम्मेगतजातोनाम्‌, कंविवरावष्िद्रसमवायेन Wea, समबेतसमवायेन शब्द्‌ गवजातीमाम्‌, वि्रेवबतया अभावानां प्रत्तं भवति, विग्रेष- यताऽपि संयक्षविशेवबता-संयुक्षसमवे तवि वयता-सं यक्समबे- लसमवेतविेवडता-खवावच्छिन्नविष्रेषवता-माचावच्छित्रसम- गतविद्नेषयता-विष्ेषडविशेषग्तादिमेदरेन मागाविधा, तयाच अश्थ-तत्मवेत-तत्घमवेतड्तीगामभावानामाकाग्रमतस्य शब्दा भावस्य WKITU A कत्वाद्यभावानामभावडत्तोनामभावानाख् ue भवतीति। यच घटस्य मध्यदे श्रावनग्डेदे नाचाकसं येग्मयव- हिद वष्छेदेन च apagawy घटादेलदरतगुखकम्भंसा- मान्यानां तदूताभावानाश्च wD न भवतोन्रतचखाच्ुवप्रच्ल- कारबता वष्टेदककेटो चच्षुःसंयोमांग्रे MI wes aaa निवेश्रनोयम्‌, र्बम॒र्‌भूतरूपावच्छ्रत्वं मरश्वावच्छिब्रत्वश wear जिबेशनीयं तेन परमाये चद्ुःसंयागदशायां बद्ध तायाः GMAT: वदोयरूपगतस्य नीलत्वादि सामान्यस्य च न WIAA, नवा वयो TTA ATMA AKITA: सत्तायाः वत्‌- स्पशं गतगरशत्वादि सामान्यस्य च चाच्ुषम्‌, पाश्तु अभावपर्यच्ये योग्यामुपणलज्िः कारयम्‌, साच चर यदि प्रतियोगी स्यात्तदा उपलबभ्येतेव्याकारकतकंसहछता Glas fara शाभाबात्मिका,खअतोा मान्धक्षारादो घटाभावादि Ayes TI तादग्रतकंस्यासम्भवादि- त्बाङः। प्च लेकिकाजेाकिकमेदेनापि दिविधम्‌, तजानाकिक-

सच्िषर्वजन्धं uqed तदलाणिकम्‌, अलोकिकसनिकर्वख चि- 3 42

९५२ वैशेषिकदश्रनम्‌ |

fae विधः सामान्यलच्चणाश्नानलच्तशयागजधम्मभेदात्‌, तच सामा- AIM घटत्वादिसामान्धश्चानं तेन निखिलतदा ख यस्याजकिकां ved भवति, ्ागलचछ्गासचिकर्वेणतु रव्वादौ सर्पलादिप्रका- Ce UNA, CTU GUMS HAAS MAST AA तद्धा maqam, wt सरभिचन्दनमितिचाक्षे सीरभलवारेरुपि च्तानरच्लखयेव मानम्‌, SITS UH दिविध य॒क्षयष्नागयागि- देविध्यात्‌, तच येामाभ्यासवश्योछतमागसः समाधिसमासादि- तविविधसिडिर्यक्त xqua तस्य ध्यानं विनैव aay पदार्येष खदा WAV, VAIS विघयव्याङत्तमानसः, तस्यतु ध्यानसहइ- कारेेव रुव्वच प्र््षं भवतोति Ga: ॥ Ko लैङ्गिकमम्‌मितिरूपं यजच्नानं तच लासिच्चानं करम्‌, परा- ARTS: | ara साथ्यवदन्धाङत्तित्वरूपा खव्यापकसाष्ठ- सामामाधिकस्ण्यरूपा a, afstnafire साध्याभावच्य'पकीभू- ताभावप्रतियोगित्वरूवा, ae या्षिप्र्यश्े यमभिचारच्चानाभावः स्दचारच्ानमख् हेतुः, तच Bears वद़व्धाप्योधुम डबाद्या- कारकम्‌, VANE afsqrayaar wala Kaas maa, Tame खनुमितो हेतुः,साच सिषाधवयिषाविरइवि- शि टसिद्यभावरूपा, तेन प्रश्ते साध्यनिखयदश्ायां सिषाधयि- arama नानुमितिः, रवमनुमित्साविरङइविगि्प्रयक्षखाम- यो खनुमितेा कामिनीजिच्नासादिवत्‌ एयक प्रतिबन्धिका, रवं प्रत्यक्षेच्छाविरइविशङानमितिसामयी मिद्रविषयकप्रषच्ते y- तिबन्धिकेव्यन्यच्र विसरः ॥ 9 ॥ नुमितितत्कार न्नानान्यतरविरोधिच्नानविषयोशेतुदोाषल्लत- बाम्‌ WITT, स च हेत्वाभास caus, सतु पञ्चविधः स- यभिचारविर्डासिखसन्मतिपक्षबाधितभेदात्‌, aa सभि. चारल््िविधः साधारबासाघारगानुपसंहारिभेदात्‌, तन्न स-

१० Ewe २ afer ४५

fao wafaunefaya: areca: यथा xa स्वादिव्धादिः, स पच्तविपन्तय्याङन्ता दहेतुरसाधारणः यथा श्ब्दाऽनित्यः शब्द- त्वादि त्ादिः, केवलाग्धयिपक्षकाऽनुपसं हारी सव्वमनिन्धं प्रमेय- त्वादित्यादिः ॥ तर ।

साध्यवद ठत्तिर्हतु विडः गात्ववान्‌ waeifxenst, असि- sfafau: खाञ्यासिड-खरूपासिड-व्याप्यतल्वासिटभेदात्‌, यव पच्ाऽसि ड खच पक्तासिडः काश्चनमयपर्गवता वशम निया, यच पक्तानङ्धेतुमान्‌ तच खरूपासिदडिः कदे जयं धूमादि व्यादो, wa wufataasfeartqes व्याप्यत्वासिडिः विमानम्‌ नीकधुमादिव्यादो, यज पचे ` साध्यपरामशंस्तदभावप रामं ata स safaufaa इति प्राख्ः, साध्याभावययाप्यवत्पक्ताटिः स्मतिपच्ठस्तच area: सुव्तिपच्तत डति तु नव्याः, साध्याभाव- बत्पच्तादिबाधलतत्रत्यो तुब धितः उत्पत्तिकालावच्छिद्न घटो- गन्धवान्‌ एथिवील्वादिव्याद, केचिदेेषिकानुयायिनः सब्यभि- चार वर्डासिडास्नय Tq हेत्वाभासा श्व्याङः, “wawafe- ast षष्ार्त्वाभास डति afar, au: साध्यासाधकः Te- खव वत्तमानेदेतुरुनध्यवसित इति तस्यासाधास्यादिषु यथा- सम्मवमन्तभावानत्र पश्चभ्याऽतिरेक इति” इतितु वरदराजेन ताकिंकरक्ताथाख्याने उक्तम्‌ KE ।

वरदराजेनान्‌ मामस्य Synge के वलान्वयिकेवलब्यतिरे- कधन्वयव्यतिरेोकिभेदात्‌, wae वाचं चेयत्वादिव्यादिकं केवलाग- fa, एथिवीवरेभ्येभिदयते गन्ध वक्त्वादित्यादिकं केवलयतिरेकि, विमान धृमादिव्यादिकमग्बयरुतिरेकोति ॥ XI

स्वाथंपरार्थमेदेनापि दिविधमनुमानं तपरा्ेंन्यायसाध्यम्‌, AIS पर्ावयवात्सकवाक्छब्य इः, प्रतिच्वारेतूदाइरगेपनयनि- गमनामोति पञ्चावयवाः, पव्वंताव्िमानिव्यादिवाक्छं ofa,

९५8 वेशेषिकदशंनम्‌ |

fae धूमादितादिकं tq: arrears स विमानम्‌ यथा महानस- मि्यादिकमुदाइर्म्‌, बशिव्याप्यधूमवागयमिव्यादिकमुपनगयवा- wa तस्माद ह्म निबयादिकं निगमन वाव्धमि तन्यच विरूरः।ॐऋ। उपमितिग्राब्दबेधयोारन्‌ मिता वन्तभवस्तश्मकार स्त पुने प्रय- सित इति विरम्यते ॥ ऋ । सतित पुव्वानुभवजनितसंस्काराधीनोान्ञानविरेवः, तश्र उ- पे्लानात्मकनिखयः कर बम्‌, भावनाख्य संखारोयापारः WM maar प्रति त्वद्धनःसंयोागाष्तुनातः सषतिप्राकका- लातप्नष्छादिवयक्तेस्तत्स म्बन्धे नात्मनख मागसप्रत्यक्छम्‌, तदानीं पु- सोतति वत्तमानस्य मनसस्वचा सदह संयोगाभावात्‌, मच रासनादिकाले त्वङ्मनःसंयोागसन्वे च्रानयोगपद्यापत्तिरिति वा्मनायश्ा रासनादिसामग्धाःस्पाशंनं प्रति प्रतिबन्धकत्वस्य खोकर णीयतवात्‌, Tautfaare सविदशायामक्कप्र् छषवार- शाय wanda wana प्रति हेतुत्वमिति न पुन्नाक्तपरतिबन्धकताकख्यनमित्याङः ॥ त्र ॥ विद्याऽविद्यामेदेनापि बडिदिविधा, तज विद्या प्रमा नमसा- मान्यभिन्रं शानम्‌, अविद्या प्रमा तदभाववति तद्मकारकंनच्ना- नम्‌, ्विद्याऽपि दविधा संश्यविपग्याखमेदात्‌, तथजेकधम्मिजि विरुडभावाभावप्कारकन्लानं संश्रय", सच साधारबघम्मन्ना- नजन्यासधारणधम्मेन्नान जन्धविप्रतिपरस्तिवाक्छन्नानजन्यभेदात्‌ चि विधः, fuera निखयात्मकोानमः,द हे खत्म नाऽमेदनिखयः शओसाऽडमिद्यादिः पोतः wy रव्यादिख, तचाविद्यायां दाषः कारणम्‌,सतु पित्तदूरत्वादिरूपा नानाविधः,प्रमायान्तु गुः का- रणम्‌,सच्र वि्रेषयवताविणेष्येय सच्रिकः पत्ये गुणः, साध्यबि- शि्धपत्ते परामश्रंऽनुमिता qa इति, प्रमात्वं खतेदाद्यमिति गुखभटरसरारिमिश्नाः, तन्न सम्यक्‌ तथा सति प्रमात्वष्य संध

१* अध्याये २ खाङिकम्‌। ४४५

fao यान्‌पपन्तेऽजिन्तु इद्‌ ज्ञानं प्रमा संवादिप्र्त्तिजनकत्वादित्या- qaqa प्रमात्वयाइकमिति Gaya: ॥ त । खखन्तु सव्वं घामभिलाषविषयः UMA जायते, Area सुखं दुःखानविङधम्‌, पारजिकं खगसुखन्तु न दुःखावच््ेदकश्रोराव- fanfafa faa: 1 ॐ । दुःखन्तु सर्व्वेषां देषविषयः quae जायते नारकिणं यत्‌ दुःखं तत्न छखाबन्डछेदकष्रीराबद्छिप्रमिति विषेषः ॥ ME इच्छा दिविधा फलेच्छा उपायेश्छा vay फलं एखं दुःखनिश- ्तिख,तज weet प्रति पलच्चानं कारगम्‌, उपायोामेाभगनेोषध- पामादिः, तदिवयिणीच्छा तु cou एखदुःखनिरु्न्धतरस्य SUAA AAA, CF तदुपायादाबपि तत्साधनताश्चानादिच्छा भवति, पठत्तिरतुरि्छा चिकोवा, साच कविसाध्यत्वपक्षारके- SHI, TT च छतिसाध्यत्वन्नामम, रटसाधनताश्चानम्‌, बलवदि- ङ साधनत्वद्धानाभा वख कार्यम्‌, अता सम्शलङ्कम ठटचापयथेट- नादो चिकीषा गवा मधुविषसंरक्षात्रमोजमेश्षुधातुरायां चिकीषी, afew बलवदिरासाधनलच्चानं चिकीरषारेतुरिग्थाङः । 38६ ॥ TBI Beals दुःखोापायदेषे तु दुःखसाधनताश्चानं का- र्शम्‌, बसवदिर्साघनगताश्नानश्च देषस्य प्रतिबन्धकं तेन नान्त- सोयकदुःखज नके पाकादा न देव इति ॥ ५६॥ प्रयतस्िविधः प्ररत्तिजिङ्त्िजीवनयोनिभेदात्‌ तच cafe प्रति चिकीषोा छतिसाध्यत्वच्चाममिदसाधनताच्नानमपादागप्र- ayy हेतुः, निडत्तिं प्रति दिङ्साधनतान्नामं tag कारम्‌, जीवनयोानियतस्त॒ नीवनाटरनन्धः WUT प्राबस्चारे कारणम्‌, सतु तोयः, स ofan इति कंचित्‌, wawrafatar सखविषयका इति awa) भावनाख्यसंस्कारेऽपि सबिवयक्ष- Kat रति GT: 1 HE

४५९

बि

an frac az |

गुलं fafanenfesfa, ay खतीद्धियम्‌, afre नि- त्यम्‌, wfaasfaaa, च्याद्यपतनक्रियायां acaaafaatcaa, दितीयपरतनादा तु वेगस्यासमवायिकारगत्वमिति, gear: ग्यैमतेऽस्य स्पाण्रनप्रयच्ं भवतीति ॥ तरह ॥

वत्वं च्तितिजलतेजःस तिष्टति, तदिविधं सांसिदिकं नेमि- चिक, तचाद्ं जल णव, विसंयेागादिनिमित्तादु तन्नं नेमित्ति- कन्त तादिथिवोषु छवगदिवेजःख च, गलपरमाओा गवत्व faa तद्धित्ेऽजित्यम्‌, स्यन्दनास्थकम्मेखि उवत्वमसमवायिका- स्यम्‌, सक्तकादीनां संयागविग्ेषे पीकर यास्ये खेडसदितं ब- aa निमिन्तकारणमता्वद्चवथादिना हहिमकर्कादिनाचन सक्तकादीमां GAG: ॥ Kt

Gee जख खव qa, परमा स नित्यः, खन्यचत्वनिन्यः, तेलान्तर्वं स्िनि Ta प्र खे हावन्तेते ऽतस्तच्नलं न ay: प्रतिकू-

लम्‌, अपररटखेदयक्तस्येव वह्किनाश कत्वमिति, शिग्ध जलमिति

प्रतीतिसिदाऽयं गणिद्रवत्वेन नान्ययासिडधः, हिमकरकादो वल्वानुपलम्भेऽपि खेहस्यापरलम्भात्‌ अवत्ववति gaara. लम्भाचेति ॥ त ॥

संस्वार स्त्रिविधः वेगख्ितिख्यापकभावनामेदात्‌। त्र वेगः {्ितिजलतेजेाबायमनभ् तिष्टति, द्डितिद्यापकः चिते, केषाचिन्मते एयिष्यादिचतुष्के Fava, भावनास्यसंस्कारस्त्‌ जो वात्मनि जायते, नित्यः संख्कारामास्ि | वेगस्ावद्‌दिविधः कम्मजवेगजमेदात्‌, तच शसादौ नादनजनितेन कम्मेडा वेगे- जन्यते तेन च पू्नंकम्मेनाश्रादुत्तरं कम्मे, रवरुत्तसात्तरमपि, aa विमा aaa: कम्मप्रति बन्धकत्वात्‌ TaN उत्तरक- सी सत्तिख न स्यात्‌ । यच वेगवता कपालेन जनिते घटे ठेम- जन्यते स वेगजेवेग इति। स्ितिख्ापकसंख्ार्च्वतोच्ियः

Ye SITS ₹ साड़्िकम्‌। ४९७

fae अल्ृटश्राखादीनां परित्यागे यत्पव्बेदेश्रगमनं तच खितिखाप- कोरेतुरिति | aT Seance उपे क्तानात्कनिखयेन sy. ते, Mca प्र्भिन्नायाच्चायं हेतुः, अयमपि संस्कारोाऽवोद्धि- यखरमफलना्डः कचित्‌ रोगादिनाश्छः क्वचित्‌ कालनाश्यख, केचित्त समानविषयकां खर बमेव संकारनाग्रकमतर्व “नायते च पुनः पुगः खरदबादुएतरसखःारः'” इतिदीधितिरपि साधु सकुच्छते KATH: ॥ >€ | धम्माऽपि ia तिति सर्नवेघामेडिकपारजिकाणां सुखाना- मसाधारबकारयम्‌, यामद्‌ामादिक्रियाव्यापारुतया स कयते न्यया कम्मंबामासुविनाशितात्‌ यापारान्तराभावाश काला- न्तरभाविफलजनकलत्वं ग स्यात्‌, AA ध्वंस TT कर्म्मणां यापारोा- सत्‌, मच प्रतियोागितद्धंसयेरेोकवाज मकल्वम्‌, TAT तथात्वे माना- भावात्‌, नच कम्मयामविच्छिन्रा फलधारा स्यत्‌ ्वंसस्याविना- शित्वादिति बाध्यं कालविग्रषस्य सङकारित्वोपगमादिति चेत्र गङ्ाखानादिदख्यलेऽनन्तजलसंयागधघ्वंसा्नां थापारत्वकषल्यनाम- पेच्छापुरववस्यैकस्य लाघवेन कल्ययितुमुचितल्वात्‌ धम्मीादोनां cua: छरति ata” इव्ाद्यागमसिदधतयाश्चेति dar, धम्म निव्यानाल्ति, खयमतीद्ियो मि्याश्रानजन्धवासनाजन्यख मातस्तक्वच्लानिनां यागादिना घम्भात्यत्तिः, खवमयं कर्म्मनाणशण- जलस्यश्रादिनाष्ड रति aK y ऋ धम्मस्त निषिद्धकम्मणा अन्यते, दुःखानामसाधार्णकारयं Haste, wafaufea नाश्यते, अयमप्यतीखियेाऽनिबो- बासना जन्वखेति, प्रारम्ानां धम्माघम्माणं भोगादेव az, त;ःदतरेघान्त॒ वक््वक्षानादपिनाशः, तत्तच्छसोरभागजनकं यत्‌ कम्मे तत्‌ प्रारग्यम्‌ ते, तदभिप्रायकमेव “ANIA दये यते कम्मं”

इति मोतावचमं वेदितव्यमिति ॥ > 1 3 ध्व

eas

fac

वेशेधिकदश्ंनम्‌ |

we wan निरति, स दिविधोाध्वनिवयभेदात्‌, धवन्यात्मक- Wee भेरी दग्डाद्यभि घासजन्यः, awe करठटतास्वभिघातादि- जन्यः, साऽपि खरब्यन्ननमभेदाददिविधः, खरा GCIs: गाड- U, काद योव्यन्नन संका खतुस्तरंश्त्‌, शब्दस्त Asawa waafgia, agate वीचीतसकुन्धायेन भवति तचार अटाशब्दसय वहदिदंशदिगवच्छित्नाऽन्यः wea शब्देन जन्यते तेन WUC रवं क्रमेय खाजेत्पच्चागष्ाते इति। केवा- चिग्मते कदम्बगालकन्धायात्‌ शब्दात्पत्तिरथाडि खाद्यण्यब्दाद्शस् fey दश्च शब्दा उत्पद्यन्ते ततखान्धे दश शब्दा उत्णचन्ते इति, रुतग्मतन्तु बङश्रब्दकल्यनागोर व्रतमिति । क sare: Vers इन्छत्पा दविगाशप्रतीतेः ब्द स्यानि्यत्वम्‌, तच उत्तर ग्रब्देन Ta शब्दस्य नारः, अन्यश्रम्द रपान्यग्ब्द नाः चयक इति बदन्ति। we asa कडति प्र्यभिच्राबलाच्छनब्दस्य fawafafa are प्र्भिन्षाया, साजा्यविषयकषत्वात्‌ यदेवेषधं मयाकृतं तरेव चेग्रेणपि शेतमित्थादि वदि यन्य विर इति गखनिरूपयम्‌।०॥

कम्मं पद्विधम्‌स्दोपवावद्दोपयाकुष्चनपसारशगमनमेदात्‌,

कम्मेत्वजातिः पक्सि, रवमत्ल्ेपडल्वादिकमपि, saw. रेचनस्यन्दनेद्धंष्लनतिग्थंममनान्धपि गमन रखवान्तभंवन्तिदति न विभागन्दुनतेति। कम्मे सिल्यादिचलतुष्के aafe च तिरति, इद खजन्धात्तरसंयोगेन नाश्चते, नित्यं कम्मं नास्तीति Ge: | इति कम्मेनिरूपणम्‌ । त्रः ॥

aay अब्यादिचिको fasta निलयश्च, aw fefad परापर- भेदात्‌, परत्वमधिकदशरनित्वमपरत्वमख्पदं शङ सत्वं सम्नजा- व्यपेखयाऽधिकदे णत्तित्वात्‌ ana: परत्वम्‌, उवत्वएटथिवी त्वादोनान्तु Waa, चेचत्वादिजातेर पदत्वमेव । जाति- बाधकानि याचा्यंरक्षानि यथा |

Yo Sas २ ख्धाङिक्षम्‌ । ४५९

“यह्वेरमभेदलतल्यत्वं सङ्कग्टोऽचागवद्ितिः। कूपहानिर सम्बन्धा जातिबाधकसंय इः" ॥ डति | रकव्यक्तिकत्वादाकाशत्वादिकं न भातिः, तुख्यव्य्िकषलवात्‌ घटत्वं कलसल्वच्च न जातिदयम्‌, सङ्खोर्यत्वादध तत्वं qua” न जातिः, अमवस्याभयात्‌ BANAT म गातिः, व्यारङत्तखभावस्य बिषेषपदाचंस्य रूपहानिः स्यादत faved न जातिः, समवा- य सम्बन्धाभावात्‌ समवाया मजातिरिति सामान्यनिरूपम्‌।>। सदधि त्रत eaxars समवेतत्वं विष्रोषत्वम्‌, खकाथितगखकम्मै- वाराय सन्धन्तम्‌,सामाग्यवारडाय विष्येष्यदकलम्‌, घटादीनां दच्- अुकपर्यन्तानां तत्तदवयवभेदात्‌ परस्पर भेदः परमागूगाच पर- स्पर्मेदकाबिशेषर्व, सतु खत रव ्याइत्तस्तत्र fawaracr- Tar मार्लोति, fares frag निरति निव्यखति dam, पिष्येवपदा्चं्ल दद्रंनानरकारेने मन्धते अतरवास्य cine बिष्येषद्रंगेति dur, रतन्भतानुयायिनामपि वेरेषिकेतिसंच्चा योगिकोति विर्ेषपदा्निरूपणम्‌ ॥ > । वयवावयविना wager: कियाक्रियावते जातिजातिम- at नित्यद्रश्विश्रेवयेाख सम्बन्धः समवायः, सच SaaS a TT

सिडः, तचानुमानं प्रमां तयाड्ि गुक्रियादिविशिष्टबडिरवि-

षवि रेव्यसम्बन्धबिषया विणि्िबुडित्वाद्ण्डीपुरव इति fafa- zwufeaq, नच खरूपसम्बन्धे नायान्तरमिति वायम्‌, wae. रूपाया सम्बन्धत्वकल्यने गार वा्लाघवादेकस्य समवायस्य सिधिः, A = वायो सूपसमवायस्य सत्त्वेऽपि रूपाभावाब्र वायुरूपवानिति प्रतीतिरिति, समवायश्च विग्रेवशतासम्बन्धेन गव्यादिपश्के ति- ofa, अयमतीख्ियः नित्यत्वे सति चेतनान्यभा वत्वात्‌ कालादि- वदित्बनुमानात्‌ समवायस्यातीखियत्वसिङधिरिति वेेषिकाः

इति समवायनिरूपयम्‌ ॥ > ॥ 392

8९० fae

Ta धिकादर्रनम्‌ |

भा वोादिविधः संसगाभावान्धोन्वाभावभेदात्‌, संसगाभा- वाऽपि जिविधः प्रागभावध्वंसाव्यन्ताभावमेदात्‌, डवादिषटक- भिच्रष्वमभा बत्वम्‌, भेदभिन्नाभा बलवं संसगाभावत्वम्‌,तादामसम्ब- न्धावच्डि प्प्रतियेागिताकाभावत्वमन्धोन्धाभावत्वम्‌,विनमाश्भावलतवं प्रागभा वत्वम्‌, जन्धाभा वत्वं श्वं सत्वम्‌, सदातमसंसगाभावत्वमत्- न्ता भावत्वम्‌, ध्वंसत्वादिकमखद्ापाधिरिति केचित्‌। WTS वि प्रेवगता सम्बन्धेन तिष्टति, खअभावानामधिकरणत्मकत्वमिति मीमांसकाः, तन्न तथा सति चटाभाववद्धतलमिव्याधाराधेयभा- बावगाद्दिप्रती्न्‌ पपत्तेस्तसच्छब्द रस गन्धा यभा वानां प्रबच्तानुप- way aucfuncarat तत्तदिद्धियायाद्यत्वात्‌, यच wae धटादिकमपसारितं पुनरानीतच्च तच चघटकालस्य सम्बन्धा चघटकलत्वात्‌ न घटकाले घटावन्ताभावबुद्धिः, तत्तत्कवालीनभूत- ादिखरूपस्य व तत्तद भावसम्बन्धत्वोपगमात | तच्रात्यादबिनाभ्- शालो सामयिकनामा चतुयाऽयं संसगाभावमस्ति केचित्‌ xa- as विस्तर इत्यभावपदायभिरूपखम्‌ ॥ < ॥

रुतेषु GAG पदार्चैव्वेव गातमोाक्ताः बोडश्नपदाथा अन्त्भ- वन्ति, तथाहि इख्ियरूपं cea व्यरवान्तभं दति, व्या- भिच्वानसादृश्यश्चागपदरूपाणि अममानेपमानश्चष्दप्रमाशानि गे, खात्मशरोरेखियमनोरू्पायि yaaa Ra, रूपादयाऽया शुके, बडिगुगे, प्ररत्तियंन्रगुे, रागदेषम्न मात्मकमे रूपा दोषा ya, शरीरसंयागरूप्प्रेयभावख A, सखदुःखभेगात्सकं पलं गये, दुःखं गरे, खा्यन्तिकदुःखष्वंसरूपापवगाऽभावेऽन्त- भवति। रूंगयाग्य्न्नानवि्रेषोगुख रव, प्रसि डेविवच्ःविषय- SY प्रयोजनं यथायथं दरथगुण्कम्माभावपदार्थेषु खन्तभवति, साध्यसाधनाभयसाध्याभावसाधनाभावदयान्यत रवक्वेन बादिप्र- तिवादुभयनिश्चयविवयरूपे टट्ान्ताबचयायधं अव्यादिषु खन्त-

१० Sarg २ खाङिकम्‌। ४६१

fae भवति, शाख्िताचेनिखयसरू्पः सिडान्तागुबयदाथः, शब्द बिष घात्मका अवयवा गुखेग्वन्तभेवन्ति, खापत्याख्यमागसन्चानविगे- waaay, गिडयोन्लागविष्रेधोगुख णव, वाक्छवि- WHEW: वादजल्पवितण्डा रुख रवान्तभ॑वन्ति, दुररेतुरूपा ₹- Maa qua गव्यादिव्वन्तभंवन्ति, कलजात्ावोक्छविग्रेष- रूपतया गखल्वमेव, प्रतिन्चाहानिप्रतिच्चारप्रतिश्चाविरोघप्रति- भासन्रयासरेत्वम्तरायाग्तरनिर च॑काविन्वाताथपायंकाप्राप्तका- शन्धु नाधिकपुमखक्तानां निय्रङख्यानागां शब्दरूपतया ग॒ णेऽन्त- भावः, खननुभावयाच्चामाप्रतिभाविन्तेपाणां ward eras: | मतानुक्लाया UMVIM AWS, परयैनयेव्यापेक्षस्या- भावेऽन्तभेगवः, मिरमयेव्यानयागस्य बाक्छरूपतया गणेऽन्त- भावः, सिडधाम्तमभ्युपेल्वानियमात्‌ कथाप्रसङ्स्यापसिडान्तस्य Wisma, हेत्वाभासास्थनियइस्ानस्य दुर हेतु रूपत्वे यथा- यथं ग्रद्यादिब्वन्तभोवः, दोषोद्धावनरूपल्वेतु गख खवान्तभोाव इति संच्तेपः। > । तुतातभटूमतागमुयायिनस्त॒ जव्यगबकम्मसामान्दरूपाश्चन्तार ख्व पदाचा xfs बदन्ति। ग्यगुगकम्मसामान्यसह्यासमवाय- सादृष्छष्कयेऽटो पदाथा डति ALT: pK ॥ दीधितिङृवशतु पदाथतक््वनिरूपखारधे प्रकरये कतिपयान्‌ कणादमहधिप्राक्तान्‌ पदाथान्‌ खणडयन्तिश्छ तदन्तान्‌ कतिप- यामतिरिक्ानक्ोरतवन्तख्, afey Baus प्रदश्चंते | दिकका- ला नेखरादतिरिक्ता, प्राच्यां we Karat us इव्धादिखव्ारस्य equmafayfaqaaaaaat:, नच तयेर्भिन्नविषयकल्- मनभवसिद्धमिति वाद्यं तथा सति प्राच्यां घटः प्रतीच्यां घटः दारमी चटः तदानीं घटडत्यादेरपि भिञ्नभिन्रविषयकत्वान्‌भवात्‌ कालदिष्ोरपि बङलाङ्गोकारप्रसकात्‌, तथाच उप्राधिभेदारेक-

8६२

fae

an fanz ~ e ma |

ar fem रकेन aaa च यथा भवतां बहनां खब्ारावबामुपप- िशूथाऽस्माकमपि रकेनेखरोबागमानुमानाग्बां सिदडधेन सन्व॑धा- मेव ताटश्यवदाजामपाधिमेदादु पपत्तिः सम्भवति, खय्येक्कियादी खसंयुक्छे खर संयागितपगाथितल्वादि सम्बन्धेन घटादेः सश्चसम्भ- बेन तत्सम्बन्धघटकतयाऽप्यतिरि क्का बाद्यसिदेः | अथवा wat रवातिरिद्काः ददानोमिव्यादिव्यवहारविषवाः, विभामप्राम- मावावच्छिन्रकम्मयः wera भाविकम्मान्तरअन्धति भामाग्तरप्रामभावावच्छित्रस्य Raa चडचतुरयादिश्यायि- त्वेन ताट्ग्रस्योपाधिल्वासम्भ वात्‌, नच विभागे era वि ब्- ोयम्‌, खत्वाननृगमाद्ननु गमापत्तेः, विभागजननादिदश्ायाम्‌- पाध्यन्तरस्य वाच्यतया ताबताप्यननुगमाच, रवख्चापाधीनाम- विरिक्कानां स्दिकपदाथखरूपावां चडानामवश्डाभ्बुपेयव- बा तेरेव तादृश्राः सव्वं व्यवहारा उपपादनीयाः किमतिरिक्तेन कालेगेति ॥ >६ ॥

wi श्म्दनिमित्कारत्वेन जस्ये्वर सयव श्द समवाधि- कारबतवं कर्यनीयं किमतिरिक्ताशाशकल्पमन, नच जीवात्म गतादृदटस्य शब्दकारयत्वात्‌ जोवात्मगामपि शब्दनिमिच्चकार- waa विनिगमनाभाव इति वाच्यम्‌, were शम्द्हेतुतवेऽपि तदाश्रयस्य तद्धेतुत्वे प्रमा्ाभा वात्‌, VRS: प्रन्दाधिकरबले- St श्ब्द्वानित्यादिप्र्चयापत्तेख, रवं तन्तत्कङविवबरादयुपा- fuataacaa ओजेन्दरियतवं मतु तदनुरोाधेनाकाभ्रः wa- मोयः॥ > ।

ममेऽपि sata शतमेव, wecfatae प्रतिबन्ध- कतया च न च्लानयोागपद्मन्यथा तवापि रासनादिकाले स्पा मवारशसम्भवात्‌॥ > ॥

परमाणुद्य खकयोामागाभावः seta विश्ामात्‌, acy:

१० gra 2 ाहिकम्‌। 8¢z

fac सावयवखाश्ुषद्र्यत्वात्‌ घटवत्‌ चसरोारवयवाः सावयवा म- इदवयवत्वात्‌ कपाखवदिन्ादेर प्रयोजकत्वात्‌, न्यथा तादृश्ररी- व्ाऽनवसख्ितावयवपरम्यराखिद्धिप्रसषकत्‌, मचाडङ्परिमागास- स्मेःअबव्यबहारान्‌ पपत्तिरतसत्‌ परिमा तदधिकरबडब्यस्चावश्छ- मेवाङ्लेक्राग्यैमिति aed तदपेच्चयाऽपर्श्टपरि माडवत्त्वस्येव त- दपेच् वाऽखत्व्यवङार स्य विषयलात्‌, न्यथा नारिकेषादामणक- मणु इगयादिखबहारः कथं स्यादिति ॥ ‰॥

खरे किमपि परिमायं नास्ति, डयत्वस्य परिमाबय्ाप्यत्वा- सिखा nama हेतुना चुटित्वादरिव परिमाड्स्यापि wae fefufcfa 1

ख्वमनुद्धता मन्वरसरूपस्पश्रा ्वपिम सन्ति, तथा सति मृत्ताभावस्येव रूपाद्यभावस्याप्ययोग्यप्रतियामिकत्वेनायोग्यवया वायौ रूपं नास्तोति प्र्रस्या्‌पपत्तेः। मच qadaxg प्रति Guana समवायिकारबत्वात्‌ चच्ुराद्यवयवानामन्‌- qr waa इति वाथ्मतीद्धियागन्तस्पशकाटिकखप- मामपेच्छ आाघवान्भुत्ततेगेव द्रव्वसमवायिकारक्तायाः कर्प- चितुमुचितत्वात्‌, aie स्पन्दसम बायिकारबतावच्छेदकतया सिडंजातिविष्रेषः मच भूतत्वेन सङ्गोबतवाग्मृत्तैतवं न जातिरिति are मृ ्ेत्वभूतत्वयावटल्करसलवयेारि वाभिन्रत्वात्‌, नचेदं भूवं wigt ae प्रयोगस्यानुपपत्तिः, a भूतपदस्य मृत्तंपदस्य वा aang लाच्तयिकत्वात्‌, समवेतेन्िय्ाद्यगबवदत्ति- ree जातिमत्वमेव भुतत्त्वमित्यपि केचित्‌, नच मूत्तेत्वेन उव्यसमवायिक्ारबत्वेऽन्यावयविना घटादिनाऽपि ब्यान्तरस्या- रम्मप्रसद्ध इति वाच्यं तवासमवायिक्रारडस्य संयोमविष्रेषस्या- भावेन डब्यान्तरारम्भासम्भवात्‌ खन्यया Waa रहेतुताम- तेऽपि वहाषस्यानिरासादिति ॥ > ।

४६४

विर

Sitre fame saz |

wd एकत्वमपि ग गन्त रम्‌, खन्योन्धाभावेनेवायमस्ात्‌ एय गितिष्यवहारोपपन्तेः, नचान्योन्याभावस्य सावधित्वाभावाव सावधित्वविषयकताटृश्र्थवहारस्य कथं तेमेापपत्तिरिति वाचं तादटृश्वष्ारस्य सावधित्विवयकतवे प्रमाणाभावात्‌, नचेवं घटः पटाब्रेत्यपि gamete: warfare तदचकपरतया एयक्श्ब्दसमभिय्याहारदब नम्‌समभिख्ाहा- रेऽपि पञ्चम्याः सम्भवादिति वाच्यं ATAU] तद्थक- शब्ट्बिष्ेषपरतया गनसखदन्तभावा सम्भवात्‌, नच “Wy इवय यंग्रइदमितरययं veya,” इतिसिडान्तकेोमृदीविरोध इति are तस्या खपि ्वाङ्कतिगण विषे aad, नच “oe ग्बिना मानाभिस्नुतीयान्यतरस्याम्‌”” इतिच cara facdafata are ट तीयादितीयार्थमेव तत्सु तच्डन्द ग्र इडात्‌, वस्ततस्त॒ नजोऽन्यार्यकत्वमेव नास्ति तस्य Harada एद्ग्विनेति खे एथकशब्दस्य खसाहिव्यार्थकस्यापि योगे पश्च म्यं एथधकश्ब्दस्य यमतरणव दुनोति wea एयमप्यन- कुः" इत्ादि प्योगाऽपि साधु सङ्गच्छते, यडा ewan भेद- AMUN खन्याचत्वाभावात्‌ एयग्विनेतिद्धने won. सष्टशम्‌, खब्ययनिपातातिरि क्तनामा्थयोरभेदाग्वयासम्भवे ऽपि VUNG BWA एथमिव्यत्र मेदाग्वयसम्म- वादिति dau: 1 Ko

र्वं परत्वापरत्वे पिन गुशान्तरे बडतराल्यतरसंय॒क्क- संयागात्कविप्रकरटत्वस्चिद्लदटत्वाभ्यां तव्रागमभाबा धिर यन्त- यओआत्यत्तिकल्व-वदधिकरयच्ठबठत्तिप्रागभा वप्रतियोागित्वरू्पाभ्यां व्येख्त्वकनिरत्वाभ्याख्च दिविधपरापरयवदहारोपपरेः, तत्र वि- प्रश्षटत्वसत्रि्णर््त्वे तदन्यतस्म्रून्धं टदृतीयमपेच्छेते, प्रयागतः काश्योविप्रकदा मथुरा, AVIA: काश्ोसज्िरृरःप्रयागरणश

१० अष्याये २ अाहटिकम्‌। ४९६५

fee दिव्यवहारात्‌, व्येत्वकनिख्त्वेतु पर्स्पराञ्रयमाच्रमपेच्तोते AYA: रामात्कवनिषालच्याब रत्यादिव्यवहारा- दिति। र्वं विशेषोऽपि न पदार्थान्तरम्‌, नित्यानां याणां खतो- श्याटत्तत्वखोकारेयेवेपपसेः। ननु योगिनेऽतिरि घं विर्ेषपदा थं versa wa प्यन्तोति चेदेवं तहिं सश्पथमेव योगिनः एच्च्य- vat किमेतेऽतिरि क्षं fattaucra पश्यन्ति न वेति ॥ ऋ । अव्याप्यवन्तिरूपादिकमपि Stra पक्वे घटे रक्तं रूपमन्त- नस्ति किन्त वदहिरेवेति प्रतीतेः aa तस्मिन्‌ खन्तःप्यामत्वस्य प्र्च्छत Caw: | ननु व्याय्यत्तिरन्ते रू पत्वादिजातेर व्याप्य- efwetaa न सम्भवति सविषयकान्धयाप्यवृत्तिवुत्िजातेर- च्याप्यवुश्धवृत्तित्वनि यमादिति चेत्र वादृछनिवमस्यापामाणिक- लात्‌ | तरव “लाह तेएयस्तुवर्थन मुखे पुच्छे च पाण्डरः। श्वेतः ्ुरविषाणाभ्यां स नौला sea” | इति खमुतिरपि साधु सङ्गच्छते, aq चिचमपि रूपं नातिरि्ं . विजातीवरूपसमानाधिकरबरूपेशेव चिचय्यवहारोापपत्तेः नो- सलाटोर्नीलादययतिरिक्षरूपाजनकत्वेन चिचरूपोत्ादासम्मवाष, स्यश्ो ऽपि चाव्याप्यवुत्तिः खन्यथा सुकुमार कठिनान्यामवय वाभ्या- मारम्धे$वयविनि खछकुमारावय वावच्छदेन त्वक्संयोागे काठिन्ध- स्याप्युपलम्भप्रसङ्ः, मच सुकुमारल्कटिमत्वे संयागविष्ैवैचाच्चु- ` वल्प्रसङ्ात्‌। रसाऽपि चावयाप्यवृत्तिः अन्यधा तिक्तमधृराभ्याम- वयवाभ्यामारम्धे$वबविनि तिक्कावबवावच्छेटेन रसनसंयागे मा- थुय्थापलम्भप्रसङ्ः, नीरस रववाऽवबवी तच्रावयवरसानामेबे- पलब्धेः, शतेन गन्धाऽपि याख्यातः ॥ * |

कम्मापि चाब्याप्यवृत्ति चलन्तीषु ware शाखा निश्चलम्‌ खे ॐ nN

५६६ वेेविकद शनम्‌ |

बि वरो चखतीतिप्र्यात्‌। ननु wet खव चलन्ति न FAT

xafq प्रमयेाऽस्तोति चेत्तस्य सव्ववयवाबष्डेदेन चखनाभावे विषयः न पुनः Tau, चलनाभावः, उक्तप्र्चयविरोघात्‌, खत- ख्व सदाकम्याऽश्रत्यवृ्त इति परलिजिरपोति ॥ Ke

खय wat fafa नोखावसबेर्यज्रावववो खारभ्यते तवा- वयविति तत्तदवयवावच्छेदेव नाना WT कद्यं नात्पद्यते तत्तद बयवमतरूपालां भिन्नत्वादिति चेत्‌ यथा चटादिस्निकध॑स्य घटादिसाच्लात्वारजगकत्वेऽपि wucase सच्ि्ठषटेषु uc- पटमदान्‌ विषयीङन्येकमेव wae जायते णवं बङकिपरामशंस्य वद्भानमितिमाचजनकत्वेऽग्रि यथ asc च परामश इयं वर्त॑ते तच वद्धालोकाभयविषयिशो Taq सम्‌ इाखम्बनान्‌- मितिखू्ा बत्तदवयवरूपैमिंलिल्वा रकमेव व्यापकं रूपमत्पाद्यते बच न काऽपि विधः ॥ ऋ ।

रखवमेकत्वसंख्याया खअसमवायिकषारशं नालि भावकायेमाच- स्यासमवायिकषारणजन्दत्वे मानाभावात्‌ ॥ ॐ ॥

नाग्रं प्रति खसमवायिकारबनाश रव कारं नतु समवा- यिकारनाग्रः, TURAN, निन्य समबेतङ्श्यनाद्े खसमवा- यिकारबनाग्रस्य Yara Aree, सम वायिकारकन) श्रते च समवायिक्रारणनाशानन्तरमेवावयविनाश्रः का्धेकारण- मावान्तरकल्पनामपे च्छ च्च यविलम्बकल्यनाया रब सधघीगश्लादि. fa v3 1

FVM WAV स्यशवक्वमेव प्रयोजकं ay Raeqavwaty, अतरवशोतावायुरिति स्पा नभ्बमेऽपि साध aya, TLS: स्पा्रनामावेतु wacufcamafa उव्यस्पाश्रंनप्रयोलकं वा- श्यम्‌, रूपस्य प्रयोजकत्वे त्वक्सन्निकवमन्तरं वायुवातोति सा- म्ाकिकप्रत्य्चानुपपत्ते मरवा | रकः TATE: द पूतकारो

१० Sta ९ waifena | 8६७

feo रयः FIC इव्ाद्याकारकं वावुगवसह्याप्रबच्तन्तु भवनल्ेव, कचि वायुसक्ाबा sage | उब्यचाच्लुषप्रत्यक्तेतु रूप. मेव प्रयोजकं नतु Wala मानाभावात्‌ उद्धतस्यश्नशरन्यायाः प्रभावाचाघ्तुषे aware, समवेतेग्रियजन्यद्रयप्रत्यच्तेतु खा- त्म'समवेतरसगन्धश्ब्दजातेतस्येग्यघम्मंसमवायितवं प्रयोजकम्‌, छखादिमादायातमनसा टश प्र्य्तबा रखा यात्मा सं मवेतेति, शब्द वत EWC ताष्टश्प्र्क्तवारणाय शब्देतरेति, याग्यरसवता- रसनगतपित्तग्र्यस् चसरेशायं1डत्यथं रसेतरोति, वायुपनीतस- रभिभागस्य चरसरोरावार्णाय गन्धेतरेति, एथिवीत्वादिमाद्‌ाय तद्ाषतादवस्थखवारणाय नातीतरेति, नित्यश्नानमादायेखरस्य तादश्रप्र्च्तवारस्खाय योग्येति, बच निलश्वानस्यात्मासमवेत- manawa विशेषणं किमथंमिति ara सखादिसखम- वायिकारतावच्छेदकतया सिद्धाया आओआ्मल्वलातेसोखराव्‌- सित्वेन निन्न्नानाद्‌ रात्मासमवेतत्वसत्वात्‌, शआात्मासमवेतलं विहाय सविषयकम्मासामानाधिकरख्यनिवेशेतु शब्देतरत्वं नापादेयम्‌, पिश्राचारम्भकसंयोगादिवारयार्थन्त॒ योग्यत्वं निवे. wiafafa अस्मदादीनां परिमाखश्रन्यत्वं नयनसद्टरःयित्त श्यस्य प्ररिमाणवक्वश्च यद्यङ्ोकियते तदा तादृश्प्र्यच्ते परि- मागवत््वमेव प्रयोजकम्‌, वायुपनीतद्धरभिभामादेः परिमाया- नद ज्रारात्‌, Qual नयनसंखटरुपित्तद्रव्यस्य परि मागानक्नोका- रसेऽपि ufcaraad a ताटश्प्रयच्षद्यभिचारि, menage: SUTAFIMTA प्रत्यच्तानङ्ोकारात्‌, नच तद्रतपीवरूपस्येव WELT पीतः WE इति चानं जायते तत्तस्य रूप- mas कथमुपपद्यते इति वायं वस्लन्तरद्रृख Baw पीत- STAT दोषवश्राच्छश्ादा वारोापो पपत्तेः, न्यथा चघीयगयनसं-

खटदटपित्तदरव्यस्य पोतिमा ada कयं न उद्यते | उच्यप्रबच्तसा- 8 व्र 2

8९८

fae

वे्ेषिकदशंनम्‌।

Aa शब्दरसगन्धजातीतरयोग्यधम्मेसमवायित्वं तन्म, नच रस नगतपित्तद्रव्यवायूपनीतद्ठरभिभागेयोः कथमध्यद्लमिति वा- च्यम्‌ सिद्धेः, तयारूपविर षेय चाक्तषवस्य स्पश्राभावेन च स्पा- प्नस्यासम्भ वात्‌, AT रसनघ्राबाभ्यां ATS इति वाच्यं तये- FUUCATSTAUTA ॥ >€ 0

रवं घटत्वत्वादिना घटल्वादेरभावस्यापि न yay घटत्वत्व- स्य घटोवराङत्ित्वघटितस्य घटेतरातीद्ियघटि तत्वेमातीख्िय- त्वात्‌, रवं जातिल्वस्यापि नित्यानेकसमवेतत्वात्मक्षत्वेन अतीगि- यत्वात्‌ तद्ग पावच्छिन्राभावोऽपि न पयच्तविषयः॥ मह ॥

aa wa उव्यगुखकम्मेडत्तिरेका प्र्यच्वसिदधा जातिः, घन्भी दीनामतीश्ियत्वेन तच प्र्च्तायोगात सामान्धादावपि सद्यव- हारा, नच सक्नाजागनङ्ोकारे घटः स्िव्यादियवष्टार- स्यानुपप्तिरिति वाच्यं वन्तमानत्वस्य तद्यवहार विषयत्वात्‌, ननु सच्छब्दस्य शक्छतावन्छेदकं किमिति चेत भावत्वमितिग्रडाब, भावत्वश्चाभावान्यत्वम्‌,अभावत्वश्चानुगतप्र्यसिडमखष्डापाधिः, अथवा भावत्मेवाखण्डापाधिः। नच भावत्वं सदितिथ्वहारः कथयम पपद्यते इति are चेयत्वं चेयं घटाभावो घटाभाववाजि त्ादिवत्‌ खस्िन्‌ खटत्तित्वाङ्गीक्रारेश तदुपपत्तेः ॥ ॐ ।

र्वं गुखत्वमपि न रूपरादिचतुविंश्रतावेका प्र्रसिञा जातिः, अतीन्धियेषु vega तुरुगादे सत्कु गति म्व MEMS देवाद्यभावेऽपि गुखवामयमखः सगणाऽयं area- इत्थादिदयवडहाराच्, नच जब्यकम्मान्यसामान्धवदुत्तिकारबताले- नानुगतीक्गतानां रूपादिकारणतानामवण््ेदकतया Taam ta: SQM वाश्यं काग्धेता वन्छेदकस्य caw विरुङेऽपि येन केना- पि रूपेण कारणत्वान्यमुगमय् जातिकल्यने गव्यकम्मेरूप्रभित्रसा- मान्दङत्तिकास्णतावच्छेदकतया चयाविंद्रतिगुबत्तिजातेस्पि

= कि

१० MITA ₹ खाडिकम्‌। ede.

fac fafaraqra रूपद्रयेतर सामान्यवदु्निकारखतावच्छेदकतया sudan सिद्धेन जाग्यन्तरेख VFCITHTS ॥ > | रवं प्रत्यच्तानुभिव्यादिसाधारणम्‌, खन्‌भवत्वं न जातिः.ष्वनु- भित्यादावनुभवब्यव हारस्य सृन्न्यच्चानत्वमेव विवयः | जातिस्व- नुभवत्वं साच्चात्कासित्वमेव, साक्ष त्कारियि ज्ञान रव तद्मत्ययात्‌ छखादयनुमिव्यादिन्नाने सत्यपि छखमन्‌भवामीति प्र्याभावात्‌ इति ॥ > । | र्वं घटाभावाभावोऽपि न घटखरूपरः किन्त्वतिरिह्घ एव, घटाभावे मासतीव्यबाधिताभावत्वप्र्यात्‌, नचेवं ठतीयतुरी. याभावादौनामतिरिक्तत्वेऽनवस्येति वाच्यम्‌, कस्यैव घटाभावस्य खाभावाभावरूपत्वे विरोधाभावात्‌ ॥ >€ ॥ भेदसामान्यमेदस्त॒ भावत्वं संसगेभावत्वमिन्युभयखरूपमेव तस्यातिरि क्षत्वेनवस्यापातात्‌ ॥ ॐ ॥ ध्वंसस्य प्रागभावो न प्रतियोगितस्मागभावात्मकः, नवा प्रागभावस्य ध्वंसः प्रतियोगितद्‌ध्वंसखरूपः, घटादेः स्वकाले तस्य ध्वंसप्रागभावः नक्त इत्च बाधिताभावल्प्र्यात्‌। प्राग भावर्वापारमार्थिंक इन्धे ॥ ऋ | सेाऽयं देवदत्त इ्ादिप्रत्यभिन्नावाख्च TATA ण्व हेतुः तत्मकारकप्रत्यत्तं प्रति तदिषयकत्वेन संक्कारसाधास्येन कन्लान- agar: कारयतवात्‌, नच प्र्भिन्नावाः संस्कारजन्यत्वे afa- ल्वा पक्तिः संस्कार जन्यच्नानत्वस्य स्मृतित्वप्याजकत्वादिति वां प्रयाजकत्वस्य व्ापकतारूपत्वे विराधाभावात्‌, नच खाप्यत्वमेव प्रयेाजकत्वम्‌, मानाभावेन TY चाप्यत्वस्यासिडेः, पर न्द्रो घका- समभिव्याहार सरले खूतिप्रतिबन्धकसमभिवयाहारख्ले श्च सं स्कारात्‌ प्रत्यभिन्नाया ्वनुत्मादेन तन्ताञ्ृतिरेव तद्धेतुरिति मन्तव्यम्‌ | Ky

8०

fae

वे ेषिकदग्रंनम्‌ |

खयं wargame शब्दबाधात्क रव सं शयाजायते पदाधीनायाः धम्ग्युप्िकेः कोाटिदथोापस्ितेख त- दुभयविराधश्चानसंश्यात्कयाग्यताक्लानादिसमभिश्ाषतायाः WIAA सत्वात्‌ । “समानानेकधम्मपपन्ते विंपरतिपत्त-

~ aN tfaawt e 99

दपलग्ध्यमुपलबग्ध्यव्य वस्थातचख विशषापेत्ताविमशः संश्यः'' इति

e कविर ”~L मेकधम्मि e aa प्रणयतामहषस्पि सम्मतमिदम्‌। रशवमेकधम्मिकना- नाविरडधधम्भेप्रकारकश्चानत्वरूपं संशयत्वं काटि दबापश्ितिप्र- ग्टतिसामयोसमाजाधीनं न कस्यापि कायेतावच्छेदकं यथा नी- लघटत्वम्‌, रवं संग्रयत्वभ्रून्यश्चानत्वरूपं निखयत्वमपि नीलत- श्ून्यघटत्ववद्न काय्ये तावच्डछेदकम्‌। ॐ ।

wd खत्वमपि पदायान्तरम्‌, ययेदविनिथागयेोग्यलवं तदिति चेत,तदिं काषिनियोागः। भक्तणादिकमिति Gq परकीरेऽप्यन्ना- A ° येति ~ किं ° दा तत्सम्भवात्‌, शास््रसिङ्धं तत्तथेति त्‌ fa तच्छास्न्नम्‌, परख नाददीतेत्यादिकमिति चेत्‌ खलत्वाप्रतीते कयं तस्य vee, त- स्मात्‌ खत्वमतिरिक्तमेब, तच प्रमा परं नाददीतेल्ादिकं

~ ~ ay Hae ~

wea, तच्च प्रतियरशापादामक्रयपि्रादिमसरगे , नाते च दानादिभिः, कार्णानामेकश्क्तिमश्वात्‌ काग्याशां वेजा- त्यादा काकार दभा वनिन्वाइ इति दिक्‌ ।॥ Ky

wa शक्तिरप्यतिरस््यिते उणास्यिमखिखले वह्िगितनाति- चयकख्पमामपेच्छ तेषु फतवा रनिम्मन्य न रविकिरयसम्बन्धानामेक- WATT कारणत्वकर्पनाया णव लघुत्वेन न्याय्यत्वात्‌, VIA. चितयनिषटेकजात्यङ्ोकारे नादनल्वादिना सङ्करप्रसक्कः | यदि चान्यद्यतिरेकाभ्यां ढगादेरपि कारणत्वमिष्यते तदा तेषामण्ये- कशक्तिमत्वेन कारुशत्वमस्त तथापि जातिचवकल्यनामपेच्य श- क्िदयकख्यनेव लाघवेन ज्यायसीति मश्यादिष्वध्वेकजातिखी- कारे च मणित्वादिना सङ्करप्रसङ् इति । Ka

fae

to ध्याये २ fez | ४९१

रवं शाब्दस्थलेऽपि घटमितिवाष्यचटकषपदजन्यपदार्थापश्ि- तिचटितसासम्यां ufe: श्ब्दबेधामु कूला Stata, नातेघटः काम्मैलवमि व्यादि मिराकाङ्कवाकस्ले साद एशाब्द बाघः। इदन्वव- चेयम्‌, खटृरृदश्रथानामीदानीन्तनानां दशस्थादिपदात्‌ केन रूपया पद्ितिः, दश्ररयत्वजातेर्नातत्वेन ania ए्क्तिय्रस्य पदा्थापस्धितेखासम्भवात्‌, रवं पिशाचाद्यतीद्िवश्क्तपद स्थले ऽपि test शक्िधीःपदायापस्थितिवा | ea केचित्‌ दशर थ- पदवाश्चत्वादिनैव दश्ररचाद्यपस्ितिरिति वदन्ति ॥ #॥ ud संख्यापि पदाथान्तरं नतु गुः, wa रूपमिव्यादिपरत्य-

यात्‌, AMAT श्नमः, बाधकाभावात्‌, खकार्ंसमवायप्रासन्या तथा पर्यय इति चेत्‌ विलक्तणाभ्यां समवायेकार्थं सम बायाभ्याम- विलच्चखायाख्दन्ताप्रतीतेरयोागात्‌, नच मार्जने तदुपरक्रप- cial च यथाऽविलच्ता जेादित्यप्रतोतिस्तच्र समवायखसमवा- fadama: सम्बन्धयेोर्वेलच्लण्णेऽपि प्रकारस्य afer. चरणात्‌ तद्याक्रापीति वाच्यं तयापि wearer ण्काथेसमवाय- सम्बन्धेन रखकत्वस्येव दित्वस्यापि सत्त्वेन दे घटत्वे इत्यादिप्र्यस्य दुव्वारत्वात्‌, रूपत्वाद THU Sasa दित्वाभावात्‌ रूपत्वर- सत्वे दे सामान्ये शत्यादिप्रययस्यापलापापत्तेख ॥ MK ।

समवायोऽपि च नेकाजलादेगेन्धादिमक््प्रसङ्गात्‌, Tey नानैव, समवायत्वं पुनरन॒गतमखण्डापाधिरिति 1 9x ।

afuggata पदार्थान्तरं रूपादिप्रतोतिनिमित्ततया सम- बायदछेवाभा ववत्ताप्रतीतिजिमिन्ततया तस्यापि fas: खरूपस- म्बन्धवि्रेवं wa तथाप्रतीतिनिसित्तमिति चेत्र समवायेष्छेद- प्रसङ्गात्‌ तथापि खरूपसम्बन्धसयेव छवचत्वात, रुतेन च्नानादि- विषयतादयोव्ाख्याताः ॥ > |

कारणलच्च प्रदाथान्तरम्‌, तच काय्येभेदाद वच्छेदकभेदाच्

GOR qufaacwag |

fae भिद्यते, कारगत्वतवेनाख्डापाधिना samay तत्‌ कारणपद- शराषधता वच्छेदकम्‌, TERY तस्य afecaqugfacaciaay- छतं vee यथा वङ्भादौ धूमादिकारशत्वस्य, कचिष्चागमादिकं यथा यागादौ खगोदिकारणल्वस्य। रतेन wae या ख्यातम्‌, कारबत्वप्रतियागित्वमेव कार्यत्वमिति चेत कायैलप्रतियोा- गिलमेव कारगत्वमिति किं न रोाच्येस्तस्मात्‌ weed कारव- स्वख्चोभयमेवातिरिक्तमभिति वक्तयम्‌, प्राभाकरमते कलब्नभक्तणा- भावे quae “न ATE ayaa” इति निषेधेन बाध्यते नञ्‌ पदानु्तरवत्ति विभक्य्थं नापि गजथीाग्वयस्य ख्यलवि रेषे ्यत्य- त्िसिडत्वात, Gata “'अभावाद्धावोत्य्तिनानपग्टदयप्रादुभा- वात्‌ |” “तेषांम ङः पापीयान्‌ नामृण्स्येतरोत्पत्तेः” डति न्धाय- GACT सङ्गच्छते, अनुपद प्रादुभावाभावात्‌ AACS मेह श्रू न्धस्य LALA रागदेषयोरत्पत्यभावादिति खशया इति छतं पक्षविषेन । पदा्ंतत्वनिरूपण्यन्थस्य wa wife पद्यानि दीधितिदछता लिखितानि वथा, Caurai युक्तिसिडानां #मदुक्तानां waa: | सर्व्वदष्रंनसिद्धान्तविरोधोाभेव दषयम्‌ ॥ wut fata: सिडान्तविराधेनापि पण्डिताः विना विचारं a aren विष्वार्यत aaa: | स्व्व॑शास्त्रा यतस्च्नान्‌ नत्वा गत्वा भवाटश्ान्‌। इद याचे मदुक्कानि विचार्यत सादरम्‌" ॥ sep साधम्मयवेधम्म्यं खपि प्रदर्श्यते । ॐ६॥ प्ेयत्वादिकं सप्तानां पदाथानां साधम्म्यम्‌, अनेकत्वे सति भा- qa समवायित्वच्च इव्यादीनां पञ्चानां साधम्म्येम्‌, RITA: सन्तावन्तः, गुशादयः घट्‌ निगुण रवं निष्किवाः, सामान्यःदीनां

=

* मयाङ्कानामिति पाठः ery |

Qe ee २ खाड्िकम्‌ | BOR

fac agai सामान्यहीनत्वम्‌। खगपरिमागकालादिगरतपरमम- इत्परिमाणतीन्धियसामान्यविद्धेषपदाचानां कार णत्वं वेघम्ब्ये त. दितरेवां साधम्म्येम्‌, कार गतच्चान्यथासिद्धिग्रन्यत्वे सति मियत- पुव्वेवत्तित्वम्‌, तच्च चि विधं समवायिकारयत्वासमवायिकारणत्व- निमिचकारषतवभेदात्‌, समवायसम्बन्धेन काया अ्रयतवं समवायि- कारगत्वम्‌, समवायखसमवायिसमवायान्यतरसम्बन्धेन समवा- विक्रार गप्रत्यासब्रत्वे सति कार्गत्वम्‌ खसमवायिकार णत्वम्‌ SH. कारणत्व दय भि व्रका र गत्वं निमित्तकारबत्वम्‌ | aaquifasia TY, कारयतावष्छेदकधम्मः परथमेऽन्ययासिद्धः, कारणगतग्‌ णा- दिधम्मादितीयाऽन्ययासिदडः, कायान्तरकारणं टतीयः, यथा घटादिकं शब्दसमवायिकारयं गगनम्‌, कारयकारयं चतु- Uaufes: घटादिकार्यं कुलालजनकादिकः, रतश्वतुुयमिन्र नियतावश्यक्षपूव्वंवत्तिभिन्रं पञ्चमं घटा कार्यं रासभादिक- fafa | समवायिकारणत्वं गस्य साधर्म्यम्‌, खसमवायिकार- शत्वं गणकम्मंभिन्ञानां ब्ेधम्म्येम्‌, कालिकान्यसम्बन्धावच्छिब्र- faa निद्यद्रव्याणां बे धर्म्यम्‌ , faaretat नवानां डय्यत्ववक्तव Wwany साधम्भ्येम्‌, च्ति्यपेजामरग्भनसां परत्ववत्वमपरत्वव- ज्वमपछलद्परिमाणात्मकमत्तेतव वत्वम्‌ कम्मं वत्त्वम्‌ वेगवत्वखच सा- Wy, कालाकाशात्मदिशां सव्व॑मृत्तंसंयोागिलं WATT मायवत्वच्च साधम्म्येम्‌, चियप्नेजेा बायवाकाशानां बहदिरिखिवज- न्यलोकिकापरयच्तखरूपयेग्यविेषरागात्मकं भूतत्वं area, च्िवादोनां चतुग ated साधम्म्बंम्‌,चित्थादिचतुरयभिन्चानां जव्यसमवायिकारलं qa, खाकागशरात्मनाम्‌ अयाप्यटसि- विश्रेवगुण वक्तं रणिकविग्ेवग्‌ य वत््वश्च aura, स्ितयततेज सां रूपवत्त्वं वत्व वत्त्वं, वद्िरि शखयजन्यप्र्यच्चविषयगव्यत्वद्च साध- mia, चिति जलयेगुं रलवक््व, रस वश्व arama, चितिते.

892 | वेशेषिकदर्रनम्‌ |

feo जेमिन्नानां नेमिततिकदडवत्वं Fuca, सि्यपेजामश्द्योमा-

ममां विषेषगु खवक््वं aera) यस्य यत्‌ साधर्म्यम्‌, तदित- रेषां सद्‌ वेधम्न्धेम्‌, यस्य यद्‌ Swe तदितरेषां तत्‌ साधम्म्ब॑- fafa संक्षेपः ॥ > ।

इति खोजयनारायण-तकपच्ानम-भदराचाय-प्रगीतायां क- याददूश्विदता दशमाध्यायस्य दितीयमाङिकम्‌।

समाप्रखायं दशमेाऽध्यायः, समाप्तं वेेषिक्षद शं नम्‌, समाप्ता चेयं कणादखचविष्टतिः॥ 8 ॥

---> >&=

कालीपीटोपकण्ठसख्यलमिलितवपुषटालिगन्नप्रतीच्या ATS WHITE: परथिततमतनुया पुरी पणिताश्या | वडस्यासं्चाभिषङ् कलितङलचतुःसाग सेर तपूरथैः aaa: खयापितोऽश्दतिबिमलमति्यंनतरूच Tat १, ॥ प्यामचन्दर नामाऽसे भक्िमान्‌ WAZ | बाचस्परतिरितिख्यातेा बाचस्पतिरिवापरः ॥ २। USAMA VM MATT AAT TT: | ware पूजनीया वभूव विजितेद्धियः॥ ९॥ ACMSHCA THAT CSL: | पिषट्यादिविधांविद्यामधीद्य परयिताऽभवत्‌ ॥ ४॥ त्सतः श्रीहरि खन््रोविद्यासागरसं्नकः। धर्म्मश्ास्रे Tora च निपुणाऽद्यापि fata

- तददितीयक्षतः Bar जयनारायडः Ta: | तक्रपश्चागनाभिख्याविख्यावस्तकषसंअयात्‌ ॥ ¶ ॥ बाख्ये व्याकरयादीनि धम्मंशास््नावि च ware | VATE पद्मस्य सभ्निधामाद धीतवान्‌ ॥ ७ ॥

fae

१० ध्याये २ wisn | sey

लतायाः प्राणताषखयाः ATCATRTAATTATA | विद्यालङ्गरषिश्यातादयाऽलङ्गारमचागमत्‌ ॥ < ॥ ufe खस्िमटू च्निंताय्येनिवद्ं waraara aa: | कल्‌ब्धातानमरं GUAGE QMS aT ॥

` पारेगङ्गममुष्य wyfas a arene शालिका |

तजासीद्ूधडन्दवन्दितिगुखाम्भोधिष्जंगन्मोडमः ॥ < ॥ तकंसिद्धान्तनामासाववतीकैः कले युगे | गीष्यतिमोामर्वीं लोलां कर्तुमिच्छन्‌ महते ॥ १० | सत्तवांककं मतेः सड जनानुभाव- वाग्वेभवस्म्‌ टिसनिष्नितवादिडङन्दात्‌ | यस्ततवाद्‌ ष्ःममितः स्िरधीरधीत् वादच्छुरद्रुघसमानसमादताऽभुत्‌ ॥ UL र देशी ~

तथा गुच्न॑स्दशीयाद्‌या ATT TTA MSs | TIME पोडमाङूपादेदान्तादोन्यधेतवान्‌ ॥ १२ ॥ कल्क्धाताराजनधान्यन्तविं राजत्पाठमन्दिरे। AWAIT Ta यः परीच्छ नियाजिवः॥ १९॥ क ~ ANN ॐ या नारिकलडाङ्ाख्यस्यले लाहङाध्वसत्निधो | निवसन्‌ सुधियः शिष्यानध्यापयति खन्ततम्‌ ॥ १४॥ यस्य sae: श्लिकायां मठे BALA: | पाठयत्यधुना TK तकंवागोष्विश्चुतः ॥ १५ ॥

ज ॐ w ~ Qe ° शाके ट्मग्रजणश्लसामविमिते वव तत भारतम्‌। कानिदनामनि राजन नयतः संशासति श्रीमति॥ aa मासि कमादमूजविरतिः सिदडान्तसंवारति- नाता तेग समाम मुदिते भूयादग्रेषेद्ः ॥ १९ ॥ यद स्खलितं किचित्‌ प्रमादेन मेय वा । मान्या मयि दयावन्तः सन्तः संष्ाघयन्तु तत्‌ ॥ १७ ॥

God

वै्रेधिकदशंनम्‌।

समितिमंहतोदानीमासियाखण्डमण्डनी | विध्यावारिधिभिः aa भूषिता भाति भूतले ॥ १८ ॥ न वागीश संयेमादहियोगात्तमसस्तया | याऽघखकार नितराममन्दा देवसंसदम्‌ ॥ १९ । कीरिः कवीनां प्राचीनाऽतिजीषा यत्‌ प्रभावतः। Sat पनरादत्तेऽमरत्वमपि गच्छति ॥ २० ॥ सारान्‌ खकीयानादायासियाभूमिभंयादिव। यदालयपरोगूत्वा MH At ALA गता ॥ २९॥ तदाश्रया किल दधती समुद्रता-

न्तथागता ग्टतिपदवोसमीपतः। कशगादमभृरतिनरती सर्खती

कलेवरः पुमरवदहन्ननाषदरम्‌ ॥ २२ ॥

Neh waa शिवम्‌ ॥ *॥

दाङकः |

COMM ० © + AA

A

0

THIET: |

—

वेशेषिकद शैनस्य

ब्रद्धिपचम्‌।

wrist | warts | aafena.. .. मनसि कलवा ग्टतत्वमिति. . waa’ इति नियमादिति” .. नियमात्‌" डति wane” .. ada”? इत्यादि

ष्धात्यन्तकोदुख .. weit दुःख व्यापकं .. .* व्यापकम्‌

किं .. .. .. faa serait’ -. qerla” इति 1 .. .. मानम्‌ दषेभ्य .. .. Trea” यज्ाक्तम-.. .. यथोक्तम्‌ ^“ दाषेभ्य .. .. Sra” कला. .. .. "कला कलावत .. .-. कलावतः" ममनं .. .. मननम्‌ याग.. .. .. योग

विदिवेति.. .. विदित्वा” cart भावेवा- .. .. भावेवा भावइति .. मावः" डति

न्याय लीलावत्यां. न्धायलोल(वव्ाम्‌ वल्यां .. .. वल्याम्‌

समाप्तं .. .. समाप्तम्‌

ब्रद्येति .. .. wa’ «fa

९ कैगेषिकदशभर॑नस्य ुदिपचम्‌ |

VETER 1 TENET: | “weuerfa शऋडधानि। ९५ .. व .. सप्तधम्माः.. .. सप्त ART

१७ °. १९८ ..„ AGH .. .. नद्यक्छम्‌

९८ ® @ Re ee ala. @ ee e > वाच्यम्‌ २० .. ९३ .. सेकानां .. -. लेकानाम्‌ २० .. १९ .. Meat... .. नखानाम्‌

२९ .. २० .* ग॒णा” इति .. Tan” डति श ,. शव .. जनकत्वं .. -- जनकत्वम्‌

२२ .. <= .. वचनं .. वचनम्‌ पयं खवच्तेपयं पयम्‌ खवन्तेपगम्‌ a | वच्तेप ॥ { म वन्तेपशम्‌ Se CHITA २४ .. ९ .. कार्यत्वं .. .. कार्यत्वम्‌

८५ .. ह -. यत्रन .. -. यल्नेन

२५ ,. = .. Bue .. .. Suwa

eo ,. १५ .. नवापारि-.. .-. नवा पाडि-

९७ ,. १९ .. सामान्यंसद्विष्रेधो.. सामान्यं afewar ec .. © .. दिभ्य'इति .. दिभ्यः" स्ति

ec ww १६ .. मन्त्वं नित्यत्वं .. मत््वमनिन्ल्व

३० .. ९७ .. HARE .. 6. HAE

३७ .. २ ,. तथागुबः .. .. तथाग़बः

४९ .. ५ .. गणानां oe .. गणनाम्‌

ee .. २९ .. शस्त्राय" इत्यपि ward: इत्यपि ५० .. 8 6. जियम' इत्पुचितम्‌ नियमः" इत्यप्य॒चितम्‌ ४९ .. to... विग्रोषत्वम्‌।३॥ .. विेषत्वम्‌।

५९ .. १५ .. समक xf .. cade” इति ४९ .. ve... संदह" इति .. सख्यः" दति ५५ .. ५ .. तथात .. .. तथास्‌

VSTE! Vo

aq ys ¢e ९९ ( ड । ¢¢ द्द्‌ qs e | त

शश RR

aufancitaw afer |

THIET |

wnatta Watfa | भावःसन्चा.. we भावः सत्ता सम॒श्चय- .. समुच्चयः waa ,. Fata नाऽननु .. मानम्‌ कम्मैत्वतदवा NA तदवा समाधिकरब .. समानाधिकरण fama... fam कार wurafata: रूपाऽन्‌ fata: भासं .. iw: TTR | वक््वात .. वत्वात्‌ aatsfa .. watfa रसाऽना .. Carat यदुष्ण .. Wa MSA .. TAT रू्पाऽना .. .. रूपाना HIV MEA ay छतस्याय्महणस्याभि न्धस्याईनु .. न्यस्याम खवाऽनुद्धुत. ख्वानुद्धत . नवाथोा नवाऽयौ चरि तत्वेनाऽनुप .. चरितल्वेनानुप वस्यभवा .. .-. तस्यभवेोा तथा$ «6 .. AMES नाऽनुमितिः .. नानुमितिः aaa’. jaa: masta , . कम्मापि

ufay अकाश . अनिङ्माकाश

वेगेधिकदश्च॑नस्य सुड्धिपच्रम्‌ |

४ । VOTE: । Tew: | १०२, ४ yer Rt yok श १०४8 ० 8 ९०७ ९९ १०८ ०५ ९० are Re १९० R8 १९९ ध Ure

१९.०८ ९७ ARR RR Ra wR १६१५ श १२६ Qa १.९७ १७ (ss ९8 ९४€ ६ १९६ oe ९६ १५४९ ० र १५१९ ¢q १४२९. AR १५२ 8 WR 8 Lak १२ UR १४

श्च्ुड्‌ानमि। परिश्षा .. le.

वद्‌ जख .. oe तिष्या

1). ., रभमान .. उभ्वोयं

वत्वा. .

वलादेवत .. Taq काल feats .. .. ST.. wee erat रेषमे इत्यादि नानाहछ्पाब ,. व्यादि .. afar ,. दिनाकर .. स्वाश्च नियत WE. ,. प्रस्त =. oe करलत्वं ,. यावत्‌ ख .. यावत्‌ साघ बहि. ..

४ <a

weit परिशेषा

सिम्‌ वर्ग इतिरा बत्व रभमाय

कार्वीरिषमे Kats at माना, Waa इत्यादिका मपि जित्व feat ax are, नियत az WaT, करबत्वम्‌ यावतख यावत्‌साध बि

व्य

बेग्रेधिकदश्ं नस्य सुपथम्‌ |

VOTE: । TSAR: | १५२ .. a VIR Re, St *. < ९५९४ ०. ९२ र. १९६४ .. 2 ०. १६५ .. ९ ,. YoR ee: णर्‌ र. १८8 २ , Bore... 2० ,. ०८ .. १९ =. शठे .. € =. यर ,, 8 ,. २९९ ०, ह ,, RRO YE ne २३७ ,., शह ,. VRE .. शर, °. | 288 .. र २५ = € ७ शद ,.. ९ .. Rug we २६२ ° रट Cw 22७० ०० १8४ ० २७० ,. १५ .. 2९ ०० RO oe

warts! बहि .. ..

कतनोय .. .. STH .. .. चारित्वेन.. .. टरख्परच् .. .., भावाभाव .. व्व 9 9 34 प्रयोगानां .. नसर्प .. . विष्रेषगरणानाख्य मृखता =, .. qa पुण ee 9० कारम्‌ .. .. ot .. नाण्यदति °. Saat वायिक्षा स्यं तट

९ ० ०० =. वषे. ,. ..

तमोाषरम्‌ .. .. संसगातं .. ., अमा.. ,.. .. दद्यात्‌ .. ..

ध

an | ag मनसचखादय.. ।

werfa | ats कलनय व्यापकम्‌ चारित्वेन ष्टे परव भावाऽभाव ष्वेव प्रयोगाणां तेन रूप Vaasa मखतो यव न पुख कारगकवाम्‌ गवत्व नाथेति $समवायिक्षार्णं तादृश मङमनसेखाद्यं, वरद्‌- राज्टताऽयं पाठः R¢ वे

. £

VOTE! TEBE: | wert | weiter

ROO .. २३ खन्ताव .. सनो

२९७२ 8 aqaT ° “Tat

ROR १२ मल्नयेदि .. .. मच्नयेत्‌, ड

ROR १२ बाधितम्‌. . वाधिवम्‌

२७२ १९ WH याज .. ण्सत-याज

८० < धम्भाधम्मा.. .. ध॑म्माधम्मा

२८७ ६ त्वानुपरपत्ते . . त्वाप्त

REN श्‌ खल.. ,. खले

२९€ ,.. १९ शचात्छदः .. चातः

३०९ ११ महत्वेऽपि . . मन्ये खपि

Red R2 गया... गश

Bec .. ९७ परमद .. परम मद

३०€ .. ई .. परमद .. °* प्रर्ममड

४०€ .. २९ परस्त्वा . परत्वयोड qa: “'एथयग्विनानाना

११२९ .. 28 ., TET 1 इत्यादि पाखिनि खचस्यच पश्चमी

BRR VR दिषोप दिषेषाप

३२७ २९ मेदा... .. .. भेदात्‌

BRO ° २० विभागन.. विभागं न

३९० ., २२ विभगे .. विभागे

BBR e यत्च... oe aa ©

RR RR aafaq .. .. समुत्‌ पिन्न

३९९ R ufam.. डविप्र

३६९ .-, णश कालाभ्यामिव कालाभ्यामिवि

३५५ -. २ येष .. .-. RNY

वेेविकषदश्नंनस्य सुङिपजम्‌ |

TBTET: | Rud १५९ Re दद २६६ ac Ree 2 98 RSE ai ace Ric

४०९

8०९ ..

Bod ४०९१ 8०१

४०

8०२ goR

४०३

8०

। न

९७ । श

2

qs

अदानि । quits ॥ द Tat दयाधघम्माः साधं.. .. सा ay WIG. yaa यन .. .. ., येन aad नन्वेवं WITH . . शाब्द बाधन पागभावे.. .. प्रागभावे यागितत्‌ प्रागभाव योगि-ततप्रागभाव विवच्ित .. .. faafaaa नेकदति .. .. नेकेति यआाजमज .. .-. योगज समभिवयवदारा.. समभिद्याहारा छ्धात्रयि . कद्याग्वयि ugeafa .. .. waafa दशसंख्या... .. SW SIT तद्वेधक . तद्‌ बोाघक अङ्कादि .. खाकाङ्नदि खपदेग्रस्यानमि्ज- ] [ अपद भस खर्ूपा- नकतवस्याक्त्वादिति (1 स्शदगरूपतवाऽनु- मित्यजनकत्वादिति १९ ,. परिभाषया eas, खरूपाच्छादने मितिबुद्धय .. .-.- सिति-बुद्य हत्वाभासमाच नोा- ~ (खरूपाच्छादनमाच- धकाः रमा | बाधकाः खरूपाच्छा- स्यान .. ..“ (दनस्यान का रोवाच्यः. . कारो वाच्यः

वेगेषिकदश्रं नस्य खहिपन्रम्‌।

TERE: |

ट

VOTE: । TATE: ।

god

४५९ ag? ४९८

re RR Lc

<

२8

वैरेषिकदश्रंनस्य सुडिप्म्‌ |

च्धर्ाडानि। Wats | NN वटे वटो .. *. EWG स्तत्‌ सद .. .. रतस

तिचिनम्‌ .. -. तिथिम्‌

नवमोऽध्यायः .. | + दितीव-

माकम्‌ मयवि .. .. मवयवि उव्यत्व .. .. वत्व ब्धे .. .. दाच्च सम्भावन्ते .. .. सम्भाखन्ते निरवयवानि.. .. facaaafa करकयाः .. .. HERAT चेतने .. .. चेतनोाईह चछापिकाबड .. च्ापिक्षा ब वर्तते .. .. wea SGM .. .-. SAAT भागजनकं .. ,.. भोागजनकं विशेषणविशेष्य farufataa uae .. .. RTT

रूपादिक्रास्यता.. रूपादिनिषश्टकार्यता

ax वैशेषिकदश्नस्य शुडिपचं समाप्तम्‌ ॥*॥

एतस्या सनु तनु तामियेष संसत्‌ TALAT fasfafca ततः रशबाङ्गो। azar रख्लसितेरगुणम्रकाभनैः AAT VATS ATTA I

NN — ~~

Bayerische Staatsbibitothek Manchen

BIBLIOTHECA INDICA ; A COLLECTION OF ORIENTAL WORKS,

PUBLISHED UNDER THE PATRONAGE OF THE

Won. Court of Directors of the Last India Compang, AND THE SUPERINTENDENCE OF THE

ASIATIC SOCIETY OF BENGAL.

SANSKRIT WORKS IN PROGRESS.*

The Eremeyts or Pourry, by KAmanpaxf, Edited by Babu Riserprati1a Mirna. Already published, Fasciculus I, being No. 19.

The Laxrra Vistara, or Memoirs of the Life and Doctrines of SAxya अप्त. Edited by Babu RAsenpratALa Mirra. Already published, Fasciculi 1, II. III. 1४. and $, Nos. 61, 73, 143, 144 and 145. |

The Prakrita Grammar of Kramadis’wara. Edited by Babu Risgyprarita Mirna.

An English translation of 116 (प्रप {27062417 24 काश 49 of the Sama Veda, by Babu RAvenpRatAta Mirra. Already published, Fasciculus I. No, 78.

The VepAnta 80748. Edited by Dz. Rérr, Published, Fasciculi I, and II. Nos, 64 and 89,

The Tarrtrefya Sawnrra of the Black Yajur Veda. Edited by Dr. 7, Rien, and E. B. Cowrnt, M. A. Published, Fasciculi I. 1. I11. 1V. V. VI. VII, VIII. IX. x. XI, and 311. Nos, 92, 117, 119, 122, 181, 133, 184, 187, 149, 157, 160 1 ४

The Taitzriya BrAumana of the Black Yajur Veda. Edited My Babu RAJENDRALALA MitTRA. Published, Fasciculi J. U1. IT. 1V. V, VL. VIL. Vill, and IX, Nos. 125, 126, 147, 150, 151, 152, 158, 184 and 155.

The Ma’Rxanprya Pura’na. Edited by the Rev. K.M. BANNERgEA. Already published, Fasciculi 1, 11. and III, Nos. 114, 127 and 140,

An English Translation of the Skurrya Danrawa by Dx. Baxtanrryy.

* Fora list of the Persian and Arabic works in progress, see No. 180 of the Bibliotheca Indica. =

Digitized by ५८ ) ogle

— |

रै = 7 ॐ +? + पि ea ॥ इद्‌ 1.

SANSKRIT WORKS PUBLISHED, _ € Oe. Se eee BEES

The first two Lectures of the Sanhita of the Rig Véda, with the Commentary of Madhava Acharya, Eng lish translation of the text. Edited by Dr E. Réer, = Nos. 1 to 4, ob cha sons ss 59 05,56 4900 . 2 80 The Brihad AX U 8

The Chhandogya U (क with न wi 2, i ad an-

kara Acharya, and the Gloss of Ananda Giri. by

Dr. E. Réer, Nos. 14, 15, 17, 20, 23 and 25, उ... 600 8120 The 5 and S‘wétas’watara

Cosine ae 22, 38, and 84, .....-.scssecees 800 1140 The 158, Katha, Pras’na, bg aa

panishads, with ed क ) | 4 | उना, Nos. 24, 26, 28, 29, 80 and B1,.....+0. 0 «- 600 8120

The Taittiriya, Aittaréya, S’wétas’watara, Kéna, I’s‘a, tha, Pras’‘na, Mundaka and M a Translated from the Original krit, by Dr. EB. Réer ; ६. 41 md £0, £ (५ प छ 09 1 46 vision of the Categories of the tig wit a Commentary and an English 9) prs: Nos ६ १.1 se he Wisse 2 0 140 ९8 ana, or Mirror of Composition, by Viswa- natha प edited by Dr. E Ror, Nos. 36, 3 SE GAS ey ee ee | 500. 3 20 The Chaitanya Chandrodaya Nataka of erp 1 ee Réjendralél Mittra, Nos. 47, 48'and 80,....° 800 1140 The Uttara Naishadha Charita, by Sri Harsha, the Bd Commentary of Narfyana, Edited by Dr. E. लनः Nos. 39, 40, 42, 45, 46, 52, 67, 72, 87, 90, 120, 123 and 4, ४० ee The 15.90 7 80 The Sdnkhya-Pravachana-Bhishya. एतान्त्‌ Fitz- ८. Edward Hall, A. M., and to be translated J. RB, Ballantyne, LL. D, Nos. 94, 97 and 141, ...-...-ss00.. 000 1140 The Sarvadarsana Sangraha; or an Epitome of the dif = = ` | ferent systems of Indian Philosoph a3 ere phases Si oe: Edited by Pandita I’s’warachandra 8886१7४. 68 and 142

=, 09.624 The Strya-siddhénta, with its Commentary the Gidhartha-

prakas’‘aka, Edited by FitzEdward Hall, A.M.Nos, ; re 79, 105, 115 and 146 eaviede Ae OlO 2 89 The Tale of Vasavadatté, by Subandhu, with its Com- + >

mentary entitled Darpana. Edited by पिष्ट ्रवक्भ््व Hall, A. M, Nos. 116, 130, 148 THRTEUEMTELO TO LET eT Tee 000 1140

Digitized by Google